FRES Jaarverslag 2012

FRES Jaarverslag 2012

Doorzetten

Met ruim 24 duizend klanten en een totale elektriciteitsproductie van bijna 40 duizend SHS-klant-equivalenten* eind 2012 ligt FRES op stoom. Maar we zijn er nog niet, want FRES wil dat dit er in 2020 minstens 100 duizend

Bij ons in Europa komt stroom uit het stopcontact.

zijn. Als bescheiden maar belangrijke stap op weg naar

Maar 1,3 miljard mensen beschikken nog niet over

(duurzame) stroom voor iedereen. Daarvoor is wel nodig

elektriciteit. Dat betekent slecht licht, geen TV en geen

dat de lokale bedrijven ook financieel duurzaam worden.

mogelijkheid om je mobiele telefoon op te laden om

Dat zal inspanning vragen. En ongetwijfeld zullen er

maar een paar dingen te noemen. Huiswerk maken

barrières en tegenslagen opduiken. Ook dan komt het

of een winkel runnen in de avonduren is lastig bij het

aan op doorzetten. FRES zal dat doelgericht doen, zoals

beperkte licht van een kaars of olielamp. En die veroor-

we dat ook in het afgelopen jaar hebben laten zien.

zaken ook nog eens regelmatig brand en gezondheidsproblemen door luchtvervuiling in huis.

Tot slot: vele deskundigen werken belangeloos mee aan het werk van FRES. Hun inzet is van grote waarde.

Dat moet anders, en het onderwerp staat nu stevig op

Dat geldt ook voor de bijdragen van onze partners en

de politieke agenda. De Verenigde Naties hebben 2012

onze donateurs. Hun inzet telt bij het behalen van resul-

uitgeroepen tot het jaar van ‘Sustainable energy for all’.

taat. Bij deze onze hartelijke dank voor iedereen die ons

Een duurzame energievoorziening is een van de meest

ook in het afgelopen jaar weer op een of andere manier

urgente uitdagingen stelt het gezaghebbende internatio-

geholpen heeft.

nale GEA-rapport (Global Energy Assessment 2012). Het bestuur FRES is al ruim tien jaar bezig concreet iets aan deze uitdaging te doen. Ruim 190 duizend mensen in vijf

Annemarie Goedmakers

Afrikaanse landen hebben inmiddels toegang tot (duur-

Serge Leijten

zame) elektriciteit gekregen. Yeelen Kura in Mali, NuRa

Harry Droog

in Zuid-Afrika, Yeelen Ba in Burkina Faso, FRES Uganda en FRES Guiné-Bissau zorgen daar voor. Elektriciteit betekent meer dan licht en TV, het betekent ook een stimulans voor de lokale economie. Nieuwe werkgelegenheid ontstaat, leefomstandigheden verbeteren en lokaal krijgt men toegang tot moderne communicatiemiddelen. Daar leveren de FRES-bedrijven een bijdrage aan. Ook in 2012 boekten we weer goede resultaten. Maar niet zonder slag of stoot. In Mali werden zes nieuwe zonnecentrales in gebruik genomen, ondanks een militaire coup en een uitbrekende oorlog in het noorden van het land. In Guinee-Bissau ging FRES van start en wist de eerste 250 klanten van stroom te voorzien, ondanks de grote politieke onrust na een militaire coup. FRES Uganda kon haar duizendste klant verwelkomen, nadat alle bureaucratische hordes genomen waren. Yeelen Ba beleefde een spurt in de ontwikkeling van het bedrijf. Ondanks de economische crisis, die ook het werk van FRES raakt, kwamen er in 2012 in totaal 7.200 klanten bij. Dat komt neer op ruim 50 duizend mensen extra die nu over elektriciteit beschikken, gezinnen waar s’ avonds huiswerk gemaakt kan worden, kleine bedrijfjes die hun inkomsten kunnen verbeteren.

2

* Klanten die zijn aangesloten op een (Solar) Minigrid (veelal bedrijfjes) nemen meer stroom af dan een klant met een Solar Home System (SHS). Eén (Solar) Minigrid klant is equivalent aan vijf SHSklanten.

3

Verslag Raad van Toezicht

Inhoud

Doelen en resultaten 2012

6

Deel 1 FRES: mensen en bedrijven duurzaam voorzien van elektriciteit FRES in hoofdlijnen

10

Visie, missie en doelstellingen

11

Strategie

12

Organisatie in hoofdlijnen

14

Resultaten 2012

15

De Raad van Toezicht van FRES heeft tot taak toezicht te houden op het bestuursbeleid en de algemene gang

Deel 2

van zaken in de stichting. Met dit jaarverslag legt de

Activiteiten en resultaten FRES-bedrijven

Raad verantwoording af over de uitvoering van haar

Yeelen Kura in Mali

19

taken en verantwoordelijkheden in het verslagjaar 2012.

NuRa in Zuid-Afrika

22

Yeelen Ba in Burkina Faso

25

De Raad van Toezicht bestond in 2012 uit Aad Veenman

FRES Uganda

27

(voorzitter) en Peter Smink (secretaris). Er was een vaca-

FRES Guiné-Bissau

29

ture. De Raad van Toezicht vergaderde in 2012 twee keer en gaf per email haar goedkeuring aan een aantal

Deel 3

besluiten van het bestuur die urgent afgedaan moesten

Organisatie en Bestuur

worden, maar geen nadere bespreking behoefden.

Organisatie

34

Bestuur

35

De Raad van Toezicht heeft het bestuur bijgestaan in

Partners

36

de ontwikkelingen m.b.t. het Directoraat-generaal Inter-

Risicomanagement

38

nationale Samenwerking (DGIS). DGIS heeft eenzijdig

Fondsenwerving

41

de contractueel vastgelegde samenwerking verbroken.

Communicatie

43

Een juridische procedure loopt.

Financieel toezicht

45

De Raad van Toezicht heeft op 25 april 2013 het jaar-

Deel 4

verslag en de jaarrekening 2012, zoals door het bestuur

Financieel verslag

waren vastgesteld respectievelijk opgesteld, besproken

Jaarrekening 2012

48

in aanwezigheid van de externe accountant PwC. De Raad heeft de jaarrekening over 2012 vastgesteld

Deel 5

en haar goedkeuring gegeven aan het jaarverslag 2012,

Vooruitblik 2013 en verder

na kennis genomen te hebben van de goedkeurende

Vooruitblik FRES-bedrijven

72

verklaring van de accountant met betrekking tot 2012.

Vooruitblik FRES-Nederland

73

Doelstellingen 2013

74

Operating account 2013

75

De Raad van Toezicht bedankt alle medewerkers en vrijwilligers, het bestuur van FRES in Nederland, de

4

Raden van Commissarissen van de FRES-bedrijven

Bijlagen

en alle andere betrokkenen voor hun inzet in 2012.

Bijlage 1: Begrippenlijst

77

Bijlage 2: SHS en Solar Minigrid: hoe werkt het?

78

Aad Veenman

Bijlage 3: Procedure opstart nieuwe bedrijven

79

voorzitter

Bijlage 4: Samenstelling van de organisatie

80

Bijlage 5: Verantwoording Code Wijffels

84

Bijlage 6: GRI-index (Global Reporting Initiative)

84

5

Doelen en resultaten 2012

3. In Guinee-Bissau sluit het FRES-bedrijf

6. Aantrekken van € 4 miljoen aan subsidiegelden.

7. We voeren een onderzoek uit naar de impact van elektrificatie in de rurale gebieden waar FRES

de eerste 250 klanten aan in 2012.

opereert.

Behaald Behaald

De Zuid-Afrikaanse overheid (Department of Energy)

FRES Guiné-Bissau ging voortvarend van start en sloot

kende in 2012 mondeling een nieuwe subsidie van € 3,6

Behaald

in het eerste jaar contracten met 299 klanten in plaats

miljoen toe (schriftelijk bevestigd in januari 2013) voor

Vanaf oktober voerde PwC in samenwerking met de

van de geplande 250.

aansluiting van nog eens 2.000 SHS vóór april 2013

Erasmus Universiteit een onderzoek uit naar de sociaal-

en vervolgens 4.000 SHS tot april 2014.

economische impact van de beschikbaarheid van

4. De financiële prestaties van de bestaande

elektriciteit voor klanten van FRES bedrijven. In Mali,

FRES-bedrijven worden verbeterd door de klan-

Oeganda en Zuid-Afrika werden baselinestudies uitge-

Voor 2012 was de doelstelling met alle FRES-bedrijven

tengroei en door het verbeteren van de ope-

voerd, in Mali en Zuid-Afrika gevolgd door een impact-

te groeien naar in totaal 24.000 klanten. Eind 2012 is

rationele performance, zoals het reduceren van

studie. Lokale organisaties, waaronder SNV, voerden

het aantal van 24.071 gerealiseerd. NuRa, FRES Uganda

non-payment en verbeteren van klantenbehoud.

enquêtes uit. Het eindrapport verschijnt naar verwach-

en het startende bedrijf FRES Guiné-Bissau realiseerden hogere klantaantallen dan gepland.

ting in mei 2013. Behaald NuRa implementeerde het actieplan om de non-

FRES wilde € 6,3 miljoen investeren, dat is € 5,9 miljoen

payment aan te pakken en boekte succes. De

geworden.

non-payment liep terug van 34% naar 17% (eind december 2011/2012). Landen met een FRES-bedrijf

1. Uitbreiding van FRES-bedrijven in Zuid-Afrika, Mali en Burkina Faso.

Yeelen Kura verlaagde haar afhankelijkheid van de verliesgevende diesel-minigrids door de installatie

Deels behaald

van zes nieuwe zonnecentrales.

NuRa, Zuid-Afrika: het aantal klanten nam toe van 12.520 tot 16.500, meer dan de geplande netto groei

NuRa en Yeelen Kura liggen op koers om financieel-

met 2.980 klanten. Er zijn 6.042 in plaats van de

economisch duurzaam te worden.

geplande 4.792 nieuwe SHS geïnstalleerd. 5. Aantrekken van extra professionele experts Yeelen Kura, Mali: het aantal klanten nam toe van 3.724

die zich op vrijwillige basis voor FRES inzetten

naar 4.881. In de loop van het jaar is de doelstelling voor

met diverse specialistische kennis.

eind 2012 van 6.128 klanten naar beneden bijgesteld

Mali Guinee-

naar 5.242. De reden hiervoor was de staatsgreep in

Behaald

maart 2012. Maar ook dit getal bleek te optimistisch.

In 2012 zetten tien mensen zich onbetaald in voor FRES.

De bouw van zes nieuwe zonnecentrales is door de

Zij gaven onder andere advies over de aanpak van de

staatsgreep vertraagd, maar in augustus werden ze

betalingsachterstanden in Zuid-Afrika, maakten een fi-

toch operationeel. Het aantal klanten, aangesloten op

nanciële analyse van de Zuid-Afrikaanse Solar Vision

een Solar Minigrid, nam toe van 764 naar 2.584.

concessie als nieuwe business mogelijkheid, stelden

Bissau

Burkina Faso

Oeganda

een communicatieplan op voor de ingebruikname van Yeelen Ba, Burkina Faso: het aantal klanten nam toe

de zes nieuwe zonnecentrales in Mali en deden onder-

van 468 naar 1.372, iets minder dan het geplande

zoek naar de potentie voor solar/hydro power minigrid

aantal van 1.500. In oktober werd het behalen van de

systemen in ZW-Oeganda. Een medewerker van

duizendste klant feestelijk gevierd.

Alliander deed in Mali onderzoek naar het (te) hoge netverlies. Twee studenten reisden af naar Oeganda

2. FRES Uganda werft 850 klanten.

en Zuid-Afrika om mee te werken aan een sociaal-economische impactstudie.

Behaald FRES Uganda realiseerde in het eerste jaar dat het bedrijf echt operationeel was 1.019 klanten in plaats

Zuid-

van de geplande 850. Op 20 oktober werd het behalen

Afrika

van de duizendste klant feestelijk gevierd.

6

7

Deel 1 Mensen en bedrijven duurzaam voorzien van elektriciteit

8

9

FRES in hoofdlijnen

De Foundation Rural Energy Services (FRES) bevordert elektrificatie in rurale gebieden in Afrika door lokaal kleinschalige, commerciële energiebedrijven op te zetten. Deze voorzien huishoudens en kleine bedrijven van stroom, bij voorkeur opgewekt met zonne-energie. Zo wordt voorzien in de behoefte aan goede verlichting, radio en TV, het opladen van mobiele telefoons, etc. En het draagt bij aan regionale, sociale en economische ontwikkeling.

Visie, missie en doelstellingen

De beschikbaarheid van stroom betekent dat (meer) kleine bedrijven een kans van bestaan en mensen goed licht krijgen. En de inzet van zonne-energie betekent minder luchtvervuiling. Missie FRES bevordert rurale elektrificatie in ontwikkelingslanden door kleinschalige, commerciële elektriciteitsbedrijven op te zetten in gebieden waar (nog) geen landelijk elektriciteitsnet is. FRES doet dat via een

FRES werd in 2004 opgericht en heeft als kleine

Visie

bedrijfsmatige aanpak, die garandeert dat elektriciteit

multinational inmiddels bedrijven in Mali, Zuid-Afrika,

In 2000 spraken de lidstaten van de Verenigde Naties af

structureel beschikbaar komt. FRES is een kleine multi-

Burkina Faso, Oeganda en Guinee-Bissau. Meer

om vóór 2015 belangrijke vooruitgang te boeken op het

national met dochterbedrijven in ontwikkelingslanden,

dan 190 duizend mensen worden eind 2012 duur-

gebied van armoede, onderwijs, gezondheid en milieu.

die gezamenlijk de elektrificatie van het platteland actief

zaam van elektriciteit voorzien. Ze betalen maande-

Toegang tot elektriciteit is daarbij essentieel. In 2012

uitbreiden.

lijks een vast bedrag voor het gebruik van de installatie

waren 1,3 miljard mensen, 20% van de wereldbevolking,

(fee-for-service).

daarvan verstoken. Reden voor de VN om 2012 uit

Doelstellingen

te roepen tot het jaar van ‘Sustainable energy for all’.

FRES stelt zich statutair ten doel de rurale elektrificatie

Het aantal klanten, huishoudens en kleine bedrijven,

in ontwikkelingslanden te bevorderen, vooral door inzet

is nu ruim 24 duizend. Klanten die zijn aangesloten

FRES wil hier concreet aan werken en mensen in Afrika

van zonne-energie. We hebben de ambitie om in 2017

op een (Solar) Minigrid nemen echter gemiddeld vijf

voorzien van duurzame en betaalbare elektriciteit,

ruim 67 duizend klanten te voorzien van duurzame

keer zoveel stroom af als klanten met een Solar Home

bij voorkeur opgewekt met zonne-energie. FRES wil

elektriciteit, als stap op weg naar 100 duizend klanten

System (SHS). Daardoor komt de totale elektriciteits-

daarmee een directe bijdrage leveren aan armoedebe-

in 2020.

productie eind 2012 overeen met 40 duizend SHS-klant

strijding, vergroten van werkgelegenheid en verbeteren

equivalenten.

van leefomstandigheden in ontwikkelingslanden. De opzet van FRES-bedrijven betekent werkgelegenheid.

Het FRES-hoofdkantoor is gevestigd in Amsterdam.

Overzicht FRES-bedrijven *

Naam bedrijf

Yeelen Kura

NuRa

Yeelen Ba

FRES

FRES

Nieuwe

Uganda

Guiné-

bedrijven

Totaal

Aantal klanten

Bissau Opgericht

2001

2001

2008

2010

2011

Aantal klanten 2012

4.881

16.500

1.372

1.019

299

-

24.071

10.000

32.000

8.000

10.000

4.000

3.000

67.000

25,000

Doelstellingen aantal klanten 2017 Provincie / Land

20,000 Sikasso en

Kwazulu-

Kénédougou /

Mbarara /

Gabú /

Ségou / Mali

Natal /

Burkina Faso

Oeganda

Guinee-

SHS, Solar

SHS en lpg

SHS

SHS

Zuid-Afrika Techniek

Bissau SHS

15,000

10,000

Minigrids en diesel

5,000

minigrids

10

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

* De historische ontwikkeling per FRES-bedrijf staat uitgebreid op onze website www.fres.nl

2000

0

11

Strategie

De klant kan kiezen uit een aantal serviceniveaus

Schema van een Solar Home System (SHS)

Schema van een Solar Minigrid

afhankelijk van het aantal lampen en stopcontacten. Het maandelijkse bedrag dat de klant betaalt hangt hiervan af. De klant van een zonne- of dieselcentrale

Om haar doelstellingen te bereiken hanteert FRES

betaalt naast een standaardbedrag voor de aansluiting

de volgende vijf basisprincipes:

ook een bedrag per kWh. De kosten van de geleverde diensten via een SHS zijn voor de klant even hoog of

1. De zon als energiebron

lager dan die van de traditionele alternatieven (kaarsen

FRES ziet stroomopwekking met behulp van zonne-

of lampolie). Klanten kunnen bij een energiewinkel

energie als dé manier om rurale gebieden in Afrika voor

in hun buurt terecht voor service en betalingen.

de lange termijn op een betaalbare en duurzame manier van elektriciteit te voorzien. Met individuele zonnesystemen (Solar Home Systems) of met kleine zonnecentrales geven we hier invulling aan.

generator

Voordelen van het fee-for-serviceconcept zijn

· ·

accu

lage initiële investering voor onze klanten; onderhoudsgarantie door het FRES-bedrijf:

inverter

accu

het SHS blijft daardoor langdurig in bedrijf en de klant A. Solar Home System (SHS)

heeft geen (onverwachte) kosten voor reparatie

De FRES-bedrijven werken met Solar Home Systems,

en / of vervanging;

omdat het de goedkoopste optie voor stroomvoorzie-

·

te installeren;

ning is op het platteland, waar klanten ver uit elkaar wonen. Een standaard SHS (zie schema) levert

gemak voor klanten: klant hoeft het systeem niet zelf

·

economische stimulans voor regio: structurele

voldoende elektriciteit om enkele lampen en stopcon-

werkgelegenheid, waarbij het FRES-bedrijf het

tacten voor een radio, kleine ventilator, oplaadapparaat

personeel opleidt;

voor mobieltjes of een televisie van stroom te voorzien.

·

B. Solar Minigrid

3. Zelfstandige lokale FRES-bedrijven

de inkomsten uit de stroomverkoop moeten daarna

5. Risicomanagement

In Mali bouwt FRES zonnecentrales, waarvan de stroom

FRES vindt het belangrijk haar doelstellingen te bereiken

onderhoud, bedrijfsvoering en afschrijving dekken.

Om zo effectief en kostenefficiënt mogelijk te opereren

via een minigrid naar de afnemers gaat. Soms ver van-

via lokaal ondernemerschap in de ontwikkelingslanden

Afhankelijk van de lokale situatie is dat haalbaar bij 5 tot

heeft FRES een scherp oog voor de kansen en bedrei-

gen de zonnecentrales (vervuilende) dieselgeneratoren.

met ondersteuning vanuit FRES in Nederland. Er is

8 duizend klanten. Het streven van ieder FRES-bedrijf

gingen van de organisatie. Gebaseerd op diverse onder-

Een minigrid is een klein elektriciteitsnetwerk waarop

een vaste procedure ontwikkeld voor het opstarten

is minimaal 10 duizend klanten te bedienen. Met NuRa

zoeken, inventarisaties en praktijkervaringen, zijn voor

klanten binnen een straal van enkele kilometers kunnen

van nieuwe FRES-bedrijven (zie bijlage 3). De lokale

en Yeelen Kura is afgesproken dat deze financiële duur-

FRES sterkten en zwakten, kansen en bedreigingen

worden aangesloten. Als klanten een hogere ener-

FRES-bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor de groei

zaamheid eind 2013 bereikt wordt.

geformuleerd. Op basis hiervan heeft FRES beleid

giebehoefte hebben, bijvoorbeeld voor bedrijfsmatig

van het aantal klanten en een goede, duurzame bedrijfs-

gebruik, volstaat een SHS niet en kan een Solar Minigrid

voering. Via de bestuurs- en toezichtstructuur bewaken

Om de geleverde diensten zo betaalbaar mogelijk

uitkomst bieden. Een Solar Minigrid kan de bedrijvig-

we de voortgang en resultaten.

te houden is beheersing van de operationele kosten

kennisoverdracht van bedrijfsmatig werken.

geformuleerd voor het managen van de interne en externe risico’s. (Zie verder Deel 3 Risicomanagement)

een voortdurend aandachtspunt, bijvoorbeeld door

Stroom per klant

is economisch alleen realiseerbaar als de afstand tussen

Belangrijk uitgangspunt is dat de bedrijven na een

het vergroten van marktpenetratie en door klantenbe-

Sinds het begin van FRES (2004) is de service aan klanten

klanten relatief klein is. Op dit moment exploiteert alleen

aanloopperiode financieel zelfstandig opereren. De star-

houd. Elk jaar evalueren we onze prestaties op dit punt,

uitgebreid. De SHS-installaties hebben een groter

Yeelen Kura in Mali Solar Minigrids.

tinvesteringen worden door FRES gedragen, maar

trekken lering uit de ervaringen en passen we ons meer-

vermogen gekregen en ook de Solar Minigrids kunnen

jaren businessplan daarop aan.

meer stroom leveren. De huishoudens en bedrijfjes

heid in een ruraal gebied een extra impuls geven, maar

2. Fee-for-service

Verschillende service-niveau’s

kunnen daardoor van meer lampen en apparaten gebruik

FRES werkt met het fee-for-serviceconcept, een

4. Duurzaamheid / MVO

maken. Bovendien gebruiken klanten die zijn aangesloten

gestandaardiseerd commercieel businessmodel dat

Duurzaamheid zit in het DNA van FRES. De hele organi-

op een (Solar) Minigrid gemiddeld vijf keer zoveel stroom

satie is erop gericht inwoners van Afrika duurzaam van

als klanten met een SHS. Daardoor komt de totale elektri-

elektriciteit te voorzien. Door de lokale bedrijven met

citeitsproductie eind 2012 overeen met 40 duizend SHS-klant equivalenten.

simpel kan worden aangepast, gekopieerd en uitgerold.

Service

De klant betaalt maandelijks een vast bedrag voor de

niveau

toegang tot licht en elektriciteit. De FRES-bedrijven zijn

S1

2 lampen of 1 stopcontact

lokaal management en personeel is FRES ook werk-

eigenaar van de geïnstalleerde systemen en nemen

S2

2 lampen en 1 stopcontact of 3 lampen

gever, goed werkgeverschap staat bij ons hoog in het

de vervangingsinvesteringen en de kosten voor onder-

S3

3 lampen en 1 stopcontact

vaandel. In de bedrijfsvoering van alle bedrijven streven

houd op zich.

12

$   

Omschrijving

we naar een zo duurzaam mogelijke invulling.

