Geachte heer, mevrouw,

Participatiemaatschappij Oost Nederland NV Meander 601 Postbus 5215 6802 EE Arnhem 026 384 40 44 [email protected] www.ppmoost.nl ABN AMRO 40.21.61.432 KvK Arnhem 09043123 BTW NL 8138.00.973.B01 IBAN NL95 ABNA 0402 1614 32

retouradres: Postbus 5215, 6802 EE Arnhem

Provinciale Staten van Overijssel Commissie Regionale Economie

datum onderwerp

24 mei 2012 ons kenmerk Jaarverslag PPM Oost 2011

MP/AR/10334

Geachte heer, mevrouw, Het doet mij genoegen u het jaarverslag 2011 van PPM Oost aan te bieden dat op 23 mei jongstleden door onze aandeelhouders Oost NV, Universiteit Twente en Saxion Hogescholen is vastgesteld. Hierin vindt u niet alleen onze financiële resultaten en sectorplannen, maar ook inspirerende voorbeelden van het werk dat wij doen: investeren in jonge innovatieve bedrijven voor de groei van de economie in Oost-Nederland. De provincies Gelderland en Overijssel en het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie hebben grote ambities om te groeien via onze topsectoren. Dankzij hun financiële steun realiseren we nieuwe investeringen met een positief financieel resultaat van € 1.345.000,-. In 2012 en de jaren die erop volgen hopen we deze positieve resultaten voort te zetten met optimaal rendement. Want investeren met publiek geld dient te leiden tot financieel en maatschappelijk rendement. Vanuit die gedachte geven we onze visie op participeren, rekenschap van de investeringen en inzicht in hun maatschappelijke effect. Wilt u weten op welke manier fondsen en onze kosten in elkaar zitten? Wilt u alles weten over revolverende fondsen en wat ze opleveren? Of wilt u praktijkvoorbeelden zien van het succes van ambitieus ondernemerschap? In dit jaarverslag laten we u zien waar het geld heen gaat, wie wat hiermee doet en wat we ermee bereiken. Mocht u nog vragen of opmerkingen hebben, dan kunt u natuurlijk altijd contact met mij opnemen. Met vriendelijke groet, Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

Marius Prins directeur

Gelderland en Overijssel: top in sectoren High Tech

Life Sciences

Agrofood

Energie

Regionale kansen

Participatiemaatschappij Oost Nederland Jaarverslag 2011

Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

Participeren in durven en doen

2

Jaarverslag 2011 Participeren in durven en doen

Kennis maken? In 2011 is de samenstelling van Provinciale Staten en van Gedeputeerde Staten in zowel Gelderland als in Overijssel flink gewijzigd. Het voordeel van zo’n verandering is de kans je voor te kunnen stellen aan de nieuwe mensen. En, niet minder belangrijk, om hernieuwd kennis te maken met bekenden en je actuele visie, strategie en beleid bij hen onder de aandacht te brengen.

In het eerste gedeelte van dit jaarverslag kijken we terug

De provincies Gelderland en Overijssel zetten nieuwe,

op 2011. Daarnaast nemen we afscheid van ‘Pieken in de

revolverende fondsen op. Overijssel startte een ambitieus

Delta’ en blikken terug op de periode van 2004 tot 2011.

energiefonds van maar liefst een kwart miljard euro!

Als publieke investeerder in jonge, innovatieve

En heeft ook nog investeringsfondsen voor High Tech

ondernemingen heb je de neiging om dat vooral financieel

Systems & Materials in de planning. In Gelderland staat

te doen. Omdat het je vak, je passie, is. Maar dat doen we nu

het Innovatie- & Investeringsfonds Gelderland in de

juist niet. We zullen ook laten zien welke maatschappelijke

startblokken, als eerste fonds uit de beschikbare honderd

rendementen er gerealiseerd zijn met het publieke geld

miljoen euro.

dat we ter beschikking kregen. Geld dat wij in kansrijke ondernemers investeerden. En niet zonder resultaat!

Maak in dit jaarverslag ook kennis met de revolverendheid van PPM Oost zelf: de Oost-Nederlandse economie

De buzzwoorden van 2011 waren topsectorenbeleid en

stimuleren door publiek geld te investeren in

revolverende fondsen. Op initiatief van het kabinet Rutte

ondernemingen waarin private partijen (nog) geen geld

zijn er negen topsectoren benoemd. Sectoren waarin

willen steken. Dat gaf wellicht geen hoge financiële

PPM Oost al veel deelnemingen heeft. Om de kennis

rendementen, maar wel al negen jaar op rij zwarte cijfers.

en specialistische ervaring te clusteren en optimaal te

Daar zijn we best trots op, want we voelen ons daarmee

benutten, is onze organisatie nu ook naar die topsectoren

uw eigen eerste Oost-Nederlandse revolverende fonds.

ingedeeld.

De details van de cijfers kunt u bekijken in het derde

Over revolverende fondsen kunnen we kort zijn: dat is een

gedeelte van het jaarverslag; de jaarrekening.

goede ontwikkeling. Geld dat moet worden terugbetaald rendeert beter. Bovendien garandeert het revolveren de

Verder willen we u kennis laten nemen van onze organisatie:

fondsen voor de toekomst.

niet alleen de nieuwe sectorteams, maar ook alle ondersteunende medewerkers. Samen zorgen zij ervoor

Verderop in het jaarverslag komen onze sectorplannen

dat in Oost-Nederland innovatief ondernemerschap volop

aan bod: sector Energie in zowel Overijssel als Gelderland.

kansen krijgt.

Sector Life Sciences & Health, vooral in Gelderland, maar ook in Overijssel. Sector High Tech Systems & Materials

Tot slot willen we u natuurlijk vooral graag kennis laten

met name in Overijssel. En sector Agrofood in Gelderland

maken met de ondernemers waar het allemaal om draait.

met topinstituut Wageningen UR als wereldwijd erkende

Met publiek geld konden zij hun onderneming starten of

kennisspil. Onze collega’s hebben de plannen geschreven

laten groeien. Omdat er soms een publiek zetje nodig is om

samen met de samenwerkingspartners bij universiteiten,

private partijen ‘mee’ te krijgen.

hogescholen, bedrijven en overheden. Daarbij puttend uit onze ervaringen met innovatieve, ambitieuze ondernemers

Marius Prins, directeur

in Overijssel en Gelderland.

Ron Willems, adjunct directeur

3

Waar voor je geld? Participatiemaatschappij Oost Nederland NV (PPM Oost) opereert met publiek geld. Daarover moet je verantwoording af leggen. Het moet leiden tot financieel en maatschappelijk rendement, en je moet er zorgvuldig mee om gaan. Vanuit die gedachte geven we hieronder behalve onze visie op investeringen, rekenschap van die investeringen, inzicht in het maatschappelijke effect daarvan en de manier waarop fondsen en de kosten in elkaar zitten. Transparant en helder.

terecht. Zij jagen innovaties aan die maatschappelijke issues kunnen helpen oplossen. En zij zorgen voor welvaart en werkgelegenheid. Het kabinet streeft met de benoeming van negen topsectoren naar clustering van kennis en ondernemerschap. Het beleid moet meer vraag gestuurd vanuit het bedrijfsleven ontstaan en geografische concentratie stimuleren. Food Valley, Health Valley, Kennispark Twente en Kennispoort regio Zwolle bewijzen dat dit een sterke propositie kan opleveren. Met een

Wie zijn we?

vliegwieleffect waardoor innovatie ook daadwerkelijk wordt

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland (Oost NV) is

omgezet in concrete resultaten.

een uitvoeringsorganisatie van de provincies Overijssel en Gelderland en het Ministerie van Economische Zaken,

De regionale ontwikkelingsmaatschappijen krijgen in deze

Landbouw & Innovatie (EL&I). Oost NV kent vier activiteiten.

aanpak een meer decentrale rol. Daarmee komt er meer

Vier i’s die staan voor: innoveren, internationaliseren,

ruimte voor eigen invulling, mede ingegeven door de

infrastructuur en investeren.

provinciale bestuurlijke agenda. Voor PPM Oost is de visie van de provincies Overijssel en Gelderland daarom van

De i van investeren komt voor rekening van PPM Oost. In een

groot belang.

aparte NV die is opgericht om een scheiding aan te brengen tussen activiteiten die met subsidies worden ondersteund en

Er is innovatief ondernemerschap nodig. Daarover is iedereen

de investeringsopdracht. De investeringen worden met

het eens. Vanuit een cultuur waarin kennis wordt omgezet in

kapitaal van aandeelhouders gefinancierd. PPM Oost moet

concrete resultaten, van kennis naar kassa. Financiering en

hieruit ook de eigen kosten dekken.

begeleiding van jonge, innovatieve starters is hiertoe een randvoorwaarde. Alle seinen staan op groen om dit de

Waarom is investeren met publiek geld nodig?

komende jaren voortvarend op te pakken.

Het huidige kabinetsbeleid is erop gericht bedrijven meer

4

ruimte te geven om te ondernemen en te groeien. Het kabinet

De bestuurlijke wil is aanwezig. Het geld is er. En zo ook de

Rutte gelooft namelijk in de kracht van ondernemers. En dat is

perfecte uitvoerder met ervaring en een goede track record.


nem

ers

Oost NV

lingen stel

Onder

Ken ni

sin

naar ka ssa

van ken nis

ondernemer om door te groeien. Bedrijven in de investeringsportefeuille van PPM Oost hebben een hoog risicoprofiel en een innovatief karakter. Er zijn verschillende typen innovaties en verschillende fasen te herkennen onder de innovatieparaplu. Die typen en fasen vragen om een andere managementstijl en een andere financieringsbehoefte. De overheid (via publieke investeerders als PPM Oost) zal financiering moeten aanbieden die aansluit bij de behoeften

Overheden naar kunde

van de ondernemer en hun fase van innovatie. Een starter met een goed idee, kersvers van de universiteit, heeft een andere financieringsbehoefte dan een ondernemer die al een prototype heeft ontwikkeld. Zonder juiste financiering zal het ondernemerschap van de een, en de groeiambitie van de ander, getemperd worden. Dat is jammer voor de ondernemer

PPM Oost is de aangewezen partij om samen met haar

én jammer voor de economie.

netwerk van kennisinstellingen, collega-investeerders en ondernemers een centrale rol te vervullen in het aanjagen

Om innovatieve starters te laten uitgroeien tot internationale

van de innovatie-economie.

toppers, moet de huidige wijze van risicofinanciering op de schop. Onderstaand vindt u de visie van PPM Oost op

Om veel meer startende, innovatieve groeiers succesvol te

risicofinanciering in een schematische voorstelling.

laten zijn, is echter meer nodig dan geld alleen. Het stimuleren en coachen van ondernemers in de beginfase en

Een belangrijk element hierbij is dat de onderneming onder de

alle fasen daarna is meer dan relevant. Plus voldoende slim

hoede van PPM Oost blijft en in tranches financiering krijgt

geld (dus geld met toegevoegde waarde) ter beschikking

tot waarde is gecreëerd. Daarna kunnen private partijen

te stellen en syndicaten van bedrijven en/of investeerders

instappen om te financieren. Zo worden investeringen

te vormen. Hierdoor kunnen resultaten en rendementen

revolverend en vervult het publieke geld een aanjagersfunctie

omhoog en loont het voor de economie én voor de

in de cruciale beginfase.

Schema: Financiering van jonge innovatieve bedrijven (zie bijlage voor grote versie). 5

Ambitieus ondernemerschap* Voor toekomstige welvaart is kennis en toepassen van kennis

Tot slot kunnen factoren als cultuur, wetten en regels en

van cruciaal belang. Ondernemerschap speelt een belangrijke

beïnvloeding van beroepskeuze en de inrichting van de

rol in het toepassen van kennis en in waarde creatie in het

arbeidsmarkt ondernemerschap al dan niet stimuleren.

algemeen. Om kansen voor substantiële veranderingen in

De rol van de overheid bestaat uit het wegnemen van

de samenleving te realiseren, zijn ambitieuze ondernemers

barrières zoals realiseren van een soepelere

nodig.

faillissementswetgeving. Beleid moet gericht zijn op: > focussen van geld en aandacht op ‘high potentials’;

Nederland heeft het grootste percentage ondernemers van

slechts een klein aantal zal substantieel groeien en juist

Europa, maar doet het in tegenstelling tot België, maar heel

zij ondervinden veel problemen.

middelmatig wat betreft groeiende, innovatieve bedrijven.

> in de vroegste fase groei-intentie en flexibiliteit benadrukken, later bewijs voor groeipotentieel en

De redenen hiervoor zijn: in onze welvaartstaat is de stap van comfortabele loondienst naar ambitieus ondernemerschap voor velen te groot. Er is bovendien meer behoefte aan zelfontplooiing dan aan bovenmatig te willen presteren. Andere oorzaken zijn het gebrek aan kansen voor innovatie in een stagnerende economie, gebrekkige talentontwikkeling of demotiverende institutionele factoren.

marktsucces aantonen. > kennisinstelling betrekken: ambitieuze ondernemers zijn hoog opgeleid. > overheidsopdrachten kunnen innovatie stimuleren, publiek onderzoek vergroot de kennisbasis. > arbeidsmarkt flexibiliseren zodat ook ervaren managers stap durven maken in plaats van in veilige situatie te blijven.

Het rapport ‘Ambitieus Ondernemerschap’ benoemt een ondernemer als: iemand die betrokken is in het proces van

* onderzoek in opdracht van AWT, Advisory Council for Science

ondernemen en die als doel heeft zoveel mogelijk waarde

and Technology Policy & Vlaamse Raad voor wetenschap en

te creëren door innovatie, internationalisering en

innovatie. (januari 2012)

(boven alles) groei. Er zijn twee wegen die naar ambitieus ondernemerschap leiden: van het ontwikkelen van een ondernemende houding naar ondernemend gedrag. Nieuwe waarde creëren komt na de intentie ondernemer te worden. Of via prestatiedrang naar ondernemerschap. Intentie tot groei en internationalisering worden gerealiseerd via het ondernemerschap. Prestatiegerichtheid en (hoog) opleidingsniveau blijken een voorwaarde voor ambitieus ondernemerschap. Naast economische context (meer kansen in een opgaande economie).

M. (Marius) Prins, directeur, [email protected] Marius heeft ruime ervaring in het bankwezen opgedaan waarna hij als ondernemer actief is geweest als fusie en overname adviseur. In 1999 is hij bij de GOM in dienst gekomen en sinds de fusie van GOM en OOM in 2003 is Marius algemeen directeur van PPM Oost. 6


heid

28 Life Sciences & Health

48 Overige

Resultaat van investeringen 36 High Tech Systems & Materials

Investeringen verdeeld naar topsectoren

Bij investeringen met publiek geld is rendement misschien nog wel meer een voorwaarde dan bij private middelen. Het is immers geld van de gemeenschap. Naast financiële resultaten tellen de gevolgen voor maatschappij en economie: maatschappelijk rendement. Financieel en maatschappelijk resultaat zijn hieronder schematisch uiteengezet.

Bedrijfsomgeving

Maatschappelijk rendement

16 Agro-Food

20 Topsector overig

6 Energie

Werkgelegenheid ultimo 2011 per topsector (in aantal FTE)


1.019 Overige

Naast de provincies Gelderland en Overijssel hebben het Ministerie van Economische zaken, Landbouw & Innovatie,

518 High Tech Systems & Materials

Universiteit Twente en Saxion Hogescholen in PPM Oost geïnvesteerd. Alle investeringen betreffen investeringen in Werkgelegenheid verdeeld naar topsectoren Gelderland en Overijssel. Daarom is de impact onderzocht

382 Agro-Food

van het Overijsselse en Gelderse geld. Hiervoor zijn de maatschappelijke resultaten van de bedrijven in onze portefeuille gemeten in termen van werkgelegenheid, innovatie en bijvoorbeeld (nominaties voor) awards. Een indrukwekkend resultaat.

