Gaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen? Sanneke Bolhuis emeritus lector Fontys Lerarenopleiding senior onderzoeker Radboudumc zetel praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek Stuurgroep NRO
Vragen over relatie onderwijs en onderzoek
Waarom bent u hier? Waarom ben ik hier?
NRO twee opdrachten 1. Onderwijsonderzoek subsidies afstemmen en verdelen tussen fundamenteel, praktijkgericht en beleidsgericht wetenschappelijk onderzoek 2. Bevorderen dat resultaten van onderwijsonderzoek worden gebruikt in het onderwijs en in het onderwijsbeleid
Moet je onderzoek de school inhalen om beter onderwijs te krijgen?
Ja, want …? Nee, want …? Wat is de belangrijkste vraag: A. Hoe bevorderen we goed onderwijs in de school? B. Welke rol heeft onderwijsonderzoek bij het bevorderen van goed onderwijs?
Wat zegt wetenschappelijk onderzoek naar professionele ontwikkeling (leren) van leraren? Reviews Reviews = samenvatting aantal onderzoeken Welke vragen? Criteria effectiviteit? Welke inclusiecriteria? ‘Grootste gemene deler’ Internationaal (Unesco, OECD) Demonstreert ‘kloof’ onderzoek – onderwijs: Ja, zinvolle informatie Nee, geen handelingsrecept voor elke situatie
Wat zegt wetenschappelijk onderzoek naar professionele leren van leraren?
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Welke inhouden? Welke doelen/resultaten? Welke werkvormen/leeractiviteiten? Samen of individueel? Welke intensiteit? Condities: welk leiderschap?
Wetenschappelijk onderzoek naar professionele leren van leraren: wat is effectief? 1. -
Welke inhouden? Dagelijkse praktijk Waarover leraar zich zorgen maakt Vakinhoud en vakdidactiek: leren leerlingen
2. Welke resultaten worden beoogd? - Meer kennis is niet voldoende - Gerichtheid op gedrag & handelen in de klas en de effecten daarvan op leerlingen - Criterium: effecten op leerlingen Vraag: zijn leraren daarop gericht? Welke effecten beogen ze? Hoe krijgen ze – ook andere – effecten in beeld?
Wetenschappelijk onderzoek naar professionele leren van leraren: wat is effectief? 3. Welke werkvormen/leeractiviteiten? - Actief leren, bijv. observeren en geobserveerd worden en feedback geven/krijgen; leerlingwerk bestuderen - Variatie in leeractiviteiten - Inbreng expertise - Gericht op gedrag en handelen - Onderzoekend: praktijkonderzoek als leerstrategie N.B. professioneel leren moet je leren! 4. Samen of individueel? Samen, want: - betrokkenheid; stimulans (positieve sociale druk) - expliciteren onbewuste ‘vanzelfsprekendheden’ - elkaar op ideeën brengen - betere resultaten
Wetenschappelijk onderzoek naar professionele leren van leraren: wat is effectief? 5. Welke intensiteit? - Incidenteel? Zelden duurzaam - Nu eens dit, dan weer dat? Idem - Verschilt per project afhankelijk van doelen - Over naar de orde van de dag … voorkomen Vast onderdeel van leraar zijn (leercultuur)
6. Condities: welk leiderschap? - Goed voorbeeld doet goed volgen - Uitdagen met visie t.a.v. doelen & leren - Monitoren, aandacht proces & resultaten - Leiderschap in de school (distributief leiderschap)
Wat hebben leraren met onderzoek te maken? Veel + met allerlei onderzoek! En waarom is al die onderzoekskennis niet voldoende? 1. Allerlei onderzoekskennis nodig: - Leerlingonderzoek begeleiden - Nieuwe onderzoeksresultaten in eigen vak(ken) - Resultaten van onderwijsonderzoek (inclusief vakdidactisch en pedagogisch onderzoek) en ander onderzoek (arbeidsmarkt, neuro, economie, enz.) 2. Maar … leraren hebben nog heel andere kennis nodig: over hun leerlingen, collega’s, school, ouders, omgeving, beleid, media, enzovoort. Contextuele kennis 3. Kennis is nog geen handelen. Leren handelen is een ander leerproces dan kennis verwerven.
Praktijkonderzoek als professionele leerstrategie van (a.s.) leraren, opleiders en leidinggevenden Doel: met meer inzicht en begrip (beter) handelen in eigen en gezamenlijke beroepspraktijk (specifieke, concrete context) Niet: - ‘kennis’ (informatie) over anderen voor anderen, maar met anderen over en voor eigen praktijk - generaliseerbare informatie, maar contextuele kennis over handelingsvraagstuk - publicatie als doel - verwaterde vorm van wetenschappelijk onderzoek
Met meer inzicht en begrip gaan handelen?
Probleem?
Klachten uit de buurt. Moeten we daar iets mee?
Leerlingen stimuleren om vragen te stellen wil ik wel, maar wat als ik het antwoord niet weet …. 11
Voorbeeld: waarom maken ze de toets slecht?
Aannames? Of onderzoeken? Hoe? Toets analyseren Leerlingen bron van informatie: onderdeel van probleem, maar ook van oplossingen …! Vereist lef! En samenwerking met collega’s Rol wetenschappelijke onderzoeksresultaten?