13

Organisatie in hoofdlijnen

Management en Raden van Commissarissen (RvC) Elk FRES-bedrijf heeft een eigen managementteam en krijgt naast toezicht ook ondersteuning van zijn eigen Raad van Commissarissen. De verantwoordelijkheid voor het managen van het bedrijf en voor het behalen van de afgesproken doelstellingen ligt bij de bedrijven

FRES bestaat uit een kleine, slagvaardige organisatie

zelf. De medewerkers van de FRES-bedrijven in Afrika

in Nederland en (vijf) lokale FRES-bedrijven in de ontwik-

vallen onder de lokale managementteams; zij worden

kelingslanden. Deze zijn via een toezichtstructuur met

jaarlijks beoordeeld op hun functioneren.

elkaar verbonden, samenwerking is zo verankerd. FRES-Nederland Bestuur

Het FRES-hoofdkantoor in Amsterdam biedt een inte-

Het bestuur van FRES kent drie functies:

ressante, maatschappelijk relevante werkomgeving

Chief Executive Officer (CEO / voorzitter), Chief Financial

met ruime mogelijkheden tot het opdoen van ervaring

Officer (CFO / penningmeester) en Chief Operations

en ondernemerschap in een internationaal werkveld.

Officer (COO / bestuurslid). Het bestuur treedt op als

We werken met een klein team van betaalde medewer-

directie en verdeelt de taken. Het bestuur vervult zijn

kers, aangevuld met een groot aantal vrijwilligers. De

taken op vrijwillige basis en kan de werkelijk gemaakte

medewerkers van FRES-Nederland staan onder leiding

kosten declareren.

van het bestuur. Jaarlijks vindt een functionerings- en beoordelingsgesprek plaats met elke medewerker.

Raad van Toezicht (RvT) Sinds 2009 kent FRES een Raad van Toezicht, die tot

Organigram FRES

Resultaten 2012

taak heeft toezicht te houden op het bestuursbeleid en

· tijdens een zeer geslaagde bijeenkomst waarbij stappen werden gezet ter verbetering van de planning van activiteiten van bedrijven. · FRES zette in op het aangaan van goede relaties met mogelijke (nieuwe) donoren, bijvoorbeeld met UNIDO (UN Industrial Development Organisation) en de Noorse en Oostenrijkse overheid. Het is op dit

de algemene gang van zaken binnen FRES. De Raad

Raad van Toezicht

staat het bestuur met advies terzijde.

De belangrijkste resultaten van de FRES-activiteiten in

moment niet eenvoudig om subsidies te verwerven,

2012 waren de volgende:

enerzijds door de moeilijke internationale economische situatie, anderzijds doordat capacity building

· Het aantal klanten, gezinnen en kleine bedrijven, nam

Bestuur

toe van in totaal 16.718 tot 24.071. · Het aantal SHS-klant equivalenten nam toe van Raden van

FRES-NL

Commissarissen van FRES-bedrijven

een plan om de rurale elektrificatie via Solar Minigrids uit te breiden en wil graag met FRES samenwerken.

en is daardoor equivalent aan vijf SHS-klanten).

Dit geeft aan dat FRES geleidelijk aan als belangrijke

80%

Yeelen Kura Mali

20%

80%

80%

100%

SSD-FRES

Yeelen Ba

NuRa

FRES Guiné-

Mali

Burkina Faso

Zuid-Afrika

Bissau

20%

20%

REESET

100%

FRES Uganda

speler op dit terrein in West-Afrika gezien wordt. · Steeds vaker is FRES een gesprekspartner voor over-

te nemen, ondanks de militaire coup en de oorlog in

heden en subsidiegevers als het gaat om rurale elek-

het noorden van het land. De Wereldbank verleende

trificatie en de implementatie ervan. Zo voerde de

subsidie voor het project. Het totale aantal Solar

overheid van Burkina Faso besprekingen met FRES

Minigrids in Mali kwam hiermee op negen.

omdat ze behoefte had aan succesvolle praktijkerva-

· FRES stelde een Director of Operations aan (per 100%

· De samenwerking met UNIDO groeit. UNIDO heeft

neemt doorgaans meer stroom af dan een SHS-klant

Minigrids te installeren en in augustus in gebruik

FRES

past bij de FRES-activiteiten.

27.330 tot 38.519. (Een klant van een (Solar) Minigrid

· Yeelen Kura in Mali slaagde erin zes nieuwe Solar

Structuur aandeelhouders FRES-bedrijven

als criterium veel nadruk krijgt en dit slechts ten dele

ringen in andere landen m.b.t. beleidsimplementatie

1 maart) om het goed functioneren en het doelgericht

rond rurale elektrificatie. FRES faciliteerde een work-

werken van de FRES-bedrijven te versterken. Ook

shop van het ECOWAS-GFSE-GEF-UNIDO High Level

kreeg ieder bedrijf een Liaison Officer toegewezen

Energy Forum in Ghana over de rol van de private

die als brug moet functioneren tussen het betreffende

sector en NGO’s bij het behalen van de ‘Sustainable

FRES-bedrijf en FRES-Nederland.

Energy for all’ doelstellingen. Het World Resources

· Het onderlinge contact en wisselwerking tussen

Institute in Washington en de (Nederlandse) Stichting

de FRES-bedrijven groeide. Er waren bezoeken en

Doen nodigden FRES uit om in een workshop met en

FRES is aandeelhouder

kennisuitwisseling over en weer. In februari kwamen

selecte groep haar kennis en ervaring m.b.t. subsidie-

FRES treedt op namens aandeelhouder Nuon

managers van alle bedrijven samen in Amsterdam

gevers en operators in Afrika en Azië te delen.

Zuid-Afrika

FRES-bedrijf of personeelstrust van FRES-bedrijf is aandeelhouder

14

15

Deel 2 Activiteiten en resultaten FRES-bedrijven

16

17

Yeelen Kura in Mali

Landen met FRES-bedrijven

Mali

Mali is in oppervlakte één van de grotere landen van West-Afrika. Het land heeft ruim 15 miljoen inwoners en staat op plaats 175 in de Human Development Index Yeelen Kura in Mali

2011 van UNDP. Circa 85% van de inwoners heeft geen

NuRa in Zuid-Afrika

toegang tot elektriciteit. Hoofdstad Bamako ligt in het


zuidwesten van het land. De politieke situatie was

FRES Uganda

in 2012 onrustig; het leger pleegde in maart een staats-

FRES Guiné-Bissau

greep in de hoofdstad en er waren rebellen actief in

Sikasso

Basisgegevens

31/12/12

Jaar van oprichting

2001

Producten & diensten

SHS, Solar Minigrids

het noorden van het land. FRES is met Yeelen Kura sinds 2001 actief in de zuidelijke provincies Sikasso en Ségou. Het hoofdkantoor staat in Koutiala. Yeelen Kura, wat in de lokale taal

Aantal medewerkers

51

Impact van rurale elektrIfIcatIe

Impact in de praktijk

Bambara ‘Nieuw Licht’ betekent, levert licht en elektrici-

Aantal klanten

4.881

door freS

In Zuid-Afrika verschenen meer winkeltjes en heel veel

teit aan huishoudens en kleine bedrijven via Solar Home

Aantal energiewinkels

15

Aandeelhouders

100% FRES

plekken waar mensen hun mobiele telefoons kunnen

Systemen (SHS). Ook bouwt het bedrijf minigrids op

FRES levert een directe bijdrage aan armoedebestrij-

opladen in de hele regio waarin NuRa actief is. In Mali

zonne-energie en / of dieselgeneratoren. De minigrids

ding, vergroting van werkgelegenheid en verbetering

zagen we daarnaast, in dorpen zoals Bla en Kimparana,

op zonne-energie worden gevoed door zonnecentrales

van leefomstandigheden in ontwikkelingslanden door

dat een minigrid nieuwe bedrijven laat ontstaan, zoals

die Yeelen Kura de afgelopen jaren heeft gebouwd.

beschikbaarheid van stroom voor huishoudens en kleine

een bedrijf dat ijs produceert, een moderne bakkerij, een

bedrijven. Met de opzet van FRES-bedrijven bieden we

computerruimte voor kinderen en fotowinkels. Er zijn

Uitdagingen en doelstellingen

werkgelegenheid. Door beschikbaarheid van stroom

timmerwerkplaatsen en naaiateliers gekomen, met betere

In 2017 wil Yeelen Kura ruim 10.000 klanten elektriciteit

verbeteren de leefomstandigheden en krijgen (meer)

machines. Ook zijn servicekosten verminderd: de kosten

leveren. Eind 2011 waren 3.724 klanten aangesloten.

kleine bedrij-ven een kans van bestaan. Door onze voor-

van een foto-kopie bijvoorbeeld halveerden van 100 FCFA

In 2012 wilde Yeelen Kura daarom doorgroeien naar

keur voor de inzet van zonne-energie voor elektriciteits-

(€ 0,15) naar 50 FCFA. In de gezondheidszorg is uitbrei-

ruim 6.100 klanten. Deze doelstelling is na de staats-

opwekking hoeven mensen min-der fossiele brandstoffen

ding van zorg te zien en de komst van nieuwe, betere

greep in maart 2012 aangepast naar ruim 5.200 klanten.

te gebruiken wat het milieu ten goede komt. Dit alles leidt

apparatuur in gezondheidscentra. We zien inmiddels

Deze groei moest voornamelijk komen uit nieuwe

tot verbetering van de levensstandaard en stimulans

onder meer restaurantjes, tearooms, kappers met elek-

klanten voor SHS en de Solar Minigrids. Klanten van

van lokale economieën in plattelandsgebieden.

trische tondeuses en bioscopen van de grond komen,

minigrids gebruiken gemiddeld vijf keer meer stroom

die door SHS van energie worden voorzien.

dan afnemers via SHS. Uitdagingen lagen verder in de

Aantal klanten

· minder gezondheidsproblemen veroorzaakt door rook van kaarsen, olielampen of diesel; · minder brandgevaar door omvallende kaarsen of

Resultaten 2012

Aantal klanten per product

organisaties, waaronder SNV, voerden enquêtes uit. Het

Klantenaantallen

eindrapport verschijnt naar verwachting in mei 2013.

De groei uit 2011 in klanten van SHS en afnemers van stroom via Solar Minigrids zette door in 2012, maar

via Solar Minigrid

2012

2011

2011

Aantal klanten met SHS

934

1071

1269

Aantal klanten aangesloten

234

764

2584

1598

1889

1028

2012

en Zuid-Afrika gevolgd door een impactstudie. Lokale

minder sterk dan verwacht. Dit kwam onder meer door

Aantal klanten aangesloten

· minder milieuvervuiling, schonere leefomgeving;

de staatsgreep, die FRES noodzaakte de oplevering

via diesel-minigrid

· structurele en duurzame aansluiting op elektriciteit.

van de nieuwe zonnecentrales tijdelijk op te schorten

olielampen;

2011

Oeganda werden baseline-studies uitgevoerd, in Mali

televisie en mobiele telefoons;

2010

· betere toegang tot communicatiemiddelen als radio,

2009

gemeenschappen in Afrika. In Mali, Zuid-Afrika en

2008

en de medewerkers.

· betere verlichting in ziekenhuizen en scholen;

2007

meters en het verder professionaliseren van het bedrijf

economische impact van de zonne-systemen op de lokale

2006

de Erasmus Universiteit een onderzoek uit naar de socio-

· meer veiligheid op straat door (openbare) verlichting;

2005

· kinderen kunnen ‘s avonds huiswerk maken of lezen;

0 2004

van stipt betalingsgedrag door een proef met prepaid

1,500

2003

Vanaf oktober 2012 voerde PwC in samenwerking met

3,000

2002

· meer economische bedrijvigheid, ook als het donker is;

4,500

2001

bouw van zes nieuwe zonnecentrales, het stimuleren

Resultaten zijn onder meer:

18

en diesel-minigrids

19

om eerst de nieuwe situatie te evalueren. In 2012 zijn

verschillende leveranciers van modules en omvormers

uiteindelijk in totaal 1.157 nieuwe klanten aangesloten.

(inverters). Ook trainde leverancier Asantys hen op het

Een versnelling in klantengroei van SHS werd in Koutiala

gebied van installatie, onderhoud en projectplanning.

wel gerealiseerd door de extra levering van 500 SHS

Jacco Smit van Alliander onderzocht de efficiëntie van

door Asantys in september. Eind 2012 telde Yeelen Kura

de minigrids. Hij zag veel mogelijkheden om de te grote

4.881 klanten.

verliezen in de netwerken te verminderen en levert begin 2013 zijn eindrapport met concrete aanbevelingen op.

Zes Solar Minigrids De bouw van zes zonnecentrales, waarvoor in 2011

Vooraf betalen (‘Pre-payment’)

een subsidie-overeenkomst voor € 1,9 miljoen met

Een groot aantal klanten had betalingsachterstand aan

AMADER / Wereldbank was getekend, is in 2012 gere-

FRES. Om deze achterstanden te bestrijden werd een

aliseerd met assistentie van leverancier Asantys. De

proef gedaan met prepaid meters, waarmee klanten

centrales vervingen deels diesel door zonne-energie

van de minigrids vooraf betalen voor energielevering.

en leverden deels aan nieuwe minigrids. Door de staats-

De proef was succesvol. De betalingen namen toe

greep zag FRES zich genoodzaakt de materialen voor

van 82% naar 99%. FRES zet de prepaid meters in 2013

de bouw van de zonnecentrales langere tijd in opslag

breder in.

te houden in de haven van Dakar in Senegal, waardoor deze pas in juni in Mali arriveerden. Toch lukte

Blikseminslag

het alle zes centrales in augustus in werking te hebben

Eind 2012 zorgde een blikseminslag voor aanzienlijke

en nieuwe klanten aan te sluiten. Een feestelijke opening

schade aan 15 panelen in de minigrids. Als kerstcadeau

volgt in 2013.

aan FRES en Yeelen Kura vervingen Asantys en partner SolarWorld de panelen. Salaris en arbeidsvoorwaarden

Rob Costermans en Liliane de Jager de vergade-

M’Pessoba

50

Producten, diensten en tarieven

Yeelen Kura bood de medewerkers naast een vast

ring bij. In december waren dat Rob Costermans en

Yorosso

50

SHS-klanten betaalden afhankelijk van het gekozen

salaris onder meer zwangerschaps- en ouderschaps-

Thad Hecker.

Kignan

50

serviceniveau voor de diensten van Yeelen Kura per

verlof, pensioenvoorziening, levensverzekering en

Niena

50

maand een bedrag tussen de 3.815 FCFA (€ 5,81)

sociale zekerheid. Gemiddeld verdiende een FRES-

cheikh diakite

50

en 9.000 FCFA (€ 13,72). Klanten van minigrids betalen

medewerker in een uitvoerende functie in Mali 50.000

Werknemer van een apotheek in Mpessoba

per kWh.

FCFA (€ 76) per maand, tegenover een gemiddeld

Nieuwe Solar Minigrids

Vermogen (kWp)

Koumantou Koury

100

Totaal

350

inkomen van een inwoner van ruraal Mali van 30.000

Cheikh Diakite werkt in de apotheek ‘Pharmacie du

Organisatie, bestuur en toezicht

FCFA (€ 46) per maand. Daarboven op werden presta-

Carrefour’ in Mpessoba, een afgelegen stadje in het bin-

Financiële ontwikkelingen

Op 31-12-2012 werkten 51 mensen bij Yeelen Kura

tiebonussen ingezet voor motivatie van medewerkers.

nenland van Mali. Cheikh Diakite: ‘De apotheek is nu tot

Als gevolg van de politieke onrust in Mali kreeg FRES

in de volgende samenstelling:

Er waren twee bedrijfsongelukken en 60 ziektedagen.

half elf s’ avonds open. Vroeger werd de apotheek verlicht

te maken met verhoogde prijzen, zoals voor brandstof.

met een lamp op accu’s. Een dure grap, want die accu’s

Ook schortten diverse instanties, waaronder De Wereld-

Overzicht medewerkers

bank en de Europese Commissie, hun economische

Aantal medewerkers

steun aan het land op. Desondanks kon FRES het werk,

Opleiding

waren om de twee dagen aan vervanging toe. Bovendien

Zes medewerkers werden getraind in het werken met

is de apotheek nu een stuk beter verlicht dan vroeger. En

46 / 05

pre-payment meters, 29 mensen volgden uiteenlopende

aan de buitenkant hangt nu een lamp boven het bord met

5 / 34

10 / 41

trainingen. Zie ook onder onderzoek en uitwisseling.

de naam van onze apotheek, zodat mensen in het donker

39 / 0

41 / 10

2011

2012

39

51

Aantal mannen / vrouwen

34 / 5

weliswaar met vertraging, voortzetten. Het bestuur heeft

Contract bepaalde / onbepaalde tijd

voortdurend de risico’s geanalyseerd en maatregelen

Fulltime / parttime

beter de weg kunnen vinden. Of we de elektriciteit nog

genomen om de voortgang in activiteiten zoveel moge-

Instroom / uitstroom mannen

3/0

15 / 3

lijk zeker te stellen.

Instroom / uitstroom vrouwen

0/1

0/0

0

0

5/0

3/0

11

15

Liliane de Jager – lid

-

20

Thad Hacker – lid

Medewerkers ouder dan 55 jaar

Onderzoek en uitwisseling

Mannen / vrouwen in management

Operationeel manager Thad Hecker bezocht in maart

Leidinggevenden energiewinkels

Yeelen Ba en Yeelen Kura om inzicht te krijgen in de

Leidinggevenden totaal

General Manager van Yeelen Kura was Djibril Séméga.

voor andere doeleinden gebruiken? Jazeker, als er geen

Hij rapporteerde aan de Raad van Commissarissen

klanten zijn, kijk ik graag naar films op televisie!’, zegt

van Yeelen Kura, bestaand uit:

hij lachend.

Rob Costermans – voorzitter

dagelijkse gang van zaken in de bedrijven en de knel-

20

punten waarmee de bedrijven worstelen. Ook in maart

De medewerkers waren verantwoordelijk voor de totale

De halfjaarlijkse bestuursvergaderingen van Yeelen

reisden enkele medewerkers van Yeelen Kura naar

bedrijfsvoering waaronder installatie en onderhoud van

Kura vonden, vanwege een combinatie met die van

Duitsland voor een technische training over zonnecen-

SHS en minigrids, marketing & sales, inning van de

Yeelen Ba, plaats op 4 mei in Mali en op 11 december

trales. Zij bezochten een producent van batterijen en

maandelijkse rekeningen en de boekhouding.

in Burkina Faso. In mei 2012 woonden Commissarissen

21

NuRa in Zuid-Afrika

Kwazulu-Natal

Zuid-Afrika, 1.219.912 km² groot, telt ruim 50 miljoen

was de non-payment nog 34%; in december 2012 was


dit teruggebracht naar 16,8%. Joop Lasseur bezocht

Op 31-12-2012 werkten 88 mensen bij NuRa in de

NuRa drie maal om de acties uit het plan te begeleiden.

volgende samenstelling:

Onderzoek


NuRa deed klanttevredenheids- en marktonderzoek

Aantal medewerkers

naar AC / DC-systemen waarop ook kleurentelevisie


2012

76

88

48 / 28

57 / 31

en DVD aangesloten kunnen worden zoals dat bij de


71 / 5

88 / 0

andere FRES-bedrijven kan. Uitkomst was dat 50%

Fulltime / parttime

76 / 0

88 / 0

schillen en veel werkloosheid in armoede leeft. Het land

van de klanten tevreden was met het DC-systeem. Bij

Instroom/uitstroom mannen

15 / 15

21 / 12

staat op 123 in de Human Development Index 2011

de klanten die nu een laag bedrag betalen voor een

Instroom/uitstroom vrouwen

4/6

8/5

van UNDP. Van alle inwoners heeft 18% geen toegang

klein systeem bleek wel vraag te bestaan naar grotere


0

2

tot elektriciteit. Respectievelijk Pretoria, Kaapstad en

systemen, maar de bereidheid ervoor te betalen is


5/3

6/3

Bloemfontijn zijn de bestuurlijke, wetgevende en gerech-

minimaal.


inwoners, waarvan 50% door extreme inkomensver-

telijke hoofdsteden van het land. De politieke situatie in

Zuid-Afrika

Basisgegevens

31/12/12


het land is doorgaans stabiel.

9 15

23

NuRa was, naast Yeelen Kura en FRES Uganda, onderJaar van oprichting

2001

deel van het onderzoek naar de socio-economische


FRES levert in Zuid-Afrika SHS aan huishoudens en


SHS, lpg

impact van de zonne-systemen op de lokale gemeen-

bedrijfsvoering waaronder installatie, onderhoud en

kleine bedrijven via het bedrijf NuRa. Het hoofdkan-

Aantal medewerkers

88

schappen in Afrika, dat vanaf oktober werd uitgevoerd

reparatie van de systemen, het innen van de maande-

toor staat in Mkuze in Kwazulu-Natal. Dit is één van

Aantal klanten

16.500 SHS

door PwC in samenwerking met de Erasmus Universi-

lijkse rekeningen, marketing & sales en de boekhouding.

de minst ontwikkelde provincies van het land. Rond


9

teit. In Mali, Zuid-Afrika en Oeganda werden baseline-

70% van de bevolking in deze regio heeft geen toegang

Aandeelhouders

80% NUON, 20% REESET

studies uitgevoerd, in Mali en Zuid-Afrika gevolgd door

Salaris en arbeidsvoorwaarden

een impactstudie. Lokale organisaties, waaronder SNV,

NuRa bood de medewerkers in 2012 naast een vast

voerden enquêtes uit. Resultaten verschijnen in 2013.

salaris onder meer ziektekostenverzekering, pensioen-

tot elektriciteit. Uitdagingen en doelstellingen

voorziening en levensverzekering. Gemiddeld verdiende Uitwisseling praktijkervaringen

een FRES-medewerker in een uitvoerende functie bij

In maart bezocht General Manager Sifiso Dlamini

NuRa ZAR 1.884,70 (€ 157,73) per maand , tegenover

de nationale ‘Electrification Indaba’ van de Department

een minimum loon van ZAR 1.375,94 (€ 115,15) per

of Energy (DoE) in Durban. Ook nam NuRa deel aan

maand van een Zuid-Afrikaan. Afhankelijk van functie

werkgroepen om een nieuwe ‘roadmap’ naar elek-

of contract waren er bijdragen voor auto of telefoon,

trificatie te ontwikkelen in samenwerking met diverse

zwangerschapsverlof en aandelen beschikbaar. Via

partijen. In oktober bezocht Sifiso Dlamini Oeganda,

prestatiebonussen en aandelen werden medewer-

voor uitwisseling van ervaringen met het FRES-team

kers extra gemotiveerd. Alle 88 medewerkers hadden

daar. Ook bezocht hij in november samen met

minimaal één functionerings- / beoordelingsgesprek.

Klantenaantallen

Caroline Nijland diverse sponsoren en relaties. Peter

Er waren zeventien bedrijfsongelukken, meestal mo-

In 2010 was een subsidieovereenkomst ondertekend

de Wit, voormalig General Manager van FRES Uganda

torongelukken van onderhoudsmedewerkers. Er waren

is eind 2012 gestart met een studie naar de mogelijk-

116 verzuimdagen ten gevolge van ongevallen.