362 Topsector overig

60 Energie

Werkgelegenheidsindex

Provincie Gelderland

Aantallen

FTE’s ultimo 2010

1.917

Uitgelokte investeringen per

FTE’s ultimo 2011geïnvesteerde euro

Provincie Overijssel

1.879

830 2,38 Overige

842

Totaal 2.747 4,13 Life Sciences & Health

2.721

7

0,9 High Tech

Innovatie-index 2011

Aantallen



Totaal

Aantal participaties met: > Innovatiekrediet (AgentschapNL)

9

1

10

> Overige (innovatie) subsidies

29

13

42

> WBSO

44

15

59

3

5

8

50

20

70

104

31

135

31

2

33

216

26

242

> Octrooibox > Kenniscreatie door ontwikkeling, valorisatie en open-innovatie > Relatie met kennisinstellingen > Relatie met provinciale initiatieven > Aantal patenten

Financiële index 2011 Bedragen in € 1.000



Totaal

Omzet 2011

276.000

106.300

382.300

Netto resultaat 2011

- 16.700

4.800

- 11.900

Awards Aantallen

8



Totaal

Nominaties voor awards

13

4

17

Awards

8

3

11


fsomgeving

518 High Tech Systems & Materials Werkgelegenheid verdeeld Hefboomindex

Geïnvesteerd vermogen ultimo 2011

382 Agro-Food

6 Energie


Bedragen in € 1.000

16 Agro-Food

20 Topsector overig

naar topsectoren


58.000

Totaal

19.500

77.500

60 Energie

362 Topsector overig 380 Life Sciences & Health 1.019 Overige

Geïnitieerde private investeringen

109.900

44.600

154.500 518 High Tech Systems & Materials

Index geïnitieerde Werkgelegenheid verdeeld investeringen naar topsectoren

1,89

2,29

2,0 382 Agro-Food

Uitgelokte investeringen per geïnvesteerde euro

2,38 Overige

4,13 Life Sciences & Health

362 Topsector overig

Geïnitieerde investeringen ultimo 2011 per topsector per geïnvesteerde euro

60 Energie

0,9 High Tech Systems & Materials

2,77 Topsector overig Uitgelokte investeringen per geïnvesteerde euro 48 Overige

2,38 Overige

0,48 Agro-Food 4,13 Life Sciences & Health 0,95 Energie


36 High Tech € 18.653 Overige Systems & Materials

0,9 High Tech € 13.946 Life Sciences & Health Systems & Materials

Aantal investeringen ultimo 2011 per topsector

2,77 Topsector overig

Geïnvesteerd vermogen verdeeld naar topsectoren

0,48 Agro-Food€ 19.946 High Tech Systems & Materials 0,95 Energie

16 Agro-Food

20 Topsector overig

6 Energie

€ 8.887 Topsector overig

€ 18.653 Overige 1.019 Overige

€ 11.334 Agro-Food € 13.946 Life Sciences & Health € 4.734 Energie

380 Life Sciences & Health € 19.946 High Tech Systems & Materials

Geïnvesteerd vermogen 518 High Tech Geïnvesteerd vermogen ultimo 2011 verdeeld naar topsectoren Systems & Materials

per topsector (in € 1.000)

382 Agro-Food € 8.887 Topsector overig € 11.334 Agro-Food 362 Topsector overig

60 Energie

€ 4.734 Energie 9

Met welke fondsen investeert PPM Oost? MKB Kredietfaciliteit Gelderland

Hier wordt gëinvesteerd in uw toekomst!

Aantal nieuwe financieringen 2011

15

Totaal aantal financieringen

30

Geïnvesteerd in 2011

€ 7,9 miljoen

Totaal geïnvesteerd vermogen

€ 14,6 miljoen

MKB Kredietfaciliteit Gelderland is er voor ondernemers

Innovatiefonds Oost Nederland

in Gelderland die last hebben van de crisis. Als de juiste


8

maatregelen zijn genomen en er gereorganiseerd is, kan


30

het bedrijf in de toekomst weer gezond worden. Nu alleen


€ 6,9 miljoen

het geld nog.


€ 12,4 miljoen MKB Kredietfaciliteit Gelderland is laagdrempelig en kan

Het Innovatiefonds Oost Nederland financiert kansrijke,

functioneren als hefboom voor aanvullende financiering.

startende en jonge innovatieve bedrijven. Voor deze bedrijven

Een achtergestelde lening (minimaal € 250.000 en maximaal

is het vaak moeilijk om kapitaal aan te trekken. Het

€ 1.000.000) kan urgente liquiditeitsproblemen opheffen

risicokapitaal van het fonds zorgt dat jonge, innovatieve

en financiële armslag geven om kansrijke bedrijven door de

bedrijven kunnen groeien en bloeien. Met name MKB-

crisis heen te helpen.

bedrijven in voeding, gezondheid en technologie. Elk te financieren bedrag komt voor een deel uit het Innovatiefonds en voor een deel van een of meerdere private medeinvesteerder(s). Het Innovatiefonds wordt gefinancierd door de provincies Gelderland en Overijssel, het Ministerie van Economische

M.A.L. (Annelie) van der Kooij,

Zaken, Landbouw & Innovatie en de Europese Unie vanuit

secretaresse,

het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO).

[email protected]

10 Jaarverslag 2011 Participeren in durven en doen

Het fonds richt zich op bedrijven tussen 10 en 250

Antimmune

medewerkers in maakindustrie, energie- en milieutechnologie, voeding, gezondheid of technologie. Commitment van de ondernemer en een gezond financieel perspectief vormen een voorwaarde. MKB Kredietfaciliteit Gelderland is in een afzonderlijke juridische eenheid ondergebracht. In de jaarrekening vanaf pagina 47 worden de cijfers van MKB Kredietfaciliteit Gelderland niet meegenomen. De activiteiten van Antimmune zijn gebaseerd op een concept waarmee immunologische tolerantie kan worden opgewekt tegen specifieke auto-antigenen of allergenen. Met dit concept

Hier wordt gëinvesteerd in uw toekomst!

kunnen therapieën -als een soort anti-vaccinatie- ontwikkeld worden tegen (ernstige) auto-immuunziekten en allergieën. Thomas Luijkx, directeur Antimmune

Gelderland voor Innovaties Aantal nieuwe financieringen 2011

19


23


€ 0,9 miljoen

ondernemingen met groeiplannen zijn of met een


€ 0,9 miljoen

financieringsbehoefte vanwege een management-buy-in of management-buy-out. PPM Oost wil in deze trajecten graag

Gelderland voor Innovaties wil Gelderse ondernemers

syndiceren en samenwerken met informal investors en/of

ondersteunen bij het financieren van innovatieve projecten.

andere participatiemaatschappijen.

Door het hoge risico is reguliere financiering in de huidige markt lastig. Innovatieve projecten blijven hierdoor op de

Hoe gaat het met de fondsen?

plank liggen en bedrijven kunnen de verwachte groei niet

Het geld van Innovatiefonds Oost Nederland is twee jaar

realiseren.

eerder dan verwacht volledig geïnvesteerd in bedrijven. MKB Kredietfaciliteit Gelderland zal volgens prognose in

Gelderland voor Innovaties stelt achtergestelde geldleningen

2012 volledig zijn doel bereiken. Voor Gelderland voor

met een maximum van € 75.000 beschikbaar. Voorwaarden:

Innovaties is zoals het er nu uitziet tot en met 2013

het is een eigen innovatie van de ondernemer, na uiterlijk

voldoende investeringsgeld beschikbaar.

twee jaar zijn er opbrengsten waarmee de lening kan worden afgelost en de ondernemer levert een even hoge financiële

Het Participatiefonds PPM Oost bereikt de ondergrens van

bijdrage, eventueel in samenwerking met een bank of een

10% van het balanstotaal. Onder deze grens worden de

private investeerder.

resterende liquide middelen nog uitsluitend ingezet voor aanvullende investeringen in bestaande participaties.

Gelderland voor Innovaties is mede mogelijk gemaakt door

Aanvulling van het fonds (met € 20 miljoen) waarvoor een

een financiering van de provincie Gelderland, de Europese

beroep is gedaan op de aandeelhouders is daarom dringend

Unie (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling) en PPM

noodzakelijk.

Oost. Gelderland voor Innovaties wordt uitgevoerd door PPM Oost fungeert steeds meer als fondsmanager, naast

PPM Oost en Oost NV.

financieren uit het eigen Participatiefonds. Voorlopig nog alleen voor stakeholders in het publieke domein, zoals de

Participatiefonds PPM Oost

provincies. De brugfunctie van PPM Oost als vroege fase


8

venture capitalist met publiek geld, kan in de toekomst


79

ook richting private partijen (informals, samenwerkingen


€ 7,1 miljoen

in groeifondsen) worden uitgebreid.


€ 49,2 miljoen Het Innovatie- & Investeringsfonds Gelderland gaat in 2012

PPM Oost financiert kansrijke innovatieve bedrijven in de

van start. Ook zal er zicht komen op de vormgeving van de

provincies Overijssel en Gelderland. Dit kunnen bestaande

Overijsselse revolverende fondsen. 11

In 2012 wil PPM Oost graag in heel Oost-Nederland pieken!

Wat kost het beheer van PPM Oost?

In Gelderland met het Innovatie- & Investeringsfonds

Een gemiddelde fondsbeheerder rekent 2% kosten. PPM

Gelderland, maar hopelijk ook door betrokkenheid bij de

Oost zit daar iets boven met 3%. Dat is heel goed verklaar-

fondsen die in ontwikkeling zijn. En natuurlijk in Overijssel;

baar: er komen door de laagdrempeligheid van de publieke

daar heeft PPM Oost de afgelopen jaren relatief minder

functie heel veel aanvragen binnen die zorgvuldig bekeken

geïnvesteerd dan in Gelderland, dat moet veranderen.

moeten worden.

Wat zijn de taken en kosten van een fondsbeheerder?

PPM Oost probeert vanuit haar maatschappelijke opdracht

Het Participatiefonds PPM Oost is een revolverend fonds;

helpen. De derde reden is dat PPM Oost ook kleine investe-

het geld moet op termijn worden terugverdiend en

ringen doet: vanaf € 50.000. Veel private partijen doen dat

terugbetaald. Zo houdt het fonds zichzelf in stand door

niet omdat de handlingskosten te hoog zijn voor zo’n

de jaren heen. Meestal hebben fondsen echter een vooraf

relatief klein bedrag.

ondernemers altijd te helpen of op zijn minst verder te

afgesproken looptijd: er wordt kapitaal gezocht voor een specifiek doel.

Er is een onderscheid tussen externe kosten die een direct verband hebben met een participatie en de eigen organisa-

Gedurende de investeringsperiode worden participaties

tiekosten. De organisatiekosten van PPM Oost zijn door een

aangegaan, waarna de beheerperiode start. In deze periode

extern corporate financebureau gebenchmarkt. De conclusie

stuurt de investeerder sterk op waardecreatie. De beheer-

is dat PPM Oost binnen de ‘peers’ een goede prijs/kwaliteit

periode loopt over in de desinvesteringsperiode, waarin de

verhouding heeft.

participaties actief worden verkocht. Deze kosten gelden ook bij een nieuw op te zetten fonds. Gemiddeld brengt één op de vijf investeringen de winst van

De eerste paar jaar wordt met name geïnvesteerd in het

een fonds. De overige vier investeringen geven vaak niet het

beoordelen en investeren in nieuwe, veelbelovende

aanvankelijk aanwezig geachte rendement. Het fonds is

participaties. Dat is een tijdrovende aangelegenheid,

eigendom van de investeerders en een fondsbeheerder voert

waarvoor veel resources beschikbaar moeten zijn.

het management uit. Deze neemt meestal een klein belang in het fonds om de betrokkenheid te onderstrepen.

Na de investeringsperiode komt de beheerperiode. De participaties worden financieel en qua management begeleid

Het standaardtarief dat een fondsbeheerder in rekening

bij de uitvoering van hun plannen. Waarde creëren krijgt steeds

brengt is: 2% managementvergoeding per jaar, een carry

meer nadruk. PPM Oost geeft vanuit haar visie op het

van 20% bij een hurdle van 8%.

stimuleren van jonge, innovatieve bedrijven meer dan financiële ondersteuning. Met name het coachen en begeleiden

Carry betekent carried interest en is een beloning in de vorm

van ambitieuze ondernemers kost veel tijd en aandacht.

van winstdeling voor het management van een fonds. Een hurdle rate is het minimale rendement dat investeerders op hun investering willen realiseren ter compensatie van het risico. Als het rendement van het fonds boven de hurdle komt, profiteert het fondsmanagement mee (in de

Ideedock

vorm van bijvoorbeeld een carried interest). Aangezien bij publieke fondsen financieel rendement niet het primaire doel is, zal voor het carry-deel van de honorering van de fondsbeheerder meestal een alternatief gevonden worden.

Levert een nieuwe manier van ideegeneratie voor bedrijven, P.G.M. (Pauline) Albers,

waarmee bedrijven in staat zijn het creatieve talent van

directiesecretaresse,

medewerkers optimaal te benutten.

[email protected]

Pepijn de Visscher, directeur Ideedock


AM Coatings

Als zich een mogelijk nieuwe participatie aandient, brengen twee investment managers het idee in het directieoverleg. Tot en met € 250.000 beslist de directie van PPM Oost, met toetsing achteraf door het Investment Committee. Boven € 250.000 wordt, na goedkeuring in het directieoverleg, het investeringsvoorstel voorgelegd aan het Investment Committee. Investeringen boven € 1.250.000 worden voorgelegd aan de Raad van Commissarissen van Oost NV.

“PPM Oost heeft me geholpen met extra publicaties, waardoor

Investment Committee PPM Oost

wij nog meer onder de aandacht zijn gekomen. Daarnaast

ir. M. van der Veen, voorzitter

profiteren we van hun netwerk en dat van Oost NV. We zijn

Achtergrond: vliegtuigbouwkunde, Fokker, Hudig

ook samen met PPM Oost naar Ziekenhuis Gelderse Vallei in

Langeveldt Groep, TNO, Smit Transformatoren.

Ede geweest. Je merkt dat we daardoor sterker staan. Mede daardoor hebben we de mensen bij het ziekenhuis kunnen overtuigen van ons product. Ik ben er trots op dat ik kan

prof. dr. P.M.G. Apers

zeggen dat we een participatie van PPM Oost zijn. Het geeft

Achtergrond: wiskunde, specialisatie

aan dat je financieel in orde bent, waardoor andere bedrijven

computerkunde, onderzoeker VU, Stanford

het vertrouwen hebben om zaken met je te doen.”

University, thans: hoogleraar TU Twente en

Hossein Mahmoud, directeur AM Coatings

wetenschappelijk directeur CTIT.

drs. J. van Hellemond Als een fondsbeheerder een managementovereenkomst krijgt

Achtergrond: bedrijfseconomie, Agterhof

voor alleen het eerste jaar, zullen de kosten in dat opstartjaar

Houtindustrie, NOM, Wolters en Schaberg,

relatief hoog zijn. Over de hele looptijd moet het mogelijk zijn

Atlas Venture.

om met een gemiddelde managementfee van 2 tot 3% per jaar het betreffende fonds goed te managen. Een goed team is daarbij essentieel voor het succes van een fonds.

Hoe legt PPM Oost rekenschap af? Bij de fusie OOM-GOM in 2003 is de investeringsactiviteit

MKB Kredietfaciliteit Gelderland BV heeft een eigen Raad van

van Oost NV in PPM Oost ondergebracht. Een belangrijke

Commissarissen, die beslist over alle investeringen boven

drijfveer bij deze together-alonestructuur was het uitsluiten

€ 250.000. De werkwijze bij de beoordeling van mogelijk

van politieke beïnvloeding bij investeringsbeslissingen.

nieuwe participaties en het beheer van lopende investeringen is vastgelegd in het ParticipatieBeheerSysteem. Per kwartaal wordt in rapportages verantwoording afgelegd.

PPM Oost geeft vanuit haar visie op het stimuleren van jonge, innovatieve bedrijven meer dan financiële ondersteuning.

Elk jaar wordt afgesloten met een jaarverslag met goedkeurende accountantsverklaring bij de jaarrekening. PPM Oost is een witte raaf onder de participatiemaatschappijen omdat zij over de ontwikkeling van de Portfolio Fair Market Value jaarlijks rapporteert. Daarmee een inkijkje gevend in de stille reserves.

mr. M.A.M. (Lincy) van den

drs. A.G.F.C. (Arjan)

Corput, jurist participaties,

van den Bogaard, controller,

[email protected]

[email protected] 13

Raad van Commissarissen Oost NV

drs. A. Verberk RA, voorzitter Achtergrond: Hoogleraar Universiteit

Automotive Apeldoorn

van Amsterdam, voormalig President Directeur Martinair Holland NV. Nevenfuncties bij onder meer Het Parool, Deloitte, Nedstaal BV en diverse bestuursfuncties.

drs. H.A. Doek Achtergrond: voormalig Lid van Eerste Kamer der Staten-Generaal, voormalig Lid van Provinciale en Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland, voormalig burgemeester van Groenlo. Nevenfuncties bij onder meer Stichting Karakter,

Ontwikkelt diverse inbouwapparatuur ten behoeve van

het Nederlands Openlucht Museum, Nationaal Park

koelauto’s. Onder meer een nieuwe generatie

De Hoge Veluwe.

compacte mobiele koelunits. Teun Rorije, directeur Automotive Apeldoorn

J. Schepers Achtergrond: Directeur Van Reekum Participatiefonds BV. Nevenfuncties bij Salland Zorgverzekeringen, ROC Aventus, Sallcon BV.

