Preek zondag 1342, voor 17 januari 2016mi, nr 506. Votum en zegen Zingen Gebed Tekst Preek
Zingen Belijdenis Gebed Collecte Zingen Zegen
Ps 24:1,2,3,4,5 (mannen, vrouwen, groep) HC 42 Prediker 5:9 – 19 (niet beamen) Prediker 7:11-12 (geen voorlezer) 1 Timoteüs 6:6-10; 1 Timoteüs 6:17-19 Lb 718 (LvK 350): 1,2,3,4 Gk 179b (papier invullen na de dienst, ev met 2 of 3) Gk 38:1,2,3,4 (2 groepen)
Gemeente van Christus, gasten, Steel niet, 8e gebod. (klik) Wat is dan precies het onderwerp? Je mag niets afpakken wat van een ander is. Je moet eerlijk aan je geld en je spullen komen.. Ik denk dat dat ons gevoel daar over is: als je eerlijk aan je geld en je bezit bent gekomen, dan is het van jou. Dan kan je er ook mee doen wat je wilt. Opvallend is, dat de uitleg van de catechismus direct daar over begint: stelen en roven wat de overheid straft. Die bewaakt of je eerlijk aan je bezit gekomen bent. En zo niet, grijpt de overheid in, als dat lukt tenminste. Dan kun je ook nog praten over: wat is dan precies eerlijk? Waar ligt de grens tussen handig handelen en misleiden? Wat is precies eerlijk declareren of in hoeverre mag je gebruik maken van mazen in de wet? Maar dat is ‘niet stelen’: als je maar eerlijk aan je bezit komt. Maar dat is het niet alleen, staat er. Dit gebod gaat over meer. Dit gaat ook over uitgeven. Niet alleen over hoe je er aan komt, maar ook over wat je er mee doet (misbruik, verkwisting, behoeftigen helpen). Dat gaat over waar je je geld aan uitgeeft. Daarmee wordt het onderwerp groter. Het gaat ook over weggeven. Hoeveel dan? Wanneer is het genoeg? Vroeger ging in Israël 10% van het inkomen naar de tempel. Is dan de rest voor jezelf? Steel niet, als je eerlijk aan je geld gekomen bent en ook nog 10% er van geld wordt goed door wat je er mee doet
1
weggeeft, heb je dan het gebod gehouden? Het gebod is groter. Of beter gezegd: dieper. En misschien daardoor ook wel weer kleiner. Het gaat – net als in alle geboden – niet om de regel alleen. Zeker niet om af te checken of je je houdt aan dit gebod. Het gaat namelijk ook over jezelf, hoe je leeft met je bezit. Hebzucht (HC), dat gaat niet over inkomsten of uitgeven. Dat gaat over wie je zelf bent met je spullen. Steel niet, vat het niet te smal op, het gaat over 3 dingen rond bezit: inkomsten, beheren en uitgeven van je bezit. Eerlijk ontvangen, zorgvuldig / eerlijk beheren, eerlijk / wijs uitgeven. Misschien kan ik het zo zeggen: het gaat over wat je met je geld doet en – het meest belangrijk – wat geld met jou doet. (klik) Wat doe je met geld en wat doet het mij jou? (klik) Daarbij is het een lastig onderwerp. Als het gaat over geld en spullen, waar moet het over gaan? Zal ik het hebben over verstandig omgaan met geld? Er zijn handige boeken voor. Zal ik voorlezen uit ‘geld besparen voor Dummies’ of een paar tips uit ‘de Vrekkenkrant’, hoeveel je bespaart als je altijd in het donker douchet (ik heb het maar niet uitgeprint). Ik preek graag praktisch, maar dit gaat wat ver. Wat ook lastig is: we zitten hier in allemaal verschillende situaties. Mensen met schulden tot mensen met meer dan voldoende reserve. Grote verschillen in inkomen, besteding, uitgaven. En zelfs als twee mensen hetzelfde inkomen hebben, dan nog grote verschillen. Als je bij je ouders woont en zij alle vaste lasten betalen, bijna al je geld kun je uitgeven wat je zelf wil. Een ander – hetzelfde inkomen – maar bijvoorbeeld getrouwd, kinderen, vrijwel alles gaat naar vaste lasten. Niets te kiezen in uitgeven. Ik denk bijvoorbeeld dat veel jongeren met weinig inkomen meer geld voor zichzelf uitgeven dan veel ouderen met een groter inkomen. Daar komt bij: wat zijn precies vaste lasten? Gas, water, licht, ziektekosten, verzekeringen, belasting natuurlijk. Is dat ook je 3-in-1-pakket van internet, telefoon, televisie? Of de krant? En een tijdschrift? En je 4G abonnement met Samsung Galaxy S6? En het tientje van Spotify, Netflix, NPOplus, sportkanaal. Het telt allemaal lekker op, komt ieder maand terug. Hoe vast zijn die lasten? Een deel ervan, je kunt prima zonder. Wat heb je nodig, wat is verspilling? geld wordt goed door wat je er mee doet
2