NuRa heeft als doelstelling om in 2017 ruim 32.000

Aantal klanten

klanten te voorzien van elektriciteit. Voor 2012 was de doelstelling om 15.500 klanten te bedienen. Uitdagingen

15,000

waren het verder terugdringen van betalingsachterstanden bij klanten (non-payment) en het verder professionaliseren van de bedrijfsvoering.

10,000

Resultaten 2012 5,000

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

te plaatsen vóór april 2012. In april 2012 is de overeen-

2002

Energy - DoE, 80%) en FRES (20%), om 8.000 SHS

0 2001

tussen de Zuid-Afrikaanse overheid (Department of

komst verlengd tot eind november 2012 en tegelijker-

heden om de kosten voor accu’s te verminderen door hun levensduur te verlengen. Uitkomsten worden in

Opleiding

2013 gepresenteerd.

Negentig medewerkers behaalden certificaten in dienstverlening, tien haalden Eerste Hulpdiploma’s, één mede-

tijd uitgebreid met 2.000 SHS voor die periode. De groei

22

2011

in klantaantallen uit 2011 zette daarmee sneller door

Betalingsachterstanden (‘Non-payment’)

Producten, diensten en tarieven

werker werd getraind in onderhoud van gaspompen.

dan verwacht. Mede door extra marketing- en salesin-

NuRa kende nog steeds een hoog aantal betalings-

NuRa werkt met SHS. De tarieven lagen tussen ZAR

Er werden vijf beurzen aangeboden, onder meer voor

spanningen in 2012 werd het eindejaarsdoel van 15.500

achterstanden bij klanten waarvan het grootste deel

65 (€ 5,44) en ZAR 385 (€ 32,22) per maand, afhanke-

diploma’s in IT&Management, Marketing Management

klanten al in september gehaald. Eind 2012 leverde

niet inbaar is. Op basis van onderzoek was een actie-

lijk van het gekozen serviceniveau. De niveaus kennen

en boekhouden. Alle trainingen zijn georganiseerd en

NuRa licht en elektriciteit aan 16.500 klanten. Een

plan opgesteld, dat in 2012 is ingevoerd. Onder meer

verschillen in aantal lampen en stopcontacten. NuRa

betaald door het bedrijf

nieuwe toezegging van DoE in 2012 voor een subsidie

door uitbreiding van het aantal energiewinkels, aanschaf

verkocht ook lpg als alternatief voor koken op hout.

van € 3,6 miljoen moet resulteren in aansluiting van nog

van betere vrachtwagens en motoren om klanten te

Hiv / aids-programma

eens 2.000 SHS vóór april 2013 en vervolgens 4.000

bezoeken en snellere afhandeling van klachten reali-

Zuid-Afrika kent een grote hiv- / aidsproblematiek. NuRa

SHS tot april 2014.

seerde NuRa een halvering van het probleem. Eind 2011

ondervindt hiervan de consequenties. Zo kampt het

23

Yeelen Ba in Burkina Faso Burkina Faso

Burkina Faso is een Sub-Sahara-land met 16 miljoen

Kénédougou

inwoners. Met een plek op nummer 181 in de Human Develop-ment Index 2011 van UNDP behoort het land tot de armste landen ter wereld. Van de inwoners heeft 82% geen toe-gang tot elektriciteit. Hoofdstad is Ouagadougou. FRES levert in Burkina Faso via het lokale bedrijf Yeelen

Basisgegevens

31/12/12

kleine bedrijven. Yeelen Ba is actief in de provincie

Jaar van oprichting

2008

Kénédougou, een gebied met ruim 300.000 inwoners.


SHS

Het ligt net over de grens met het gebied in Mali, waar

Aantal medewerkers

23

Yeelen Kura werkt. De leefomstandigheden in beide

Aantal klanten

1.372 SHS

aangrenzende regio’s zijn vergelijkbaar.


7

Aandeelhouders

80% Nuon, 20% FRES

Ba licht en elektriciteit via SHS aan huishoudens en

bedrijf met veel betalingsachterstanden bij klanten.

ruth dladla


Ook heeft een deel van de medewerkers hiv / aids

Medewerkster NuRa, al 10 jaar

Doel van Yeelen Ba is om in 2017 8.000 huishoudens

met alle gevolgen van dien zoals veel afwezigheid en

en kleine bedrijven van elektriciteit te voorzien. In 2012

ziektedagen. Daarom heeft NuRa een hiv-programma

Ik vind het fijn bij NuRa, ik werk er al heel lang. Na mijn

wilde het bedrijf daarom groeien naar 1.500 klanten. An-

opgezet. Dit beoogt de taboes weg te nemen en de

schooltijd had ik eerst een ander baantje, maar toen kwam

dere doelstellingen waren tariefverlaging, klantenbinding

kennis over het voorkomen van besmetting en behande-

NuRa. En nu krijg ik steeds meer ervaring in het werk,

vergroten en verdere professiona-lisering van het bedrijf.

ling van hiv / aids te vergroten. 97% van de medewerkers

en dat geeft een goed gevoel.

1,200

Resultaten 2012

deed mee aan het programma, inclusief een hiv / aidstest, waarvan 69% de testresultaten opvroeg. 40%

Er is een groot verschil tussen vroeger en nu. We hebben

van de medewerkers had nog nooit een test gedaan

veel meer afdelingen en werknemers. En ook veel meer

Klantenaantallen

en 30% van deze groep bleek daadwerkelijk besmet.

Afrikaanse werknemers en onze manager is ook Afri-

De diensten en tarieven van Yeelen Ba zijn begin 2012

Zij kwamen in aanmerking voor het begeleidings- en

kaans. Daar ben ik trots op.

gelijk getrokken met die van Yeelen Kura in buurland

behandelprogramma van FRES.

800

400

Mali. Daarmee wer-den de tarieven in Burkina Faso

in oktober. Eind 2012 telde Yeelen Ba 1.372 klanten.

Uitwisseling Operationeel Manager Thad Hecker bezocht Yeelen Ba

te verlenen.

de halfjaarlijkse bestuursvergadering. Een tweede

2012

1000e klant aangesloten. Dit feit werd feestelijk gevierd

beter de uitdaging aan om onze klanten goede service

2011

deze periode. De groei hield aan en in augustus werd de

giewinkel een auto gekocht. Daarmee kunnen we veel

2010

mensen nodig. We hebben ook onlangs voor iedere ener-

Thad Hacker – lid

2009

Coen de Ronde – lid

2008

klantenaantal ging van 468 (eind 2011) naar ruim 700 in

2007

een explosieve groei (63%) in het aantal klanten. Het

klanten te werven. Daarvoor hebben we meer en goede

2006

grotere voorraden en is de uitdaging vooral om meer

Bart Blokland – voorzitter

2005

aan de Raad van Commissarissen, bestaand uit:

0 2004

leidde dit in de eerste twee maanden van het jaar tot

2003

materialen in voorraad hadden. Nu werken we met veel

2002

lager. In combinatie met extra marketinginspanningen

General Manager was Sifiso Dlamini. Hij rapporteerde

2001

Vroeger was de uitdaging of we wel steeds voldoende

De drie Commissarissen bezochten NuRa in mei voor

Aantal klanten

Contracten en investeringen

en Yeelen Kura in maart om de dagelijkse gang

bezoek van Bart Blokland en Coen de Ronde, samen

Onlangs ben ik van Planning Manager gepromoveerd tot

Het contract met de Europese Unie om 3.000 huishou-

van zaken te helpen verbe-teren. In het kader van de

met medewerker Frederique Schlicher, volgde in

Magazijnchef . Dat is wel mijn grootste succes bij NuRa.

dens en kleine bedrijven aan te sluiten voor 2011 werd

UN’s Sustainable Energy for All Initiative, werd Yeelen Ba

november. FRES vervulde namens Nuon de rol van

De nieuwe baan vraagt veel van me, ik moet me met van

verlengd tot 2013. In april schreef Yeelen Ba een tender

uitgenodigd voor bijeenkomst en om uitdagingen

aandeelhouder bij NuRa.

allerlei bezig houden. Maar ik ben trots dat ik deze functie

uit voor de levering van 2.000 extra SHS. Het contract

in rurale elektrificatie te bespreken in Ouagadougou.

gekregen heb en dat NuRa zoveel vertrouwen in me heeft.

werd in oktober getekend met Juwi. De eerste 1000 SHS worden in januari 2013 verwacht.

24

25

FRES Uganda Oeganda, een land van ruim 240.000 km², ligt op de

Oeganda

evenaar in Oost-Afrika. Van de Oegandese bevolking van ruim 34 miljoen leeft 30% in armoede. Het land staat op 161 in de Human Development Index 2011 van

Mpigi

Mbarara Bushenyi Rukungiri

UNDP. Ongeveer 15% van de inwoners heeft toegang tot elektriciteit. Voor inwoners op het platteland ligt dat op 8%, vaak beperkt tot de steden en de handelsplaatsen langs de snelweg. Het democratische land kent een stabiele politieke situatie. In 2015 staan verkiezingen gepland.

Basisgegevens

31/12/12

SHS-diensten in het westen van Oeganda in de

Jaar van oprichting

2010

districten Mbarara, Bus-henyi, Rukungiri en in de


SHS

toekomst in Mpigi. Het hoofdkantoor staat in Mbarara.

Aantal medewerkers

44

Er zijn 400.000 huishoudens en kleine bedrijven in het

Aantal klanten

1.019 SHS

gebied waarin FRES actief is.


4

Aandeelhouders

100 % FRES

FRES Uganda is opgericht in 2010. Het bedrijf levert

Uitdagingen en doelstellingen Doelstelling is om in 2017 naar ruim 9.000 klanten Producten, diensten en tarieven

maand, tegenover een salaris van FCFA 51.429 (€ 78,40)

gegroeid te zijn. In 2012 wilde FRES Uganda daarom

De tarieven voor SHS lagen tussen de 6.050 FCFA

per maand voor een fulltime medewerker in uitvoerende

groeien naar minimaal 800 klanten.

Aantal klanten

(€ 9,22) en 13.875 FCFA (€ 21,15), afhankelijk van het

functie bij Yeelen Ba. Yeelen Ba verschafte de medewer-

gekozen serviceniveau.

kers ziektekostenverzekering en sociale zekerheid. Er

Resultaten 2012

1,000

waren 50 ziektedagen. Negentien medewerkers hadden Organisatie, bestuur en toezicht

een functioneringsgesprek. Via een salarisverhoging,

Klantenaantallen

Op 31-12-2012 werkten 23 medewerkers bij Yeelen Ba

een periodieke of eenmalige bonus en een interne

Na de eerste tien trainingssystemen in 2011, arriveerden

in de volgende samenstelling:

promotie werden mede-werkers extra gemotiveerd.

begin 2012 590 SHS in Mbarara. Al in september kon de 500e klant wor-den verwelkomd. Voor bedrijfjes zijn


accu’s vaak moesten worden vervangen. FRES Uganda

Fulltime / parttime

16 / 0

23 / 0

Liliane de Jager – lid

constateerde al snel dat het aantal nieuwe klanten de


5/4

11 / 4

Djibril Séméga – lid, namens aandeelhouder

verwachtingen ruim oversteeg en schreef een extra


1/0

0/0

Yeelen Kura

tender uit. In december werd de mijlpaal van 1000e

0

0

Thad Hacker – lid

klant behaald. Dit heuglijke feit viert FRES Uganda in

2/0

3/0

Medewerkers ouder dan 55 jaar Mannen / vrouwen in management

0 2012

23 / 0

2011

0 / 16

2010

aan een elektriciteitsnetwerk lastig was en de auto-


2009

die ze eerder gebruikten, omdat het opladen bij gebrek

Raad van Commissarissen, bestaand uit:

2008

steld als General Manager. Hij rapporteerde aan de

20 / 3

2007

23

13 / 3

2006

16


Aantal medewerkers

2005

SHS een duurzaam alternatief voor de accu’s van auto’s

2004

In april werd Interim Manager Emmanuel Sanou aange-

2003

2012

2002

2011

2001


februari 2013. De eerste energiewinkels werden in 2012

eind 2013. De subsidie kent, afhankelijk van de omvang


-

-

De halfjaarlijkse bestuursvergaderingen van Yeelen Ba

geopend in Bushenyi, Isingiro, Rwampara en Kashaari.

van het geplaatste systeem, een maximum van US


2

4

vonden, vanwege een combinatie met die van Yeelen

Eind 2012 stond de teller op 1.019 klanten, waarmee de

$ 275 per huishouden (voldoende voor een systeem

Kura, plaats op 3 mei in Mali en op 13 december in

doelstel-ling ruimschoots is gehaald.

van 50 Wp) en US $ 2.000 per bedrijf (voldoende voor

Medewerkers waren verantwoordelijk voor de totale

Burkina Faso. In mei 2012 woonden Commissarissen

bedrijfsvoering.

Rob Costermans, Liliane de Jager en Djibril Séméga

Contracten en investeringen

€ 300.000 bijgedragen aan systemen in Oeganda. In

de vergadering bij. In december waren dat Rob

Een subsidie-overeenkomst voor maximaal US

2013 en 2014 volgen stortingen van dezelfde bedragen

Costermans, Thad Hecker en Djibril Séméga.

$ 2.750.000 met de Rural Elektrification Agency (REA)

tot het toegezegde totaalbedrag va € 900.000, zolang

is ondertekend in januari. De overeenkomst loopt tot

FRES aan de voorwaarden blijft voldoen.

Salaris en arbeidsvoorwaarden Medewerkers ontvingen een vast salaris. Het minimum

een systeem van 500Wp). Stichting Doen heeft in 2012

loon in Burkina Faso lag op FCFA 36.667 (€ 56) per

26

27

FRES Guiné-Bissau

Guinee-Bissau

Guinee-Bissau, in West-Afrika, heeft op 36.125 km² ruim

Gabú

1,5 miljoen inwoners en is één van de armste landen ter wereld met een 176e plek op de Human Development Index 2011 van UNDP. Slechts 2,6% van de bevolking heeft toegang tot elektriciteit. De politieke situatie is instabiel; in april werd door de militairen een staatsgreep gepleegd. Basisgegevens

31/12/12

diensten. Het kantoor is gevestigd in de stad Gabú in de

Jaar van oprichting

2011

FRES Guiné-Bissau is opgericht in 2012 en levert SHSVanwege de grote vraag selecteerde FRES via een


gelijknamige provincie in het oosten van Guinee-Bissau,


SHS

tweede tender leverancier Juwi om tot eind 2012 500

bedrijfsvoering.

grenzend aan Senegal en Guinee.

Aantal medewerkers

5

Aantal klanten

299

tender door Solar23 werden geleverd in januari 2012.




4

Een samenwerking met een lokale micro-financierings-

Naast een vast salaris bood FRES Uganda de mede-

Doelstelling is om 4.000 klanten te behalen in 2017.

Aandeelhouders

100 % FRES

organisatie gaf FRES de zekerheid van betaling van de

werkers ziektekostenverzekering, zwangerschapsverlof,

Volgens het contract met de EU moeten in 2015 3.000

tarieven voor SHS voor alle leden van de organisatie die

pensioenvoorziening en levensverzekering. Er was

huishoudens en kleine bedrijven zijn aangesloten. In

SHS-klant worden.

sprake van twee verkeersongelukken binnen werktijd. Er

2012 wilde FRES Guiné-Bissau de eerste 250 klanten

waren 55 ziektedagen.

realiseren. Uitdaging was verder om de organisatie op

SHS te leveren bovenop de 600 SHS die via de eerste

Producten, diensten en tarieven FRES Uganda biedt SHS voor een maandelijkse service

Opleiding

fee van tussen UGX 29.000 (€ 8,42) en UGX 47.000

17 (toekomstige) medewerkers kregen een week training

(€ 13,64). Deze tarieven golden begin 2012 voor 3 servi-

in de techniek van SHS van Jean-Paul Louineau.

1,000

Resultaten 2012 Klantenaantallen

23.000 (€ 6,67) en UGX 58.000 (€ 16,83), waarbij ook

General Manager was Peter de Wit. In juli trad Allan

Op 13 april werd het eerste SHS aangesloten in Cand-

een extra serviceniveau is toegevoegd.

Asingwire aan, die Peter de Wit in november als General

jufa, 20 kilometer ten noorden van Gabú. In oktober

Manager opvolgde. Zij legden verantwoording af aan de

volgde een groot aantal SHS. Eind 2012 waren 299


Raad van Commissarissen, bestaand uit:

klanten aangesloten, waarmee de beoogde doelstelling

Op 31-12-2012 waren 44 medewerkers in dienst in de

André Kuiper – voorzitter

van 250 klanten ruim werd gehaald.

volgende samenstelling:

Marjolein Quené – lid

10

44

In juni bezochten Commissarissen Thad Hecker en

voor de levering van 1.000 SHS. Eind 2012 werd


8/2

34 / 10

André Kuiper Oeganda. In september volgde nog een

opnieuw een tender uitge-schreven voor nog eens


1/9

20 / 24

bezoek door Commissa-rissen Marjolein Quené en

1.000 SHS, die in 2013 geïnstalleerd zullen worden.

Fulltime / parttime

9/1

43 / 1

Thad Hecker en Liaison Officer Frederique Schlicher,


7/0

29 / 3

onder meer ter kennismaking met de nieuwe General

Onderzoek

niveau’s: 2 lampen of 1 stopkontakt CFA 3.815


2/0

9/1

Manager Allan Asingwire.

Reinder Bouwmeester voerde met zijn team een markt-

(€ 5,80) per maand, 2 lampen en 1 stopkontakt CFA

-

0

onderzoek uit in de regio Gabú.

5.890 (€ 8,95) per maand, 3 lampen en 1 stopkontakt

2/2

3/3

Aantal medewerkers

Medewerkers ouder dan 55 jaar Mannen / vrouwen in management Leidinggevenden energiewinkels

6

3


-

6*

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

Contracten en investeringen FRES selecteerde via een tender leverancier Solar23

2012

2003

0 2002

Thad Hacker – lid 2011

300

2001

ceniveaus. Later zijn de tarieven aangepast naar UGX


Aantal klanten

te bouwen.

Producten, diensten en tarieven FRES Guiné-Bissau leverde SHS-diensten op 3 service-

CFA 9.000 (€ 13,68) per maand.

*MT en Store Managers

28

29

onze partnerS over freS

FRES, vind ik, sluit goed aan op die lokale cultuur, kijkt wat klanten nodig hebben en past zijn producten en diensten daarop aan. Dat mee te maken en daar bij betrok-

Ismaïl oumar toure

ken te zijn verruimt ons eigen denkmodel. En dat stelt

Président Directeur Général AMADER

ons beter in staat op de vernieuwingen hier in te spelen. Je kan misschien wel zeggen: we kunnen wat leren

Duurzame energie speelt een belangrijke rol bij de rurale

van Afrika!

elektrificatie in Mali. En Yeelen Kura speelt een leidende rol bij de elektrificatie met behulp van zonne-energie,

mirjam Blaak

zowel met individuele installaties als met zonnecentrales.

Tijdelijk Zaakgelastigde voor Oeganda, Benelux en EU

De Nationale energiepolitiek van Mali richt zich op een


kend € 100 per maand, tegenover een minimum loon

Op 31-12-2012 werkten 5 mensen bij FRES Guiné-

van omgerekend € 25 per maand. Opleiding 2012

Aantal medewerkers

5


4/1


0/5

Fulltime / parttime

5/0


4/0


in 2015. De publiek-private samenwerking met FRES is

de lokale economie. De medewerkers doen dat op profes-

daarbij een hoeksteen. Yeelen Kura is door zijn professio-

sionele wijze met de knowhow die ze hebben opgebouwd.

nele aanpak en expertise een belangrijke bondgenoot

Die kunnen ze nu overdragen aan een land als Oeganda.

als het gaat om de rurale elektrificatie. En FRES onder-

Dat is van onschatbare waarde om de bevolking op het

scheidt zich van andere partijen door zijn keuze voor

platteland in de nabije toekomst te laten doorgroeien

duurzame energie, dat is zeker een sterk punt. De zonne-

naar een beter niveau van ontwikkeling. Ik vind dat er

centrales voorzien in de energievraag van bedrijven in de

te weinig initiatieven als deze zijn. Westerse ondernemers

rurale zones, en dat sluit precies aan bij onze Nationale

zien teveel beren op de weg terwijl met de nodige vast-

energiepolitiek.

houdendheid er enorme vooruitgang te boeken is. FRES

Klanten waarderen het diensten-aanbod van Yeelen Kura

creëert op het platteland een professionele ondernemende

zeker. Voor een deel van de bevolking is het nog wel rela-

omgeving zodat de aansluiting bij de stad groeit. Alleen al

tief duur, maar op dat punt zien we een positieve ontwik-

het opladen van mobieltjes werkt dat in de hand.

keling in het diensten-aanbod. Wieke Hoge

1/0

Advocaat bij Clifford Chance LLP

Directeur Strategie Alliander

Twintig medewerkers en onderaannemers volgden de

Clifford Chance LLP levert juridische expertise maar wil

training over installatie van SHS van Jean Paul Louineau

Een Nederlands netwerkbedrijf en rurale elektrificatie in

ook een positieve en bredere maatschappelijke bijdrage

van Alliance Soleil.

Afrika, dat lijkt een vreemde combinatie. Maar toch is het

leveren. Daarom is een van onze doelen om tegen 2015

dat niet. De samenwerking tussen Alliander en FRES is

100.000 mensen in de wereld te helpen door ons in te

General Manager van FRES Guiné-Bissau was

historisch gegroeid, maar er is nog een andere reden: we

zetten voor de ‘community’.

Reinder Bouwmeester. Hij rapporteerde aan de Raad

kunnen ook wat leren van FRES.

De activiteiten van FRES sluiten daar goed bij aan;

van Commissarissen, bestaand uit:

Een netwerkbedrijf als Alliander is bezig in een snel ver-

FRES verenigt investeren in Afrika met verduurzaming


0


anderende wereld. De huidige energiedistributie is op een

van energiebronnen, een krachtige en aansprekende com-


-

Thad Hecker – lid

bepaalde manier geregeld, maar er komen nieuwe energie-

binatie. Daarom werken wij graag samen en brengen we


4

Caroline Nijland – lid

bronnen, afnemers krijgen andere wensen en er ontstaan

graag onze kennis en ervaring vanuit ons wereldwijde


4

meer technische mogelijkheden. Alliander moet met die

netwerk in.

