Gebruik van de OQ-45 in de behandeling, ook U?
Katinka Franken
Neuropsycholoog
zondag 19 februari 2012
Doelen ROM (routine outcome monitoring) Secundair 1. gegevensverzameling voor beleid 2. gegevensverzameling voor onderzoek 3. gegevensverzameling voor benchmarking Beleving bij cliënten/behandelaars: controle-instrument
Primair 1. transparant maken van resultaten van ons werk 2. kwantitatief evalueren van behandeling van cliënt 3. hulp bij beslissing bijstellen of afsluiten behandeling Ofwel: procesbeïnvloeding, tijdig opsporen stagnaties of achteruitgang in behandeling, komen tot optimale kwaliteit van zorg
ROM instrument GGNet Kortdurende Zorg
Inhoudelijke werkgroep ROM Volwassenen Kortdurende Zorg Frans Kamsteeg Elke Wezenberg Els Wolken Katinka Franken
Criteria keuze ROM instrument ALGEMEEN
• Instrument dient als aanvulling op klinische blik behandelaar en is inzicht gevend voor cliënt • Bruikbaar voor wetenschappelijk onderzoek, en dáármee vergelijkbaar met landelijke resultaten • Behandelaar en cliënt niet extra belasten: Starten met één lijst, die later eventueel kan worden aangevuld
Criteria keuze ROM instrument SPECIFIEK • Psychometrische eigenschappen: betrouwbaar, valide, Nederlandse normen • Veranderingsgevoelig: structurele versus tijdelijke klachten? • Meten klachten die worden behandeld: sluit vragenlijst aan bij behandeldoel? • Maar ook: gedragsverandering ADL, sociaal & maatschappelijk functioneren •Resultaten bruikbaar voor evaluatie op verschillende niveaus • behandelaar: behandeling bijsturen • cliënt: klachten objectiveren • team: methodieken vergelijken • instelling: wat kan beter, wat is nodig om in te zetten • extern: afleggen van verantwoordelijkheid voor aanpak
Criteria keuze ROM instrument SPECIFIEK INHOUDELIJK • Inhoud gericht op Stoornis overstijgende klachten Stoornis specifieke klachten • Aandacht voor suïciderisico, middelengebruik
SPECIFIEK PRAKTISCH • Weinig belastend voor cliënt: eenvoudig, herkenbaar, snel af te nemen • Digitaal af te nemen • Herhaaldelijk bruikbaar • Zelfstandig, eventueel vanuit huis in te vullen • Grafische feedback
Volwassenen Kortdurende Behandeling: keuze ROM instrument SCL-90 Symptom Checklist, Arrindell & Ettema, 2003
BSI OQ-45 Brief Symptom Inventory, Outcome Questionnaire, de Beurs & Zitman, 2006 de Jong e.a., 2007
• 90 vragen • 8 dimensies: diverse specifieke as-I klachten, toestandsbeeld sociaal gedrag, coping
• 53 items • 9 schalen; 3 indicatoren (klachten, symptomen, ernst) • Verkorte SCL
• 45 vragen • angst/depressie klachten; duurzaam relationeel functioneren; functioneren in werk/opleiding
Unieke eigenschappen OQ-45 • minder belastend voor cliënt, snel af te nemen • klinisch relevant • meet meerdere domeinen, meer dan specifieke kenmerken binnen een stoornis • meet gemeenschappelijke symptomen die bij veel psychische stoornissen voorkomen • meet zowel klachten als algemeen functioneren ofwel persoonlijke én maatschappelijke eigenschappen die kwaliteit van leven beïnvloeden • goede psychometrische eigenschappen, ook in Nederland (de Jong e.a., 2007) • veranderingsgevoeligheid ligt hoger dan SCL-90 • wordt in meeste andere instellingen gebruikt
Waarom gekozen voor de OQ-45 boven SCL-90? • 15,4% van volwassenen in VS voldoet aan diagnostische criteria voor psychiatrische stoornis, waar het bij een derde een stemmingsstoornis en een derde een angststoornis betrof; vervolgens bleek misbruik van verslavende middelen het meest voorkomend (Regier e.a., 1988). • Mensen beschouwen positieve relaties als essentieel voor geluk (Deiner, 1984). In behandeling zijn meest voorkomende problemen inter-persoonlijk van aard en houden duidelijk verband met intrapsychische distress (Horowitz e.a., 1988). • De tevredenheid over maatschappelijk functioneren, als werk en vrije tijd, is nauw verwant met de mate van tevredenheid over het leven in het algemeen (Frisch e.a., 1992).
