6/13/13
Schaliegas Winning in Nederland – Een Introductie Rien Herber KNAW Minisymposium 12 Juni 2013
Gasproductie in Nederland
Slochteren
Gas Consumptie (41.5 BCM)
Slochteren
industrie
Offshore
Offshore
centrales huishoudens
Land
tuinbouw
Land
overig 2050
Bron: EBN 2011
Bron: Platform Nieuw Gas 2008
1
6/13/13
Nieuwe Voorraden Gas in Nederland?
De Pers EBN noemt immense getallen. Slochteren is mini-gasbel vergeleken bij de nog onontdekte voorraden dinsdag 23 juni 2009
Er zit volop gas in onze bodem, stelt Energie Beheer Nederland. Niet iedereen is overtuigd. Ons gas is nog niet op. Als we Energie Beheer Nederland (EBN) mogen geloven, tenminste. Die stelt dat Nederland beschikt over grote hoeveelheden onontdekt gas, waarmee we nog vele decennia onze staatskas kunnen verrijken en ons potje kunnen koken. In een deze week verschenen rapport stelt EBN dat, als we het zogenaamde ondiepe gas en kleisteengas meetellen, het volume kan oplopen tot 500.000 miljard kubieke meter. Ter vergelijking: de aardgasbel van Slochteren, de grootste in Nederland, bevatte bij ontdekking 2.800 miljard kubieke meter gas.
Schalie Gas in de VS Michigan Basin 1000-2100 BCM Illinois Basin 2400-4600 BCM
San Juan Basin 2800 BCM
Appalachian Basin 6300-7000 BCM
Fort Worth Basin 5000 BCM
!"
2
6/13/13
Gas Productie in de VS
NL Jaarproductie 75 BCM
EIA, Annual Energy Outlook 2013 Early Release
Henry Hub Gas Prijs Ontwikkeling
Barnett Play: Technical cost at well-head
Source: Casey Research 2012
3
6/13/13
Recente Gas Prijs Ontwikkelingen
Schalie gas = ‘unconventional gas’
sha
le
4
6/13/13
Schalie!"#$!! Oranje stippen zijn 20 nm in diameter
Source: Reed, Bur. Economic Geology, Texas
Het gas is opgesloten in de schalie: • in de poriën (0.5 – 100 nm) • geabsorbeerd in de kristalroosters
Diameter van een methaan molecuul: 0.38 nm
Onconventionele Gas Productie Hydraulisch “Fraccen” • Fraccing vloeistof wordt onder hoge druk (400-600 bar) in het reservoir gepompt • 15.000 – 20.000 m3 per frac-job • Samenstelling: 99.5% water/zand 0.5% chemicaliën • Terug-geproduceerd water moet worden gezuiverd • A-priori kennis van het bestaande stress-veld essentieel • Wereldwijd meer dan 1 miljoen fracs sinds 1940
Succes criterium:
• In NL meer dan 200
“Expected Ultimate Recovery” (EUR) per put
5
6/13/13
Voorspelling van EUR per Put gebaseerd op “decline curve analyse”
33 mln mln m m33 33 18 mln m3
20.000 m3/d
10.000 m3/d
Ter vergelijk: een Groningen put produceert gemiddeld 3 mln m3 per dag
Value Drivers in UG Ontwikkeling NPV ($) Gas Prijs Boorkosten EUR per Put
Mislukte Putten
Base Case
0 -80%
-60%
-40%
-20%
0%
20%
40%
60%
80%
Variatie Sensitivity Factor
EUR per put is key, maar de onzekerheid ervan is groter dan elke andere factor!
6
6/13/13
Barnett Core Area – Well Locations
Barnett Core Area – EUR/160 acre Onconventioneel Gas – Sweet Spots
Maar hier waren er 8000+ boringen voor nodig!
Sweet Spots kunnen worden gekarteerd
Fort Worth Basin, Texas Barnett Shale
Cashflow Profielen
Capex 2
1
0
Opex
Production
5
0
-1
-2
-5
annual cash flows (arbitrary monetary units)
Tax paid
Investor cash flow Tax paid Capex 2
Opex 5
1
Production 0
0
-1 -5 -2
cumulative cash flow (arbitrary monetary units)
Investor cash flow
Unconventioneel Gas project !
cumulative cash flow (arbitrary monetary units)
annual cash flows (arbitrary monitory units)
Conventioneel Gas project !
7
6/13/13
Vergunningsgebieden voor Olie en Gas
Noordoostpolder (Cuadrilla Resources Ltd)
Midden Nederland (BNK)
Noord Brabant
De Kempen
(Cuadrilla Resources Ltd)
Peel (DSM Energy (Rijn) BV)
Breda - Maas (Cuadrilla Resources Ltd)
Technisch Winbare Reserves in NL Potentieel nog zeer onzeker Grote variatie in schattingen: TNO/EBN 2009: 5500 – 22000 BCM Herber/de Jager 2010: 10 – 30 BCM EIA 2011: 480 BCM
Bron: TNO
TNO 2012: 200 – 500 BCM
8
6/13/13
Gasproductie in Nederland
Slochteren (330 putten)
Productie van ongeveer 1000 schalie gas putten
Offshore Land
2050
Ontwikkeling van Unconventioneel Gas vergt een zeer groot aantal boringen 1986
2008
700+ locaties!
Jonah Field, Wyoming
9
6/13/13
Gaswinning is niet overal mogelijk in NL
Natuur Gebieden (MER-plichtig) Aandachtsgebieden Bebouwde gebieden
Reductie van het Aantal Putlokaties Multiple Putten – mogelijk “Multilaterals”
6 horizontale putten met elk 7 fracs Source: Statoil
10
6/13/13
“Draagvlak” voor ondergrondse activiteiten is niet vanzelfsprekend
11