Commissarissen Thad Hecker en Business Develop-

vernieuwingen mee veranderen. En daarvoor hebben

FRES combineert een persoonlijke drive en commitment


ment Manager Caroline Nijland bezochten FRES Guiné-

wij nodig dat we over onze eigen grenzen heen kunnen

van medewerkers met een multidisciplinaire aanpak door

bedrijfsvoering waaronder aansturing van de SHS-

Bissau in juli voor de halfjaarlijkse bestuursvergadering,

kijken, dat we in andere modellen en vormen gaan

bijvoorbeeld verschillende deskundigen in te zetten. Die

installatie en de opzet en inrichting van het kantoor

om kennis te maken met lokale autoriteiten, het kantoor

denken, om zo goed op die vernieuwingen in te kunnen

combinatie vergroot de kans op succes in Afrika aanzien-

in Gabú.

in Gabú te zien en de stand van zaken te bespreken.

spelen.

lijk. Tegelijkertijd bewijst FRES een lerende organisatie te

Thad Hecker bezocht Guinee-Bissau voor de tweede

De samenwerking met FRES geeft ons die mogelijkheid.

zijn, die flexibel en pragmatisch kan inspringen op zich

bestuursvergadering in oktober.

FRES is in Afrika bezig in een totaal andere context, met

wijzigende omstandigheden. En wij bij Clifford Chance

De vier medewerkers met een vast contract hadden

totaal andere vormen van energievoorziening. De FRES-

LLP leren weer van de ervaringen die FRES opdoet.

naast een vast salaris een ziektekostenverzekering.

bedrijven brengen hele andere modellen in de praktijk en

Daarom zijn wij blij dat we door inzet van onze juridische

Een gemiddeld salaris van een werknemer van FRES

laten zien hoe belangrijk lokale expertise daarbij is.

expertise een bijdrage kunnen leveren aan de verwezen-


in Guinee-Bissau in uitvoerende functie was omgere-

30

Wat FRES in Oeganda doet, is een boost geven aan

pallas agterberg

Bissau in de volgende samenstelling: Overzicht medewerkers

rurale elektrificatie van 55% en op 10% duurzame energie

lijking van de doelen van FRES.

31

Deel 3 Organisatie en Bestuur

32

33

Organisatie

Bestuur

banen. Voor bepaalde functies gold een variabel beloningssysteem. In 2012 was € 5.000 beschikbaar voor training en scholing, waarvan € 1.514 is besteed.

· het partnerschap met en de bevroren subsidie van Directoraat-generaal Internationale Samenwerking (DGIS); · samenstelling Raad van Toezicht.

De FRES-organisatie is in hoofdlijn uiteengezet in Deel 1.

Onbetaalde medewerkers

Het bestuur van FRES bestond in 2012 uit drie leden,

Ook in 2012 werkte FRES aan heldere taakverdelingen

In 2012 zetten tien mensen zich onbetaald in voor

die alle drie intensief betrokken waren bij de busi-

Businessplan 2013 - 2017

en goede samenwerking en interne communicatie.

FRES. Zij richtten zich bijvoorbeeld op advies over

ness: Annemarie Goedmakers (CEO / voorzitter), Serge

Het beleid is gebaseerd op een strategisch meerjaren-

de aanpak van de betalingsachterstanden in Zuid-Afrika,

Leijten (CFO / penningmeester) en Harry Droog (COO /

plan. In oktober stelde het bestuur het Businessplan

Organisatie en overleg

een financiële analyse van de Zuid-Afrikaanse Solar

bestuurslid).

2013 – 2017 vast. Dit voorziet in een groei van het

Het bestuur van FRES kwam tweewekelijks bijeen voor

Vision concessie als nieuwe business mogelijkheid,

overleg over beleidszaken. Het volgde de voortgang van

een communicatieplan voor de ingebruikname van

De bestuursleden werkten gemiddeld twee dagen per

de 100.000 in 2020. We zullen de groei vooral nastreven

de FRES-bedrijven op basis van maandelijkse rappor-

de zes nieuwe zonnecentrales in Mali en een onder-

week onbezoldigd voor FRES. Het bestuur kwam in

in de vijf bestaande bedrijven, waarbij we in zullen

tages van de lokale bedrijven en voortgangsrapportages

zoek naar de potentie voor solar / hydro power minigrid

totaal 18 keer bijeen. Onder meer de volgende punten

zetten op kostenbeheersing en betaalbare tarieven.

van de Commissarissen.

systemen in ZW-Oeganda. Een medewerker van

kwamen aan de orde:

De bedrijven zullen ieder financieel zelfstandig moeten

Alliander deed in Mali onderzoek naar het (te) hoge

· de voortgang van de FRES-bedrijven; evaluatierap-

worden, waarbij de inkomsten uit de klantaansluitingen

aantal klanten tot ruim 67.000 in 2017, op weg naar

Het lokale management van de FRES-bedrijven voerde

netverlies. Twee studenten werkten in Oeganda en

met de eigen Raad van Commissarissen maan-

Zuid-Afrika mee aan een sociaal-economische

· investeringsvoorstellen voor uitbreiding;

houd, bedrijfsvoering en vervangingsinvesteringen te

delijkse voortgangsbesprekingen via teleconferenties.

impactstudie.

· de jaarrekening en het jaarverslag 2011;

bekostigen. Training van medewerkers zal een belangrijk

· het businessplan 2013-2017 en jaarplan / begroting

aandachtspunt zijn. FRES zal aan de doelen werken

porten, financiële rapportages;

De Commissarissen bezochten de bedrijven (tweemaal).

2013;

Naast bovengenoemde experts en studenten leverden

· het actieplan van NuRa gericht op terugdringen van

De organisatie werd versterkt door de aanstelling van

ook het bestuur, de Commissarissen van de FRES-

een Director of Operations (per 1 maart) en Liaisons

bedrijven en de leden van de Raad van Toezicht

Officers voor ieder bedrijf. Dit komt het beter functio-

(in totaal twaalf personen) hun bijdrage onbezoldigd. Overzicht medewerkers

2011

2012

3

5

Man / vrouw-ratio

0/3

bedrijven naar Nederland voor overleg met het bestuur

Contract bepaald / onbepaald

en de Commissarissen. Gezamenlijk werd een bezoek

Fulltime / parttime-ratio

gebracht aan de zonnecentrale Sun Island (van Nuon) in Almere. Zeer geslaagde Stakeholdersbijeenkomsten vonden

EU en andere donoren.

· samenstelling Raden van Commissarissen;

Monitoring en evaluatie

· aangaan van nieuwe partnerschappen

De beleidsdoelen en -uitgangspunten zijn vastgelegd in het Businessplan 2013-2017. Dit dient als basis voor

Het Directoraat-generaal Internationale Samenwerking

de jaarplannen en begrotingen voor de FRES-bedrijven

2/3

(DGIS) heeft eenzijdig de contractueel vastgelegde

en voor FRES-Nederland. Monitoring, evaluatie en

3/0

5/0

samenwerking verbroken. Hierdoor komt de realisatie

bijsturing vindt continu plaats.

1/2

1/4

van de lange termijn doelstellingen van FRES onder druk

Aantal FTE´s

2.4

3.8

Gemiddelde leeftijd

38

44

Aantal freelancers

1

1

5.2%

1.0%

Aantal medewerkers

Van 12 tot 18 februari kwamen managers van alle

in goede relatie met overheden, Wereldbank, UNIDO,

de non-payment;

neren en het doelgericht werken van de FRES-bedrijven ten goede.

en stroomverkoop voldoende moeten zijn om onder-

Gem. ziekteverzuim

te staan. Een juridische procedure loopt.

Code Wijffels FRES onderschrijft de Code Wijffels, de code voor goed

Nuon heeft als samenwerkingspartner de op zich geno-

bestuur voor goede doelen. In de verantwoordings-

men verplichtingen onverkort gehonoreerd.

verklaring (zie bijlage 5) staat hoe wij invulling geven aan de drie principes: scheiding tussen de functies toezicht

plaats op 5 juni en op 31 oktober. De onkosten van het bestuur bedroegen in 2012 in

houden, besturen en uitvoeren, optimale besteding van

Medewerkers FRES-Nederland

totaal € 3.990 uitgegeven aan telefoonkosten en reis-

middelen en optimale relaties met belanghebbenden.

Om de operationele kosten in Nederland zo laag moge-

kosten in Nederland. Een uitgebreid overzicht van medewerkers en bestuur-

lijk te houden werkt FRES-Nederland met een kleine kern van betaalde medewerkers en een groot, flexibel

Raad van Toezicht (RvT)

inzetbaar team van onbetaalde experts. Deze laatsten

De Raad van Toezicht bestond in 2012 uit Aad Veenman

zijn van grote waarde voor de FRES-activiteiten. De

(voorzitter) en Peter Smink (secretaris).

ders, met hun nevenfuncties, staat in Bijlage 4.

medewerkers van FRES-Nederland staan onder leiding van het bestuur. Jaarlijks vindt een functionerings- en

De Raad van Toezicht vergaderde in 2012 twee keer

beoordelingsgesprek plaats met elke medewerker.

(27 april en 31 oktober). De belangrijkste onderwerpen

Betaalde medewerkers

· de jaarrekening en het jaarverslag 2011;

FRES-Nederland kende eind 2012 in totaal vijf betaalde

· het businessplan 2013 – 2017 en jaarplan / begroting

waren:

medewerkers, met verschillende nationaliteiten. Het

2013;

team kende een aantal wisselingen, deels om persoonlijke redenen en deels vanwege het vinden van andere

34

35

Partners

2006 | Sinds 2006 controleert PwC (Pricewaterhouse-

2010 | Er hebben diverse gesprekken plaatsgevonden

2011 | Bij de overheid van Oeganda vroegen we een

Coopers Accountants N.V.) jaarlijks om niet onze jaarre-

met de overheid van Guinee-Bissau, zoals het ministerie

concessievergunning en een licentie aan voor het

kening en de samenhang daarvan met de rest van

van Energie, over het opstarten van een nieuw bedrijf.

nieuwe FRES-bedrijf. In 2011 is de licentie verkregen

het jaarverslag. Daarnaast heeft de Tax & HRS-afdeling

Deze hebben geleid tot de start in 2012.

en inmiddels heeft het bedrijf ruim 1000 klanten.

Het is voor FRES van groot belang om met anderen

van PwC ons in 2008 ondersteund bij de aanvraag van

samen te werken. Dit doen we in verschillende

de ANBI-status bij de Belastingdienst. De samenwer-

2010 | In 2010 hebben diverse gesprekken plaatsge-

2011 | PUM zendt senior experts gedurende een

samenwerkingsvormen. Hieronder staat een over-

king tussen PwC en FRES kreeg in 2012 verder vorm

vonden met de Wereldbank. Voor zowel het nieuwe

periode van twee tot drie weken uit naar bedrijven

zicht van partners op volgorde van startjaar van de

door de uitvoering van een onderzoek (tegen geredu-

FRES-bedrijf FRES Uganda als de bouw van zes zonne-

en organisaties in ontwikkelingslanden en opkomende

samenwerking.

ceerd tarief) naar de socio-economische impact van

centrales in Mali hebben we de aangevraagde subsidies

markten die hun expertise kunnen gebruiken. PUM

de activiteiten in de FRES-landen. Het eindrapport

toegekend en / of inmiddels uitgekeerd gekregen via de

heeft in 2012 toegezegd om voor de FRES-bedrijven in

wordt in februari 2013 verwacht.

betrokken overheden.

Mali, Oeganda en Burkina Faso coaches te vinden die

2002 | Het ‘Directorate of Minerals and Energy’ (DME) van de Zuid-Afrikaanse overheid ondertekende in 2002

de betreffende General manager begeleiden.

een overeenkomst met NuRa voor bepaalde duur.

2007 | Via de Europese Unie is in 2007 in samen-

2010 | Met ontwikkelingsorganisatie SNV bekijken we

Dit contract werd in 2004 omgezet in een twintigjarige

werking met Nuon, Yeelen Kura en twee lokale part-

de mogelijkheden om in Afrika samen te werken Dat

2011 | Sinds augustus 2011 helpt ING Bank FRES door

concessieovereenkomst voor 8.000 zonnesystemen.

ners een EU-financiering verkregen voor het opzetten

resulteerde in 2012 in een baseline & impactstudie in

geen fee te berekenen voor de money transfers, zowel

Een contract voor 8.000 nieuwe SHS werd getekend,

van een elektriciteitsbedrijf in Burkina Faso. Het betrof

Mali (interviews).

nationaal als internationaal, wat tot aanzienlijke kosten-

waarbij de Zuid-Afrikaanse overheid 80% van de kosten

een subsidietoekenning in het kader van de ACP-EU

op zich neemt en FRES 20%. In mei 2012 is de overeen-

Energy Facility van ruim € 2,1 miljoen. Deze samenwer-

2010 | Internationaal advocatenbureau Allen & Overy gaf

komst uitgebreid tot 10.000 SHS, aan te sluiten voor

king loopt tot eind 2013. Binnen hetzelfde programma

ons in 2010 en 2011 juridisch advies omtrent de merk-

2011 | Stichting Doen kende in 2011 subsidie toe van

het eind van 2012. Een nieuwe toezegging moet resul-

is in december 2010 een toezegging gedaan voor een

naam FRES en onze statuten.

€ 0,3 miljoen voor Oeganda, met de intentie dit jaarlijks

teren in aansluiting van nog eens 6.000 SHS-klanten

subsidie van € 2,5 miljoen voor een nieuw FRES-bedrijf

voor april 2014.

in Guinee-Bissau.

tenkantoor Clifford Chance LLP FRES begeleid bij de

2011 | FRES heeft in 2011 afspraken gemaakt met Alli-

2004 | In 2004 is FRES opgericht door Nuon. In 2006

2008 | Nederlandse overheid: Nuon en DGIS (Direc-

totstandkoming van een overeenkomst voor de levering,

ander over verdere samenwerking door formalisering

werd in een vijfjarige overeenkomst vastgelegd dat

toraat-generaal Internationale Samenwerking) hebben

installatie en het onderhoud van respectievelijk twee en

van het beschikbaar stellen van expertise en kennis en

Nuon een jaarlijkse bijdrage aan FRES zou geven en

ieder € 10 miljoen toegezegd als hulp om onze doelstel-

nog eens zes zonnecentrales in Mali. Clifford Chance zal

het leveren van commissarissen voor FRES-bedrijven

een medewerker om niet ter beschikking zou stellen.

ling te behalen: 100.000 klanten aangesloten te hebben

FRES bij nieuwe projecten weer juridisch ondersteunen.

in 2012. Het partnerschap kreeg in 2012 verder vorm,

In december 2008 is Nuon een publiek-privaat partner-

op duurzame energie (oorspronkelijk in 2015). Daarnaast

schap met FRES en DGIS aangegaan ter ondersteuning

werd afgesproken dat de minister ons ondersteunt bij

2010 | Sinds 2010 werken we samen met Randstad.

vier jaar de jaarlijkse bijdrage van € 75.000 en de beta-

van de millenniumdoelstellingen in Afrika gedurende de

juridische en bestuurlijke procedures in projectlanden

Zij verlenen ons ondersteuning op het gebied van HR,

ling van het salaris van de Director of Business Develop-

periode 2008-2015.

en bij het vinden van aanvullende financiering bij partijen

waarbij een HR-consultant ons adviseert op het gebied

ment overnam van Nuon.

als de Wereldbank. DGIS heeft tot nu toe € 2,9 miljoen

van HR-management en -administratie.

reducties leidt.

te herhalen mits resultaten geboekt werden. 2010 | In 2010 en 2011 heeft het internationale advoca-

onder andere doordat Alliander voor een periode van

2006 | De overheid van Mali heeft via AMADER in 2006

overmaakt en verdere subsidie bevroren. In juli 2012

een overeenkomst gesloten met Yeelen Kura ter waarde

heeft DGIS besloten het partnerschap DGIS-Nuon-

2010 | In september is een samenwerkingsovereen-

ting Chimbo waarbij kantoorruimte en overnachtingsmo-

van € 2,3 miljoen om rurale elektrificatie te bevorderen.

FRES te beëindigen, omdat DGIS van mening is dat

komst ondertekend met REF (Rural Energy Foundation).

gelijkheid in Bissau ter beschikking gesteld wordt aan

Dit contract beoogt de uitbreiding van 1.500 naar 5.000

FRES zijn doelen niet haalt.

We werken in hetzelfde werkveld en wisselen informatie

FRES-Nederland.

2011 | Er is een samenwerking aangegaan met Stich-

uit over de resultaten van bureaustudies. Daarnaast

klanten en loopt nog. In 2009 is een overeenkomst getekend voor € 300.000 subsidie voor de uitbreiding

2009 | Sinds 2009 werken we samen met The Resource

delen we informatie over het lokaal vinden van perso-

2012 | FRES heeft samen met de lokale organisatie

van een vijftal minigrids. In 2011 is een subsidieover-

in Amsterdam. Deze partner brengt vraag en aanbod op

neel in Afrika.

Daridibó in Guinee-Bissau een subsidie van € 2.5

eenkomst getekend met AMADER / Wereldbank voor

de fiscale arbeidsmarkt samen. Drie specialisten zetten

de bouw van zes zonnecentrales. De subsidies zijn

zich één dag per maand onbezoldigd in om ons te advi-

2010 | Waterbedrijf Groningen doneerde in 2010 150

afkomstig van de Wereldbank.

seren op het gebied van vennootschapsbelasting, btw

waterfilters aan FRES. Wij hebben ze verdeeld onder de

en loonbelasting.

FRES-bedrijven, die ze gebruikten als kerstpakket voor

2006 | In 2006 zijn we gaan samenwerken met het

miljoen aangevraagd en toegezegd gekregen van het ACP EU Energy Facility Programme.

de medewerkers. In 2011 hebben de medewerkers een

Van Sandickfonds; zij vergoeden de reis- en verblijf-

2009 | We kregen in 2009 een subsidie van € 200.000

evaluatie ingevuld ten behoeve van het verbeteren van

kosten van Nederlandse studenten die onderzoek doen

van Hivos voor het oprichten van een FRES-bedrijf in

de functies van de waterfilters.

op het gebied van zonne-energie in Afrika.

Oeganda. Hivos streeft naar een eerlijke, vrije en duurzame wereld.

36

37

Risicomanagement

Kansen benutten, bedreigingen tegengaan en

2. Financiële zelfstandigheid

zwakten bestrijden

De FRES-bedrijven moeten op een zo kort mogelijke

Het signaleren en beheersen van risico’s valt onder

termijn financiële zelfstandigheid bereiken door op

de verantwoordelijkheid van het bestuur van FRES.

de middellange en lange termijn voldoende inkomsten

Om kansen te benutten en de impact van bedreigingen

te hebben voor alle lopende kosten en vervangings-

tegen te gaan hebben we een aantal algemene strate-

kosten. Met een te trage groei in klantaantallen bestaat

gieën geformuleerd:

het risico die zelfstandigheid niet te halen. Vooral Yeelen

Sterkten en zwakten, kansen en bedreigingen

Kura en NuRa besteedden daarom in hun business· We richten ons met name op uitbreiding in de landen

plannen aandacht aan kostenverlagende en / of inko-

succesvol bij te dragen aan rurale elektrificatie, maar

waar we al actief zijn, en breiden niet te snel uit naar

mensverhogende acties. Yeelen Kura heeft bovendien

er zijn ook risico’s en bedreigingen. FRES is zich daar

andere landen. Daarmee verhogen we de schaal-

de bedrijfsvoering in drie producten gesplitst (SHS,

sterk van bewust en probeert voortdurend die risico’s

grootte van de bestaande bedrijven en verlagen we

Solar Minigrid en diesel-minigrid) om een helder inzicht

de kostprijs.

te krijgen in de financiële prestaties van ieder product.

Er zijn goede kansen voor de FRES-activiteiten om

scherp in het oog te houden en daar vroegtijdig op in te spelen. Daarom hebben we de sterkten en zwakten,

· De kosten voor de klant houden we scherp in het

kansen en bedreigingen in 2012 opnieuw in kaart

vizier, zodat onze diensten betaalbaar blijven. We

gebracht. Deze zijn in de tabel hieronder samengevat.

reduceren de kosten zo veel mogelijk door het

Sterkten

Zwakten

· Langdurige ervaring in elektrificatie van het platteland

· Bedrijven in (vijf) verschillende landen met zeer verschillende

in Afrika

· Uitgebreide en gedegen onderzoeksmethode · Een goed netwerk in de internationale ontwikkelingsen zonne-energiesector

· Een competent team met gecommitteerde bestuursleden · Een gestandaardiseerd businessmodel als blauwdruk,

randvoorwaarden

· Achterblijvende groei in aantal klanten bij enkele FRES-bedrijven

· De FRES-bedrijven hebben hun break-even punt nog niet bereikt

· Afhankelijkheid van subsidies

3. Betalingsachterstand

klanten cluster-gewijs aan te sluiten, vervangen van

NuRa kampte al langere tijd met te hoge betalingsach-

dieselgeneratoren door zonnecentrales, betalingen

terstanden van klanten; een bedreiging voor de inkom-

per mobiel, etcetera.

sten en financiële zelfstandigheid. Bovendien is het een

· Door regio’s te selecteren die economische activi-

slecht voorbeeld voor de andere landen waarin FRES

teiten hebben gericht op de markt buiten de regio,

actief is. NuRa is een actieplan voor structurele verbe-

verminderen we het risico van te lage koopkracht.

tering gestart. De betalingsachterstand daalde hier-

· Een belangrijke kostenreductie kan plaatsvinden door

door van 34% (december 2011) tot 17% (december

centrale inkoop van de systemen. Randvoorwaarden

2012). Daarmee is de doelstelling van 16% in 2012 bijna

daarbij zijn dat de systemen uitwisselbaar zijn en dat

gerealiseerd.

we een standaardformat van modules, capaciteit van

· Twee bedrijven die meer dan tien jaar bestaan in een markt

4. Politieke stabiliteit Ontwikkelingen in West-Afrika laten zien dat politieke

Enkele risico’s kregen in 2012 speciale aandacht,

stabiliteit een factor is waarmee rekening gehouden

· Grote ervaring met het verwerven van subsidies

de overige risico’s komen met bijbehorende maatre-

moet worden. In 2012 was er zowel in Mali als Guinee-

· Sterke partners in Nederland

gelen terug in het businessplan voor de komende jaren.

Bissau politieke onrust. Dit heeft potentieel zowel impact

met heel weinig professionele spelers

· Een stevig businessplan 2013-2017 en gedetailleerde

op de groei van het klantenbestand als gevolgen voor

plannen van FRES-bedrijven voor het realiseren van

1. Groei continueren

de medewerkers. Het is een van de screeningscriteria

de doelstellingen

Vanaf 2006 was een aantal jaren sprake van een trage

die FRES hanteert voordat besloten wordt om in een

groei in het aantal klanten, waardoor FRES het risico

land aan de slag te gaan. Mocht er vervolgens toch

Kansen

Bedreigingen

loopt de doelstellingen niet te halen. In 2011 kwam

onrust ontstaan dan is de veiligheid van het personeel

· 1,3 miljard mensen hebben geen toegang tot elektriciteit

· Betalingsachterstand bij klanten (‘non-payment’)

hierin verbetering door effecten van de in 2010 aange-

van het FRES bedrijf de hoogste prioriteit.