Praktijkonderzoek als leerstrategie - overzicht
2. medeonderzoekers 3. belanghebbenden 4. bronnen; experts
5. leidinggevenden
VERKENNEN - belanghebbenden? - (her)definiëren PLANNEN = vooruitdenken UITVOEREN Conclusies & AFSPRAKEN
MONITOREN afspraken Evalueren resultaten Vervolg onderzoek
EFFECTEN in praktijk
1. initiatiefnemer(s)
COMMUNICEREN
Start: vraag (wat te doen)
ONDERWIJSPRAKTIJK 13
Allerlei vormen van praktijkonderzoek -
Van kleine, kortlopende naar grotere en langduriger projecten Van beperkt groepje leraren tot elke leraar in een groep (professional learning communiy)
Allerlei benaderingen of combinaties en kruisingen: - Actieonderzoek - Ontwerponderzoek - Data-onderzoek - Evaluatie-onderzoek - Scenario-onderzoek
Wat maakt praktijkonderzoek inspirerend?
Wat maakt praktijkonderzoek als professionele leerstrategie moeilijk? Technische kant: doen we goed praktijkonderzoek? (vraag, belanghebbenden, data, interpretatie, conclusies en vervolgacties) Onderzoeken van – resultaten van – eigen handelen: kan pijnlijk, confronterend zijn voor jezelf en t.o. collega’s, leerlingen, directie, ouders Onduidelijkheid, onenigheid tussen diverse partijen: - wat er ‘echt’ aan de hand is - wat nu? Hoe verder? (Toch maar liever oude vertrouwde?)
Babylonische spraakverwarring‘onderzoek(en)’
Praktijkonderzoek als professionele leerstrategie is een ander soort activiteit en heeft andere doelen dan wetenschappelijk onderzoek
Continuüm leren – wetenschappelijk onderzoek Expliciet? Regulering? spontaan onbewust
spontaan bewust beoogd op school professionele leerstrategie kwaliteitszorg praktijkgericht wo
beleids-gericht wo fundamenteel wo
Doel en/of Actoren functie? ? Rol?
Resultaat? Hoe + door wie gedeeld?
Praktijkonderzoek als leerstrategie 1.
2. 3. 4. 5.
Expliciet: bewust worden, perspectieven, herdefiniëren, info verzamelen, bespreken, enz. Doel: op basis van beter inzicht handelen in individuele en gezamenlijke beroepspraktijk Actoren: onderwijsprofessionals plus alle belanghebbenden bij vraagstuk Resultaat: Beter onderwijs, professioneel niveau Gedeeld: door betrokkenen. Inspiratie anderen
Kwaliteitszorg 1. 2. 3.
Expliciet en gereguleerd (wettelijk voorschrift) Doel: aantonen voldoen externe criteria Actoren: kwaliteitszorgmedewerker i.o.v. directie en bestuur; inspectie afnemer 4. Resultaat: kennis betrokkenen; informatie in rapportages 5. Gedeeld: rapportage bestuur en inspectie Maar kan ook intern worden gebruikt!
Praktijkonderzoek als leerstrategie 1. 2. 3. 4. 5.
Expliciet: bewust worden van probleem, herdefiniëren, info verzamelen, bespreken Doel: op basis van beter inzicht handelen in individuele en gezamenlijke beroepspraktijk Actoren: onderwijsprofessionals plus alle belanghebbenden bij vraagstuk Resultaat: Beter onderwijs, professioneel niveau Gedeeld: door betrokkenen. Inspiratie anderen
Wetenschappelijk onderzoek 1. 2. 3. 4. 5.
Expliciet. Wetenschappelijke regels voor onderzoek Doel: generaliseerbare kennis in ws publicaties Actoren: wetenschappelijk onderzoekers Resultaat: kennis onderzoekers; informatie in publicaties Gedeeld: collega-wetenschappers. Mogelijk: (beleidsmakers), auteurs schoolboeken, ondersteuners e.a. die info toegankelijk maken
Spraakverwarring rond ‘onderzoek(en)’ leidt tot veel onduidelijkheid Onderzoek in de lerarenopleidingen? - relevante informatie vinden en gebruiken - praktijkonderzoek als professionele leerstrategie Onderzoek in (academische) opleidingsscholen? - Betere scholen dan andere (‘elite’)? Of: - als pilotscholen uitvinden hoe praktijkonderzoek als leerstrategie in te zetten t.b.v. alle scholen? Promoveren als professionaliseren? - = opleiding tot wetenschappelijk onderzoeker - zeer inefficiënt gezien tijd, geld, opbrengst Samenwerking met onderzoekers in de school? - graag, in belang van het onderzoek - alleen doen als het past en onder voorwaarden
Gaan we professionaliseren of (mee)doen aan praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek? Goed onderwijs? Professioneel leren van leraren primair Praktijkonderzoek als professionele leerstrategie een effectief onderdeel Gedragen door professionele leergemeenschappen, een lerende cultuur Professioneel leren moet je leren! Optie: in consortium voor praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek deelnemen? - Vraagstuk waarvoor voldoende interesse in school is? - Voldoende expertise om in onderzoek mee te denken? - Heldere afspraken én vertrouwen in elkaar?
Doen? Voorbereiding Durf. Samenwerking. Vertrouwen Ongekende nieuwe uitzichten
Professioneel leren van leraren en leidinggevenden
Veel plezier en succes bij uw bijdragen aan goed onderwijs!