Genalice

prof. dr. W.H.M. Zijm Achtergrond: Wetenschappelijk Directeur Dutch Institute for Advanced Logistics (DINALOG). Nevenfuncties bij onder meer ASTRON, Stichting ‘t Roessingh, Stichting Duurzaam Heeten. Voor volledige profielen van de commissarissen van Oost NV verwijzen we u naar de website: www.oostnv.nl. GenAlice richt zich op het aanbieden van toegang tot een geïntegreerd informatieplatform, waarmee professionals uit de wetenschap onderzoek kunnen doen met behulp van gedigitaliseerde DNA profielen, verrijkt met actuele wetenschappelijke kennis. Bert Reijmerink, directeur Genalice

A.L. (Alies) de Roos,

F.F.M. (Fenny) Hendriks,

secretaresse,

secretaresse,

[email protected]

[email protected]


Hoe ging het in 2011 met de participatieportefeuille? Het verslagjaar 2011 was voor de bedrijven in de portefeuille van PPM Oost een uitdagend jaar. Aanvankelijk was zelfs enig optimisme zichtbaar. Orderportefeuilles leken aan te trekken en er was hoop op soepelere crediteurentermijnen en snellere betalingen door klanten. Al snel zagen bedrijven echter weer enorme vraaguitval, met name in de maakindustrie.

weer bedrijven goed voorbereid te zijn op veranderingen. Kwalitatief goede bedrijven die zich onderscheiden met hun producten of technologie. Maar vooral opvallen door goed ondernemerschap en een goede organisatie. Deze bedrijven wisten ook in 2011 te blijven groeien. Soms brengt slecht nieuws ook nieuwe mogelijkheden. Zoals de sluiting van MSD in Oss. Aan de ene kant verlies van orders voor bedrijven in de portefeuille. Aan de andere

Andere problematische aspecten stapelen zich in 2011 op.

kant kwam hierdoor een groot aantal professionals op de

Wegvallen van grote orders of klanten en besluiten over

markt waar bedrijven om zaten te springen.

grote orders die steeds vaker op hoger niveau worden genomen. Met langere besluitvormingstrajecten tot gevolg.

Voor PPM Oost betekenden de hierboven geschetste

Verder betalen klanten later waardoor leveranciers ook

ontwikkelingen een verhoogde aandacht voor haar

langer op hun geld moeten wachten. De grondstofprijzen

participaties. Gekenmerkt door intensiever beheer met

stijgen, er is een investeringsstop bij overheden op met

soms inzet van externe recovery adviseurs en financiële

name IT-trajecten, de opleidingsbudgetten nemen af en

specialisten.

goed gekwalificeerd personeel blijft moeilijk te vinden. Als je dit bij elkaar optelt, is het niet vreemd dat 2011 in

Een andere manier waarop PPM Oost heeft gereageerd, is

plaats van de gevreesde dubbele dip een aanhoudende

door versterking van toezicht en ondersteuning via de inzet

neergang laat zien. Deze ontwikkeling legt een grote druk

van commissarissen. In 2011 is hiertoe een strategische

op de jonge innovatieve bedrijven in de portefeuille van

samenwerking aangegaan met het Nationaal Register van

PPM Oost. Maar ook op de langer gevestigde bedrijven die

commissarissen en toezichthouders (NR). Hierdoor kreeg

opgenomen zijn in de MKB Kredietfaciliteit Gelderland.

PPM Oost toegang tot zeer ervaren (ex)ondernemers en commissarissen voor de bedrijven in portefeuille.

Was het dan alleen maar kommer en kwel in 2011? Nee, dat niet. Ook in moeilijke omstandigheden blijken er toch altijd 15

Deze maatregelen konden echter drie faillissementen niet

Deze zal verder investeren in de groei van het bedrijf.

voorkomen. Twee daarvan hebben rechtstreeks te maken met wegvallende orders door de crisis. Het derde betrof een

PPM Oost heeft sommige van deze exits gefinancierd door

onderneming die zo zwaar bancair was gefinancierd dat bij

een lening voor een deel van de koopsom. Banken zijn nog

teruglopende omzet niet aan de financiële verplichtingen

steeds zeer terughoudend met medewerking aan dit soort

kon worden voldaan, waarna de bank het krediet heeft

financieringen.

opgezegd. Vijf bedrijven hebben in 2011 hun lening geheel afgelost, In 2011 zijn twaalf exits gerealiseerd. Bij elf daarvan is het

waarmee zij uit de portefeuille verdwenen. Twee van de vijf

belang overgedragen aan medeaandeelhouders. Deze

hebben dat vervroegd gedaan. Weer een bewijs dat bedrijven

bedrijven kunnen, nadat PPM Oost hen heeft geholpen met

in staat zijn tegen de stroom in te roeien en door goed

de start van nieuwe ontwikkelingen, op eigen kracht verder

ondernemerschap te presteren onder slechte economische

groeien. Bij één bedrijf is het belang onder goede condities

omstandigheden. Dat geeft vertrouwen voor 2012.

overgedragen aan een grote kapitaalkrachtige partij.

Exits PPM Oost heeft in 2011 een aantal exits gerealiseerd:

Syntarga

Medimate

Syntarga, een spin-off van Radboud Universiteit Nijmegen,

Medimate is een spin-off van de Universiteit Twente dat

ontwikkelt een unieke technologie om antilichamen te

een lab-on-chip toepassing heeft ontwikkeld waarmee een

verbinden aan kankermedicijnen. Deze gepatenteerde

patiënt snel en eenvoudig de lithiumspiegel kan meten.

technologie kan worden ingezet bij de ontwikkeling van

Met deze Point-of-Care toepassing komen nieuwe

een nieuw soort medicijn tegen kanker.

efficiëntere zorgvormen van een hogere kwaliteit binnen handbereik (deze technologie biedt een platform voor

In 2011 is Syntarga overgenomen door Synthon, een bedrijf

meerdere toepassingen).

met meer dan 1.300 medewerkers, 11 internationale vestigingen en een vooraanstaande speler op de wereldmarkt

Na 4 jaar heeft PPM in 2011 haar belang in Medimate

van generieke medicijnen. Zowel Syntarga als Synthon

verkocht. Hiermee wordt Medimate in de gelegenheid

hebben zich aan Radboud Universiteit Nijmegen ontwikkeld.

gesteld - met kapitaal van strategische investeerders -

Beide bedrijven laten zien dat de universiteit een kweekvijver

verdergaande groei te realiseren.

is van medische innovatie en gezond ondernemerschap.

Ro debitat quideni hillabore nim quaspide volorporem harum vit, nostibus venia porat.

Vincent de Groot,

Huub Maas,

directeur Syntarga

directeur Medimate

drs. B.H.G.M. (Ron) Willems, adjunct directeur, [email protected] Ron heeft ervaring opgebouwd in verschillende management- en adviesfuncties op het gebied van strategie en management. In 1996 is hij bij de GOM in dienst gekomen. Ron is verantwoordelijk voor het beheerbeleid bij PPM Oost. 16 Jaarverslag 2011 Participeren in durven en doen

Wat gaat PPM Oost in 2012 doen? De topsectorontwikkeling heeft geleid tot het formeren van investeringsteams per sector. De collega’s stellen zich graag verderop aan u voor! In dit jaarverslag worden onze plannen voor de sectoren Agro-Food, High Tech Systems & Materials, Energie, Life

WRAP Spaces

Sciences & Health en Regionale Kansen verkort opgenomen. Vooral voor het sectorteam Energie is 2012 een spannend jaar: in Overijssel komt een groot energiefonds dat zich voor een belangrijk deel richt op onze doelgroep: jonge, innovatieve bedrijven die niet alleen een bijdrage leveren aan onze klimaatdoelstellingen, maar ook aan de regionale economische ontwikkeling. Ambitieus ondernemerschap in een periode van eurocrisis en economische recessie. PPM Oost zal waar mogelijk en gewenst zich inzetten voor de doelstellingen van dit energiefonds. En er zijn signalen uit het

De WRAP Kitchen is een keukenconcept dat is vormgegeven

Overijsselse provinciehuis dat we bij High Tech Systems &

als een design dressoir en uitgeklapt kan worden tot een

Materialsfondsen in ontwikkeling nadrukkelijk in beeld zijn.

complete keuken. Door het toevoegen van modules kan het op meerdere manieren worden gebruikt, bijvoorbeeld als

In 2012 zullen de inspanningen van PPM Oost om met

werkplek of minibar.

publiek geld innovatief ondernemerschap te stimuleren

Marcel Losekoot, directeur WRAP

onverminderd door gaan. Desnoods tegen de stroom in!

17

PPM Oost neemt bij voorkeur de positie in om met een risicodragend deel van de financiering de overige financiers over de streep te trekken.


Sectorplan Agro-Food, Tuinbouw- en Uitgangsmaterialen

De sectorcijfers van PPM Oost:

Aantal nieuwe

financieringen 2011 Nieuw geïnvesteerd vermogen Totaal aantal

financieringen


Totale omzet ondernemingen in portefeuille ultimo 2011 Totaal aantal FTE’s ultimo 2011

5 € 2,0 miljoen 16 € 11,3 miljoen € 44,3 miljoen 382

19

Sectorplan Agro-Food, Tuinbouw- en Uitgangsmaterialen De wereldvoedselproductie moet in 2050 verdubbeld zijn om de groeiende wereldbevolking blijvend te kunnen voeden. Het is daarnaast noodzaak om minder te verspillen en tegelijkertijd een groter welzijn van mens én dier te bewerkstelligen. Deze ontwikkelingen vragen om nieuwe verhoudingen: meer samenwerken en een andere rol van de overheid. Doorbraken in technologische vernieuwingen zijn meer dan gewenst in de wereld van Agro-Food, Tuinbouw- en Uitgangsmaterialen. Voeg daarbij de enorme druk op het ecosysteem door schaarste in de beschikbare ruimte, effecten van biodiversiteit op het landschap, het gebruik van water en de uitstoot van broeikasgassen: zie hier de mondiale uitdagingen van de Agro-Foodsector.

Sector in Oost-Nederland Agro-Food doet het relatief goed in de huidige economische crisis. Alleen daarom al is stimulering van deze sector van groot belang. Een sterke Agro-Foodsector zorgt ervoor dat Oost-Nederland in de toekomst minder gevoelig zal zijn voor neerwaartse economische golfbewegingen. Ondernemerschap en innovatie vragen om succesvolle samenwerking in de driehoek overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen. De provincies Gelderland en Overijssel erkennen het ‘moment of opportunity’. Zij willen aanhaken bij het topsectorenbeleid van het kabinet door de inzet van nieuwe fondsen. Revolverende fondsen die door participaties innovatie en ondernemerschap stimuleren. PPM Oost zet haar netwerk van kennisinstellingen in en haar kennis van financieren van jonge, innovatieve ondernemingen. Zo

De sector

ontstaat een aantrekkelijk vestigingsmilieu voor Agro-Food

Nederland heeft wereldwijd een toppositie in Agro-Food,

gerelateerde bedrijven met een hoog ambitieniveau waar

Tuinbouw- en Uitgangsmaterialen. Nummer 1 in innovatie en

innovatie en economische groei hand in hand kunnen gaan.

nummer 2 als agrarische exporteur. Maar de concurrentie in de opkomende economieën zit niet stil. Dit dwingt de sector tot meer innovatie en het bundelen van partijen die kennis, kunde en lange termijnvisie bieden.

Beeter ®

De Agro-Foodsector is van groot belang voor Nederland: verantwoordelijk voor 10 procent van het BNP, voor 20 procent van de totale export en goed voor 600.000 banen. De sector staat op korte termijn voor de opgave op bredere schaal meer waarde toe te voegen of te creëren. De zuivelsector slaagt er bijvoorbeeld wel in standaardyoghurt op te waarderen tot een romig fruittoetje. Terwijl de (vlees) verwerkende sector, de akkerbouw en de groente- en fruitsector achterblijven met het ontwikkelen van nieuwe producten en onderscheidende waarden. De consument wil echter steeds meer: de producten moeten niet alleen

“PPM Oost is voor Ojah meer dan een geldschieter. Ze helpen

gemakkelijk en gezond, maar ook goedkoop en veilig zijn.

ons als ondernemers met het structureren van het bedrijf. Ik moet begrotingen maken en financiële rapportages.

De belangrijkste thema’s in het kort:

En dat voor iemand die op school al vroeg economie heeft laten

> duurzame productie als noodzaak;

vallen. Maar die controle is juist belangrijk en het helpt mij ook.

> schaarste grondstoffen en concurrentie opkomende

Natuurlijk vind ik mijn investment manager van PPM Oost wel

economieën;

eens lastig, maar ik heb echt wat aan de samenwerking.”

> rol voeding in relatie tot gezondheid;

Frank Giezen, directeur Ojah

> voedselkwaliteit en voedselveiligheid.

ing. W.C. (Wilco) Schoonderbeek MSc,

Wilco heeft een technische en bedrijfskundige achtergrond

sectormanager,

Andersen, PwC en KPMG. Wilco is sinds 2011 werkzaam

[email protected]

bij PPM Oost.

en was onder meer werkzaam voor Heineken, Arthur


NSure

Yuno

“PPM Oost was al vanaf 2005 in beeld. Het was nu echter

“Het voordeel van PPM Oost is dat ze niet op de stoel van de

tijd voor de expertise van een professionele investeerder als

ondernemer gaan zitten. PPM Oost houdt toezicht, maar geeft

PPM Oost. Je merkt dat PPM Oost ervaring heeft. Ze drukken

je kapitaal om je ambitie waar te maken. Ik vind het ook goed

meteen hun stempel op het bedrijf. We moeten nu een Raad van

dat PPM niet in elk bedrijf investeert, maar kritisch kijkt of het

Commissarissen instellen. Dat stapje moesten we toch maken,

qua innovatie ook echt wat toevoegt.

maar PPM Oost heeft daar de aanzet toe gegeven. PPM Oost helpt ons een professionaliteitsslag te maken. Onder meer met

Via PPM Oost hebben we er ook een tweede partij als

de financiële bedrijfsvoering. Die is bij ons te lang onderbelicht

investeerder bij gekregen, die ons echt helpt met de business.

gebleven. We waren lange tijd te klein voor een boekhouder en

Die investeerder, Henk van Dijk, snapt het spelletje en zit veel

een controller. We hadden daardoor de zaken niet goed op orde,

dichter op Yummm Concepts dan PPM Oost. Wij voelen ons

met als gevolg dat we het overzicht misten. PPM Oost heeft

heel goed bij die rolverdeling.”

een aanzet gegeven om op dat vlak een fundament te leggen

Tom Vogel, directeur Yummm! Concepts

waarop NSure verder kan groeien.” Monique van Wordragen, directeur Nsure

Doelgroep

Naast inzet van het netwerk en financiering van de

PPM Oost ziet een belangrijke kans voor bedrijven die

onderneming vanaf het prille begin, kan PPM Oost voor

zich toeleggen op innovatieve producten en diensten met

innovatieve bedrijven de link zijn naar private equity-fondsen

een hoge toegevoegde waarde. Producten en diensten

en zo ook succesvolle groei op langere termijn faciliteren.

die een aantoonbare rol spelen in het verbeteren van de volksgezondheid en de kwaliteit van leven. Voeding die kan

Doelstelling team Agro-Food

bijdragen aan het terugdringen van voedinggerelateerde

> Investeren van € 2,6 miljoen in twaalf ondernemingen

chronische ziekten als obesitas, hart- en vaatziekten, diabetes en kanker heeft een grote toekomst in het verschiet. Een veranderend voedingspatroon in combinatie met nieuwe

(zes bestaande en zes nieuwe); > In kaart brengen Agro-Foodnetwerk en optimaliseren relaties met strategische partners;

voedingsmiddelen kan immers voor een sterke vermindering

> Focus op waardecreatie in relatief jonge portfolio;

zorgen van kosten voor gezondheidszorg en arbeidsverzuim.

> Afstemming AgroFood Growth Fund met stakeholders.