· Grotere prioriteit bij overheden voor rurale elektrificatie onder

· Klanttarieven in Mali zijn voor de diesel-minigrids niet

paste meerjaren business planning, door gedetail-

andere om de trek van mensen van het platteland naar de stad af te remmen

· Technologische innovatie: goedkopere zonnepanelen, betere accu’s, zuiniger lampen, mobiele betaalmogelijkheden

· De internationale aandacht voor de millenniumdoelstellingen en voor het VN-jaar 2012 ‘Sustainable energy for all’

· Bewustwording van (potentiële) klanten dat duurzame

kostendekkend

· Gebrekkige juridische mogelijkheden om fraude aan te pakken

· Verslechtering van de lokale economie, onder andere door

leerde uitvoeringsplannen van de lokale bedrijven en

5. Economisch klimaat wereldwijd

door frequente besprekingen tussen het bestuur en het

Het slechte internationale economische klimaat werkt

lokale management. Een maandelijkse managementrap-

ook door in de FRES-activiteiten. Het bleek moeilijker

portage maakt de voortgang inzichtelijk zodat we op

om subsidies binnen te halen omdat programma’s

tegenvallende oogsten of instabiele regeringen waardoor de

tijd maatregelen kunnen nemen. De aanstelling van een

van bijvoorbeeld EU of Wereldbank worden vertraagd

koopkracht van klanten afneemt, werkeloosheid en armoede

Director of Operations beoogt de sense of urgency bij

of uitgesteld. Dit dreigt de FRES-investeringen te

toenemen

de FRES-bedrijven te vergroten. Maar continuïteit in

vertragen.

toegang tot (zonne)stroom haalbaar en betaalbaar is en

· Hogere transportkosten door hogere brandstof-prijzen

de klanten-groei blijft een aandachtspunt dat voortdu-

bijdraagt aan levensstandaard en economische ontwikkeling

· Langdurige, bureaucratische procedures van overheden en

rend alertheid vraagt.

· Centrale inkoopsystemen

38

ontwikkeling nauwkeurig bij.

toepassen van efficiënte service, schaalvoordeel door

accu’s en regelaars hanteren.

eenvoudig kopieerbaar in verschillende landen

Via maandelijkse rapportages hielden we de beoogde

subsidiegevers

39

Fondsenwerving

algemeen nut beogende instellingen (anBI) FRES heeft sinds 2007 de ANBI-status. Een door de Belastingdienst als zodanig aangemerkte ANBI hoeft geen successierecht of schenkingsrecht te betalen over ontvangen erfenissen en schenkingen in het kader van het algemeen belang. Bovendien kan een donateur, afhankelijk van de vorm waarin de giften zijn gedaan,

Beleid, strategie en doelstellingen

de gift van de inkomsten- of vennootschapsbelasting

FRES richt zich voornamelijk op het verkrijgen van

aftrekken. Dit maakt het voor schenkers en donateurs

subsidies van landelijk opererende fondsenwervers,

aantrekkelijk een financiële bijdrage te leveren aan

overheden en multilaterale internationale organisaties.

FRES.

Daarnaast streven we naar relaties met zakelijke donateurs. Wij zoeken partijen die in hun beleid, doelstel-

Investeringen

lingen en taakveld bij ons aansluiten. Subsidievoor-

FRES heeft in de periode van 2001-2012 een totaal

stellen dienen we alleen in als de subsidievoorwaarden

bedrag van € 32 miljoen geïnvesteerd in FRES bedrijven.

aansluiten bij onze strategische keuzes, om te voor-

Hiervan is € 21,9 miljoen gefinancierd uit diverse subsi-

komen dat we subsidiegedreven beleid gaan voeren.

dies en € 10,4 miljoen uit eigen vermogen. FRES werkt

Zakelijke donateurs en sponsoren ondersteunen ons

aan nieuwe initiatieven voor het aantrekken van nieuw

in natura of met geld.

eigen vermogen.

FRES is een stichting zonder winstoogmerk en zoekt

Totale FRES investeringen 2001-2012

externe financiering om haar doelen te bereiken. Deze

(in miljoen euro)

6. Hoge brandstofprijs

8. Continuïteitsreserve

financiering trekken we aan door nauw samen te werken

Door de hoge dieselprijs gaat een groot deel van de

Het bestuur heeft een continuïteitsreserve van

met onze hoofdsponsor Nuon en met Alliander als nieu-

exploitatiekosten op aan vervoerskosten die nodig zijn

€ 250.000 gecreëerd voor het geval de activiteiten

we meerjaren sponsor sinds 2012, door versterking van

35

voor het uitvoeren van de installatie- en onderhouds-

van FRES, om welke reden dan ook, plotseling deels

onze lobbyactiviteiten en door het leggen van nauwe

werkzaamheden. Ook de diesel-minigrids draaien door

of helemaal stoppen. Dit zou vooral gevolgen hebben

relaties met overheden. FRES heeft ervoor gekozen zelf

30

de hoge dieselprijs met verlies. Met de verwachting

voor FRES-Nederland. Met de reservering kunnen

geen actief particulier donateursbeleid te voeren.

dat de olieprijs verder zal stijgen zullen de kosten voor

we de resterende activiteiten in Amsterdam dan naar

transport verder toenemen. De FRES-bedrijven zetten

behoren afronden.

Doelstellingen

daarom in op het optimaliseren van de transportlogis-

Voor het behalen van ruim 67.000 klanten in 2017

tiek en op gebieden met een hoge klantdichtheid. Wat

is een investering nodig in nieuwe systemen van ruim

25 20

FRES eigen

15

vermogen en

betreft de diesel-migrids wordt ingezet op een zo hoog

€ 46 miljoen (inclusief vervangingsinvesteringen van € 5

5

mogelijke efficiency en op een geleidelijke vervanging

miljoen). Rond € 28 miljoen moet nog worden geworven.

0

door Solar Minigrids. Inmiddels draait bij Yeelen Kura

aandeelhouders

10

Subsidies Totale investeringen

2001-2010

2001-2011

2001-2012

nog maar één centrale voor 100% op diesel. 7. Fraudepreventie FRES krijgt soms te maken met fraudegevallen in de

Totale investeringen

lokale bedrijven. FRES doet aan actieve fraudepreventie

2001-2012

en -bestrijding. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij

ORET / MILIEV

het management en de Raden van Commissarissen van

PSOM

de bedrijven zelf, maar wordt scherp gecontroleerd door

Overheid van Zuid-Afrika

het bestuur en de Raad van Toezicht via de destijds

Overheid van Mali

ingestelde management- en toezichtstructuur.

EU JV partners (Nuon, EDF, etc.) Schokland Akkoord -

Zuid-Afrika

Mali

Burkina

Oeganda

Faso 780.000

Guinee-

Nieuwe

Totaal

Bissau Initiatieven

760.000

760.000

543.000

1.323.000

10.425.282

10.425.282 4.569.371

4.569.371 1.283.721

598.585

4.698.606

3.143.734

1.573.657

609.766

1.147.169

770.530

320.904

510.786

17.051.057

9.786.635

3.178.282

1.120.552

314.715

1.882.306 58.869

10.399.347

170.707

2.920.096

subsidieovereenkomst DGIS Totaal

40

913.300

229.576 32.279.402

41

Resultaten 2012

Communicatie

Toegekende subsidies (in miljoen euro)

Subsidies De Zuid-Afrikaanse overheid (Department of Energy) kende in 2012 mondeling een nieuwe subsidie van € 3,6

5

miljoen toe (schriftelijk bevestigd in januari 2013) voor aansluiting van nog eens 2.000 SHS vóór april 2013 en vervolgens 4.000 SHS tot april 2014. Het blijkt steeds moeilijker om subsidies te verwerven door de moeilijke internationale economische situatie, waardoor geen beslissingen over gelden af komen. Er waren geen concrete tenders om op in te schrijven,

4

FRES communiceert met diverse stakeholders. Niet

3

alleen met de mensen in de gebieden waar we FRES-

2 1

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

subsidiemogelijkheden en op een goede relatie met mogelijke (nieuwe) donoren, bijvoorbeeld met UNIDO

· Zo voerde de overheid van Burkina Faso besprekingen met FRES omdat ze behoefte had aan succes-

Zakelijke donaties (in miljoen euro)

beleidsimplementatie rond rurale elektrificatie. · FRES faciliteerde een workshop van het ECOWASGFSE-GEF-UNIDO High Level Energy Forum in Ghana over de rol van de private sector en NGO’s

universiteiten, subsidieverleners, donateurs en partners.

bij het behalen van de ‘Sustainable Energy for all’ doelstellingen. · Het World Resources Institute in Washington en de (Nederlandse) Stichting Doen nodigden FRES uit om

Beleid, strategie en doelstellingen

in een workshop met en selecte groep haar kennis

Naast de communicatie voor fondsenwerving commu-

en ervaring m.b.t. subsidiegevers en operators in

niceerde FRES met stakeholders ook voor andere

Afrika en Asia te delen.

en de Noorse en Oostenrijkse overheid.

doeleinden zoals naamsbekendheid, draagvlak en

De kosten van de fondsenwerving werden met name

betrokkenheid bij rurale elektrificatie en FRES-bedrijven,

De website die begin 2011 gelanceerd is, werd verder

gemaakt met betrekking tot het realiseren van project-

en kennisoverdracht.

aangevuld en bijgehouden. Ook was FRES aanwezig op

subsidies. Deze kosten bedroegen in het jaar 2012 € 57.753, dit is 1,6% van de verworven fondsen. De toerekening gebeurt aan de hand van het toerekenings-

9

de sociale mediakanalen: LinkedIn en Facebook. Onze

8 7

We onderscheiden verschillende stakeholders, met wie

communicatie via Twitter bleek veel tijd te kosten en

we op diverse manieren communiceren:

weinig op te leveren, daarom hebben we besloten deze

· bestuursleden, partners en medewerkers ontvangen

activiteit op een laag pitje te zetten.

model C (zie Deel 4 Jaarrekening). Hierbij dient het uren-

6

registratiesysteem als uitgangspunt.

5

iedere maand het digitale Flash Report om hen op de

4

hoogte te brengen van de laatste ontwikkelingen;

In januari verscheen in Sun&Wind Energy een artikel

Zakelijke donaties

3

De zakelijke donaties bedroegen in 2012 € 191.095.

2

plaats voor bestuurders, medewerkers, commissa-

Alliander doneerde € 75.000 voor het dekken van onze

1

rissen, partners, experts, studenten en vrijwilligers.

bureaukosten en nam de salariskosten van de Director

0

De ontwikkelingen van en kansen voor de FRES-

In februari verscheen een artikel in het Financiële

bedrijven staan daarbij centraal;

Dagblad over FRES en de zonnecentrales in Mali met

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

passen in een overeenkomst die in april 2012 van start

2005

· jaarlijks vinden twee stakeholdersbijeenkomsten

2004

Business Development over van Nuon. Deze bijdragen

Greenloans, onderdeel van ALFAM Consumer Credit,

doelstellingen van het nieuwe jaar; · media ontvangen bij nieuwswaardige zaken een pers-

latie-activiteiten van FRES Uganda.

bericht, wat soms leidt tot een artikel in de media;

40

· elke geïnteresseerde kan op de website terecht voor

Particuliere donaties Dit is inclusief de bijdrage van € 847 en € 3.250 via

informatie.

30

medewerkers van Nuon, die in respectievelijk 2011 en 2012 hiervoor afzagen van een kerstpakket. En inclu-

20

sief de € 1.120 van de (oud-) medewerkers van Forbo Flooring BV, die eind 2011 konden kiezen voor een donatie aan FRES in plaats van een kerstpakket. Frans

10

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2012 ingezet voor het FRES-bedrijf in Guinee-Bissau.

een interview met Caroline Nijland (Directeur Business Development). In mei gaf Annemarie Goedmakers (CEO FRES) een presentatie op de conferentie van de International Association of Investors in the Social Economy (INAISE) in Parijs over ‘How can social finance help address Climate change?’.

Klachtenafhandeling

In mei verscheen het FRES Jaarverslag 2011. In juni

Als FRES een klacht ontvangt, behandelen we die

volgden Engelse en Franse versies. Het jaarverslag

binnen een (werk)dag na ontvangst. FRES belt de

kreeg in de PwC Transparantieprijs competitie als

klachtindiener om een oplossing te bieden. In 2012

beoordeling een 7,0, tegenover een 6,5 in 2011. De

zijn geen klachten ontvangen.

gemiddelde beoordeling van alle ingezonden jaarver-

0 2004

De gelden van particuliere donoren uit 2011 werden in

in Mali ging installeren.

slagen (in de categorie ‘groot’) was in beide jaren 5,9.

van der Loo en zijn vrienden en kennissen brachten op een verjaarsfeest een donatie van € 720 bijeen.

over de zes nieuwe zonnecentrales die Yeelen Kura

over de resultaten van het afgelopen jaar en over de

Particuliere donaties (in duizend euro)

heeft € 10.000 als kerstgift gedoneerd voor de instal-

Er is € 12.380 gedoneerd door particuliere donateurs.

· een nieuwe particuliere donateur van FRES ontvangt een bevestiging van inschrijving en meer informatie

is gegaan en vier jaar loopt. Het Nederlandse bedrijf

42

elektrificatie en de implementatie ervan:

werk mogelijk maken, zoals: pro deo werkende experts,

bijdragen in kennis, tijd en / of geld. 2004

dit jaar ingezet op een verbreed en beter overzicht van

heden en subsidiegevers als het gaat om rurale

bedrijven oprichten, maar ook met stakeholders die ons

We houden hen op de hoogte van de effecten van hun 0

plannen maken, en van lobbyen en netwerken. Er werd

Steeds vaker is FRES een gesprekspartner voor over-

volle praktijkervaringen in andere landen m.b.t.

deze werden steeds uitgesteld. Daarom werd het een jaar van evaluatie- en bezinning, van vooruitkijken en

Resultaten 2012

De zes nieuwe zonnecentrales in Mali kwamen in augustus in gebruik. Een feestelijke ceremonie rond

43

Financieel toezicht

wordt jaarlijks een Duurzaamheidscan uitgevoerd. Voor de waarde-ontwikkeling van de beleggingsportefeuille zie Deel 4 Jaarrekening. Duurzaamheidscan beleggingsportefeuille ING Duurzaam Beleggen heeft twee toetsen verricht om de prestaties op het gebied van duurzaamheid

Planning en controle

van beursgenoteerde ondernemingen dan wel uitge-

Het bestuur is verantwoordelijk voor het werk en de

vende instellingen te beoordelen. Bij een positieve toets

kwaliteit van de activiteiten van FRES en stuurt waar

wordt onderzocht wat ondernemingen voor inspan-

nodig bij. PwC voert de controles uit over de jaarreke-

ningen leveren om ongewenste bedrijfsactiviteiten en

ning en geeft daarover een accountantsverklaring af.

ongewenst gedrag te voorkomen. Bij een negatieve

PwC toetst specifiek op de richtlijnen die gelden voor

toets wordt onderzocht in welke mate ondernemingen

Fondswervende Instellingen. Daarnaast treden de subsi-

ongewenste activiteiten ontplooien of ongewenst gedrag

diegevers op als controleurs door het volgen en evalu-

vertonen op terrein van de toetsingthema’s. Op basis

eren van projectresultaten. Alle FRES-bedrijven worden

van beide toetsen zijn de bevindingen dat bij de porte-

jaarlijks door een accountant gecontroleerd op basis

feuille geen bedrijven uitvallen.

van de ter plekke geldende wetgeving. Vermogensbeheer Sinds 2009 beleggen we middelen die langere tijd ter beschikking staan (Nuon donatie) via een externe de ingebruikname werd beoogd en er werd een start

caroline nijland

vermogensbeheerder (ING). Zo halen we een beter

gemaakt met de voorbereiding ervan en de commu-

Directeur Business Development FRES

rendement dan wanneer we deze middelen op een spaarrekening zouden plaatsen. De doelstelling van de

nicatie erover. In verband met de politieke onrust werd de ceremonie echter tot nader order uitgesteld. Op 20

FRES is steeds meer een gesprekspartner van overheden

beleggingen is het behalen van een optimaal rende-

oktober 2012 vierde Yeelen Ba in Burkina Faso feestelijk

en instanties. We hebben langzamerhand een exper-

ment binnen een matig defensief beleggingsprofiel

de duizendste klant.

tise die ertoe doet, namelijk hoe je rurale elektrificatie

en passend binnen de ethische en maatschappelijke

concreet in praktijk brengt. We weten steeds beter in

grenzen die FRES aan het vermogensbeheer stelt. Hier-

Vanaf oktober voerde PwC in samenwerking met de

te spelen op de lokale wensen, doordat we met lokale

voor hebben we een vermogensbeheerovereenkomst

Erasmus Universiteit een onderzoek uit naar de sociaal-

FRES-bedrijven werken, medewerkers goed trainen en

en een beleggingsstatuut.

economische impact van de beschikbaarheid van

samenwerken met overheden. Zo hebben we in Oeganda

elektriciteit voor klanten van FRES bedrijven. In Mali,

en Guiné-Bissau een extra (hoger) serviceniveau inge-

De beleggingshorizon bedraagt vier tot acht jaar.

Oeganda en Zuid-Afrika werden baselinestudies uitge-

voerd toen bleek dat daar grotere afnemers waren.

De portefeuilleverdeling die bij dit risicoprofiel hoort, is dat 50-70% van het vermogen vast renderend is en

voerd, in Mali en Zuid-Afrika gevolgd door een impactstudie. Lokale organisaties, waaronder SNV, voerden

De Wereldbank en UNIDO vinden Solar Minigrids een

niet meer dan 30-50% belegd is in zakelijke waarden

enquêtes uit. Het eindrapport verschijnt naar verwach-

veelbelovende optie. Wij hebben daar ervaring mee, en zij

(aandelen). Van de middelen wordt 0-10% liquidege-

ting in mei 2013.

willen graag onze expertise benutten bij de ontwikkeling

houden. Om het risico te beheersen, werkt de vermo-

van een strategie daarvoor die werkt.

gensbeheerder volgens een gestructureerd beleggingsproces met duidelijk afgebakende kaders. We houden

Op 31 oktober vond een stakeholdersbijeenkomst plaats in Antropia, Driebergen. Eerder in het jaar werd

Overheden willen graag rurale elektrificatie bevorderen,

bij de beleggingen een spreiding aan over sectoren en

een stakeholdersbijeenkomst gehouden op 5 juni. Beide

maar hoe doe je dat? Wij kunnen dan vertellen hoe in

regio’s.

bijeenkomsten werden goed bezocht.

Mali, Burkina Faso en Oeganda de juridische en financiële randvoorwaarden ervoor geregeld zijn en hoe FRES

Minimaal drie keer per jaar legt de vermogensbeheerder

Op 15 november vond het ‘HIERopgewekt’ -evenement

daarin meegedacht heeft. Dat is expertise die telt en die

verantwoording af aan het bestuur over het resultaat van

plaats, gericht op lokale duurzame energie-initiatieven

leidt tot onze groei.

de portefeuille. De vermogensbeheerder meet de resultaten van de portefeuille, vergelijkt deze met de vastge-

hier (in Nederland). In een workshop ‘DAARopgewekt’

44

presenteerde Caroline Nijland de FRES-activiteiten

FRES produceert niet alleen (zonne)stroom, maar ook

stelde benchmark en analyseert de verschillen in pres-

naast die van de WakaWaka foundation, Hivos en

sociale en economische dynamiek en meer ondernemer-

tatie. Op basis van deze resultaten wordt vastgesteld

I-love-windpower.

schap. Dat vind ik prachtig om te zien!

of aanpassing van het beleggingsbeleid nodig is. Ook

45

Deel 4 Financieel verslag

46

47

Jaarrekening 2012

GECONSOLIDEERDE STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2012

GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2012 (na resultaatbestemming)

Werkelijk 2012

Begroot 2012

Werkelijk 2011

€

€

€

9 13.341

5.000

1 .081.977

6. Baten Baten uit eigen fondswerving 31 december 2012

31 december 2011

€

€

Baten uit eigen fondswerving particulieren

12.380

5.000

10.522

900.961

-

1.071.455

1 .124.173

3.391.649

68.613

824.173

2.891.649

68.613

Overige subsidies

300.000

500.000

-

Opbrengsten uit beleggingen

761.859

150.000

243.557

1.187.433

-

676.440

Baten Yeelen Kura uit reguliere bedrijfsactiviteiten

993.246

-

669.834

Baten FRES Uganda uit reguliere bedrijfsactiviteiten

153.907

-

6.606

Baten uit eigen fondswerving bedrijven

Activa 1. Vaste Activa 1.1 Materiële vaste activa 1.2 Financiële vaste activa

Subsidies 4.268.079

Subsidies van overheden

3.428.976

-

4.268.079

3.428.976

2. Vlottende Activa 2.1 Vorderingen en overlopende activa

2.982.667

826.359

2.2 Effecten

4.035.615

8.557.266

2.3 Liquide middelen

750.335

Overige baten

383.390 7.768.617

9.767.015

12.036.696

13.195.991

Baten FRES Guiné-Bissau uit reguliere bedrijfsactiviteiten Totaal

Som der baten

40.280

-

3.986.806

3.546.649

2.070.587

Bestaande Bedrijven

53.872

500.000

466.601

Yeelen Kura, Mali

18.497

250.000

31.027

Nura, Zuid-Afrika

35.375

150.000

435.574

-

100.000

-

2.219.411

5.452.112

2.164.727

210.719

3.152.112

1.174.231

Passiva 3. Reserves 3.1 Continuïteitsreserve FRES Nederland

7. Lasten 250.000

250.000

4.975.335

3.881.696

Besteed aan doelstellingen

3.2 Bestemmingsreserve voor toekomstige projecten 3.3 Bestemmingsreserve financiering activa

2.138

Bestedingen voor normale bedrijfsvoering

2.734 5.227.473

4.134.430

4. Fondsen 4.1 Bestemmingsfonds Donatie Nuon

4.091.289

5.375.262

4.2 Bestemmingsfonds Hivos/Oeganda

-

129.516

4.3 Bestemmingsfonds EU Guinee Bissau

-

Yeelen Ba, Burkina Faso Bestedingen voor Uitbreiding Bedrijven

264.847 4.091.289

5.769.625

9.318.762

9.904.055

Yeelen Kura, Mali Nura, Zuid Afrika

5. Kortlopende schulden en overlopende passiva Totaal

2.717.934

3.291.936

12.036.696

13.195.991

-

600.000

532.820

Yeelen Ba, Burkina Faso

521.149

700.000

292.342

FRES Guiné-Bissau

718.794

500.000

-

FRES Uganda

768.749

500.000

165.334

Bestedingen voor Nieuwe initiatieven

-

10.000

18.563

Guinee-Bissau

-

-

14.222

Benin

-

-

4.260

Nieuwe initiatieven overige landen

-

10.000

81

Overige lasten

1.789.401

-

980.799

Lasten Yeelen Kura uit reguliere bedrijfsactiviteiten

1.128.234

-

895.413

Lasten FRES Uganda uit reguliere bedrijfsactiviteiten

551.192

-

85.386

Lasten FRES Guiné-Bissau uit reguliere bedrijfsactiviteiten

109.975

-

-

4.062.684

5.962.112

3.630.690

Subtotaal

48

49

GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT 2012

VERVOLG GECONSOLIDEERDE STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2012

Werkelijk 2012

Begroot 2012

Werkelijk 2011

€

€

€

2012

2011

€

€

Ontvangsten van particulieren, bedrijven, Subtotaal

instellingen en overheid

4.660.067

2.290.131

-4.724.376

2.174.703-

4.062.684

5.962.112

3.630.690

FRES Service Kosten besteed aan doelstellingen (1)

374.163

271.918

309.650

Directe ondersteuning Bestaande Bedrijven

205.277

149.182

36.281

Directe ondersteuning Uitbreiding Bedrijven

162.124

117.822

242.211

6.762

4.914

31.158

4.436.847

6.234.030

3.940.340

FRES Service Kosten Beheer & administratie

135.252

153.082

199.746

Directe kosten

126.511

143.994

114.493

Bestedingen in materiële vaste activa

5.108.473-

8.741

9.088

85.253

Verwervingen groepsmaatschappijen

-

Betalingen aan leveranciers, werknemers

Directe ondersteuning Nieuwe Initiatieven

en projecten Kasstroom uit activiteiten

64.309-

115.428

en ontrekkingen beleggingen

5.981.727

1.276.541

Kasstroom uit operationele activiteiten

5.917.418

1.391.969

Ontvangen interest, gerealiseerd resultaat beleggingen, saldo stortingen

Totaal besteed aan doelstelling

Indirecte kosten en kosten uit beleggingen

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Som der lasten

4.572.099

6.387.112

4.140.086

Resultaat

585.293-

2.840.463-

2.069.499-

Verstrekte leningen Mutatie rekening-courantschuld kredietinstelling

2.265.4455.108.473-

2.265.445-

442.000-

487.350-

-

442.000-

487.350-

3 66.945

1.360.826-

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Netto kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen Werkelijk 2012

Begroot 2012

Werkelijk 2011

€

€

€

-

-

Mutatie geldmiddelen

366.945

1.360.826-

Saldo geldmiddelen 1 januari

383.390

1.744.216

Mutaties geldmiddelen

366.945

1.360.826-

Saldo geldmiddelen 31 december

750.335

383.390

Het resultaat over 2012 is als volgt bestemd Resultaatbestemming Mutatie continuïteitsreserve FRES Nederland Mutatie bestemmingsreserve voor toekomstige projecten Mutatie bestemmingsreserve financiering activa

-

-

-

1.093.639

980.000-

257.186-

596-

-

1.562-

1.283.973-

1.860.463-

2.005.114-

Mutatie bestemmingsfonds Hivos

129.516-

-

70.484-

Mutatie bestemmingsfonds EU Guinee Bissau

264.847-

-

264.847

585.293-

2.840.463-

2.069.499-

Mutatie bestemmingsfonds donatie Nuon

(1) FRES service kosten: Het totaal van de kosten besteed aan doelstellingen en beheer en administratie ad € 509.415 is licht gedaald ten opzichte van voorgaand jaar ad € 509.396. Het verschil ten opzichte van de begroting ad € 425.000 is vooral veroorzaakt door een stijging in de personeelskosten ten gevolge van het aanstellen van een Directeur Operations.