Moet ik daar iets over zeggen? Lastig onderwerp. Het is ook persoonlijk en ingewikkeld. Neem nu die vaste vaste lasten: gas, water, licht, ziektekosten, verzekeringen, belasting. De één woont in een niet-geïsoleerd huis, geen geld voor dubbele ramen, zuinige wasmachine of zonnepanelen. Dan blijft je gas- en elektrarekening hoog. En zoek je ieder jaar de beste en goedkoopste ziektekostenverzekering of geen tijd voor, geen verstand van, geen zin in? Verschillen in geldbesteding zijn behoorlijk persoonlijk. Wie is wijzer, zuiniger, verstandiger, milieubewuster? Iemand die altijd rustig en zuinig in zijn kleine auto rijdt, maar wel voor iedere boodschap wel de auto pakt? Of iemand die bijna alles op de fiets doet, maar als die de auto neemt het gas flink intrapt? De één gaat een paar keer per jaar een weekendje weg, spaart daar voor. Een ander vindt dat het toppunt van decadentie. Maar die koopt regelmatig een goede Whisky en eet in een 4 sterren restaurant. Lastig om in deze dingen te zeggen: zo zegt de Heer! Of moet ik het in deze preek gaan hebben over milieuvervuiling, uitputting van grondstoffen, uitbuiting door marktmechanisme, ecologische voetafdruk? De aarde bewaren tot de Heer Jezus terugkomt, rechtvaardigheid, het is zeker een bijbelse lijn. Maar hoe voorkom ik, dat het de toon krijgt van linksige politiek? Geld, spullen, ongeveer alles valt er onder, niet alleen of je eerlijk aan je spullen komt, ook hoe je er mee omgaat, waar je het aan uitgeeft. En dan is het is het allesomvattend onderwerp, lastig met al onze verschillen en voorkeuren. Daarom een paar kernlijnen uit de bijbel, vanuit een paar teksten. Eerst twee uit Prediker. (klik) Twee kanten van geld. Positief of negatief. Eerst positief: Prediker 7:11,12a. […]. Jij bent er de baas over, geld is je knecht. Geld maakt het leven aangenaam, beschermt jou en je naaste. Geld een middel om goed te doen. Geld, bezit veel goede dingen mee te doen. Rijkdom en welvaart noemt de bijbel vaak zegen van de Heer. Positief. Twee kanten van geld. Positief of juist negatief. Niet jij heerst over je geld, maar geld beheerst jou. Hoeveel of hoe weinig je ook hebt, het beheerst jou; Het wordt je baas. Prediker 5:9 […]. geld wordt goed door wat je er mee doet
3
Die twee kanten van geld, negatief en positief. Goed in beeld gebracht door een reclamefilmpje: https://www.youtube.com//watch?v=hGmoLq9CKys. (over de PP heen) [Geld stinkt, geld helpt, geld sloopt, geld groeit, geld verpest, geld leert, geld vervuilt, geld verrijkt, geld vecht, geld verbindt, geld ontwricht, geld ontspant, geld woekert, geld verdient, geld haalt, geld brengt, geld verjaagt, geld zorgt, geld verwoest, geld bouwt, geld verziekt, geld ontdekt, geld doodt, geld geneest. Geld wordt pas fout of goed door wat je samen mee doet. ASN bank voor de wereld van morgen].
(klik) Een bijbelse gedachte: geld wordt fout of goed door wat je er mee doet. Vaak waarschuwt de bijbel tegen hebzucht. Dat is, dat geld jou in je macht krijgt. Dat je er geen goed mee doet, dat het ten koste gaat van je naaste gebruikt. En ten koste van jezelf. Opvallend vaak waarschuwt de bijbel daar voor1. Wees de baas over je geld en laat het niet jou de baas worden. Hier in Prediker 5 vijf gevolgen van hebzucht, liefhebben van geld. 1 Het werkt verslavend, hoeveel je ook hebt, nooit genoeg [vers 9]. Liefde voor geld, het laat je nooit los; kan altijd meer. 2 Veel geld trekt verkeerde of onechte vrienden aan [vers 10]. 3 Veel geld leidt tot geldzorgen [vers 11]. Geldzorgen houden je uit de slaap. Bang het kwijt te raken, vaker teveel uitgegeven, te laat je uitgaven aangepast aan je inkomen of teveel leningen afgesloten, teveel vaste lasten aangegaan. 4 Geld kan je zomaar kwijtraken [vers 12-13]. Herkenbaar, de AEX index is na 15 jaar nog steeds niet terug op de 700 punten2. Dat kon je je niet voorstellen toen je in 1999 aandelen kocht. De wereld verandert voortdurend, zoveel vertrouwde dingen vallen weg: de Titanic, Fokker, de DSB bank, V&D. Onvoorstelbaar nu dat een bedrijf als BMW of Shell of Unilever ooit omvalt. Maar toch, het kan. 5 Liefde voor geld: (1) Nooit genoeg, (2) foute vrienden, (3) zorgen, (4) kwetsbaar en vooral: (5) geen blijvende waarde [vers 14-15]. Je neemt niets mee bij je dood. (klik) Laat geld daarom je knecht zijn, niet je meester. Zo praat Prediker er ook over: God geeft ons geld en bezit als een knecht. Zij helpen je in het leven [17-19]. Geld stinkt, sloopt, verpest, vervuilt, ontwricht, woekert, verjaagt, verwoest, verziekt. 1 2
Matt 6:24, veel Spreuken, 2 Kor 9, 1 Tim 6:10: ‘geldzucht wortel van alle kwaad’. Op 4 september 2000 werd het allerhoogste punt ooit bereikt: slotkoers 701.56 punten.