Bart heeft een bedrijfskundige achtergrond en is Register Valuator (RV). Hij is werkzaam geweest binnen de corporate

B.V. (Bart) Hoeflaak RV,

financepraktijk van KPMG en De Jong & Laan waarna hij de

senior investment manager,

overstap heeft gemaakt naar de M&A praktijk binnen het

[email protected]

bedrijfsleven. Bart is sinds 2009 werkzaam bij PPM Oost. 21

Sectorplan Agro-Food, Tuinbouw- en Uitgangsmaterialen Naam/vestigingsplaats

Aard van het bedrijf

Op kaart

BLGG Oosterbeek

Een bedrijfslaboratorium voor grond- en gewasanalyse.

1

Beeter Ochten

Ojah produceert vleesvervangers onder de naam Beeter.

2

Calendula Oil Wageningen

Maakt producten van ruwe en bewerkte olie uit calendulazaden.

3

CO2BO Hengelo

Ontwikkelt software en hardware (via hun product Presentations2Go) op gebied van webcasting, Lecture capture en e-learning (en social media) voor onderwijsmarkt en

4

Cropwatch Oosterbeek

Heeft de zogenaamde scoutbox ontwikkeld; dé oplossing om schadelijke insecten in de groenten- en bloementeelt onder glas te beheersen.

5

Friesland Campina Wageningen

Toonaangevende zuivel-onderneming waarvan het R&D-centrum is gevestigd in Wageningen.

6

GreenGran Ede

Heeft een technologie ontwikkeld waarmee plastic onderdelen op basis van plantaardig materiaal worden gemaakt.

7

Landmarkt Voorst

Overdekte marktplaats waar regionale boeren en tuinders hun producten te koop aan bieden.

8

Mameri Wijchen

Producent van luchtbevochtigingssystemen voor de tuinbouw en voedingssector.

9

NSure Wageningen

NSure ontwikkelt testen die voorspellen wanneer fruit en bloemen moeten worden geplukt.

10

Trade Unlimited Uddel

Produceert injectiespuiten van kunststof en metaal voor de agrarische sector.

11

Yuno Wageningen

Yummm! Concepts ontwikkelt onder de naam Yuno 100% natuurlijk snoep & snacks voor kinderen.

12

11

Hengelo Uddel

4 Voorst

7

8

Ede

Oosterbeek Wageningen

Ochten Wijchen

1 3

2

6 10


12

9

5

Sectorplan Energie


Totaal aantal

financieringen


Totale omzet ondernemingen in portefeuille ultimo 2011

Totaal aantal FTE’s ultimo 2011

6 € 4,7 miljoen € 13,4 miljoen 60

23

Sectorplan Energie Energie is wereldwijd een actueel en essentieel thema. De energiesector is heterogeen, grensoverschrijdend en volop in beweging. Markten zijn de afgelopen jaren geliberaliseerd en de internationale verwevenheid is, mede daardoor, sterk toegenomen. Schaarste van fossiele brandstoffen in combinatie met de verwachte stijging van de mondiale vraag leidt tot hogere energieprijzen. Deze ontwikkelingen zorgen voor een noodzakelijke transitie naar duurzame energie.

> energietransitie is een must; > duurzame energie levert nog niet voldoende rendement op; > financiering van innovatieve bedrijven op het gebied van energie verloopt moeizaam.

Sector in Oost-Nederland De provincies Overijssel en Gelderland zien Energie als centraal thema en kiezen voor innovatie, duurzame energie en besparing. PPM Oost heeft voor specialisatie gekozen met een eigen sectorteam Energie. Thema’s zijn: innovatie,

De sector

hernieuwbare energie, clean tech, duurzaamheid, CO2-

Nederland heeft een omvangrijke energie-industrie met een

reductie en energiebesparing.

output van zo’n € 36 miljard (ruim 6% van het BBP) en een arbeidsvolume van meer dan 100.000 arbeidsjaren. Vanuit

Provincie Gelderland wil energietransitie mogelijk maken door

internationaal perspectief heeft Nederland een sterke positie

de ontwikkeling van nieuwe vormen van duurzame energie

op het gebied van duurzame energie. Het kabinet wil de

en decentrale energieopwekking. De komende jaren wordt

sector versterken en zet daarbij in op grijze én groene stroom.

de omslag gemaakt van subsidieverlening naar participaties

Innovatie is ook in de sector Energie essentieel. Voor

via revolving funds. Gelderland zal een fonds van in eerste

innovatieve MKB-ondernemingen die zich in de vroege

instantie € 100 miljoen in het leven roepen, waarvan een groot

fase bevinden, is het vaak bijzonder lastig om financiering

deel is bestemd voor energietransitie.

te verkrijgen. PPM Oost is gespecialiseerd in vroegefaseinvesteringen in kennisintensieve bedrijven. Ze kan door

Provincie Overijssel gaat concreet investeren in innovatie,

haar unieke positie meer risico lopen als het gaat om

hernieuwbare energie en energiebesparing. Hiervoor is een

innovatieve investeringen.

Energiefonds van € 250 miljoen opgericht.

Ook investeren in bestaande en bewezen technologie op

Doelgroep

het gebied van hernieuwbare energie is een belangrijk

De primaire doelgroep van PPM Oost is het jonge, innovatieve

aandachtsgebied. Dit gaat om bijvoorbeeld zonnecellen,

MKB-bedrijf. Deze bedrijven ontwikkelen vernieuwende

biomassa, geothermie, met name gericht op duurzame

technieken die een positieve bijdrage aan het duurzame

energie. Het nadeel is dat deze investeringen nog relatief

energievraagstuk leveren. Bijvoorbeeld voor zonnecellen,

duur en op korte termijn onrendabel zijn. Daarom zien

biovergisting, warmte-koude technieken, opslag en

ondernemers er vaak vanaf, terwijl ze wel een bijdrage

distributie. Bij investeringen in bewezen technologieën is

willen leveren aan de verduurzaming van hun bedrijf.

de doelgroep breder.

Ook in deze situaties kunnen ondernemers terecht bij Het sectorteam zal intensieve contacten onderhouden

de sector Energie van PPM Oost.

met private participatiemaatschappijen, in het bijzonder PPM Oost neemt bij voorkeur de positie in met een

investeerders die actief zijn op energiegebied. Daarnaast

risicodragend deel van de financiering om de overige

gaat het team contacten opbouwen en intensiveren met

financiers over de streep te trekken.

bijvoorbeeld energiebedrijven en ingenieursbureaus. Dit is van groot belang om achter de vraag en behoefte op

Belangrijkste thema’s in het kort:

technisch en innovatief gebied van deze grootbedrijven

> energietransitie is noodzakelijk door schaarste van

te komen.

bronnen en stijging van vraag, gekoppeld aan verhoging van prijs;

drs. J. (Jemy) Pauwels,

Jemy heeft een bedrijfskundige achtergrond en is werkzaam

investment manager,

geweest bij Atlas Advies en Ontwikkelingsmaatschappij

[email protected]

Oost NV. Jemy is sinds 2009 werkzaam bij PPM Oost.


Ingrepro Renewables

HyGear

Ingrepro Renewables wil afvalstromen opwerken in zogeheten

HyGear ontwikkelt en fabriceert productiesystemen voor

smart sized biomassacentrales. Hierin wordt het kweken

kleinschalige toepassingen van waterstof. Waterstof wordt

van algen gecombineerd met een bio-reactor. Het bedrijf

gezien als een brandstof voor de toekomst vanwege de

heeft een nieuwe technologie ontwikkeld waarmee onder

onbeperkte beschikbaarheid en de afwezigheid van schadelijke

geconditioneerde omstandigheden algen worden gekweekt

emissies. Waterstof kan worden gebruikt als procesgas en als

en geoogst. Deze worden vervolgens verwerkt tot bruikbare

brandstof voor voertuigen. Als procesgas wordt waterstof al

grondstof voor heel verschillende sectoren; variërend van

langere tijd gebruikt voor grootschalige toepassingen in de

brandstof voor vliegtuigen tot cosmetica.

industrie. Zo zijn bedrijven rond Rotterdam aangesloten op een waterstofleiding. Bedrijven buiten het gebied waar deze

Ingrepro maakt gebruik van een zelf ontwikkelde technologie

waterstofleidingen lopen, zijn aangewezen op de bekende

(AlgaePro) waarbij afvalstromen als ‘voeding’ worden

ijzeren gasflessen.

gebruikt voor de groei van algen. De algen kunnen dan als biomassa gebruikt worden voor bijvoorbeeld algenolie, met

HyGear ontwikkelt reformers die zonder problemen op elk

als restproducten zuurstof en schoon water. Deze slimme

individueel bedrijf kunnen worden geplaatst om waterstof op

koppeling is niet alleen interessant voor fabrieken die hiermee

locatie te produceren. In deze kleinschalige productieplatforms

hun hoge lozing- of afvoerkosten kunnen reduceren, maar ook

wordt aardgas ‘gekraakt’ en omgezet in waterstof. Met de

voor gemeenten, zuiveringsschappen of andere organisaties

technologie van HyGear kan waterstof nu overal op kleine

die werken met water.

schaal en op locatie geproduceerd worden, dus voor elk bedrijf bereikbaar.

Doelstellingen team Energie

van € 250 miljoen een aanbestedingsprocedure opgezet.

PPM Oost beheert al een eerste tranche van € 10 miljoen van

Het sectorteam Energie heeft de ambitie om, waar nodig en

het Innovatie & Investeringsfonds Gelderland, waarvan een

gewenst, hierin een rol te spelen, specifiek voor het deel van

deel bestemd is voor innovatieve bedrijven en € 3 miljoen

het fonds dat bestemd is voor investeringen in innovatieve

specifiek voor (infrastructuur) investeringen in bewezen

bedrijven.

technologieën. In de loop van 2012 zal duidelijk worden of dit fonds verder uitgebreid gaat worden. De provincie Overijssel heeft voor het eerder genoemde Energiefonds

drs. F.A.M. (Frank) Wolterink,

Frank is bedrijfseconoom en heeft gewerkt voor de ING

sectormanager,

enkele jaren actief geweest als zelfstandig corporate finance

[email protected]

adviseur. Frank is sinds 2010 werkzaam bij PPM Oost.

Bank, F. van Lanschot Bankiers en NPM Capital. Tevens is hij

25

Sectorplan Energie Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Exendis Ede

Maakt en verkoopt elektronische componenten en systemen waarmee energie wordt omgevormd en opgeslagen in batterijen.

1

Fibroned Apeldoorn

Wil op het businesspark ‘Ecofactorij’ in Apeldoorn een innovatieve energiecentrale realiseren die draait op biomassa.

2

Hygear Arnhem

Ontwikkelt en fabriceert productiesystemen voor kleinschalige toepassingen van waterstof, de brandstof van de toekomst.

3

Ingrepro Renewables Borculo

Kweekt en oogst algen die vervolgens worden verwerkt tot bruikbare grondstof voor verschillende sectoren.

4

TSC Solar Nijmegen

Een start-up in de zonne-energiesector; in samenwerking met NXP en ECN voor hoogefficiënte zonnepanelen.

5

WTW Filters Enschede

Levert filters voor kostenbesparende warmteterugwin-units.

6

2

Borculo

1

Ede

Arnhem

Nijmegen

5


3

6

Enschede

Apeldoorn

4

Sectorplan High Tech Systems & Materials


Aantal nieuwe


10 € 5,1 miljoen


36 € 19,9 miljoen

Totale omzet ondernemingen in portefeuille ultimo 2011

€ 111,2 miljoen

financieringen

Totaal aantal FTE’s ultimo 2011

518

27

Sectorplan High Tech Systems & Materials Technologische toepassingen zoals de personal computer, internet en mobiele telefonie. Ze zijn niet meer weg te denken uit ons leven. Revolutionaire ontwikkelingen als deze zouden onmogelijk zijn geweest zonder de vernieuwende ideeën en innovaties van de hightechsector. De topsector High Tech Systems & Materials bundelt deze ontwikkelingen. De internationale concurrentie neemt toe, met name in de opkomende economieën waar men niet bepaald stil staat. Maar het aantal koopkrachtige consumenten neemt ook toe en dat biedt weer veel nieuwe kansen. Snel innoveren en samenwerking in de hele keten is het antwoord dat Nederland biedt op de toenemende complexiteit. Publiek-private samenwerking en open innovatie zijn hierbij cruciaal.

van onderzoeksvragen voor technologiegebieden en toepassingsdomeinen. Ze geven aan wat het financiële commitment is van bedrijven. Ook schetsen ze een realistisch beeld van de benodigde publieke middelen. De roadmaps benoemen dus nadrukkelijk de relevantie van de onderzoeksagenda’s voor maatschappelijke uitdagingen.

De belangrijkste thema’s in het kort: > fundamentele en toegepaste kennis bundelen door innovatiecontracten en roadmaps; > aanwas van technisch geschoolde mensen en die opleiden en vasthouden; > voldoende (revolverende) fondsen genereren om innovatie te financieren; > ondernemers aantrekken om kennis en kunde te vertalen naar kassa.

De sector

Sector in Oost-Nederland

Nederland is een wereldspeler in de topsector High

In de regio Oost-Nederland zijn ruim 5.500 bedrijven in

Tech Systems & Materials. Denk aan nanotechnologie,

High Tech gevestigd die zorgen voor 87.000 arbeidsplaatsen.

mechatronica, robotica, sensoren, imagingtechnologie en

De regio is een hotspot wat betreft fundamenteel en

semiconductors. Met als kernwoorden voor innovatie:

toegepast onderzoek rondom universiteiten, hogescholen

minder, kleiner, zuiniger.

en internationale onderzoeksinstellingen als Mesa+, CTIT en MIRA. Daarnaast heeft de regio Open Innovatiecentra en een

De sector ontwikkelt toepassingen voor andere topsectoren

diversiteit aan High Tech-projecten.

en sleuteloplossingen voor belangrijke maatschappelijke uitdagingen als duurzame energie, gezondheidszorg, mobiliteit en veiligheid. En vormt zo de motor voor de Nederlandse kenniseconomie.

BE Precision Technology

De topsector heeft forse groeiambities, waaronder een verdubbeling van de export in 2020. Deze ambitie is alleen haalbaar als bedrijven, kennisinstituten en overheden intensief samenwerken. Een voorwaarde om zich technologisch te kunnen handhaven in de wereldtop. Daarnaast zijn voldoende ‘handen en hoofden’ nodig om te kunnen groeien. Dit betekent een pittige uitdaging in het opleiden en vasthouden van goede technische mensen. Maar ook het blijvend financieren van de innovatie is een must. Innovatiecontracten tussen kennis en kunde zijn in het topsectorenbeleid richtinggevend voor succesvolle innovaties.

Het ontwikkelen van een probecard analyzer is de core

Vijftien roadmaps vormen de basis van het innovatiecontract

business van BE Precision Technology.

voor High Tech Systems & Materials. Zij bepalen de prioriteit

Oscar Beijert, directeur Precision Technology

Bas is afgestudeerd aan de UT met specialisatie Business

ir. B. (Bas) Pleging,

& Technology en werkte vervolgens bij KPN Telecom en


bij NIBC investment banking. Bas is sinds 2006 werkzaam

[email protected]

bij PPM Oost.


Divitel

Salland Engineering

“Met behulp van PPM Oost hebben we een goede deal bij de

“Het geld van PPM Oost geeft ons de mogelijkheid door te

banken gekregen, die ons financieel veel meer ruimte geeft.

groeien: buy and build. We kunnen acquisities doen die ons

Als PPM Oost in een bedrijf investeert, is dat voor de bank een

sterker maken. Wij zijn in onze branche een wereldspeler,

geloofsbrief. Ze weten dat PPM Oost niet zo een, twee, drie in

doen zaken met grote bedrijven. Om dat niveau vast te houden,

een bedrijf stapt.

is een bepaalde omvang vereist. Die groei geeft ons ook de mogelijkheid intern op menselijk niveau te groeien. Er komen

Verder profiteren we van het grote netwerk van PPM Oost.

meer managementfuncties, waardoor ambitieuze mensen

Niet alleen bij bedrijven, maar ook door hun connectie met

in onze organisatie kunnen doorgroeien. Mensen worden

hogescholen. Dat is voor ons belangrijk, want wij zijn altijd op

daardoor happy in hun werk en kunnen hun talenten beter

zoek naar goede jonge mensen om ons bedrijf te versterken.”

benutten.”