50

51

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

voor aankoop van nieuwe systemen. Wel heeft FRES een over-

geëlimineerd, voor zover de resultaten niet door transacties

bruggingslening verstrekt aan NuRa.

met derden buiten de groep zijn gerealiseerd. Ongerealiseerde verliezen op intercompany-transacties worden ook geëlimi-

Vergelijking realisatie 2012 versus begroting 2012

€ 215 duizend feitelijk ontvangen van Nuon. Het resterende

Yeelen Ba

neerd tenzij er sprake is van een bijzondere waardevermin-

Hieronder worden de cijfermatige verschillen tussen realisatie

bedrag heeft betrekking op een vrijval van de vooruitontvangen

Yeelen Ba, Burkina Faso EU: het contract voor de EU tender

dering. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen

en begroting geanalyseerd en toegelicht om zodoende de

bedragen.

voor de levering van 2.000 SHS is getekend in 2012 en een

en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen zijn

deel van de systemen zijn geleverd in 2012.

waar nodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende

aansluiting inzichtelijk te maken. Projectfinanciering Stichting Doen: De voor 2012 toegekende

waarderingsgrondslagen voor de Groep.

Realisatie versus begroot 2012 baten

subsidie is toegekend en uitbetaald.

FRES Uganda heeft meer klanten aangesloten dan beoogd

Consolidatiekring

Baten uit eigen fondswerving bedrijven


in 2012. Er zijn vooruitlopend op 2013 offertes aangevraagd

In de consolidatie worden opgenomen de financiële gegevens

Bij het opstellen van de begroting is geen rekening gehouden

De opbrengsten uit beleggingen vielen hoger uit dan begroot

voor de levering van 1500 SHS om de target van 1800 klanten

van FRES, evenals de financiële gegevens van de groepsmaat-

met een donatie van Alliander voor bureaukosten. Dit is de

vanwege gunstigere marktcondities, vergeleken met 2011.

in 2013 te behalen. De eerste betaling hiervan heeft plaast-

schappijen en andere rechtspersonen waarop zij een over-

gevonden in november 2012. Hierdoor vallen de bestedingen

heersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de

hoger uit dan begroot.

centrale leiding heeft. Groepsmaatschappijen zijn rechtsper-

eerste jaarlijkse donatie binnen de samenwerking met Alliander en FRES die per april 2012 van start is gegaan. Hierin zijn

Overige baten

de pay-roll kosten voor inzet directeur BD inbegrepen.

Hieronder zijn begrepen de reguliere bedrijfsopbrengsten van

FRES Uganda

sonen waarin FRES beslissende zeggenschap, direct of indi-

de betreffende deelnemingen hieronder kan worden verstaan

FRES Guiné-Bissau

rect, kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheid

Baten uit verkregen subsidies

de opbrengsten uit de verhuur van SHS. Yeelen Kura heeft

Er zijn 1.000 systemen aangekocht. De betalingen voor deze

van de stemrechten of op enig andere wijze de financiële en

Subsidies van Overheden

voor 2012 haar aantal klanten aansluitingen uitgebreid maar de

systemen hebben allemaal in 2012 plaatsgevonden omdat

operationele activiteiten kan beheersen. Hierbij wordt tevens

Projectfinanciering Burkina Faso (EU): Het te ontvangen voor-

beoogde doelstelling niet gehaald.

de levering eerder plaatsvond dan gepland. Hierdoor vallen de

rekening gehouden met eventuele stemrechten die direct

bestedingen hoger uit dan begroot.

kunnen worden uitgeoefend op balansdatum. In dit verband

schot van EU subsidie van € 516 duizend is met enige vertraging uitgekeerd in februari 2013. Daar deze subsidie reeds

FRES Uganda heeft in 2012 haar eerste volledige operationele

in 2012 formeel is toegekend zal deze worden toegerekend

jaar gehad en heeft haar klanten doelstelling gehaald. FRES

Overige lasten

aan het jaar 2012, voor zover de bestedingen op dit voorschot

Guiné-Bissau heeft in 2012 haar operationele activeiten gestart

Deze hebben betrekking op de reguliere lasten uit normale

in 2012 hebben plaatsgevonden.

en haar klanten doelstellingen gehaald.

bedrijfsvoering van de deelnemingen. Hieronder is begrepen

Projectfinanciering Wereldbank/Overheid Mali (Mali): Het volle-

Realisatie versus begroot 2012 besteed aan

dige subsidiebedrag is met vertraging ontvangen in januari

doelstellingen

2013 door Yeelen Kura. Het bedrag dat door FRES is voorgefinancieerd voor het project, ongeveer € 1,2 miljoen, is thans

zijn onderstaande vennootschappen in de consolidatie van

Naam

Statutaire zetel

Aandeel in

personeelskosten, huur en overige kosten. De deelnemingen

het geplaatste

zijn op dit moment niet selfsupporting.

kapitaal

Algemeen Lasten voor normale bedrijfsvoering bestaande bedrijven

(ten dele) ontvangen.

FRES betrokken:

Yeelen Kura S.A.

Mali

100%

FRES Uganda Ltd

Oeganda

100%

FRES Guiné-Bissau S.A

Guinee-Bissau

100%

Activiteiten De lasten voor normale bedrijfsvoering bestaande bedrijven

FRES is opgericht in 2004 en is statutair gevestigd op Amstel

Naast de voornoemde vennootschappen heeft FRES belangen

Projectfinanciering Wereldbank/Overheid Oeganda (Oeganda):

vielen lager uit dan begroot. Gedurende 2012 is gebleken

49 te Amsterdam. De activiteiten van FRES en haar groeps-

in onderstaande entiteiten. Deze zijn thans niet betrokken in

FRES Uganda dient op basis van het gerealiseerde aantal

dat de bestaande bedrijven in steeds grotere mate hun eigen

maatschappijen bestaan uit het realiseren van duurzame

de consolidatie deze zijn afzonderlijk en gezamenlijk van te

klanten iedere maand aanvragen in voor uitbetaling van de

bedrijfsvoering kunnen financieren. FRES heeft derhalve

rurale elektrificatie in ontwikkelingslanden, met name door het

verwaarlozen betekenis.

subsidie bij de overheid van Oeganda. In 2012 heeft de Over-

zeer beperkte aanvragen gehad voor de financiering van de

plaatsen en beheren van autonome zonne-energiesystemen.

heid van Oeganda enkel een klein bedrag uitgekeerd aan

bedrijfsvoering van deze bedrijven. Dit is in overeenstemming

Daarnaast heeft FRES ten doel het mede participeren in deel-

FRES Uganda. De rest van de geclaimde bedragen zal gedu-

met de doelstelling die FRES namelijk, dat de bedrijven self-

nemingen en samenwerkingen die activiteiten uitoefenen die

het geplaatste

rende 2013 worden uitbetaald.

supporting worden.

bevordelijk zijn voor het doel van de stichting.

kapitaal

Projectfinanciering Guinee-Bissau (EU): De inhoudelijke en

Lasten voor uitbreiding van bedrijven

Groepsverhoudingen

financiele rapportage inclusief de aanvraag voor het voorschot

Yeelen Kura

Er zijn vier vennootschappen: Yeelen Kura S.A., Société

20% via Yeelen

is met enige vertraging in januari 2013 ingediend bij de EU.

Het project in Mali heeft vertraging opgelopen door de poli-

de Services Decentralisés FRES (SSD-FRES), FRES Uganda

Kura)

Naar verwachting zal uitbetaling van het voorschot in mei 2013

tieke situatie in Mali. Desondanks heeft Yeelen Kura in juli 2012

Limited en FRES Guiné-Bissau. FRES is van alle vennoot-

plaatsvinden.

zes zonnecentrales geinstalleerd en in werking gesteld.

schappen, direct of indirect, 100% eigenaar.

Overige subsidies

NuRa

Consolidatie

een bedrag van € 2 overgenomen van genoemde partijen.

Projectfinanciering Burkina Faso (Nuon): Met de afronding

NuRa heeft de uitbreiding van haar activiteiten in 2012 kunnen

Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge

Met deze overname is ook 20% van de aandelen van SSD

van het zogeheten Nuon Commitment is er een bate gereali-

financieren uit eigen kasstroom. Dit heeft ertoe geleid dat

vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen en

verkregen waardoor het aandelenbezit in deze dochteronder-

seerd van circa € 700 duizend. Hiervan is een bedrag van circa

FRES geen financieringsaanvraag van NuRa heeft ontvangen

andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen worden

neming 100% is.

Naam

Statutaire zetel

Aandeel in

SSD-FRES Benin S.A.

Benin

100%

SSD-FRES

Mali

100% (waarvan

De deelneming in Yeelen Kura S.A. is eind 2008 verkregen van EDF en Nuon. FRES heeft deze rechtspersoon voor

52

53

Yeelen Kura is een 100% dochter van FRES. Djibril Séméga

Algemene grondslagen voor de opstelling van de

Winstbelastingen, interest en ontvangen dividenden worden

waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardever-

is de general manager. De commissarissen zijn per 2012 Rob

geconsolideerde jaarrekening

opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten.

mindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger

Betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom

is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de

uit financieringsactiviteiten.

hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde.

Costermans, Liliane Naalden en Thad Hecker. SSD-FRES heeft geen apart bestuur. SSD-FRES bevat de zonnecentrale

Algemene grondslagen

Kimparana.

De jaarrekening is opgesteld op basis van Richtlijn 650 voor fondsenwervende instellingen, zoals opgesteld door de Raad

De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen

Vorderingen en overlopende activa

FRES Uganda Ltd is in 2010 opgericht als 100% dochter van

voor Jaarverslaggeving. Het doel van deze richtlijn is inzicht

wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsacti-

De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen

FRES. Allan Asingwire is de general manager. De commis-

te geven in de kosten van de organisatie en besteding van de

viteiten, voor zover betaling in geldmiddelen heeft plaatsge-

tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de

sarisen per 2012 zijn Majolein Quené, Andre Kuiper en Thad

gelden in relatie tot het doel waarvoor de middelen zijn bijeen-

vonden.

geamortiseerde kostprijs, welke gelijk zijn aan de nominale

Hecker.

gebracht. De jaarrekening is opgesteld in euro’s.

waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieGrondslagen voor de waardering van activa en passiva

FRES Guiné-Bissau S.A. is in 2011 formeel opgericht als

Functionele valuta

100% dochter van FRES. Reinder Bouwmeester is de general

De posten in de jaarrekening van de groepsmaatschappijen

Vergelijking met voorgaand jaar

manager. De commissarissen per 2012 zijn André Kuiper,

worden gewaardeerd met inachtneming van de valuta van

De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaat-

Caroline Nijland en Thad Hecker.

de economische omgeving waarin de groepsmaatschappij

bepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar.

worden bepaald op basis van individuele beoordeling van

haar bedrijfsactiviteiten voornamelijk uitoefent (de functionele

de vorderingen. Effecten Effecten die onderdeel zijn van de handelsportefeuille worden

SSD-FRES Benin is ook in 2010 opgericht als 100% dochter

valuta). De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in euro’s;

Materiële vaste activa

gewaardeerd tegen reële waarde. Waardeveranderingen

van FRES. Het bedrijf is in 2011 formeel opgericht om aan-

dit is zowel de functionele als de presentatievaluta van FRES.

De materiële vaste activa worden gewaardeerd op verkrijgings-

worden rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

prijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien

Gekochte, rentedragende obligaties die geen onderdeel

spraak te kunnen maken op een concessiegebied en vrijstelling van belastingheffingen. Er hebben in 2012 nog geen

Omrekening van vreemde valuta

van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De

zijn van de handelsportefeuille worden gewaardeerd tegen

activiteiten plaatsgevonden.

Vorderingen, schulden en verplichtingen in vreemde valuta’s

afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economi-

geamortiseerde kostprijs.

worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Trans-

sche levensduur en worden berekend op basis van een vast

Verbonden partijen

acties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode worden

percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met

Transactiekosten die zijn toe te rekenen aan effecten die na de

FRES is in 2004 opgericht door n.v. Nuon als een onafhanke-

in de jaarrekening verwerkt tegen de koers die geldt op de

een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het

eerste verwerking worden gewaardeerd tegen reële waarde of

lijke stichting met een eigen bestuur. Sinds juli 2009 hebben

datum van de transactie. De uit de omrekening per balans-

moment van ingebruikneming.

geamortiseerde kostprijs met verwerking van de waardeveran-

FRES en Nuon een sponsorovereenkomst die inhoudt dat

datum voortvloeiende koersverschillen worden opgenomen

Nuon optreedt en beschouwd wordt als hoofdsponsor van

in de staat van baten en lasten.

FRES. In deze overeenkomst is ook opgenomen dat Nuon zitting zal nemen in de Raad van Toezicht.

deringen via de winst-en-verliesrekening worden rechtstreeks Subsidies op investeringen worden in mindering gebracht op

in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

de verkrijgings- of vervaardigingsprijs van de activa waarop de Niet-monetaire activa die volgens de verkrijgingsprijs worden

subsidies betrekking hebben.

gewaardeerd in een vreemde valuta worden omgerekend Tevens voert FRES (in)direct het bestuur over NuRa gevestigd

tegen de wisselkoers op de transactiedatum.

te Zuid-Afrika alsmede Yeelen Ba gevestigd te Burkina Faso.

Liquide middelen De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde

Voor de toekomstige kosten van groot onderhoud aan de

en staan, tenzij anders vermeld, ter vrije beschikking van de

bedrijfsgebouwen is geen voorziening voor groot onderhoud

stichting.

De aandeelhouder van deze entiteiten is N.V. Nuon Energy en

De buitenlandse groepsmaatschappijen en niet-geconsoli-

gevormd. De kosten worden rechtstreeks in het resultaat

zijn formeel derhalve geen eigendom van FRES Nederland.

deerde deelnemingen kwalificeren als bedrijfsuitoefening

verantwoord.

in het buitenland met een andere functionele valuta dan die

Reserves en fondsen De reserves zijn bestemd voor besteding aan projecten en

Transacties van betekenis met verbonden partijen worden

van de stichting. Voor de omrekening van de jaarrekening van

Financiële vaste activa

in beperkte mate voor apparaatskosten. De reserve finan-

toegelicht voor zover deze niet onder normale marktvoor-

deze bedrijfsuitoefening in het buitenland wordt de koers op

De vorderingen op leningen aan deelnemingen alsmede de

ciering activa komt overeen met de in materiële vaste activa

waarden zijn aangegaan. Hiervan wordt toegelicht de aard en

balansdatum gehanteerd voor de balansposten en de wissel-

overige vorderingen worden bij eerste verwerking opgeno-

vastgelegde middelen van FRES-Nederland. Voor een nadere

de omvang van de transactie en andere informatie die nodig is

koersen op de transactiedata voor de posten van de staat

men tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen

toelichting van de achtergrond van de aangehouden reserves

voor het verschaffen van het inzicht.

van baten en lasten. De omrekeningsverschillen die optreden,

de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk zijn aan de nominale

en fondsen wordt verwezen naar de toelichting op het eigen

worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het groepsver-

waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen.

vermogen.

Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaar-

mogen gebracht.

rekening te kunnen toepassen, is het nodig dat het bestuur van

54

ningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa

Overige activa en/of passiva

FRES zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en dat

Kasstroomoverzicht

De stichting beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwij-

De overige activa en passiva zijn gewaardeerd tegen geamorti-

het bestuur schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor

Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe

zingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waarde-

seerde kostprijs, gewoonlijk gelijk aan de nominale waarde.

de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor

methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan

vermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties

het geven van het vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard

uit liquide middelen. Kasstromen in vreemde valuta’s worden

aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief

van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende

omgerekend tegen de gemiddelde koers. Koersverschillen

vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde

veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betref-

inzake geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomover-

voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerba-

fende jaarrekeningposten.

zicht getoond.

re waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid

55

Grondslagen voor resultaatbepaling

Afschrijvingen op materiële vaste activa

1.2 Financiële vaste activa

genoemde leningbedrag is omgezet naar een gift dit met uit-

Materiële vaste activa wordt vanaf het moment van inge-

zondering van de in 2012 verstrekte lening ad € 1.223.902. Dit

Baten

bruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige

Lening u/g NuRa,

2012

2011

Het saldo van de staat van baten en lasten wordt bepaald

gebruiksduur van het actief. Over terreinen wordt niet

totale faciliteit € 1.000.000

€

€

door de baten uit eigen fondsenwerving en de overige baten

afgeschreven. Boekwaarde per 1 januari

-

-

bedrag is (ten dele) terugbetaald door Yeleen Kura aan FRES. Yeelen Ba, Burkina Faso

te verminderen met de bestedingen aan de doelstellingen. Giften worden verantwoord in het jaar waarin deze worden

Financiele baten en lasten

Mutaties

ontvangen. Baten uit nalatenschappen worden verantwoord

Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt,

Verstrekte leningen

in het jaar waarin de omvang betrouwbaar is vastgesteld.

rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betref-

Correctie leningen voorgaande

Verstrekt in: 8.100

2008 -

430.000

2010 Totaal

72.120 80.220

fende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten

jaren

170.000

Lasten

wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactie-

Af: omzetting lening in gift

170.000

430.000

Kosten betrekking hebbende op de normale bedrijfsuitoefe-

kosten op de ontvangen leningen die als onderdeel van de

Boekwaarde per 31 december

-

-

ning waarvoor een bijdrage in natura wordt ontvangen worden

berekening van de effectieve rente worden meegenomen.

bruto verantwoord indien en voor zover deze kosten te kwan-

Te ontvangen dividenden van niet op nettovermogenswaarde

Met Nuon RAPS Utility (NuRa) is per 13 september 2010 een

tificeren zijn.

gewaardeerde deelnemingen en effecten, worden verantwoord

20 jarige lening op afroep afgesloten voor een bedrag van

NuRa, Zuid-Afrika

zodra FRES het recht hierop heeft verkregen.

maximaal € 1.000.000 voor haar 20% aandeel in de finan-

Verstrekt in:

ciering van 8000 nieuwe systemen; de overige 80% wordt

2008

1.781.060

Koersverschillen

Bovenstaande leningen zijn onder andere verstrekt voor opstartkosten en SHS aankopen netwerk. Het totaal van het hierboven genoemde leningbedrag is omgezet naar een gift.

Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling of omrekening

Belastingen

als subsidie verstrekt door de DoE. Hiervan is ultimo 2012

2010

1.000.000

van monetaire posten worden in de staat van baten en lasten

De stichting is niet belastingplichtig voor de vennootschaps-

€ 1.000.000 door FRES geëffectueerd. In 2012 heeft een cor-

2011

1.457.350

verwerkt in de periode dat zij zich voordoen, tenzij hedge

belasting noch voor de omzetbelasting. De stichting heeft de

rectie plaatsgevonden van verstrekte gelden die in eerste

2012

accounting wordt toegepast.

ANBI status in 2008 verkregen.

instantie anders zijn geëtiketteerd. De gehele leningfaciliteit

Totaal

442.000 4.680.410

is omgezet naar een gift. Bovenstaande leningen zijn onder andere verstrekt voor

TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN DE GECONSOLIDEERDE BALANS

1.1 Materiële vaste activa

Installaties

Installaties

Terreinen en

Installaties en

Computers,

en materi-

en materialen

gebouwen

materialen

software en

alen FRES

FRES Uganda

Yeelen Kura

Yeelen Kura

kantoor-

en SSD

en SSD

inventaris

271.981

3.833.456

18.706

Guiné-Bissau

Totaal

uitbreiding SHS, non payment project en vervanging van

deze wordt berekend aan de hand van de 12 maands euribor

accu’s. Het totaal van het hierboven genoemde leningbe-

tarief. Op basis van de “Interest Waiver” heeft FRES afgezien

drag is omgezet naar een gift dit met uitzondering van de in

van het in rekening brengen van rente over de bovengenoem-

2011 en 2012 verstrekte leningen ad € 497.350 respectievelijk

de lening.