Meetpretentie OQ-45: drie dimensies 1. SD: Symptomatische Distress: subjectieve klachten en problemen (intrapsychisch functioneren) 2. IR: (dis)functioneren in Interpersoonlijke Relaties 3. SR: (dis)functioneren in de Sociale Rol Ofwel OQ-45 geeft zicht op • hoe de persoon zich voelt (algeheel psychisch functioneren), • omgaat met andere voor hem belangrijke mensen, • dagelijkse activiteiten, zoals werk, school en vrije tijd ervaart In de NL versie is er een extra schaal: ASD: Angst en Somatische Distress schaal
Voorbeeldvragen klachten, functioneren in relaties, maatschappelijke rollen 0 Nooit
1 Zelden
2 Soms
3 Vaak
4 Bijna altijd
‘Ik word gauw moe’ ‘Ik ben angstig’ ‘Ik voel me eenzaam’ ‘Ik vind het moeilijk om met vrienden en goede kennissen om te gaan’ ‘Ik heb het gevoel dat het niet goed gaat met mijn werk/schoolwerk’ ‘Ik werk/studeer te veel’
Risicovragen Er zijn drie vragen die betreffen middelengebruik, één vraag die gaat over suïciderisico, en één over geweldgebruik Bij al deze vragen is het belangrijk om bij een score > 0 specifiek door te vragen, waarbij behandelaar een risicotaxatie moet maken
Meetmethode OQ-45 • In
VS: ‘expected recovery curve’ model: voorspellen op basis van score op OQ-45 bij intake; wekelijkse score vergelijken met die voorspelde score • In NL: verschilscore voor en na behandeling geeft effecten behandeling aan (meten om de 3 maanden)
Inhoudelijke bezwaren OQ-45
• ‘klachten soms te globaal’
Bij specifieke klachten/stoornis van belang aanvullende lijsten af te nemen (bijv. CDI bij depressie)
• ‘18% items gaan over werk of opleiding’ Belangrijk om cliënt te informeren dat werk gedefinieerd kan worden als baan, school, huishoudelijk werk, vrijwilligerswerk, etc. • ‘niet gericht op therapieproces als zodanig, terwijl cliënt in therapie leert disfunctionele interpersoonlijke patronen te doorbreken’ Feedback aan behandelaar beïnvloedt indirect therapeutisch proces op positieve wijze
OQ-45: Screening of diagnostiek? • OQ-45
is géén diagnostisch instrument (de Jong, 2009) • Doel: screenen algemeen (dis)functioneren • Genereert een uitkomstmaat; verschil voor- en na behandeling(periode) geeft zicht op behandelvoortgang/stagnatie/achteruitgang • Ondersteunt behandelbeslissingen; verbetert kwaliteit van zorg
Rol OQ-45 in hypothese toetsende behandelcyclus Behandeldoel opstellen
OQ-45 Cliënt is onvoldoende hersteld
Klinische kennis therapeut Ervaringskennis cliënt
Bepalen interventie methode
Cliënt is hersteld Afsluiten!!! Behandeling evalueren
OQ-45
Behandeling uitvoeren en monitoren
OQ-45 Tiemens & de Jong, 2011
Voorbeeld resultatenoverzicht
Voorbeeld resultatenoverzicht OQ-45
Voorbeeld resultatenoverzicht OQ-45
Kanttekeningen - Instelling: Of uitkomsten als prestatie-indicator gebruikt kunnen worden moet nog worden onderzocht (NIP, 2011) - Cliënt: ROM niet bedoeld voor directe vergelijking met andere cliënten, maar voor vergelijking cliënt in de tijd (objectieve informatie over vooruitgang cliënt) - Behandelaar: Uitkomst ROM meting ≠ effect behandeling Niet alle scorefluctuaties zijn betekenisvol (meetfouten)… En…….
Aanvullende instrumenten? Wat bepaalt behandelsucces (Lambert & Barley, 2002)? • Kwaliteit van therapeutische relatie • Verwachtingen en motivatie cliënt • Sociale steun die cliënt krijgt • Gebeurtenissen in huidige leven cliënt Wat wordt niet gemeten met de OQ-45? Perspectief behandelaar (SRS en ORS of TSS) Wáárom behandeling stagneert (IMI-C)
Hoe wordt OQ-45 zinvol voor behandeling? • Stel behandelplan op, werk doelgericht: weet wát je meet
• Meet regelmatig (vooral in het begin), koppel meetmomenten aan behandelplanevaluatiemomenten • Uitkomstmetingen geven beter beeld klachtenbeloop, wat helpt bij keuze behandeling; behandelaren kunnen behandeling tijdig bijsturen
• Gebruik feedback: bespreek uitkomst van metingen met cliënt! • Behandelaren herkennen achteruitgang niet vanuit bias van optimisme, een non-specifieke noodzakelijke factor in behandeling (Lambert e.a., 2001)
Bijdrage OQ-45 voor behandelsucces! • Wat is belangrijkste voorspeller voor behandelsucces? Niet zozeer keuze voor methodiek, maar therapeutische relatie (1:7-10) • Wat helpt bij het verbeteren van de therapeutische relatie? Realiseer dat je als therapeut niet perfect bent. Enkel wanneer je jezelf als kwetsbaar kunt zien kun je iemand anders helpen. Falen en feilbaarheid van de therapeut zou een vanzelfsprekende behandelfactor moeten zijn (Safran: ‘barsten in therapeutische relatie’) • Hoe meet en objectiveer je vooruitgang behandeling? Bespreek OQ-45 resultaten in je cliëntcontact → positief effect op de therapeutische relatie en behandeluitkomst, vooral wanneer aanvankelijk verwacht effect klein is’ (Harmon, e.a., 2007) Kortom gebruik OQ-45 als vorm van feedback in therapie!
Evidence-based behandelen en ROM Probleem
Op zoek naar beste manier om bepaald behandeldoel te bereiken
Pakt dit bij je specifieke cliënt ook zo uit?
Check door te monitoren met de OQ-45!
Gebruik van de OQ-45 in de behandeling, ook U?
Dank voor jullie aandacht
Katinka Franken
[email protected]
zondag 19 februari 2012