Hans Kornmann, directeur Divitel

Paul van Ulsen, directeur Salland Engineering

Voor Overijssel is versterking van kansrijke sectoren een

zaken. Zowel van de sector als van het investeringsspeelveld.

belangrijk doel. Bijvoorbeeld te bereiken door het investeren

Het sectorteam laat zich inhoudelijk bij staan door een

van € 35 miljoen in High Tech in Twente. In Gelderland wordt

adviesraad met ambassadeurs uit de wereld van High Tech

€ 100 miljoen vrijgemaakt om te investeren in innovatieve

Systems & Materials. Ook wordt de kennis en kunde van

bedrijven. Om beschikbare kennis en kunde te verzilveren

Oost NV ingezet op bijvoorbeeld het gebied van cross-over

naar kassa en dus (maatschappelijk) rendement.

investeringen in MedTech.

Doelgroep De High Tech-portefeuille van PPM Oost is relatief groot

Doelstellingen team High Tech Systems & Materials

en omvat bedrijven in diverse levensfasen. Door actief

Het behalen van drievoudig rendement:

beheer zorgt PPM Oost ervoor dat de bedrijven in iedere

> financieel rendement door een goede mix van bestaande

fase innoveren en waarde creëren voor financieel en

bedrijven en opstart nieuwe bedrijven; > rendement van het netwerk: alleen investeren in

maatschappelijk rendement. PPM Oost investeert vooral in kansrijke ondernemers die als

combinatie met kennis en kunde van Oost NV;

trekker van de regionale economie kunnen fungeren. Ambitie

> maatschappelijk rendement dat wordt verankerd in

om te groeien is daarbij evenzeer van belang als inhoudelijke

de regio: gericht op arbeidsplaatsen, duurzaamheid,

technologische kennis. PPM Oost is een ondernemende

kennisvermeerdering en ondernemerschap in brede zin.

financier. Niet bang om risico’s te nemen en met kennis van

Tom is afgestudeerd aan de TU Delft en vervolgens bedrijfskunde AIO aan Erasmus Universiteit. Tom is

ir. T.J. (Tom) Paffen,

werkzaam geweest bij Ericsson en AT&T en is sinds 1998

sectormanager,

actief in venture capital met o.a. fondsen van Achmea en

[email protected]

ING. Tom is sinds 2010 werkzaam bij PPM Oost. 29

Sectorplan High Tech Systems & Materials Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Aemics Oldenzaal

Ontwikkelt en levert geïntegreerde elektronica voor beeld- en signaalverwerking, sensoruitlezing en datatransmissie.

1

Aeronamic Almelo

Maakt onderdelen voor vliegtuigmotoren, luchtturbines en andere onderdelen voor vliegtuigen.

2

Ambient Enschede

Specialist op het gebied van dynamische draadloze sensornetwerken.

3

AM Coatings Ede

AM Coatings ontwikkelt bindmiddelen voor verf die zonder gif schimmels en bacteriën onschadelijk kunnen maken.

4

BE Precision Technology Nunspeet

Het ontwikkelen van een probecard analyzer is de core business van BE Precision Technology.

5

Business Angels Technostarters Haaksbergen

Het tweede investeringsfonds van een groep van zes informal investors.

6

CWR Mobility Nijmegen

Gespecialiseerd in de ontwikkeling van mobiele oplossingen voor CRM-applicaties.

7

Divitel Apeldoorn

Divitel levert apparatuur, systemen en software die het mogelijk maakt digitale televisie te kijken.

8

Epocat International Barneveld

Ontwikkelt en produceert innovatieve epoxyhars systemen voor met name de verf- en bouwindustrie.

9

Feltest Equipment Eerbeek

Brengt apparatuur op de markt waarmee eigenschappen van industriële textieldoeken in papiermachines gemeten kunnen worden.

10

FERM RFID Solutions Ophemert

Systeemintegratiespecialist en kennisleverancier FERM RFID Solutions wil de markt veroveren met een nieuw soort RFID-tag.

11

Gampet Plastics Ulft

Recycling kunststof materialen door deze op een esthetische wijze in het landschap te integreren zonder concessies te doen aan het landschappelijk karakter.

12

Micronit Microfluids Enschede

Focust zich op het ontwerpen van lab-on-a-chip elementen voor geavanceerde vloeistofanalyse.

13

Mosaic Systems Enschede

Beschikt over een unieke technologie waarbij specifieke adsorbentia worden geïncorporeerd in poreuze membraanvezels. Deze technologie is uitermate geschikt voor de isolatie en zuivering van waardevolle stoffen.

14

MPS Didam

Ontwikkelt en verkoopt innovatieve en hoogwaardige druksystemen voor de zelfklevende etiketten- en verpakkingsindustrie.

15

Nederlands Centrum voor Laserresearch Enschede

Ontwikkelt en produceert innovatieve lasersystemen met hoogvermogen voor industriële toepassingen.

16

Tim is afgestudeerd aan de TU Delft met specialisatie

drs. T.J. (Tim) Markus,

Werktuigbouw en heeft Bedrijfskunde gestudeerd aan


de EUR. Hij werkte bij VDT Robert Bosch en daarna voor

[email protected]

Innofonds Twente. Tim is sinds 2001 werkzaam bij PPM Oost.


hosted business applications

Naam/vestigingsplaats


Op kaart

NedAero Zevenaar

Volledig gecertificeerd onderhoudsbedrijf voor specifieke cockpitonderdelen voor vliegtuigen en helicopters.

17

Optisense Enschede

Heeft een detectiemethode ontwikkeld die verontreiniging in water opspoort.

18

Panthera Enschede

Ontwikkelt microsystemen voor geavanceerde optische schakelingen en sensoren voor toepassingen in de telecommunicatie en medisch- farmaceutische systemen.

19

Perrit Hengelo

Perrit is uitgever en host online software.

20

Point-One Startersfund Eindhoven

Een vroege fase Venture Capital fonds in Nederland om hightech startende bedrijven te helpen opzetten en doen groeien.

Recore Systems Enschede

Ontwikkelt geavanceerde chips voor digitale signaalverwerking en verleent licenties voor herconfigureerbare chiptechnologie.

22

Re-phrase Nijmegen

Heeft een conversatietechnologie ontwikkeld waarmee met een website kan worden gecommuniceerd.

23

Runbook Company Ede

Heeft een innovatieve ‘checklistmanager’ ontwikkeld waarmee alle financiële gegevens, zowel binnen als buiten de IT-systemen, worden gecontroleerd op correctheid.

24

Salland Engineering Zwolle

Salland Engineering ontwerpt hard- en software om chips beter en efficiënter te kunnen testen.

25

Semantix Zaltbommel

Heeft een model ontwikkeld waarmee zichtbaar wordt gemaakt hoe tekst en bedrijfsprestaties zicht tot elkaar verhouden.

26

Solmates Enschede

SolMateS heeft een productiemachine de PiezoFlare 1200 ontwikkeld, waarmee computerchips met beweegbare lagen geproduceerd kunnen worden.

27

Telemetronics Biometry Arnhem

Ontwikkelt, produceert en verkoopt telemetrische meetsystemen en sensoren ten behoeve van de gewenste fysiologische eigenschappen van het te meten (bio)object.

28

Twente Technology Fund Enschede

Richt zich op het investeren in Twentse hightech ondernemingen. De doelgroep bestaat met name uit spin-off bedrijven van de UT.

29

31

Sectorplan High Tech Systems & Materials Naam/vestigingsplaats


Op kaart

XiO Photonics

Ontwikkelt applicaties voor geïntegreerde optische schakelingen en geavanceerde optische sub-modules welke worden toegepast in telecommunicatie, datacommunicatie, optical sensing en laserprojectie.

30

Xsens Technologies Enschede

Ontwikkelt innovatieve producten voor het meten van bewegingen in biomedische, computer science en industriële toepassingen.

31

25

2

1

Zwolle

20

5 8

9

3

Almelo Oldenzaal Hengelo Enschede

Nunspeet

10

Apeldoorn

13 14 16 18

Haaksbergen

Barneveld

24 4 26

Zaltbommel

Ede

Ophemert

19

Eerbeek

Arnhem Didam Zevenaar

22 27 30 31

Ulft 12

Nijmegen

15 11 11


7

23

28

17

6

29

Sectorplan Life Sciences & Health


Aantal nieuwe


financieringen



11 € 2,8 miljoen 28 € 13,9 miljoen € 42,5 miljoen 380

33

Sectorplan Life Sciences & Health Het beteugelen van de sterk stijgende kosten in de gezondheidszorg. Het bieden van optimale kwaliteit van leven. Het zijn de grote uitdagingen voor de mensheid in de 21e eeuw. Gezond zijn en gezond oud worden, het is immers steeds meer een vanzelfsprekendheid. Gezonde mensen kunnen weliswaar een hogere productiviteit leveren, maar de kosten van dat langer leven lopen onevenredig hoog op. Ontwikkelingen die mondiaal spelen en waarvoor op alle continenten innovatieve oplossingen worden gezocht. Toegang tot kapitaal, een krachtige kennisbasis, voldoende kritische massa, snelheid van handelen en een sterke farmaceutische sector maken het verschil. Plus natuurlijk ondernemers met een forse dosis ambitie.

vrije markt nuanceert. In dit complexe speelveld zal elke innovatie een nieuwe uitdaging zijn.

Belangrijkste thema’s in het kort: > vergrijzing wereldbevolking; > mede daardoor stijgende kosten gezondheidszorg; > verhogen arbeidsproductiviteit door gezondere mens; > behoefte aan snel en veel kapitaal; > toepassing fundamentele kennis; > passende regelgeving.

Sector in Oost-Nederland Life Sciences & Health in de Provincies Gelderland en Overijssel ontwikkelt zich langs de Red Med Tech Highway. Deze highway markeert een lijn met daarop internationale onderzoeksinstellingen als Universitair Medisch Centrum

De sector Topsector Life Sciences & Health wil in 2025 tot de wereldtop behoren. Door zorgoplossingen te bieden die de kwaliteit van leven verhogen en die leiden tot verhoging van de

InteRNA Technologies

arbeidsproductiviteit en beheersing van de zorgkosten. Nederlandse bedrijven in deze sector zijn internationaal concurrerend en betrokken bij vele biotechnologie transacties. De kennisbasis is uitstekend en de Nederlandse wetenschappers behoren tot de top van de wereld. De sector is met een aandeel van 2,5% in het BNP, jaarlijkse groei van 8% en werkgelegenheid voor 2,5 % van de beroepsbevolking een belangrijke topsector. Het belang voor de nationale economie neemt elk jaar toe. Dit succes is met name te danken aan de samenwerking tussen het bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid.

“PPM Oost vult het gat op dat die klassieke venture capitalist achter laten. Dat is belangrijk, want met minder geld loopt de

Het Midden- en Kleinbedrijf (MKB) speelt een groeiende rol

ontwikkeling van medicijnen vertraging op. PPM Oost heeft

in het maatschappelijk verzilveren van wetenschappelijke

de potentie in de biotech een goed netwerk op te bouwen. Niet

kennis. Ze neemt zo haar verantwoordelijkheid voor het

alleen van investeerders, maar ook van bijvoorbeeld kennis

aanjagen van innovatie.

en personeel. Het is ook goed dat PPM Oost Biotech Events houdt waar mensen uit de branche elkaar treffen. Daar kom je

Op microniveau kenmerkt de sector zich door haar

weer andere mensen tegen om te netwerken en ervaringen uit

kapitaalsintensieve karakter en de lange doorlooptijden.

te wisselen. PPM Oost investeert nog niet lang in de biotech,

Andere kenmerken zijn het hoge afbreukrisico, verloop van

maar heeft de mogelijkheden om een grotere rol te spelen.”

waardecreatie, de zware, maar noodzakelijke regelgeving en

Roel Schaapveld, directeur InteRNA Technologies

tot slot het vergoedingenstelsel dat het karakter van een

Pieter heeft een juridische achtergrond aangevuld met

mr. P.J.E. (Pieter) Rhemrev,

Bedrijfskunde en Business Valuation (RSM Erasmus). Hij is

sectormanager,

werkzaam geweest binnen het bankwezen en venture capital

[email protected]

fondsen. Pieter is sinds 2000 werkzaam bij PPM Oost.


Medical2Market

Urogyn

Medical2Market ontwikkelt en commercialiseert kansrijke

Urogyn houdt zich bezig met het ontwikkelen, (laten)

medische vindingen door medische uitvinders een platform te

produceren en vermarkten van siliconen materialen ten

bieden om van een goed idee een goed en succesvol product of

behoeve van urologie en gynaecologie.

dienst te maken.

Noes de Vries, directeur Urogyn

Arno Nierich, directeur Medical2Market

Nijmegen, Universiteit Twente en Wageningen UR. En

stellen dan anderen aandurven. Onder het motto: “Ja, mits

natuurlijk het bedrijfsleven met veel innovatieve start ups.

in plaats van: nee, tenzij”.

De basis voor succesvol ondernemerschap ontstaat door innovaties dicht bij de kennisinstellingen in de regio te

Doelstellingen team Life Sciences & Health

zoeken. PPM Oost stemt financiering af op de levensfase

> Instellen Raad van Advies met producten marktkennis;

van de onderneming en houdt een duidelijke focus op

> Opstellen Plan van Aanpak met regionale

commerciële waardecreatie. Met daarnaast een sterke greep

kennisinstellingen;

op de valorisatiebeleid. Kennis moet namelijk wel worden

> Inventarisatie topinstituten;

verzilverd: van kennis naar kassa.

> Netwerk uitbouwen; > Minimaal drie nieuwe investeringen per jaar (op termijn 20

Doelgroep

high potentials);

Het sectorteam richt zich vooral op business proposities

> Waardecreatie deelnemingen.

die matchen met de kennisgebieden van de regionale kennisinstellingen. Dit geeft toegang tot wetenschappelijke ondersteuning, maar ook tot gelieerde bedrijven die al contacten onderhouden met kennisinstellingen. Ervaring leert dat clustering van jonge bedrijven en kennisinstellingen in de regio de economie stimuleert, en prestatieverhogend werkt. Door kritisch te zijn op technische en commerciële haalbaarheid, kan een portfolio worden gecreëerd waarbij private investeerders en bedrijfsleven graag worden betrokken. PPM Oost maakt hierbij optimaal gebruik van haar unieke positie: een aanjaagfunctie vervullen door eerder geld beschikbaar te

Viktor heeft een technische opleiding afgerond aan de TU Delft met specialisatie in New Venture Finance en

ir. V.H.J. (Viktor) Mattoush MBA,

Entrepreneurship en een MBA opleiding aan UC Berkeley,


is sinds 2001 werkzaam in venture capital. Viktor is in 2005

[email protected]

in dienst gekomen bij PPM Oost.

USA. Hij is werkzaam geweest in de olie- en gas industrie en

35

Sectorplan Life Sciences & Health Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Antimmune Nijmegen

Ontwikkelt een concept waarmee immunologische tolerantie kan worden opgewekt tegen specifieke auto-antigenen of allergenen. Met dit concept kunnen therapieën worden ontwikkeld tegen auto-immuunziekten en allergieën.

1

BioGeneration Ventures

Investeringsfonds voor innovatieve Nederlandse vroege fase bedrijven in de life science sector.

2

Check-Points Wageningen

Ontwikkelt en verkoopt diagnostische testen gebaseerd op een gepatenteerd systeem voor routinematige identificatie van een groot aantal micro-organismen in één test.

3

Delphi Bioscience Scherpenzeel

Heeft een alternatieve thuistest ontwikkeld voor baarmoederhalskanker.

4

FlexGen Nijmegen

Richt zich op het analyseren van het menselijke genoom, de analyse van bacteriën en de ontwikkeling van een nieuwe generatie aptameren voor medicijnontwikkeling en diagnostiek.

5

Future Chemistry Nijmegen

Heeft voor de procesoptimalisatie in chemische en farmaceutische industrieën specifieke micro-reactor ontwikkeld die bestaat uit een soort microscoopglaasjes waarin kanaaltjes zijn geëtst.

6

Genalice Harderwijk

Biedt een geïntegreerd informatieplatform van gedigitaliseerde DNA profielen, verrijkt met actuele wetenschappelijke kennis.

7

Health Impact Solutions Ede

Producent van webprogramma ‘youplus’ dat informatie vergaart en mensen die minder goed in hun vel zitten, in staat stelt om daar zelf wat aan te doen.

8

IBL International Deventer

Gespecialiseerd in het ontwikkelen van diagnostische tests op het gebied van infectieziekten.

9

InteRNA Technologies Nijmegen

InteRNA Technologies ontwikkelt op basis van microRNA’s een nieuwe generatie medicijnen tegen kanker.