€ 442.000. De lening uit 2011 is reeds in 2012 ontvangen de lening uit 2012 zal gedurende 2013 worden ontvangen.

1.3 Overige toelichting

Aanschafwaarde

-

Afschrijvingen

-

5.144

36.149

705.444

15.972

762.709

Boekwaarde 1 januari

-

62.398

235.832

3.128.012

2.734

3.428.976

Bestedingen

651.507

486.271

340.677

3.629.519

499

5.108.473

Ontvangen subsidies en giften

67.542

In beginsel is er over deze lening jaarlijks rente verschuldigd,

4.191.685

Mutaties boekjaar: 651.507

-

-

1.901.649

-

2.553.156

Afschrijvingen

-

51.158

136.342

1.527.619

1.095

1.716.214

Totaal mutaties

-

435.113

204.335

200.251

596-

3.392.259

In 2012 en in voorgaande jaren zijn er diverse leningen door

FRES Guiné-Bissau, Guinee-Bissau

FRES Nederland verstrekt aan de werkmaatschappijen.

Verstrekt in:

De meeste van deze verstrekte leningen zijn door het bestuur

2011

1.275

van FRES Nederland omgezet in een gift.

Totaal

1.275

Een overzicht van de verstrekte leningen is onderstaand opge-

Bovenstaande lening is verstrekt ten behoeve van de opstart

nomen. Hieronder zijn ook leningen opgenomen die

van de activiteiten in Guinee Bissau. Het totaal van het hier-

niet zijn omgezet naar een gift.

boven genoemde leningbedrag is omgezet naar een gift.

Yeelen Kura, Mali

FRES Uganda, Oeganda

Verstrekt in: Boekwaarde 31 december

2009

Verstrekt in: 247.420

2012

1.046.011

Totaal

1.046.011

Aanschafwaarde

-

553.813

612.658

5.561.326

19.205

6.747.002

2010

61.623

Afschrijvingen

-

56.302

172.491

2.233.063

17.067

2.478.923

2011

1.806.444

Totaal

-

497.511

440.167

3.328.263

2.138

4.268.079

2012

2.341.620

Bovenstaande lening is verstrekt ten behoeve van de beste-

Totaal

4.457.107

dingen. Er is een lening faciliteit afgegeven voor € 1.200.000.

Afschrijvingspercentage

10%-33%

0%-20%

20%

20%

Het totaal van het leningbedrag is omgezet naar een gift. Bovenstaande leningen zijn onder andere verstrekt voor de

Het saldo terreinen en installaties heeft onder andere betrekking op de activa welke zijn verkregen als onderdeel van de overname

aankopen van solar plants, vervanging van accu’s, prepaid-

van Yeelen Kura eind 2008, alsmede de bestedingen van Yeelen Kura na 2008. Het betreft onder andere de zonnecentrale in Mali.

meters en uitbreiding netwerk. Het totaal van het hierboven

In 2012 heeft Yeelen Kura geïnvesteerd in gebouwen, installaties, zonne-apparatuur, hardware, en kantoor-meubilair.

56

57

2.1 Vorderingen en overlopende activa 31-12-2012 Debiteuren

31-12-2011

Totaal

> 1 jaar

Totaal

> 1 jaar

221.063

-

163.735

-

Vorderingen van Yeelen Kura

12.820

23.872

Vorderingen van FRES Uganda

19.621

118.550

1.748

2.689

Vooruitbetaalde kosten Vooruitbetaalde kosten Oeganda Bridgeloan NuRa Subsidies

-

2.292

442.000

497.350 -

15.171

17.871

-

826.359

-

-

2.982.667

3.3 Bestemmingsreserve financiering activa

Hiervan is € 7 miljoen door FRES ontrokken dit ten behoeve

Deze reserve is op grond van de Richtlijn Fondsenwervende

van de bijdragen in bestedingen.

Instellingen gevormd. Het saldo is gelijk aan de totale boekwaarde van de materiele vaste activa benodigd voor de

In de voornoemde onttrekking is een bedrag van circa

bedrijfsvoering van FRES Nederland. Omdat deze richtlijn

€ 1,6 miljoen begrepen welke als leningen ter beschikking zijn

voor Yeelen Kura en FRES Oeganda niet van toepassing is,

gesteld, aan Yeelen Kura en NuRa. Deze leningen worden

is het saldo van vaste activa van deze rechtspersonen niet

in 2013 terug ontvangen door FRES.

in de bestemmingsreserve betrokken.


2.270.244

Overige vorderingen en overlopende activa Totaal

-

kelijke waarde van € 9 miljoen is gegroeid naar € 11 miljoen.

31-12-2012

31-12-2011

389.476

124.555

ING Bank ASN Bank Bancaire tegoeden Yeelen Kura

31.199

25.140

2 75.442

2 18.100

Bancaire tegoeden FRES Uganda

40.874

15.273

De reële waarde van de vorderingen benadert de boekwaarde

Alle bovenstaande effecten zijn beursgenoteerd en staan ter

Bancaire tegoeden

12.767

-

ervan, gegeven het kortlopende karakter ervan en het feit dat

vrije beschikking van de stichting.

FRES Guiné-Bissau

waar nodig voorzieningen voor oninbaarheid zijn gevormd.

Kas In 2009 heeft de stichting een beleggingsbeleid geformu-

Totaal

577

322

750.335

383.390

Met Nuon RAPS Utility (NuRa) is per 16 oktober 2012 een korte

leerd. De beleggingsactiviteiten worden uitgevoerd door

lening aangegaan met FRES van € 442.000. De lening wordt

ING en gemonitored door het FRES bestuur. Het rendement

De liquide middelen staan ter vrije beschikking. De liquide

in 2013 terug betaald. Op de lening is geen rente verschuldigd.

op de effecten bedroeg in 2012 12,57% (2011:2,08%). Het

middelen worden aangewend voor de bedrijfsvoering alsmede

De lening is verstrekt om de periode te overbruggen tussen de

FRES bestuur heeft het beleggingsbeleid geëvalueerd en het

voor de doelstelling van de stichting.

betaling van crediteuren en de ontvangsten van de subsidie

besloten geen wijzigingen aan te brengen.

Stand per 1 januari

2011 4.296

596-

1.562-

2.138

2.734

Bij: resultaat boekjaar conform resultaatbestemming Stand per 31 december 4. Fondsen 4.1 Bestemmingsfonds Donatie Nuon Dit bestemmingsfonds betreft het deel van de donatie van € 10.000.000 van N.V. Nuon Energy dat nog niet besteed is. Het verloop van deze reserve is als volgt: 2012

2011

5.375.262

7.380.376

Bij: onttrekking

1.283.973-

2.005.114-

Stand per 31 december

4.091.289

5.375.262

Stand per 1 januari

van DoE.

2012 2.734

3. Reserves In onderstaande grafiek is de waardeontwikkeling van de

De subsidies betreffen subsidies die nog te ontvangen zijn

beleggingportfeuile vanaf de start t/m 1 januari 2013 weer-

3.1 Continuïteitsreserve FRES Nederland

van projectfinancieringen van Burkina Faso (EU) € 178.458,

gegeven. In deze grafiek zijn tevens de onttrekkingen opge-

Dit betreft een continuïteitsreserve voor FRES Nederland, met

De ontrekking van dit fonds gedurende 2012 heeft betrekking

Mali € 1.743.433 en Oeganda € 348.353.

nomen, zodat het rendement ten opzichte van de startdatum

deze reserve is het mogelijk om de kosten van FRES Neder-

op de kosten die zijn gemaakt voor onder andere NuRa en de

zichtbaar wordt.

land gedurende een half jaar op te kunnen vangen.

uitbreiding van Yeelen KuRa. Deze kosten komen direct ten

De overige leningen betreffen leningen aan Yeelen Kura voor vervanging van systemen en aanschaf nieuwe 500 SHS syste-

laste van dit bestemmingsfonds. Onttrekkingen (cum)

(in miljoen euro)

men en een lening aan Oeganda inzake de overbrugging met

Aandelen

Stand per 1 januari

betrekking cashflow in afwachting van uitkering van subsidie

Obligaties

Bij: resultaat boekjaar

Liquiditaties

conform resultaatbestemming

gelden van de Oegandese overheid.

12

De post overige vorderingen betreft voorschotten die FRES verstrekt heeft aan medewerkers die op missie gaan of zijn geweest alsmede de per balansdatum nog te ontvangen donatie gelden van N.V. Nuon Energy. De overlopende acitva betreft de ultimo 2012 nog te ontvangen rente over 2012. Deze is na balansdatum ontvangen.


10

2011

250.000

250.000

4.2 Bestemmingsfonds Hivos/Oeganda Dit bestemmingsfonds betreft de subsidie die van Hivos is

-

-

250.000

250.000

ontvangen voor de start-up van het FRES bedrijf in Oeganda. Het verloop van deze reserve is als volgt:

8

3.2 Bestemmingsreserve voor toekomstige projecten

6 4

Deze bestemmingsreserve betreft een reserve ten behoeve

Stand per 1 januari

van nieuwe projecten die nog niet gecommiteerd zijn.

Bij: onttrekking Stand per 31 december

2 0

2.2 Effecten

2012

Stand per 1 januari 28 / 3 / 09

31 / 12 / 09

31 / 12 / 10

31 / 12 / 11

31 / 12 / 12

31-12-2012

31-12-2011

Aandelen

1.649.288

2.981.604

De in de grafiek opgenomen liquiditeiten betreft louter de aan

Obligaties

2.348.767

5.467.274

de effecten gekoppelde beleggersrekening.

37.560

108.388

4.035.615

8.557.266

2012

2011

3.881.696

4.138.882

2012

2011

129.516

200.000

129.516-

70.484-

-

129.516

4.3 Bestemmingsfonds EU/Guinee Bissau

Bij: resultaat boekjaar conform resultaatbestemming

1 .093.639

257.186-


4.975.335

3.881.696

Dit bestemmingsfonds betreft de EU subsidie voor FRES Guinee Bissau.

Opgelopen couponrente obligaties Totaal

58

De grafiek laat zien dat de totale waarde van de beleggingen en de onttrekkingen gestaag is toegenomen. De oorspron-

59

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen

Het verloop van deze reserve is als volgt:

Er is een jaarlijkse huurverplichting voor de Amstel 49 te

TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN DE GECONSOLIDEERDE STAAT VAN BATEN EN LASTEN

Amsterdam van € 9.600. De huur is jaarlijks opzegbaar.

2012

2011

Stand per 1 januari

264.847

-

Bij: toevoeging

264.847-

264.847

Nuon heeft zich voor een bedrag van € 1.850.000 gecommit-

Algemeen

-

264.847

teerd aan FRES ten behoeve van projecten in Zuid-Afrika, Mali

De donaties betreffen baten uit eigen fondsenwerving.


Overige subsidies

en Burkina Faso. Per 31 december 2012 is het hele bedrag 5. Kortlopende schulden en overlopende passiva

Crediteuren FRES Nederland

gebruikt door FRES.

31-12-2012

31-12-2011

186.503

19.106

Vooruitontvangen gelden Nuon Commitment

-

494.616

Vooruitontvangen gelden Nuon EU/BF

-

172.365

Overlopende passiva Totaal

300.000

-

Totaal

300.000

-

shs systemen werden aangeschaft voor het aansluiten van

in juli 2012 eenzijdig besloten het partnerschap binnen het

nieuwe klanten in Zuid-Afrika, Oeganda, Burkina Faso en

Publiek Private Partnerschap met Nuon en FRES te beeindigen

Guinee Bissau. In totaal werden 7.200 nieuwe klanten aange-

omdat DGIS van mening is dat FRES zijn doelen niet heeft

sloten in 2012, deze ontwikkeling zet zich door in 2013.


Rente bank 6. Baten en lasten

Resultaat rente obligaties

de subsidieperiode. FRES stelt dat zij aan haar subsidiever2.487.360

2.555.140

24.134

6.872

Overige schulden van FRES Uganda

Stichting Doen (Oeganda)

In 2012 werden in Mali 6 zonnecentrales gerealiseerd. Nieuwe DGIS (Directoraat-generaal Internationale Samenwerking) heeft

tot beëindiging van de subsidie en verzoekt een verlenging van

19.937

43.837

2.717.934

3.291.936

Alle bovenstaande kortlopende schulden hebben een loop-

2011

Continuïteit van de activiteiten

behaald. FRES vordert vernietiging van het besluit van DGIS

Overige schulden van Yeelen Kura

2012

Dividenden

plichtingen heeft voldaan en daarmee recht heeft op het reste-

6.1 Baten

(On) gerealiseerd koersresultaat

rende subsidiebedrag a € 7.100.000.

Baten uit eigen fondsenwerving particulieren

aandelen

2012

2011

-

11.057

239.662

197.159

54.407

84.597

366.568

289.473-

(On) gerealiseerd koersresultaat NuRa

2012

2011

De Zuid-Afrikaanse overheid heeft het subsidie contract

Donatie bijdrage kerstpakket

met NuRa opnieuw verlengd voor de uitbreiding van 6000

medewerkers Nuon

3.250

3.596

systemen voor de periode 2012-2014.

obigaties

101.222

240.217

Totaal

761.859

243.557

Donatie bijdrage huisvesting

3.600

3.600

Beleggingsopbrengsten

tijd van minder dan één jaar. De reële waarde van de schulden

Particulieren donaties

5.530

3.326

De in 2012 aanwezige liquide middelen zijn deels aange-

benadert de boekwaarde ervan.

Totaal

12.380

10.522

Vooruitontvangen gelden Nuon, Nuon Commitment en

De gelden van particuliere donoren uit 2011 werden in 2012

lasten. In het bovenstaande bedrag aan opbrengsten uit beleg-

Nuon EU/BF

ingezet voor het FRES-bedrijf in Guinee-Bissau.

gingen ad € 761.859 is een bedrag van € -/- 261.143 opge-

wend in het kader van beleggingen. De hieruit voortvloeiende opbrengsten zijn verantwoord onder de financiële baten en

Om de inzichtelijkheid te verbeteren is er met ingang van de jaarrekening 2011 gekozen voor het opsplitsen van de vooruit-

nomen als ongerealiseerd resultaat op de beleggingen. Baten uit eigen fondsenwerving bedrijven

ontvangen gelden naar de betreffende projecten.

Tevens zijn liquide middelen aangehouden op de bij de bankin2012

2011

106.095

102.552

709.866

918.903

75.000

50.000

stelling aanwezige rekening courant en depositorekening.

Payrollkosten Nuon voor inzet Director Business Development

Overige baten

Projectfinanciering Burkina Faso (Nuon) Donatie Alliander bureaukosten Donatie Greenloans Totaal

10.000

-

900.961

1.071.455

2012

2011

993.246

669.834

153.907

6.606

40.280

-

1.147.153

676.440

Yeelen Kura uit reguliere bedrijfsactiviteiten FRES Uganda uit reguliere bedrijfsactiviteiten

Het Nederlandse bedrijf Greenloans, onderdeel van ALFAM

FRES Guiné-Bissau uit reguliere

Consumer Credit, heeft € 10.000 als kerstgift gedoneerd voor

bedrijfsactiviteiten

de installatie-activiteiten van FRES Uganda.

Totaal

Subsidies van overheden

60

2012

2011

Burkina Faso (EU)

350.824

196.234-

Wereldbank/Overheid Mali

107.648

-

Wereldbank/Overheid Oeganda

365.701

264.847

Totaal

824.173

68.613

61

6.2 Lasten Besteed aan doelstellingen

Bestemming

Doelstelling Bestaande bedrijven

Uitbreiding bedrijven

Beheer en

Totaal 2012

Yeelen Kura, Mali

Nura,

Yeelen Ba,

FRES

FRES

Yeelen

Nura,

Zuid Afrika Burkina Faso Guiné-Bissau

Yeelen Ba,

FRES

FRES

Burkina Faso Guiné-Bissau

Uganda

Benin

Totaal 2011

2012

administratie Lasten

Begroot

Nieuwe

Uganda

Kura, Mali

Zuid Afrika

€

€

€

€

€

€

€

€

€

€

€

€

18.497

35.375

-

-

-

1.328.437

-

521.149

786.055

1.496.054

-

-

initiatieven €

€

€

€

4.185.568

5.962.113

3.630.690

Afdrachten

-

-

-

Aankopen en verwervingen

-

-

-

Uitbesteed werk

-

-

-

Subsidies en bijdragen

Publiciteit en communicatie

3.004

6.497

4.076

3.897

5.519

2.476

5.357

3.523

1.813

4.991

68

689

15.150

57.061

47.606

26.929

Personeelskosten

304.197

17.135

37.061

23.252

22.231

31.478

14.125

30.557

20.096

10.339

28.468

389

3.933

86.417

325.478

271.545

Huisvestingskosten

1.733

3.749

2.352

2.249

3.184

1.429

3.091

2.033

1.046

2.880

39

398

8.741

32.923

27.468

39.758

Kantoor- en algemene kosten

4.008

8.669

5.439

5.200

7.363

3.304

7.147

4.701

2.418

6.659

91

920

20.213

76.131

63.516

60.336

938

2.029

1.273

1.217

1.723

773

1.673

1.100

566

1.559

21

215

4.731

17.819

14.866

78.175

-

-

-

6.387.113

4.140.085

Afschrijvingen en rente Totaal

45.314

93.380

36.392

34.795

49.267

1.350.544

47.826

552.602

802.237

1.540.611

608

6.155

135.252

4.694.981

1,0%

2,0%

0,8%

0,7%

1,0%

28,8%

1,0%

11,8%

17,1%

32,8%

0,0%

0,1%

2,9%

100%

De toerekening van de kosten aan de activiteiten, zoals gepresenteerd in de geconsolideerde staat van baten en lasten vindt plaats middels het tijdschrijfsysteem. De toerekening van de kosten van fondswerving vind plaats aan de hand van het toerekening model. Hierbij dient het urenregistratiesysteem als uitgangspunt. De kosten voor fondswerving bedragen voor het jaar 2012 € 57.753. Bij FRES bestaan de kosten van fondswerving met name uit de kosten die worden gemaakt voor het realiseren van projectsubsidies. De kosten van fondswerving bedragen ten opzichte van de subsidies 1,6%.

62

63

6.3 Vergelijking realisatie versus begroot

Bestedingspercentage lasten

ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER 2012

Het bestedingspercentage lasten bedraagt over 2012 97%

(na resultaatsbestemming)

Personele kosten coördinatie en ondersteuning

(2011; 95%). Het bestedingspercentage lasten wordt als volgt

Middels het invoeren van het tijdschrijfsysteem is inzichtelijk

berekend. Het totaal van de bestedingen aan de doelstellingen

gemaakt hoe de kosten besteed zijn. In combinatie met

gedeeld door de som der lasten.

31 december 2012

31 december 2011

€

€

Activa 1. Vaste Activa

de personeelskosten zijn de uitgaven iets hoger dan begroot. Het aantal FTE’s per 31 december 2012 was 3,8 fte, dit was

Het percentage is mede zo hoog, of wel het overhead percen-

1.1 Materiële vaste activa

hoger dan een jaar eerder 2,4.

tage zo laag, omdat bestuursleden en commissarissen hun

1.2 Financiële vaste activa

2.138

2.734

900.127

191.640 902.265

werk op vrijwillige basis verrichten.

194.374

2. Vlottende Activa

Naast de FTE was er per 31 december 2012 één freelancer werkzaam voor FRES. Het aantal FTE’s inclusief freelancer

Het bestedingspercentage kosten voor beheer en administratie

2.1 Vorderingen en overlopende activa

637.377

517.910

bedroeg per 31 december 2012 4,8 fte.

ten opzichte van de totale lasten bedraagt 2,9%.

2.2 Vordering op Groepsmaatschappijen

3.528.692

1.214.412

2.3 Effecten

4.035.615

8.557.266

De toename van de personeelskosten in 2012 ten opzichte van

Bestedingspercentage baten

421.253

150.017

2011 is rechtstreeks veroorzaakt doortoename van het aantal

Het bestedingspercentage baten bedraagt over 2012 291%

personeelsleden.

(2011: 182%). Het bestedingspercentage baten wordt als volgt


berekend. Het totaal van de bestedingen aan de doelstellingen 6.4 Overige toelichtingen

Totaal

zijn dus exclusief de onttrekkingen aan reserves die aan activi-

Passiva

teiten in 2012 besteed zijn.

3. Reserves 3.1 Continuïteitsreserve FRES Nederland

Hieronder is een grafiek opgenomen die het verloop van de bestedingen in de afgelopen jaren weergeeft.

Toevoeging aan fondsen

3.2 Bestemmingsreserve voor toekomstige

(in miljoen euro)

Op basis van de subsidievoorwaarden worden bepaalde

projecten

ontvangen subsidies toegevoegd aan een bestemmingsfonds.

3.3 Bestemmingsreserve financiering activa

7

9.525.202

10.633.979

250.000

250.000

4.975.335

3.881.696

2.138

2.734 5.227.473

De verantwoording van de aanwending van deze subsidies

6

4.1 Bestemmingsfonds Donatie Nuon

5 Saldo bestemmingsfondsen

4 3 2 1

31-12-2012

31-12-2011

Bestemmingsfonds donatie Nuon 4.091.289

5.375.262

-

129.516

Gepland

Bestemmingsfonds Hivos

Actueel

Bestemmingsfonds EU Guinee Bissau

0 2012

2011

2010

Totaal

4.134.430

4. Fondsen

vindt dan ook via deze bestemmingsfondsen plaats.

2009

10.439.605

gedeeld door het aantal baten, ontvangen in 2012. Deze baten

Meerjarig overzicht bestedingen

2008

8.622.937

-

264.847

9.318.762

9.904.055

4.091.289

5.375.262

4.2 Bestemmingsfonds Hivos/Oeganda

-

129.516

4.3 Bestemmingsfonds EU Guinee Bissau

-

264.847 4.091.289

5.769.625

9.318.762

9.904.055

206.440

729.924

9.525.202

10.633.979

5. Kortlopende schulden en overlopende passiva

Aantal werknemers

De bestedingen en investeringen zijn geleidelijk gestegen sinds

Per 31 december 2012 waren er 3,8 betaalde FTE’s (2011: 2,4

2008, met een lichte daling in 2011. De grote stijging in de

FTE’s) werkzaam voor FRES. Tussen FRES en deze medewer-

bestedingen en investeringen tussen 2011 en 2012 wordt ver-

kers bestaat geen dienstverband.

Totaal

oorzaakt door de aankoop en installatie van zes nieuwe zonnecentrales in Mali en de start van de operationele activiteiten

Bezoldiging bestuurders

voor nieuwe FRES-bedrijven in Oeganda en Guinee-Bissau.

De bezoldiging van de bestuurders bedraagt € 0 (2011: € 0).