geld wordt goed door wat je er mee doet
4
Of geld helpt, verbindt, ontspant, zorgt, bouwt, geneest. Geld wordt fout of goed… door wat je er mee doet. Of je veel of weinig hebt, het maakt niet uit. Dit alles geldt voor arm en rijk. Dat is opvallend, dat je je altijd meet met mensen ongeveer in dezelfde omstandigheden. Je kijk op geld en bezit is relatief. Je rijkdom is relatief. Ik ben arm vergeleken bij een miljonair. Ik ben steenrijk vergeleken bij een bijstandsgezin. En als je buiten de grenzen van Nederland kijkt, zijn we allemaal rijk. Zelfs diep in de schulden, dan nog iedere dag eten en gezondheidszorg. Je vergelijkt jezelf vooral met mensen van ongeveer gelijke omstandigheden. Ik ben nooit jaloers op mensen met een Ferrari of Porsche. Eerder op mensen met een klassieke Alfa: best bereikbaar, maar nodig, nuttig, verantwoord? Je bent prima tevreden met je zakgeld, tot je hoort dat je vriendin twee keer zo veel heeft. Hoe je kijkt naar je bezit, naar je geld, je omgeving heeft veel invloed, hoe je je daarin voelt. Die positieve tekst uit Spreuken wijst ons daarin de weg (Prediker 7:11). ‘Bezit kan beter samengaan met wijsheid. Dat is nuttiger onder de zon’. Wijsheid, dat is in de bijbel altijd: ‘met God, in verbondenheid met de Heer’. Niet zozeer vergelijken met andere mensen, maar eerst je aandacht voor de verhouding met de Heer God. Wijsheid, met God: de Heer betrekken in wat je doet. Dat begint met vertrouwen. God zorgt: de aarde was er al voordat ik er was, Psalm 24. De mens begon met een sabbat; eerste dag van de mens, rustdag, Genesis 1. God gaf eerst de aarde met alle voedsel en bescherming en zorg. Pas daarna gaan wij aan het werk. Ons leven is ook zo begonnen: eerst geboren, jarenlang verzorgd door ouders, dan pas zelf iets doen. Bezit en geld, relatief. Geld bedoeld als knecht, gekregen om te gebruiken voor jezelf en anderen. Denk ook aan die gelijkenis van de Heer Jezus. Iemand die met geld vrienden maakt3. Geld ondergeschikt, gegeven om te gebruiken en om goed mee te doen. Maar hoe doe je dat? Hoe blijf je je geld de baas? Hoe voorkom je dat het over je gaat heersen, dat je slaaf wordt van je verlangens? 3
Lucas 16
geld wordt goed door wat je er mee doet
5
(klik) En wat is dan, je geld goed gebruiken? Ik maak een omweg om dat duidelijk te maken. Ik wil u vragen: waar bid u allemaal voor? Vorige week heb ik gevraagd om een gebedspunt op te schrijven en in een envelop te stoppen4. Over een half jaar maken we de envelop open. Als u er was, neem dat in gedachten. … Andere dingen waar u voor bidt of waar je je zorgen om maakt. …. Laat ik een paar dingen noemen, waar we hier in de kerk voor bidden, of waarvan ik hoor dat mensen er voor bidden. (klik) Veel mensen bidden voor hun geliefden, bijvoorbeeld kinderen of kleinkinderen. Of het goed met ze gaat, gezondheid, studie, werk, gezin. Zeker als kinderen het contact met de kerk verloren hebben, gebed, dat ze mensen ontmoeten die hen liefdevol de weg naar de Heer weer wijzen. (klik) Mensen bidden voor zichzelf, je omstandigheden: gezondheid, geluk, relaties, zorgen die je hebt. We bidden hier in de kerk voor mensen, hun gezondheid, voor familie van wie overleden is, voor meeleven. (klik) We bidden hier voor Gods Koninkrijk, het werk in en rond de kerk. Werk wat we samen doen of waar gemeenteleden bij betrokken zijn. Voor Open Arms, voor #Hill, voor Care Foundation, voor Zuid Sudan voor het zomerproject, MAR, voor samenhang in de gemeente, opbouwwerk in buitenland. (klik) We kijken het journaal over