10

Lead Pharma Nijmegen

Ontwikkelt medicijnen om chronisch hartfalen stop te zetten of te vertragen.

11

Medical2Market Hattem

Ontwikkelt en commercialiseert kansrijke medische vindingen door medische uitvinders een platform te bieden om van een goed idee een goed en succesvol product/ dienst te maken.

12

Micreos Wageningen

Ontwikkelt middelen tegen ziekteverwekkende bacteriën door gebruik te maken van bacteriofagen.

13

ModiQuest Nijmegen

Gespecialiseerd in de technologie van het ontwikkelen van antilichamen tegen moeilijk te bestrijden ziekten.

14

NovioGendix Nijmegen

Gespecialiseerd in moleculaire diagnosetechniek en heeft een unieke test ontwikkeld waarmee prostaatkanker kan worden opgespoord.

15


S t i c h t i n g

DIAPHORA

Wo o n v o o r z i e n i n g e n & Z o rg v e r l e n i n g



Op kaart

PB International Zelhem

Ontwikkelt, produceert en vermarkt ultrafiltratie apparatuur voor drinkwaterzuivering, waarbinnen zij zich volledig richt op de legionella preventiemarkt.

16

Pepscan Lelystad

Een life sciences bedrijf gespecialiseerd in het identificeren en het reconstrueren van het actieve gedeelte op eiwitten dat een belangrijke rol vervult bij therapeutische processen.

17

Pharmaline Oldenzaal

Bereidingsapotheek uitgerust met de meest geavanceerde apparatuur, waardoor aan de eisen voor apotheekbereidingen voldaan wordt en de medicatieveiligheid beter gewaarborgd is.

18

Phortman Medical Ruurlo

Ontwikkelt gasafnamepunten voor het aansluiten van medische apparaten op het centrale leidingsysteem van medische perslucht, zuurstof, vacuüm, narcosegassen, etc.

19

Pillkey Ede

De Pillkey® Medication Manager is een handzaam apparaatje dat ervoor zorgt dat de pillen, informatie over de pillen en een innameschema met alarm altijd verenigd zijn.

20

Spinnovation Analytical Nijmegen

Werkt met hightech apparatuur om bepaalde moleculen al tijdens de eerste fase van een onderzoek te kunnen identificeren.

21

Stichting Diaphora Woonvoorzieningen Velp

Ontwikkelt op bijzondere locaties kleinschalige woonzorgvoorzieningen voor mensen met dementie.

22

SutureAid Ede

Heeft een gebruiksvriendelijk hechtpincet ontwikkeld.

23

TouchDown Biomarketing Gendt

Gespecialiseerd in het begeleiden van life science bedrijven die met innovatieve producten en diensten niches opzoeken in complexe, moeilijk te betreden markten.

24

Twente Medical Systems International Enschede

Ontwikkelt, produceert en verkoopt telemetrische meetsystemen en sensoren ten behoeve van de gewenste fysiologische eigenschappen van het te meten (bio)object.

25

Urogyn Nijmegen

Ontwikkelt en vermarkt siliconen materialen ten behoeve van urologie en gynaecologie.

26

Vithèr Hyperthermia Nijkerk

Opgericht om een geavanceerde vorm van hypothermie uit te werken, waarbij van binnenuit de temperatuur van het gehele lichaam tijdelijk wordt verhoogd.

27

9

12

18

Hattem

7

Oldenzaal

Harderwijk Deventer

27

Enschede

Nijkerk

4 8

Ruurlo

Scherpenzeel

20

Ede Wageningen

23

19

Velp

Zelhem

Zevenaar Gendt

Nijmegen 3 13

26 14

5 10

16

22

1 6

25

11

15

17 21

24

37

De rol van bruggenbouwer naar de markt is PPM Oost op het lijf geschreven.


Sectorplan Regionale Kansen Overijssel en Gelderland


Aantal nieuwe


financieringen



24 € 7,5 miljoen 68 € 27,5 miljoen € 170,9 miljoen 1.381

39

Sectorplan Regionale Kansen Overijssel en Gelderland Er is veel innovatieve bedrijvigheid in de regio die zorgt voor economische groei en werkgelegenheid. Met name de maakindustrie moet daarbij niet worden vergeten. Zij vormen het fundament van de economie, een belangrijke motor voor innovatieve slagkracht. Binnen PPM Oost optimaliseert de sector Regionale Kansen de mogelijkheden van de regionale bedrijvigheid in én buiten de Topsectoren.

In Oost-Nederland vertegenwoordigt ze 11% van de totale bedrijvigheid, goed voor ruim 170.000 banen. Fondsen zijn blijvend nodig om de maakindustrie vernieuwend en springlevend te houden, zodat deze industrie de concurrentie voor blijft. Liefst revolverende fondsen, want dan blijft het geld ook voor de toekomst beschikbaar. Binnen PPM Oost is, naast specifieke aandacht voor de

Het verzilveren en uitbouwen van de positie van deze

Topsectoren Life Sciences & Health, Agro-Food, Energie en

regionale bedrijven, vraagt om de aanwezigheid van

High Tech Systems & Materials, gekozen voor een meer

durfkapitaal én een nadrukkelijke kennisinfrastructuur.

generieke sector die zich richt op ontwikkelingen en kansen

Het verbinden van kennisinstellingen als universiteiten

in de sectoren Chemie, Creatieve Industrie, Logistiek, Water

en hogescholen aan bedrijven, is nodig om innovatie te

en de maakindustrie. Deze sector draagt om deze reden de

stimuleren en te faciliteren. Diverse intermediaire partijen

naam: ‘Regionale Kansen’.

en een belangrijke speler als Oost NV zetten zich hier actief voor in. De rol van bruggenbouwer naar de markt is PPM Oost op het lijf geschreven. Door een actief commissarissenbeleid,

NMPO

focus op waardecreatie en toegang tot de wereld van het geld, helpt PPM Oost ondernemers in de regio hun kansen optimaal te benutten. Dit zorgt voor een enorme stimulans van de bedrijvigheid. Het versterken van de regionale economie geeft daarnaast ook veel maatschappelijk rendement in de vorm van onder meer werkgelegenheid en opleidingskansen.

De sectoren De sectoren Chemie, Creatieve Industrie, Logistiek en Water zijn van groot belang voor Nederland. Ze vertegenwoordigen 7,6% van het BNP. De investeringen in innovatie door R&D

Adviseur en softwareleverancier voor afval- en

bedragen in deze sectoren jaarlijks € 2,4 miljard.

reinigingsbedrijven. Levert onder meer optimale route

Deze sectoren richten zich op een blijvende internationale

informatie ten behoeve van strooiwagens.

toppositie van Nederland. Ze vertegenwoordigen de

Paddy Noë, directeur NMPO

kern van de Nederlandse identiteit, handelsgeest en vernieuwingskracht. PPM Oost heeft deelnemingen in al deze sectoren.

Maakindustrie De maakindustrie maakt kort gezegd producten met machines. Deze industrie investeert e 60 miljard in andere Topsectoren en is dus van vitaal belang voor Nederland.

Bart is afgestudeerd als Fiscaal Jurist en heeft de opleiding

mr. B.W.J. (Bart) Heuts MFE, senior investment manager, [email protected]

Financieel Economisch Management gevolgd. Hij heeft gewerkt bij Deloitte, Rabobank en het Ministerie van EL&I. Bart is sinds 2008 werkzaam bij PPM Oost.


Eprint Solutions

JDB Didactics

Producent van luxe fotoalbums voor vakfotografen.

Houdt zich bezig met SmartPhoneLearning. De eerste

Is nu volop bezig met het in de markt zetten van ‘ouderboekjes’.

referentiecase t.b.v. het CBR is inmiddels operationeel.

Kees van Kaam, directeur Eprint Solutions

Niek Vrielink, direceur JDB Didactics

Aanpak

Sélectif

De uitdaging zit in het leggen van dwarsverbanden in de regio met de initiatieven die er al zijn. Fondsontwikkeling is daarnaast nationaal en regionaal volop in ontwikkeling. Dit geeft kansen voor innovatieve ondernemingen in elke groeifase. De bedrijven in Oost-Nederland kunnen, mede door door de aanwezigheid van kennisinstellingen, uitgroeien tot belangrijke spelers voor de regio en ver daarbuiten. In combinatie met de mogelijkheid tot financiering in een vroege fase die PPM Oost specifiek biedt, is dit een uitstekend uitgangspunt voor jonge, innovatieve bedrijven. De sector voor Regionale Kansen fungeert als partner in ontwikkeling en financiering van deze

“De bereidheid van financiële instellingen om te investeren in

opkomende en bloeiende sectoren.

het MKB is beperkt. De rol voor participatiemaatschappijen zoals PPM Oost wordt daardoor belangrijker. Wat me

Doelstellingen team Regionale kansen:

aanspreekt in PPM Oost is dat ze bereid zijn financieel te

> Blijvend bedienen van bestaande deelnemingen;

helpen als het gaat om het behoud van arbeidsplaatsen. Voor

> Vanuit het fonds MKG (MKB Kredietfaciliteit Gelderland)

ons is ook het netwerk van PPM Oost interessant. Zij hebben

investeren in 16 nieuwe bedrijven; > Investeren in 22 nieuwe bedrijven vanuit het fonds Gelderland voor Innovaties;

meer dan honderd deelnemingen, waarvan een deel voor ons interessant kan zijn. PPM Oost helpt ons ook onze financiën meer te structureren, waardoor we beter inzicht krijgen.” Leopold Lindner, directeur Sélectif

> Meerdere exits initiëren.

Gert heeft de studies Chemische Technologie en Economische Bedrijfskunde en Milieukunde gevolgd en is werkzaam

Ing. G.R. (Gert) Bulthuis, senior investment manager, [email protected]

geweest bij het Ministerie van EL&I, Forbo-Novilon Productie-bedrijven en Technostartersfonds Noordoost Nederland. Gert is sinds 2000 werkzaam bij PPM Oost. 41

Sectorplan Regionale Kansen Overijssel en Gelderland Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Aarding Management Nunspeet

Gespecialiseerd metaalconstructiebedrijf dat special products levert aan de defensie-, offshore-, bagger- en betonindustrie.

1

Amarcon Dalfsen

Consultancy en verkoop van onboard planningssoftware voor grote schepen. Zeer kennisintensief bedrijf op gebied van scheepshydrodynamica.

2

Automotive Apeldoorn Apeldoorn

Ontwikkelt diverse inbouwapparatuur ten behoeve van koelauto’s. Onder meer een nieuwe generatie compacte mobiele koelunits.

3

Basic

Holdingmaatschappij van aandelen Green Data Systems.

BBD International Doetinchem

Ontwikkelen en vermarkten van duurzame groene producten, met als eerste het product Duragreen geluidsscherm.

5

Besteproduct.nl Arnhem

Ontwikkeling en exploitatie van websites voor productvergelijking op basis van deskundige beoordelingen. Tevens testen van consumentenelektronica en de productie van videoreviews.

6

Bloomville Nijkerk

Advies, inrichting en beheer van leermanagementsystemen (HRD) voor het optimaliseren van opleidingsprocessen bij grotere organisaties.

7

Campus Business Center Hengelo (Ov.)

Een bedrijfsverzamelgebouw voor jonge innovatieve bedrijven.

8

Can-IT Ede

Ontwikkelt software en hardware (via hun product Presentations2Go) op gebied van webcasting, Lecture capture en e-learning (en social media) voor onderwijsmarkt en corporates.

9

Castle Zevenaar Zevenaar

Ontwikkelt de ‘SimpelPC’; een totaalpakket samengesteld voor de onervaren PC gebruiker.

10

Eprint Solutions Dinxperlo

Producent van luxe fotoalbums voor vakfotografen.

11

ETV Groep Apeldoorn

Onder de ETV Groep valt een aantal vennootschappen die zorgen voor de ontwikkeling en exploitatie van Business Park Apeldoorn.

12

Facility Point Arnhem Arnhem

Exploiteert een bedrijfsverzamelgebouw op IJsseloord 2 in Arnhem en biedt huisvesting en facilitaire diensten aan voor bedrijven in de regio.

13

Give a Night Arnhem

Ontwikkelt en vermarkt het product ‘Give a night’; een hotel-cadeaukaart.

14

Sylvia is afgestudeerd als Bestuur- en Organisatieweten-

drs. S.B. (Sylvia) Kortenraij, sectormanager, [email protected]

schapper en is werkzaam geweest bij Stichting ESKAN en Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland. Sylvia is sinds 2009 werkzaam bij PPM Oost.




Op kaart

Global Cash Solutions Putten

Houdt zich bezig met de automatisering van geldprocessen binnen geldverwerkingscentrales van nationale banken, commerciële banken en grotere zakelijke verwerkers.

15

Grafidata Holding Deventer

Levert producten en diensten aan organisaties die over content beschikken en behoefte hebben aan het structureren en ontsluiten hiervan naar diverse kanalen.

16

Ideedock Nijmegen

Levert een nieuwe manier van ideegeneratie waarmee bedrijven in staat zijn het creatieve talent van medewerkers optimaal te benutten.

17

IMK Huizen

Onafhankelijke organisatie die gemeenten adviseert en ondersteunt bij de uitvoering van financiële en sociale regelingen.

IMT Culemborg

Fabrikant en leverancier van onderhoudsvrije verlichtingsoplossingen voor toepassingen en gebruik onder extreme omstandigheden.

19

Inventist Oosterhout

Maakt onder de naam Replicars al meer dan dertig jaar schaalmodellen van allerhande voertuigen en distribueert ook de modellen van circa vijftig fabrikanten.

20

I-Real Terborg

Brengt een innovatief softwarepakket (H2gO) op de markt waarmee installaties en machines op afstand kunnen worden beheerd, bestuurd en gecontroleerd.

21

JDB Didactics Ede

Houdt zich bezig met SmartPhoneLearning.

22

Kadans Vastgoed Vught

Financiering verstrekt in het kader van de overname van Biopartner Center Wageningen.

Knippenborg Metaal en Galvano Lichtenvoorde

Metaalbedrijf met als nevenactiviteit de ontwikkeling van een energie-regeling unit, waarmee vloerverwarming als optimaal te regelen hoofdverwarming dient.

24

Kosinus Personeelsdiensten Vaassen

Een innovatieve dienstverlener op het gebied van personeelsvoorziening, detachering & werving van technisch personeel.

25

Magensis Software Solutions Nijmegen

Softwarebedrijf dat de tool SAYWHEN heeft ontwikkeld, een internetservice die consumenten helpt bij het maken van afspraken over de levering van goederen en diensten via internet.

26

Magenta Multimedia Tools Enschede

Levert het digitale kennissysteem VeiligheidsPaspoort aan onder meer de brandweer, politie, GGD/GHOR, defensie, ziekenhuizen en BHV-organisaties.

27

P.J.H. (Pieter) Mooren MSc, analist,

Pieter heeft de studie Technische Bedrijfskunde gevolgd.

[email protected]

Pieter is sinds 2011 werkzaam bij PPM Oost. 43

Sectorplan Regionale Kansen Overijssel en Gelderland Naam/vestigingsplaats


MEC Solutions Woerden

Levert een mobile virtual network enabler (MVNE) die het ondernemingen mogelijk maakt om met ‘branded’ telefonie zowel prepaid, postpaid als wholesale oplossingen aan te bieden.

MKB Kredietfaciliteit Gelderland Arnhem

Kredietinstrument dat kan functioneren als hefboom voor aanvullende financiering voor MKB’ers die getroffen zijn door de crisis, maar voldoende toekomstpotentieel hebben

29

NDIX Enschede

Verzameling van knooppunten van glasvezelinfrastructuur waarlangs externe partijen hun diensten kunnen aanbieden.

30

NMPO Wageningen

Adviseur en softwareleverancier voor afval- en reinigingsbedrijven.

31

Pole-Led Wageningen

Producent van een duurzame vlaggen LED verlichting unit.

32

PolyClaim Epe

Software toepassing t.b.v. digitale facturatie in de zorg.

33

ProductIP Ede

Webbased expertsystemen voor opslag en registratie van technische productiefiles.

34

SE4SE BioEngineering Dinxperlo

Verwijdering van fosfaat en stikstof ten behoeve van zuivering van afvalwater.

35

Selectif Zaltbommel

Sélectif is specialist in commerciële- en ondersteunende marketingdiensten.

36

TSI Solutions Enschede

Bouwt softwarematige totaaloplossingen ter automatisering van werkprocessen bij aanbieders in de reisindustrie.

37

Vibes Deventer

Vibes richt zich met het Building Information management (BIM) pakket op 3D visualisaties en kosten-beheersing in de bouwsector.

