26/11/14
Gasvondst Slochteren-1 (1959)
NL Gas Productie
Bevingen in Groningen – Hoe zit dat nu?
Slochteren Groningen
Offshore
Rien Herber
Land
Offshore Land
Infoversum, 22 november 2014
Source: EBN 2010
Rotliegend Zandsteen Reservoir
De Wereldreis van Nederland
Nederland – 250 miljoen jaar geleden
550 miljoen jaar geleden - nu
30° N!
0º!
Onderdeel v.d. Europese plaat
Bron: SPB Atlas, 2011
Woestijn Afzettingen
C. Scotese !
Bron: Berendsen 2004
6!
Groningen Gasveld – Noord-Zuid Sectie
Groningen Gasveld – Top Reservoir Eemshaven
0
Delfzijl 1 km
Groningen 2 km
Goed gesorteerde, afgeronde zandkorrels
3 km
1
26/11/14
Groningen: het grootste gasveld in NW Europa
Groningen Gasveld – Locaties van Epicentra
Groningen Bevingen – Frequentie/Magnitude Relatie
Kerngegevens: • Oppervlak: 862 km2 • Diepte: ca 3 km • Initiële reserves: 2875 x 109 m3 (BCM) • Resterende reserves: 750 x 109 m3 (BCM) • Gas kwaliteit: CH4 81.2% N2 14.3% CO2 0.9% • Aantal boorputten: 333 • Productie locaties: 29 • Piek Vermogen: 2900 GW
Bevingen 1996-2012 10! Bron: KNMI 2012
Groningen Gasveld – Top Reservoir
Aantal bevingen
Groningen Gasveld – Aantal bevingen per jaar
Rotliegend Zandsteen A. In boorkern B. Onder de microscoop jaar
Bron: KNMI, 2014
Rotliegend Reservoir – Drukgedrag van Putten
Differentiële Compactie en Breuken Gas Productie
Bodemdaling
Gewicht van Bovenliggend Gesteente
(2012) km
druk (bar)
(druk 700-900 bar)
cm’s gas reservoir
250m Initiële druk: 300-350 bar Initiële druk: 300-350 bar
km
Productie (miljard m3)
Source: NAM, 2013
Bron: NAM, 2012
2
26/11/14
Beving-dichtheid per Breuk
Groningen – Breukpatroon in het Reservoir
Breukpatroon en Lokatie Bevingen (M>1.5)
10 km
Aantal bevingen per breuksegment
10 km
Source: NAM 2013
Huizinge Beving, 16 Augustus 2012
Uitbreiding Meetnetwerk in 2014
Vergelijk Huizinge Bevingen 2009 (M = 2.7) en 2012 (M = 3.6) 2009
Horizontaal - X
• 59 nieuwe 200m diepe boorgaten • 59 accelerometers a/h oppervlak • 4 boorgat breed-band sensors
Horizontaal - X Horizontaal - Y
Versnelling (cm/sec2)
Versnelling (cm/sec2)
Gemeten Versnelling op meetstation Middelstum-1
Horizontaal - Y Verticaal 2012
Horizontaal - X
Verticaal
Horizontaal - Y
• 2 diepe (3000m) boorgat sensoren
Verticaal Bron: NAM, 2014
Source, KNMI 2012 Source, KNMI 2012
Huizinge Beving – Intensiteit
Seismische Intensiteits Schaal (EMS-98) Intensiteit
Effect
Beschrijving
I II
Versnelling 2 (cm/s ) <1 1-2
Niet gevoeld Zelden gevoeld
III
2-3
Zwak
IV
3-6
Alom waargenomen
V
6 - 15
Sterk
VI
15 - 30
Lichte Schade
Wordt door niemand gevoeld; alleen seismografische registratie Wordt alleen gevoeld door sommige mensen in rust binnenshuis; meestal op bovenverdiepingen van gebouwen Wordt gevoeld door beperkt aantal mensen als een licht zwaaiend of bevende beweging; waarneembaar schudden van voorwerpen De beving wordt binnenshuis door velen waargenomen, buitenshuis slechts door enkelen; Sommigen worden gewekt uit hun slaap; Het trillingsniveau kan beangstigend zijn; Ramen, deuren en vaatwerk rammelen; Hangende voorwerpen beginnen te zwaaien; Geen schade aan gebouwen De beving wordt binnenshuis door de meeste mensen gevoeld, buitenshuis door velen; Velen worden gewekt uit hun slaap; sommigen rennen naar buiten; Delen van gebouwen trillen; de meeste voorwerpen staan/hangen aanzienlijk te zwaaien; Vaatwerk en glaswerk rammelen; de vibraties zijn sterk; Topzware voorwerpen vallen om; deuren en ramen zwaaien open en dicht Wordt door iedereen zowel binnen- als buitenshuis gevoeld; meeste mensen binnenshuis worden bang en rennen naar buiten; voorwerpen vallen van de wand; Lichte schade aan gebouwen bv scheuren in pleisterwerk Meeste mensen rennen naar buiten; meubels verschuiven en voorwerpen vallen van stellingen; vele gebouwen hebben lichte tot aanzienlijke schade; scheuren in muren en omvallende schoorstenen. Algemene schade aan gebouwen; zwakke bouwwerken gedeeltelijk vernield Vele gebouwen zwaar beschadigd; algemene schade aan funderingen; ondergrondse pijpleidingen breken
VII
30 - 60
Schade
VIII IX
60 - 160 160 - 300
Vernielend Verwoestend
EMS = European Macroseismic Scale
16 Augustus 2012 !
Site Respons hangt af van Bodemsamenstelling
Eemshaven
Delfzijl
Vsh 2000 – 3000 m/s
Vsh 100 – 200 m/s
Groningen
Source: KNMI 2013
Source: Deltares, 2014
3
26/11/14
Workshop on Fragility of the Built Environment in Groningen
Bodemkaart Groningen
Kabinets Besluit – Productie Vermindering
‘Opslinger Effect’ van de Bodem
Jaarlijkse Productie (BCM) Eemshaven
Eemshaven
hoog
Versterking 2-3 Hz
laag
Delfzijl
Delfzijl
Groningen Groningen 5 Clusters rond Loppersum Source: Alterra 2006
andere clusters
Source: Tijn Berends, RUG, 2014 Productie locaties met gereduceerde productie Andere productie locaties
Source: NAM, 2014
Bron: Alterra, 2006
Satellitet locatie Gas pijplijn
30
Groningen Gasveld – Aantal bevingen per jaar
Voorspelde Compactie voor 2014 - 2017 Alle Clusters Produceren
Druk Verschil 2014 – 2017
5 Clusters Produceren op 20%
2014
met 5 Clusters op 20% Aantal bevingen
Compaction (m)
Drukverschil (bar)
2014
M>1.5
10 km
10 km
jaar
10 km
Source: TNO, 2014
Source: TNO, 2014 Bron: KNMI, 2014
Voorspelling Maximum Magnitude (worst case - alle clusters produceren)
Periode
Versnellingscontouren
Gasproductie en Consumptie in Nederland
2% kans op overschrijding in komende 10 jaar
Maximum Magnitude Slochteren Groningen
Gas Consumptie (41.5 BCM) industrie
Offshore Offshore
centrales huishoudens
Land Land
tuinbouw overig 2050
Bron: Platform Nieuw Gas 2008
Bron: EBN 2010 Bron: NAM, 2014
Bron: ARUP, 2014
4
26/11/14
5