aanslagen, oorlogen, vluchtelingen. Over politiek, dingen die besloten worden. Dat voedt ons gebed. Problemen in de gezondheidszorg. We bidden voor onze koning, de ministers, om wijsheid. Of we bidden om wie getroffen wordt door ontwikkelingen of bezuinigingen. Wij vragen de Heer om van alles. Zoals ik het laatst zei5: wij zien het gevaar, wij zien allerlei dingen verkeerd gaan. En dan bidden wij. Wij vragen onze God om hulp. Ja, en heeft u dan ook regelmatig een gevoel van machteloosheid? Je bidt, je vraagt, je ziet van alles aan ellende. Maar wat kan je doen? Kon je maar wat doen. En dan wil ik nu weer een stukje uit de bijbel lezen. 1 Timoteüs 6. Eerst algemeen over geld [6-8]. 4 5
Preek 10 januari 2016 over Exodus 33:14-15 Preek 3 januari 2016 over Jesaja 62:6,7
geld wordt goed door wat je er mee doet
6
Relatieveren, zelfde dingen als in Spreuken. Geld en spullen, tijdelijk, kwetsbaar, investeer in tevredenheid. Dan negatief over geld [9-10]. Tot je eigen schade als je geld niet de baas blijft. Geld wordt fout als je er teveel van houdt (2x). En dan positief met geld. Geld als kracht, als investering. [17-19]. Draag rijken op om – vers 18 – met dat geld dat God rijkelijk geeft, goed te doen, vrijgevig, delen. Zo leggen ze een fundament voor de toekomst. Dat is taal van investeerders. En dat is het precies. Geld helpt, geld verbindt, geld ontspant, geld zorgt, geld bouwt, geld geneest. Geld wordt goed / door wat je er mee doet. Daarom begon ik over bidden. Wij voelen ons vaak machteloos bij allerlei problemen en zorgen. Wat kun je meer doen dan bidden? Machteloos zijn we niet. We hebben van onze God geld gekregen om te investeren. Je kunt bidden voor Care Foundation. Doe dat samen met geld er in stoppen. Bidt voor Mark van Leeuwen, voor Henk den Breejen; ze hebben het nodig. Mooi werk, lastig ook. Geef ook geld. Zo helpt je dat werk. Investeer. Bidt voor vluchtelingen, voor gevolgen van klimaatverandering, breng je zorg om de wereld bij de Heer. En investeer je geld. Je kunt iets doen. Je kunt bidden voor je kinderen, dat ze mensen ontmoeten die God liefhebben. Investeer in kerken, in de opleiding, in de jongerenwerker. Bidt bij problemen, en geef een gift aan christelijk maatschappelijk werk. De afloop weet je nooit bij een investering. Dat laten we ook aan de Heer over. Maar mooi is het wel. Mooi is Paulus bemoediging. Geld is er om goed mee te doen en het legt een stevig fundament en je wint het ware leven. Gods Koninkrijk is niet van deze wereld, maar je kunt er wel aandelen in kopen. Kortom, verbind je gebed aan je geld. We leven als verloste mensen. Christus heeft alles al gedaan. De hele aarde is van Hem. En wij zijn van Hem, onze spullen zijn van Hem. geld wordt goed door wat je er mee doet
7
Wat kunnen we daar voor goed mee doen. We kunnen geen grootse dingen veranderen, wel met ons geld dingen een duwtje in de goede richting geven. En daarom: allerlei dingen waar we voor bidden. Er staan allerlei gebedspunten op het scherm. (klik) Er is nog veel meer om voor te bidden. Kies er eens twee of drie. … Bid voor deze dingen en zet daar je geld op in. Bedenk: je geld kan een stukje de goede kant op duwen. Misschien vanavond nog even iets overmaken? Zo komt het 8e gebod vanmiddag bij ons; positief. Mag jouw geld ook meedoen om Gods wereld uit te bouwen? Geld helpt, geld verbindt, geld ontspant, geld zorgt, geld bouwt, geld geneest. Geld wordt goed door wat je er mee doet. Amen.
Ds. Jaap Boerma GKv Rotterdam – Oost 17 januari 2016.
8
geld wordt goed door wat je er mee doet