38

Vipsnet Zwolle

Ontwikkelt dienstverlening voor eenvoudige en eenduidige authenticatie van personen over internet.

39

Visconti Nijmegen

Ontwikkelt applicaties voor iPad en iPhone op het gebied van voeding en gezondheid.

40

WMC Holding

Holdingmaatschappij van aandelen WMC.

WRAP Spaces Asch

Integratie van leef- en kookruimten.

Marc heeft een studie Bedrijfskunde gevolgd en bij diverse

drs. M.J.M. (Marc) van Dijk, senior investment manager, [email protected]

banken ruime ervaring opgedaan met financieringstrajecten en het begeleiden van bedrijven in bijzondere situaties. Marc is sinds 2010 werkzaam bij PPM Oost.


Op kaart

42

2

39

38

33 25

3

1

16

Nunspeet Epe

12

15

Dalfsen Zwolle

Vaassen

Putten Nijkerk

7

Deventer

Hengelo Enschede

Apeldoorn

27 30 37

9

19 42

22 34

Ede 20

Oosterbeek Lichtenvoorde Wage- Arnhem Doetinchem ningen Zevenaar Terborg

Culemborg Asch

Dinxperlo

31 36

13

32 29 40

26

6

14

24 5

21

Nijmegen

Zaltbommel

8

10 11

35

17

45

Het Midden- en Kleinbedrijf (MKB) speelt een groeiende rol in het maatschappelijk verzilveren van wetenschappelijke kennis.


Jaarrekening

47

Balans per 31 december 2011 (na voorgestelde resultaatbestemming)

Ref.

(alle bedragen x € 1.000)

31 december 2011

31 december 2010

Activa Vaste activa 4

Financiële vaste activa

40.337

39.180 40.337

39.180

Vlottende activa 5

Vorderingen

6

Liquide middelen


1.263

929

20.322

28.056 21.585

28.985

61.922

68.165

Balans per 31 december 2011 (na voorgestelde resultaatbestemming)

Ref. (alle bedragen x € 1.000)

31 december 2011

31 december 2010

Passiva Eigen Vermogen 7

Aandelenkapitaal

46.200

46.200

8

Agio reserve

4.977

4.977

9

Overige reserves

6.845

5.500

10

Voorzieningen

11

Kortlopende schulden

58.022

56.677

22

21

3.878

11.467

61.922

68.165

49

Winst en verliesrekening over 2011 Ref. (alle bedragen x € 1.000)

13

2011

2010

Opbrengsten Transactieresultaat Overige opbrengsten

-794

-2.793

10.462

7.619

Totaal

9.668

4.826

Kosten 14

Directe participatiekosten

5.584

1.638

15

Algemene beheerskosten

2.738

2.442

Totaal

8.322

4.080

Netto resultaat

1.346

746


Kasstroomoverzicht over 2011 (alle bedragen x € 1.000)

2011

2010

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat Mutatie voorziening participaties en terugboekingen op faillissementen Mutatie overige voorzieningen

1.346

746

4.915

1.167

1

3 4.916

1.170

Veranderingen werkkapitaal Vlottende activa Kortlopende schulden

-334

1.031

-7.591

-5.878 -7.925

-4.847

-1.663

-2.931

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Deelnemingen en leningen Desinvesteringen en aflossingen

-15.546

-13.803

9.475

7.689 -6.071

-6.114

0

0

-7.734

-9.045

Geldmiddelen per 1 januari

28.056

37.101

Toe-(af)name geldmiddelen

-7.734

-9.045

20.322

28.056

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Toe-(af)name geldmiddelen

Mutatie geldmiddelen

Geldmiddelen per 31 december

51

Toelichting op de balans en winst en verliesrekening 1. Algemeen 1.1 Activiteiten

verbetering van het inzicht en gelet op het specifieke

De activiteiten van Participatiemaatschappij Oost Nederland

karakter van PPM Oost is op grond van het Besluit Modellen

NV (hierna: PPM Oost) bestaan voornamelijk uit versterken

Jaarrekening (art.6) op een aantal onderdelen afgeweken

van de economische structuur en de werkgelegenheid in

van de algemeen geldende voorschriften en is een beter

de provincies Gelderland en Overijssel door het deelnemen

passende en daardoor duidelijker benaming en indeling

in en financieren van ondernemingen en vennootschappen

gekozen betreffende een aantal posten in de balans en

en het verlenen van overige diensten op financieel en/of

resultatenrekening. Activa en passiva worden in het

economisch gebied.

algemeen gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen actuele waarderingsgrondslag

1.2 Groepsverhoudingen

is vermeld, vindt waardering plaats tegen de

De jaarrekening van PPM Oost is opgenomen in de

verkrijgingsprijs. In de balans, winst en verliesrekening

geconsolideerde jaarrekening van Ontwikkelings-

en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen,

maatschappij Oost Nederland NV (hierna: Oost NV)

waarmee wordt verwezen naar de toelichting.

te Enschede.

2.2 Vergelijking met voorgaand jaar 1.3 Toelichting op het kasstroomoverzicht

De gehanteerde grondslagen van waardering en van

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte

resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte

methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht

van het voorgaande jaar.

bestaan uit de liquide middelen en het bankkrediet opgenomen onder de kortlopende schulden. Ontvangen en

2.3 Vreemde valuta

betaalde rente, ontvangen dividenden en winstbelastingen

Transacties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode

zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele

zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de koers op

activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder

transactiedatum.

de kasstroom uit financieringsactiviteiten.

2.4 Financiële vaste activa 1.4 Verbonden partijen

De aandelenparticipaties worden initieel gewaardeerd

Het groepshoofd Oost NV is aan te merken als verbonden

tegen reële waarde. Vervolgens worden deze participaties

partij.

gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs.

1.5 Schattingen

De waardering tegen verkrijgingsprijs heeft tot gevolg dat

Om de grondslagen en regels voor het opstellen van

waardestijgingen van participaties niet in de cijfers tot

de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat

uitdrukking komen. Ten einde toch een nader inzicht te

de directie van PPM Oost zich over verschillende zaken

geven in de waardering van de actuele waarde, wordt in de

een oordeel vormt en dat de directie schattingen maakt

toelichting op de balans de fair market value vermeld.

die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in

De leningen betreffen zowel leningen aan participaties als in

art. 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard

uitzonderingsgevallen leningen aan ondernemingen waarin

van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende

niet wordt geparticipeerd. De leningen worden gewaardeerd

veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de

tegen verkrijgingsprijs.

betreffende jaarrekeningposten.

2. Grondslagen voor waardering van activa en passiva

2.5 Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa Door de directie van PPM Oost wordt op iedere balansdatum beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan

2.1 Algemeen

een bijzondere waardevermindering (hierna: voorziening)

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de

onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig

wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige

zijn wordt de voorziening op het actief vastgesteld.

uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving,

De voorziening wordt bepaald op basis van de Valuation

uitgegeven door de Raad voor Jaarverslaggeving. Ter

Guidelines for Private Equity and Venture Capital, ontwikkeld


door AFIC, BVCA en EVCA. De kosten van de voorziening

3. Grondslagen voor bepaling van het resultaat

worden direct als een last verwerkt in de winst en verliesrekening. Indien wordt vastgesteld dat een

3.1 Opbrengsten

voorziening die in het verleden verantwoord is, niet meer

De opbrengsten bij verkoop van participaties worden

noodzakelijk is of is afgenomen, dan wordt de toegenomen

verantwoord in het jaar waarin de economische rechten en

boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld

risico’s op de betreffende participaties zijn overgedragen.

dan de verkrijgingsprijs die bepaald zou zijn indien geen

Dividenden worden verantwoord in het jaar van ontvangst.

voorziening voor het actief zou zijn verantwoord. Het

Renteopbrengsten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening

teruggenomen verlies wordt in de winst en verliesrekening

houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende

verwerkt.

actiefpost. Verliezen bij afstoting van participaties of bij oninbaarheid van leningen worden afgeboekt op de daarvoor

2.6 Vorderingen

gevormde voorziening. Toevoeging aan deze voorziening

Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd

komt ten laste van het resultaat. De opbrengsten

tegen de reële waarde van de tegenprestatie.

van diensten (onder andere commissariaten) worden

Handelsvorderingen worden na eerste verwerking

verantwoord in het jaar waarin de diensten zijn verricht.

gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Voorzieningen wegens oninbaarheid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering.

3.2 Personeelsbeloningen 3.2.1 Periodieke betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de

2.7 Voorzieningen

arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst en verliesrekening

Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare

voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.

of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen

3.2.2 Pensioenen

noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare

PPM Oost heeft een toegezegde pensioenregeling waarop

wijze is te schatten. De verantwoorde voorziening betreft

de bepalingen van de Nederlandse Pensioenwet van

de toekomstig uit te betalen jubileumuitkeringen en is

toepassing zijn en waarvoor op verplichte, contractuele

gewaardeerd tegen de contante waarde waarbij rekening

of vrijwillige basis premies aan het pensioenfonds

wordt gehouden met toekomstige salarisstijgingen en

worden betaald door PPM Oost. De premies worden

blijfkansen.

verantwoord als personeelskosten zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als

2.8 Belastingen

overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt

Met ingang van de fusiedatum is PPM Oost in principe

of tot een vermindering van toekomstige betalingen.

vennootschapsbelastingplichtig. De belastingdienst

Nog niet betaalde premies worden als verplichting op

heeft ermee ingestemd dat PPM Oost vrijgesteld is van

de balans opgenomen.

belastingplicht voor de vennootschapsbelasting vanaf het moment van de fusie.

PPM Oost past voor wat betreft de verslaggeving rondom pensioenen met ingang van boekjaar 2008 RJ-Uiting 2009-2

2.9 Leasing

toe welke de mogelijkheid biedt om ontwerp richtlijn 271.3

PPM Oost heeft een aantal leasecontracten waarbij een

te hanteren. Afgelopen jaren werd de pensioenregeling

groot deel van de voor- en nadelen die aan het eigendom

onder RJ 271 overigens verwerkt als een toegezegde-bijdrage

verbonden zijn niet bij PPM Oost ligt. Deze leasecontracten

regeling, omdat PPM Oost in het geval van een tekort bij

worden verantwoord als operationele leasing. Verplichtingen

het Pensioenfonds geen verplichting heeft tot voldoen van

uit hoofde van operationele leasing worden, rekening

aanvullende bijdrage anders dan toekomstige hogere premies.

houdend met de ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst en verliesrekening over de

3.3 Kosten

looptijd van het contract.

De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking

2.10 Compensatiegelden

hebben.

Compensatiegelden zijn bijdragen op grond van een besluit van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie ten behoeve van de activiteiten van PPM Oost: het investeren in participaties en het verstrekken van leningen.

53

Toelichting op de balans 4. Vaste activa Financiële vaste activa

31 december 2011


31 december 2010

Participaties en leningen

62.550

56.478

af: voorzieningen participaties

22.213

17.298

40.337

39.180

Participaties en leningen

Het verloop is als volgt:

Leningen met participaties

Participaties

Leningen

Totaal

27.292

18.389

4.682

50.363

- investeringen nieuw

3.716

150

6.261

10.127

- uitbreidingen

1.798

1.772

3.570

107

107

Stand 31 december 2009 Bij:

- rentebijschrijving Af: - desinvestering/aflossing

124

1.541

- faillissement/liquidatie

222

5.167

635

2.300 5.389

-1.000

1.000

0

32.460

12.710

11.308

56.478

- investeringen nieuw

5.330

500

4.206

10.036

- uitbreidingen

4.457

446

242

5.145

Omzetting Aanschafwaarde 31 december 2010 Bij:

367

- rentebijschrijving

367

Af: - desinvestering/aflossing

1.074

1.885

4.118

7.077

- faillissement/liquidatie

838

561

1.000

2.399

Omzetting

-175

-110

285

0

40.160

11.467

10.923

62.550

13.638

6.597

1.953

22.188

Aanschafwaarde 31 december 2011 Voorziening Voorziening commitments Balanswaarde 31 december 2011


25 26.497

25 4.870

8.970

40.337

De meerwaarde op basis van de fair market value van de

bewerkstelligen is. Het bedrag van de faillissementen en

participaties ten opzichte van de boekwaarde is per 31

liquidaties ad € 2.399.000 was reeds volledig voorzien.

december 2011 berekend op € 13.081.000 (ultimo 2010 € 13.254.000), waarbij opgemerkt dient te worden dat in de huidige markt het realiseren van exits nagenoeg niet te

4.1 Voorzieningen participaties en leningen


Stand per 31 december 2009

16.130

Onttrekkingen als gevolg van: Gerealiseerde exits Faillissementen/liquidaties

0 5.306 5.306

Wijziging voorzieningen participaties en leningen: Dotatie voorziening

9.364

Vrijval voorziening

-2.890 6.474


17.298

Onttrekkingen als gevolg van: Gerealiseerde exits

1.903

Faillissementen/liquidaties

1.350 3.253

Wijziging voorzieningen participaties en leningen: Dotatie voorziening

9.979

Vrijval voorziening

-1.811 8.168


22.213

55

Op pagina 54 zijn de noodzakelijk geachte voorzieningen

ontwikkeld door AFIC, BVCA en EVCA.

gepresenteerd voor risico’s van het verstrekken van

Ultimo 2011 bedragen de nog niet opgenomen toezeggingen

risicokapitaal. De voorziening wordt bepaald door

(‘commitments’) door PPM Oost aan participaties

individuele beoordeling per participatie op basis van de

€ 4.242.000. Hiervan is voorzien onder de voorziening voor

Valuation Guidelines for Private Equity and Venture Capital,

participaties een bedrag ad € 25.000.

5. Vorderingen


2011

2010

Debiteuren

559

897

Af: voorziening dubieuze debiteuren

-516

-490

Nog te ontvangen rente

193

175

Verkoop Medimate Holding

325

0

Nog te ontvangen inzake verkoop MEC Solutions

273

0

Groeifaciliteit

225

0

Verkoop Zebra Bioscience

0

30

RC MKB Kredietfaciliteit BV

171

299

Overlopende activa

33

18

1.263

929

Totaal

6. Liquide middelen De gelden op deposito en de middelen in rekening courant bij de bankier zijn vrij beschikbaar met uitzondering van een bankgarantie van € 73.000 verstrekt jegens de verhuurder van het pand Meander 601. De bankgarantie jegens de verhuurder is contra gegarandeerd door Oost NV.


Eigen vermogen 7. Aandelenkapitaal Het maatschappelijk kapitaal van de onderneming bedraagt

groot € 46.200.151, bestaande uit 46.200.151 aandelen van

€ 100.000.000, verdeeld in 100.000.000 aandelen van elk

€ 1 nominaal. Per 31 december 2011 is de aandelenverhouding

€ 1 nominaal. Het geplaatste en gestorte aandelenkapitaal is

als volgt:

31 december 2011


Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

44.739

Universiteit Twente

1.461

Totaal

46.200

8. Agioreserve (alle bedragen x € 1.000)

2011

Stand per 1 januari Storting inzake kapitaaluitbreiding Stand per 31 december

2010 4.977

4.977

0

0

4.977

4.977

9. Overige reserves (alle bedragen x € 1.000)

2011

2010

Stand per 1 januari

5.500

4.754

Winst over het boekjaar

1.345

746

Stand per 31 december

6.845

5.500

Bij realisatie van de meerwaarde van de participaties per

Per ultimo 2011 is van de overige reserves een bedrag van

31 december 2011, zoals opgenomen onder punt 4 van de

€ 9.471.000 in het kader van de subsidie Innovatiefonds Oost

toelichting op de balans, kan een bedrag van € 13.081.000

Nederland en een bedrag van € 182.000 in het kader van de

aan de overige reserves worden toegevoegd. Daarmee

subsidie Gelderland voor Innovaties niet vrij uitkeerbaar

zouden deze reserves op € 19.926.000 komen.

totdat de subsidie in 2015 respectievelijk in 2014 definitief wordt vastgesteld.

57

10. Voorzieningen

2011


Stand per 1 januari

21

Onttrekking

-2

Dotatie

3

22

Stand per 31 december

11. Kortlopende schulden


31 december 2011

31 december 2010

Crediteuren

52

90

Schulden aan groepsmaatschappijen

95

63

Belastingen en premies sociale verzekeringen

130

77

Vooruit ontvangen compensatiegelden

224

316

Voorschot Innovatiefonds Oost Nederland

760

7.688

2.235

2.976

382

257

3.878

11.467

Voorschot Gelderland voor Innovaties Overige schulden


12. Niet in de balans opgenomen verplichtingen

Gelderland voor Innovaties Op 8 januari 2009 is door de provincie Gelderland

Huurverplichting

€ 3.000.000 beschikbaar gesteld in het kader van het GO

PPM Oost heeft met Oost NV een service level agreement

Programma (EFRO 2007-2013). De subsidie betreft een

afgesloten uit hoofde waarvan een maandelijkse

garantieregeling en een innovatiekredietregeling voor de

doorbelasting plaatsvindt van huurpenningen inzake

periode tot 31 december 2013. Ultimo 2011 resteert een saldo

kantoorruimte en computers. De huurlasten voor 2011

van € 2.235.000, welk bedrag is verantwoord onder

hebben bedragen € 137.000. Het huurcontract loopt tot en

de kortlopende schulden. Na afloop van het project dient

met 30 november 2013.

een aanvraag tot subsidievaststelling te worden ingediend.

Leaseverplichting De leaseverplichtingen voor auto’s bedragen: 2012: € 29.000 2013: € 28.000 2014: € 3.500

Toegezegde bedragen Aan een aantal bedrijven is ultimo 2011 reeds een toezegging gedaan tot participatie door PPM Oost en tot het verstrekken van leningen voor een totale waarde van € 4.242.000. Hiervan is per einde boekjaar geen voorziening getroffen.

Fiscale eenheid omzetbelasting De vennootschap vormt met Oost NV een fiscale eenheid voor de omzetbelasting. Op grond van de standaardvoorwaarden is de vennootschap hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de combinatie verschuldigde belasting.

Subsidies Innovatiefonds Oost Nederland Op 25 maart 2009 is door de provincies Gelderland en Overijssel € 13.636.000 beschikbaar gesteld in het kader van het GO Programma (EFRO 2007-2013) en de Subsidieregeling vitaal Gelderland 2008. De subsidie is verstrekt voor de periode 1 juli 2008 tot en met 30 juni 2015. Ultimo 2011 is een bedrag van € 12.876.000 aangewend in het kader van deze subsidieregeling. Het resterende saldo van € 760.000 is verantwoord onder de kortlopende schulden. Na aanvraag van het project dient een aanvraag tot subsidievaststelling te worden ingediend.

59

Toelichting op de winst en verliesrekening 13. Opbrengsten


2011

2010 1.538

365

Ontvangen dividend

728

2.232

Aanschafwaarde verkochte participaties

930

0

Verkoopwinsten participaties

Opbrengst participaties Aanschafwaarde verkopen, waardeverminderingen en faillissementen Transactieresultaat

3.196

2.597

-3.990

-5.390

-794

-2.793

1.394

1.245

Overige baten

988

69

Rente liquide middelen

303

584

Overige opbrengsten

0

5

Compensatiegelden

92

92

E FRO Innovatiefonds Oost Nederland

6.927

4.438

Gelderland voor Innovaties

758

0

0

1.186

Rentebaten uit participaties


Totaal opbrengsten


10.462

7.619

9.668

4.826

14. Directe participatiekosten


2011

2010

Mutatie voorzieningen Dotatie aan de voorziening

9.954

6.474

Af: vrijval voorziening desinvesteringen en faillissementen

5.039

5.306

4.915

1.168

Overige kosten Dotatie voorziening dubieuze debiteuren

205

-150

Advieskosten

359

538

Groeifaciliteit

105

82

Totaal

669

470

5.584

1.638

61

15. Algemene beheerskosten

Verbonden partij

In de algemene beheerskosten zijn begrepen de lonen,

Er is een service level agreement afgesloten met Oost NV.

salarissen en sociale lasten van het vaste personeel.

De uit dien hoofde doorbelaste kosten bedragen: € 351.000

Deze kunnen als volgt worden gespecificeerd:

(2010: € 257.000).


2011

2010

Personeelskosten Lonen en salarissen

1.275

1.140

Pensioenlasten

215

204

Sociale lasten

156

145

Inhuur personeel

214

201

72

16

1.932

1.706

190

174

81

100

105

120

92

43

Marketing en communicatie

120

146

Algemene kosten (o.a. advieskosten)

218

153

Totaal overige algemene beheerskosten

806

736

2.738

2.442

Doorbelaste personeelskosten Totaal personeelskosten

Overige algemene beheerskosten Reis- en verblijfkosten Overige personeelskosten Huisvesting Automatisering

Totaal algemene beheerskosten


Overige informatie 16. Werknemers Gedurende het jaar 2011 waren gemiddeld 18 werknemers in dienst. In 2010 waren er gemiddeld 15 medewerkers in dienst.

17. Bestuurders Bezoldiging van bestuurders op basis van WOPT:


2011

2010

Salarissen incl. sociale lasten

143

145

Pensioenen

20

19

Totaal

163

164

Arnhem, 12 april 2012 De directie, M. Prins

63

Overige gegevens Statutaire regeling winstbestemming In artikel 20 van de statuten is vastgelegd hoe de winstverdeling dient te geschieden. Artikel 20 1. De winst staat ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders; 2. De vennootschap kan aan de aandeelhouders slechts uitkeringen doen voor zover het eigen vermogen groter is dan het geplaatste kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden; 3. Uitkering van de winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is; 4. De algemene vergadering van aandeelhouders kan besluiten tussentijds uitkeringen te doen, indien aan het vereiste van lid 2 is voldaan blijkens een tussentijdse vermogensopstelling opgemaakt met inachtneming van het in de wet bepaalde.

Voorstel winstbestemming Aan de algemene vergadering van aandeelhouders wordt door de directie voorgesteld het resultaat van 2011 ad. € 1.345.804 toe te voegen aan de overige reserves. In afwachting van het besluit van de algemene vergadering van aandeelhouders is dit voorstel winstbestemming reeds in de jaarrekening verwerkt.


Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van

geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële

Participatiemaatschappij Oost Nederland N.V.

verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een

Verklaring betreffende de jaarrekening

evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.

Wij hebben de in dit verslag op pagina 47 tot en met 64

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-

opgenomen jaarrekening 2011 van Participatiemaatschappij

informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing

Oost Nederland N.V. te Arnhem gecontroleerd. Deze

voor ons oordeel te bieden.

jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2011 en de winst-en-verliesrekening over 2011 en de toelichting,

Oordeel

waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld

grondslagen voor financiële verslaggeving en andere

van de grootte en de samenstelling van het vermogen

toelichtingen.

van Participatiemaatschappij Oost Nederland N.V. per 31 december 2011 en van het resultaat over 2011 in

Verantwoordelijkheid van de directie

overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland

De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor

geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen

met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij

Wetboek (BW). De directie is tevens verantwoordelijk voor

dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding

een zodanige interne beheersing als de directie noodzakelijk

van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat

acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te

kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is

maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg

opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h

van fraude of fouten.

BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij

resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het

dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen,

Verantwoordelijkheid van de accountant

verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel

2:391 lid 4 BW.

over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands

Arnhem, 12 april 2012

recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig

drs. G.A. van der Leest RA

plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de 65

Alfabetisch overzicht participaties per 31 december 2011 Aanvangsjaar

Belang Statutaire deelneming zetel

Aarding Management B.V.

2008

25,00%

Nunspeet

Aemics B.V.

2005

35,00%

Hengelo

Aeronamic Holding B.V.

2005

15,00%

Almelo

22,50%

Ede

AM Coatings B.V.

2011

Amarcon B.V.

2009

10,00%

Zwolle

Ambient Holding B.V.

2008

53,16%

Enschede

Antimmune B.V.

2011

lening

-

Nijmegen

Automotive Apeldoorn B.V.

2011

lening

-

Apeldoorn

BASIC B.V.

2011

lening

-

Zwolle

BBD International B.V.

2011

lening

-

Doetinchem

BE Holding B.V.

2011

lening

-

Nunspeet

BioGeneration Ventures B.V.

2008

2,48%

Naarden

Blackolive B.V.

2008

30,77%

Arnhem

BLGG Groep B.V.

2007

30,00%

Oosterbeek

49,00%

Nijkerk

Hoofdstuk 5 mm inspring

Bloomville Beheer B.V.

2011

Business Technostarters II B.V.

2008

40,00%

Haaksbergen

Businesspark Apeldoorn Properties I B.V.

2004

20,00%

Apeldoorn

Calendula Oil B.V.

2007

20,00%

Wageningen

Campus Business Center B.V.

2004

20,00%

Hengelo

Can-IT B.V.

2009

16,00%

Wageningen

Castle Zevenaar Beheer B.V.

2010

lening

-

Zevenaar

Check-Points Holding B.V.

2006

10,00%

Wageningen

Cropwatch Holding B.V.

2009

33,30%

Oosterbeek

CWR Mobility B.V.

2010

13,39%

Nijmegen

Delphi Bioscience B.V.

2009

20,51%

Scherpenzeel

16,90%

Apeldoorn

Divitel Holding B.V.

2011

Stichting Diaphora Woonvoorzieningen

2006

lening

-

Velp

Epocat International B.V.

2009

10,00%

Barneveld

E-Print Solutions B.V.

2011

lening

-

Dinxperlo

ETV Groep Beheer B.V.

1999

20,00%

Apeldoorn

ETV Groep Expl.- en Ontw. Mij. C.V.

1999

lening

-

Apeldoorn

GOM Apeldoorn B.V. (ETV)

2000

100,00%

Arnhem

Exendis Beheer B.V.

2008

45,00%

Ede


Aanvangsjaar


Extra Dimensies Holding B.V.

2009

25,00%

Deventer

Facility Point Arnhem B.V.

1999

37,80%

Arnhem

Feltest Equipment B.V.

2009

35,00%

Eerbeek

20,00%

Ophemert

-

Apeldoorn

15,60%

Nijmegen

Ferm RFID Solutions B.V. Fibroned B.V.

2011 2006

lening

FlexGen Holding B.V.

2011

Koninklijke FrieslandCampina N.V.

2010

lening

-

Wageningen

Future Chemistry Holding B.V.

2007

21,60%

Nijmegen

GenAlice B.V.

2011

lening

-

Harderwijk

Global Cash Solutions B.V.

2010

lening

-

Putten

Grafidata Holding B.V.

2010

49,99%

Deventer

GreenGran B.V.

2009

15,00%

Ede

Green Vision Holding B.V.

2005

34,67%

Arnhem

Health Impact Solutions International B.V.

2009

20,78%

Ede

IBL International Holding B.V.

2008

19,10%

Deventer

2011

lening

-

Nijmegen

IMK Holding B.V.

2009

24,60%

Arnhem

IMT Beheer B.V.

2008

48,00%

Spijk

Ingrepro Renewables B.V.

2009

30,00%

Borculo

InteRNA Technologies B.V.

2011

lening

-

Nijmegen

Inventist Holding B.V.

2007

20,00%

Oosterhout

I-Real Holding B.V.

2006

25,00%

Doetinchem

JDB Didactics B.V.

2011

lening

-

Ede

Kadans Vastgoed B.V.

2011

lening

-

Wageningen

Knippenborg Metaal & Galvano B.V.

2011

lening

-

Lichtenvoorde

Kosinus Personeelsdiensten B.V.

2009

15,00%

Epe

LandMarkt Holding B.V.

2010

26,00%

Voorst

Lead Pharma Holding B.V.

2007

20,55%

Nijmegen

Magensis Software Solutions B.V.

2010

10,70%

Nijmegen

Magenta Multimedia Tools B.V.

2001

7,94%

Enschede

Mameri Beheer B.V.

2011

40,00%

Nijmegen

MEC Solutions B.V.

2004

lening

-

Almere

2011

lening

-

Hattem

Ideedock B.V.

Medical2Market B.V.

67

Aanvangsjaar


Micreos B.V.

2011

lening

-

Wageningen

Micronit Microfluidics B.V.

2001

24,90%

Enschede

MKB Kredietfaciliteit Gelderland B.V.

2010

100,00%

Arnhem

ModiQuest B.V.

2007

lening

-

Nijmegen

Mosaïc Systems B.V.

2004

43,31%

Enschede

MPS Holding B.V.

2005

49,97%

Didam

MPS International B.V.

1996

lening

-

Didam

NedAero Holding B.V.

2009

30,00%

Zevenaar

Nederlands Centrum voor Laserresearch B.V.

1998

16,90%

Enschede

2003 *

25,00%

Enschede

2011

lening

-

Wageningen

2007

24,76%

Nijmegen

11,90%

Wageningen

Hoofdstuk 5 mm inspring

Nederlands- Duitse Internet Exchange B.V. NMPO B.V. NovioGendix Holding B.V. NSure Holding B.V.

2011

Ojah B.V.

2010

15,00%

Wageningen

Optisense B.V.

2009

10,67%

Enschede

Panthera Group B.V.

2001

24,35%

Enschede

PB International B.V.

2011

lening

-

Zelhem

Pepscan Holding N.V.

2005

12,22%

Lelystad

23,53%

Hengelo

Perrit B.V.

2011

Phortman Medical B.V.

2011

lening

-

Ruurlo

Pillkey Holding B.V.

2009

25,00%

Ede

Point-One Starter Fund U.A.

2008

9,20%

Eindhoven

2011

lening

-

Epe

P-Power Holding B.V.

2009

20,00%

Arnhem

ProductIP B.V.

2009

19,42%

Ede

Recore Systems B.V.

2009

16,49%

Enschede

RE-phrase B.V.

2007

28,67%

Nijmegen

Runbook Company B.V.

2007

13,61%

Ede

30,00%

Zwolle

-

Dinxperlo

25,00%

Zaltbommel

15,00%

Zaltbommel

20,00%

Enschede

PolyClaim B.V.

Salland Engineering International B.V.

2011

SE4SE Bioengineering B.V.

2011

Selectif B.V.

2011

Semantix B.V.

2010

SolMates B.V.

2011


lening

Aanvangsjaar


Spinnovation Analytical B.V.

2007

5,00%

Nijmegen

SutureAid Holdings B.V.

2008

20,16%

Ede

Telemetronics Biometry B.V.

2001

49,72%

Arnhem

T-Fone B.V.

2011

lening

-

Woerden

TouchDown Biomarketing B.V.

2007

20,00%

Gendt

Trade Unlimited B.V.

2006

27,50%

Uddel

Travel Technolgy HMA B.V.

2010

lening

-

Arnhem

TSC Solar B.V.

2010

lening

-

Nijmegen

TSI Solutions B.V.

2008

19,99%

Enschede

Twente Medical Systems International B.V.

1999

23,13%

Enschede

Twente Technology Fund B.V.

2010

9,85%

Enschede

Urogyn B.V.

2011

lening

-

Zelhem

Vipsnet B.V.

2008

lening

-

Zwolle

Visconti B.V.

2006

10,00%

Nijmegen

Vithèr Hyperthermia B.V.

2010

11,00%

Nijkerk

WMC Holding B.V.

2011

lening

-

Enschede

WRAP Spaces B.V.

2011

lening

-

Asch

WTW.Filters.nl. B.V.

2006

28,00%

Apeldoorn

Xio Photonics B.V.

2008

26,30%

Enschede

Xsens Technologies B.V.

2008

19,87%

Enschede

Yummm! Concepts B.V.

2011

24,00%

Wageningen

* ingebracht bij fusie GOM-OOM per 30 mei 2003 69

Bijlage


Colofon

Uitgave Participatiemaatschappij Oost Nederland NV Postbus 5215 6802 EE Arnhem

Eindredactie Caplan BV, Nijmegen Jula Media, Arnhem Team PPM Oost

Fotografie Voermans Van Bree Fotografie, Arnhem

Ontwerp en realisatie Neerlandsvlak, Zutphen

Jaarbericht Dit is het jaarverslag en de jaarrekening van PPM Oost over 2011. PPM Oost publiceert haar jaarbericht in het Nederlands. De jaarrekening van PPM Oost wordt geconsolideerd in de jaarrekening van Oost NV. Het jaarverslag van PPM Oost is digitaal beschikbaar op de websites van PPM Oost en Oost NV; www.ppmoost.nl of www.oostnv.nl.

Contact Reacties zijn welkom via [email protected] of telefonisch: 026 - 384 40 44.

71

Vestiging Arnhem Meander 601 Postbus 5215 6802 EE Arnhem t: 026 384 40 44 Vestiging Enschede Hengelosestraat 585 Postbus 5518 7500 GM Enschede t: 053 851 68 51 [email protected] www.ppmoost.nl

Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

Participeren in durven en doen

Geachte heer, mevrouw,

Recommend Documents