Tevens heeft FRES geïnvesteerd in SHS uitbreiding voor Mali

Er zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt aan

en Burkina Faso. Het belangrijkste is het feit dat de bijbeho-

bestuurders. Tussen FRES en de bestuurders bestaat geen

rende klantengroei achterliep op de gedane bestedingen tot

dienstverband.

en met 2010, maar die heeft zich hersteld in 2011 en 2012. Percentage bestedingen aan doelstellingen Overeenkomstig richtlijn 650 van de Raad voor Jaarverslaggeving wordt in onderstaande toelichting een aantal percentages vermeld.

64

65

ENKELVOUDIGE STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2012

TOELICHTING OP DE BALANS EN STAAT VAN BATEN EN LASTEN

Werkelijk 2012

Begroot 2012

Werkelijk 2011

€

€

€

Baten uit eigen fondswerving

913.341

5.000

1.081.977

Subsidies

650.824

3.391.649

68.613

Algemene grondslagen voor de opstelling van de

Toelichting op de onderscheiden posten van de balans

jaarrekening

6. Baten

Financiële vaste activa Algemene grondslagen

Het verloop van de financiele vaste activa gedurende 2012 is

De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld op basis van

als volgt:

Richtlijn 650 voor fondsenwervende instellingen. Het doel van Som der baten

1.564.165

3.396.649

1.150.590

7. Lasten Besteed aan doelstellingen

4.185.567

5.962.112

2.919.999

Directe ondersteuning Bestaande Bedrijven

205.277

149.182

36.281

Directe ondersteuning Uitbreiding Bedrijven

162.124

117.822

242.211

6.762

4.914

31.158

Fres servicekosten besteed aan doelstellingen

Directe ondersteuning Nieuwe Initiatieven Fres servicekosten beheer & administratie Directe kosten Indirecte kosten en kosten uit beleggingen

126.511

143.994

114.493

8.741

9.088

85.253

4.694.982

6.387.112

3.429.395

2012

2011

191.640

-

15.200

312

Resultaat deelneming

693.287

191.328

in euro’s.


900.127

191.640

De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor

De deelnemingen in Yeelen Kura en SSD zijn per 31 december

de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarreke-

2012 op nihil gewaardeerd en zijn daardoor niet afzonderlijk

ning zijn gelijk.

zichtbaar in het saldo financiële vaste activa.

Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva

Vordering op groepsmaatschappijen

en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar

Onder de vorderingen op groepsmaatschappijen is de vorde-

de op pagina 52 tot en met 56 opgenomen toelichting op de

ring op Yeelen Kura verantwoord.

deze richtlijn is inzicht te geven in de kosten van de organisatie

Stand per 1 januari

en besteding van de gelden in relatie tot het doel waarvoor

Kapitaalstorting

de middelen zijn bijeengebracht. De jaarrekening is opgesteld

geconsolideerde balans en staat van baten en lasten. Overige toelichtingen op de enkelvoudige balans

Som der lasten

Financiële vaste activa

Voor de overige toelichtingen wordt volstaan met een verwijzing naar de toelichting op de balansposten van de geconsoli-

Overige vorderingen Subtotaal

2.990.463-

2.278.805-

761.859

150.000

243.557

gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden deze

Overige opbrengsten

1.090.378

-

225.579-

leningen en obligaties gewaardeerd tegen de geamortiseerde

Voor de overige toelichtingen op de staat van baten en lasten

191.328

kostprijs. Bijzondere waardeverminderingen worden in minde-

wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde

ring gebracht op de geamortiseerde kostprijs en direct

staat van baten en lasten 2012.

ringen omvatten leningen en obligaties die tot de vervaldag Financiële baten Resultaat deelneming Yeelen Kura Resultaat deelneming FRES Uganda Resultaat deelneming FRES Guinee Bissau

deerde jaarrekening 2012.

De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorde-

3.130.817-

695.721 2.434-

Toelichting op de staat van baten en lasten

zullen worden aangehouden. Deze vorderingen worden initieel

verantwoord in de staat van baten en lasten. Resultaat

585.293-

2.840.463-

2.069.499-

Deelnemingen Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode (nettovermogenswaarde). Wanneer 20% of meer van de stemrechten uitgebracht kan worden, wordt ervan uitgegaan dat er invloed van betekenis is. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover de stichting in deze situatie geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan wel het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt hiervoor een voorziening getroffen.

66

67

Overige gegevens

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accoun-

Statutaire regeling betreffende de bestemming van het

tant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor

resultaat

het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld

In de statuten van de stichting is geen bepaling opgenomen

daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden

betreffende de resultaatbestemming.

die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdruk-

Vaststelling van de jaarrekening over het boekjaar 2012

king te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing

De jaarrekening 2012 is vastgesteld te Amsterdam door het

van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van

bestuur op 22 april 2013 en is goedgekeurd door de Raad van

Controleverklaring van de onafhankelijke

de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële

Toezicht op 25 april 2013.

accountant

verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie

Voorstel tot bestemming van het resultaat over het

Aan: het bestuur van Stichting Rural Energy Services

van het algehele beeld van de jaarrekening.

boekjaar 2012

Wij hebben de in dit Jaarverslag 2012 op pagina 48 tot en met

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-

ten bedrage van € 585.293 negatief wordt verwezen naar het

67 opgenomen jaarrekening 2012 van Stichting Rural Energy

informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing

hieronder staande overzicht. Het bestuur heeft de bestemming

Services te Amsterdam gecontroleerd. Deze jaarrekening

voor ons oordeel te bieden.

van het resultaat vastgesteld conform het daartoe gedane

Voor het voorstel van de verdeling van het resultaat van 2012

bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per

voorstel.

31 december 2012 en de geconsolideerde en enkelvoudige

Oordeel

staat van baten en lasten over 2012 en de toelichting, waarin

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld

zijn opgenomen een overzicht van de grondslagen voor finan-

van de grootte en de samenstelling van het vermogen van

Stand per

Resultaat

Stand per

ciële verslaggeving en andere toelichtingen.

Stichting Rural Energy Services per 31 december 2012 en

1 januari

bestemming

31 december

2012

2012

2012

250.000

-

250.000

3.881.696

1.093.639

4.975.335

2.734

596-

2.138

5.375.262

1.283.973-

4.091.289

Bestemmingsfonds Hivos

129.516

129.516-

-

Bestemmingsfonds EU/Guinee Bissau

264.847

264.847-

-

9.904.055

585.293-

9.318.762

Dit voorstel is in de jaarrekening verwerkt.

van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Richtlijn Verantwoordelijkheid van het bestuur

650 voor fondsenwervende instellingen van de Nederlandse

Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het

Raad voor de Jaarverslaggeving.

ContinuÏteitsreserve FRES Nederland

taat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met

Mededeling betreffende het jaarverslag

Bestemmingsreserve voor toekomstige projecten

Richtlijn 650 voor fondsenwervende instellingen van de Neder-

Wij hebben het jaarverslag gelezen teneinde van materieel

landse Raad voor de Jaarverslaggeving. Het bestuur is tevens

belang zijnde inconsistenties, indien aanwezig, met de gecon-

verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als

troleerde jaarrekening te onderkennen. Op basis van het door-

het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaar-

lezen van het jaarverslag vermelden wij dat het jaarverslag,

rekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel

voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met

belang als gevolg van fraude of fouten.

de informatie in de jaarrekening en dat het jaarverslag alle

opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resul-

Bestemmingsreserve financiering activa Bestemmingsfonds Donatie Nuon

informatie bevat die vereist is volgens Richtlijn voor de JaarVerantwoordelijkheid van de accountant

verslaggeving 650 ‘Fondsenwervende instellingen’. Wij hebben

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over

geen controle- of beoordelingswerkzaamheden uitgevoerd

de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze

op de informatie in het jaarverslag.

controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist

Rotterdam, 30 april 2013

dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voor-

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Bestuur FRES

schriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Origineel getekend door: Drs. J. van Hoof RA

Annemarie Goedmakers Serge Leijten Harry Droog

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de

Raad van Toezicht FRES

toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaam-

Aad Veenman

heden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste

Peter Smink

oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

68

69

Deel 5 Vooruitblik 2013 en verder

70

71

Vooruitblik FRESbedrijven

intensieve marketingacties onder de doelgroepen.

FRES Uganda

Het bedrijf werkt aan financiële zelfstandigheid. We

In Oeganda wordt in 2013 het klantenaantal rond de

rollen het pilotproject met pre-payment-meters uit.

huidige vier energiewinkels verdicht. We focussen op

Het probleem van de verliesgevende tariefstelling voor

kwaliteit van onderhoud en op de service aan klanten,

diesel-minigrid klanten lossen we op.

om de groei vast te houden. Voor medewerkers werken we aan faciliteiten als verzekeringen van ziektekosten

NuRa in Zuid-Afrika

en arbeidsongeschiktheid. In 2017 moeten in Oeganda

In Zuid-Afrika werkt NuRa via solide groei in aantal

9.950 klanten zijn aangesloten.

Vooruitblik FRES-NL FRES-Nederland draagt met een kleine, slagvaardige organisatie in Amsterdam en een groot aantal vrijwil-

klanten naar financiële zelfstandigheid van het bedrijf, te bereiken in 2013. De non-payment bestrijding en

FRES Guiné-Bissau

ligers, experts en ondersteuners bij aan het realiseren

In 2017 wil FRES ruim 67 duizend huishoudens en kleine

professionalisering van de organisatie voeren we verder

Na het succesvolle eerste jaar richt het bedrijf zich op

van de doelstellingen van de FRES-bedrijven.

bedrijven van elektriciteit voorzien. In 2020 moet dat

door, door de in gang gezette processen van het non-

versterkte groei in 2013. In 2017 moeten dat er in totaal

aantal op 100 duizend liggen. Volgens het Businessplan

payment actieplan goed te blijven monitoren. In 2017

4.000 zijn.

2013-2017 streven alle FRES-bedrijven naar:

wil NuRa ruim 32.000 klanten bedienen.

Bestuur Het Bestuur en de Raad van Toezicht bewaken de

Nieuwe initiatieven

· verdere groei in klantenaantallen en klantenbehoud;

goede uitvoering van het Businessplan 2013 – 2017.

· verbetering betalingsgedrag;


Naast de vijf huidige FRES-bedrijven zullen we nieuwe

· optimaal onderhoud systemen en service aan klanten;

Snelle verhoging van het aantal klanten is het speerpunt

initiatieven in andere landen ontwikkelen. Deze moeten

Organisatie

· verdere professionalisering en financiële

voor Yeelen Ba na de tariefsverlaging aan het begin van

leiden tot 3.000 nieuwe klanten in 2017.

We blijven werken met een klein team van vaste mede-

zelfstandigheid.

2012. Doel is om in 2017 8.000 huishoudens en kleine

werkers en een groter team van (pro deo) experts en

bedrijven van elektriciteit te voorzien. De groei in 2013

ondersteuners.

Yeelen Kura in Mali

haalt Yeelen Ba uit intensivering van zijn marketingacti-

Yeelen Kura wil 10.000 klanten in 2017 realiseren door

viteiten en verdichting van zijn klanten aantallen. In 2013

Partners

zowel het aantal klanten voor SHS als voor Solar Mini-

zal een haalbaarheidsstudie naar de potentie van Solar

Ons netwerk van partners, met elk hun eigen bijdrage

grids te vergroten. Meer dan de helft van de nieuwe

Minigrid installaties gedaan worden.

in geld, tijd en/of kennis, vergroten we verder door een

klanten zullen SHS-klanten zijn. Dat doen we onder

goed relatiebeheer via bestuursleden, Raad van Toe-

meer door samenwerking met lokale overheden en via

zicht, Commissarissen en medewerkers. Risicomanagement Het bestuur en de Raad van Toezicht voeren een beleid gericht op beperking van de risico’s op een aantal speerpunten voor 2013: gestage groei in aantallen klanten, financiële zelfstandigheid van de FRES-bedrij-

Gerealiseerde en geplande klantengroei totaal 2001-2017

ven, stiptheid van betalingen, en de vervoerskosten. Fondsenwerving Voor de investeringen in de periode 2013-2017 is een

70,000

investering nodig van ruim € 46 miljoen. Rond € 28

60,000

miljoen moet nog worden geworven. We blijven on-

50,000

en zakelijke donaties voor de ambities 2017-2020. We

verminderd inzetten op het aantrekken van subsidies zullen andere mogelijkheden van financiering actief ver-

40,000

kennen in 2013. Particuliere donoren werven we niet

30,000

actief zelf, maar waar mogelijk via onze partners.

20,000

Communicatie Communicatie in 2013 staat in het teken van verdere

10,000

draagvlakversterking bij (potentiële) experts, vrijwilligers, stakeholders, partners en het geïnteresseerde publiek. 2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

0

De reguliere middelen als de digitale nieuwsbrief en stakeholdersbijeenkomsten blijven we inzetten evenals de website en het jaarverslag.

72

73

Operating account 2013

Toelichting op de baten Een deel van de ontvangsten loopt via de balans. Ze worden pas als baten verantwoord indien er concrete uitgaven zijn, die ten laste van deze ontvangsten kunnen worden verantwoord. Project subsidies (gecommiteerd*) Yeelen Ba, Burkina Faso (EU)

Baten

Naar verwachting zal FRES het vierde voorschot van € 101.817 voor 2013 in het vierde kwartaal van 2013 ontvangen. Er rest

Baten uit eigen fondsen Bijdrage service kosten Sponsoring door bedrijven

2.158.183 75.000

Opname uit Bestemmingsreserve

naar verwachting in het eerste kwartaal 2014 plaatsvinden

-

en particulieren in natura Particulier en zakelijke donaties

een eindafrekening van het project van € 430.770. Deze zal

FRES Guiné-Bissau (EU) 3.000 -

Naar verwachting zal het tweede voorschot € 660.000 voor 2012 worden overgemaakt door de EU in maart 2013

voor toekomstige projecten Opname uit Bestemmingsfonds

1.805.183

Donatie Nuon Opbrengsten uit beleggingen Baten project subsidies

Doelstellingen 2013

FRES Uganda (Stichting Doen) Het tweede voorschot van de in 2012 toegekende subsidie van

275.000 4.161.817

(gecommiteerd*)

Stichting Doen is uitbetaald in maart 2013. FRES Uganda (Wereldbank) De huidige subsidie overeenkomst onder ERTII met de over-

Yeelen Kura zal het verlies op diesel-minigrids terug

Yeelen Kura, Mali (Wereldbank)

brengen door samen met de overheid hiervoor een

Yeelen Ba, Burkina Faso (EU/Nuon)

oplossing te zoeken.

FRES Guiné-Bissau (EU)

660.000

verlengd met een jaar. De overheid van Oeganda keert de peri-

FRES Uganda (Stichting Doen)

300.000

odieke subsidie bedragen uit aan FRES Uganda telkens na

NuRa en Yeelen Kura blijven de koers volgen om eind

FRES Uganda (Wereldbank)

300.000

controle van het nieuwe geinstalleerde klanten aantal.

2013 financieel-economisch duurzaam te zijn.

Nura, Zuid-Afrika (Zuid Afrikaanse overheid)

101.817

heid van Oeganda/Wereldbank loopt tot medio 2013. Naar verwachting wordt het ERT II programma van de Wereldbank

2.800.000 NuRa, Zuid-Afrika (Zuid-Afrikaanse overheid)

Professionele expertise benutten

Baten project subsidies (niet

Waar mogelijk zullen we extra professionele expertise

gecommiteerd*)

Uitbreiding van de klantenaantallen

inzetten, door mensen aan te trekken die zich op vrijwil-

Yeelen Kura, Mali (UNIDO, EU...)

FRES-bedrijven

lige basis voor FRES in willen zetten met diverse specia-

FRES bouwt voort op de successen van 2012 en sluit in

listische kennis.

FRES heeft voor 2013 de volgende doelstellingen:

2013 meer dan 8 duizend nieuwe klanten aan op (duur-

400.000

Er is in januari 2013 een nieuwe subsidie contract ondertekend door de Zuid-Afrikaanse overheid voor uitbreiding van 4000

400.000

systemen voor 2013. De overheid van Zuid-Afrika keert de periodieke subsidie bedragen uit aan NuRa telkens na controle

Baten operationele activiteiten Yeelen Kura, Mali

4.100.000

van het nieuwe geïnstalleerde klanten aantal.

900.000

zame) elektriciteit, waarmee het totaal aantal klanten op

Subsidie verwerven


ruim 32 duizend komt. Daarvoor zal in 2013 naar schat-

We streven er naar € 4 miljoen aan subsidiegelden

NuRa, Zuid-Afrika

ting meer dan € 10,8 miljoen worden geïnvesteerd.

te verwerven.

FRES Uganda

500.000

In 2013 zullen twee subsidie aanvragen ingediend worden voor

FRES Guiné-Bissau

250.000

Mali bij de NORAD en UNIDO om de benodigde investeringen

350.000 2.100.000

Financiële zelfstandigheid FRES-bedrijven De financiële prestaties van de bestaande FRES-

Project subsidies (niet gecommiteerd*) Yeelen Kura, Mali (UNIDO)

voor 2013, 2014 en 2015 te kunnen uitvoeren. Totaal Baten

bedrijven worden verbeterd, gericht op financiële zelf-

10.820.000 Operationele activiteiten FRES bedrijven

standigheid. Dit gebeurt door klantengroei en kostenre-

* dit is alleen van toepassing op de opera-

Deze baten bestaan uit de inkomsten van klanten per bedrijf.

ductie, door vergroten van stipte betaling en verbeteren

ting account van 2013

Subsidies zijn niet inbegrepen.

van klantenbehoud. NuRa gaat door met het actieplan dat in 2012 gestart is om de non-payment aan te pakken.

74

75

Toelichting op de lasten

Lasten FRES Service kosten

500.000

Operationale activiteiten

FRES Service kosten

300.000

Deze lasten betreffen de kosten die gemaakt worden voor operationele activiteiten in de bedrijven (inclusief lokaal mate-

(besteed aan doelstellingen) FRES Service kosten

200.000

(profit), met respect voor de sociale kant (people), binnen de

Non-payment het percentage klanten met 30 dagen (of meer) achterstand in betaling.

Vervangingen

sche stroom met periodiek wisselende stroomrichting. Stroom

Yeelen Kura, Mali

die via het elektriciteitsnet aan huishoudens en industrie gele-

Publiek-privaat partnerschap (PPP) Een samenwerkingsverband tussen overheid en bedrijfsleven.

Yeelen Kura, Mali

550.000

In 2013 zullen investeringen gedaan worden voor vervanging

verd wordt is doorgaans wisselstroom. Een inverter kan wis-


160.000

van onderdelen van SHS en onderhoud netwerken.

selstroom omzetten in wisselstroom. Direct Current ofwel

NuRa, Zuid-Afrika

vorm van ondernemen gericht op economische prestaties

Begrippenlijst AC/DC Alternating Current ofwel wisselstroom is een elektri-

3.010.000

MVO maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is een

ecologische randvoorwaarden (planet).

riaal voor o.a. anti-diefstal frames en accuboxes).

(beheer en administratie) Lasten operationele activiteiten

Bijlage 1

1.700.000

gelijkstroom is een elektrische stroom met constante stroom-

Raad van Commissarissen (RvC) toezichthouder van een FRES-bedrijf.

FRES Uganda

450.000

NuRA, Zuid-Afrika

richting. Batterijen, zonnepanelen, brandstofcellen en lood-

FRES Guiné-Bissau

150.000

In 2013 zullen investeringen gedaan worden voor vervanging

accu’s zijn voorbeelden van spanningsbronnen die gelijk-

en vernieuwing van SHS.

stroom leveren wanneer er een belasting wordt aangesloten.

Raad van Toezicht (RvT) toezichthouder van FRES.

Lasten vervangingen

400.000

Yeelen Kura, Mali

250.000


ANBI Een door de Belastingdienst als zodanig aangemerkte

Rurale elektrificatie plattelandsgebieden voorzien van toe-

NuRA, Zuid-Afrika

100.000

In 2013 zullen mogelijke investeringen gedaan worden voor

ANBI hoeft geen successierecht of schenkingsrecht te betalen

gang tot elektriciteit.

vervanging van SHS onderdelen.

over ontvangen erfenissen en schenkingen in het kader

Yeelen Ba, Burkina Faso Lasten uitbreiding bedrijven

50.000 6.900.000

van het algemeen belang. Bovendien kan een donateur, afhan-

Serviceniveau ieder FRES-bedrijf biedt verschillende service-

Uitbreiding bedrijven

kelijk van de vorm waarin de giften zijn gedaan, de gift van de

niveaus, waarbij de hoeveelheid elektriciteit die geleverd wordt,

Yeelen Kura, Mali

inkomsten- of vennootschapsbelasting aftrekken.

varieert. Per serviceniveau heeft de klant toegang tot een be-

Yeelen Kura, Mali

800.000

Nura, Zuid-Afrika

3.400.000

Er staat er een investering van € 600.000 gepland voor

FRES Uganda

1.300.000

nieuwe SHS en € 200.000 voor uitbreiding netwerk van

Businessplan een plan voor het starten van een nieuw FRES-

zonnecentrales.

bedrijf of voor de uitbreiding van een bestaand FRES-bedrijf.

Yeelen Ba, Burkina Faso (EU)

800.000

FRES Guiné-Bissau (EU)

600.000

paald aantal lampen en stopcontacten of betaalt hij bij een hoger gebruik een bedrag per kWh.

Het plan bevat de volgende onderdelen: de partnerkeuze, het

SHS (Solar Home System) een standaard-SHS bestaat uit

NuRa, Zuid-Afrika

verwachte aantal klanten, de doelgroep van het op te richten

een accu, regelaar en een zonnepaneel. Dit systeem levert

Nieuwe initiatieven

10.000

Nura zal nieuwe systemen uitrollen in 2013 ten einde haar klan-

bedrijf, de tijdsplanning, de prognose van de kosten en baten

voldoende energie om enkele lampen en stopcontact(en) voor

Nieuwe initiatieven over landen (Benin,

10.000

tenbestand verder uit te breiden. De totale investeringen zal

van de eerste jaren en een onderbouwd financieringsplan. We

een radio, ventilator, oplaadapparaat voor mobieltjes of een te-

circa € 3.400.000 bedragen. Hiervan komt 20% ten laste van

gebruiken het businessplan o.a. voor de aanvraag van subsidie

levisie 4-5 uur per dag van stroom te voorzien.

FRES.

voor het desbetreffende bedrijf.

Cameroon,Somaliland)

SHS-klant-equivalent een klant die is aangesloten Totaal Lasten

10.820.000

FRES Uganda

Concessiegebied het gebied waar het FRES-bedrijf een ver-

op een (Solar) Minigrid (veelal bedrijfjes) neemt meer stroom

Er heeft in 2012 vooruitlopend op 2013 een bestelling plaats-

gunning voor krijgt van de lokale overheid om zijn diensten te

af dan een klant met een Solar Home System (SHS). Eén

gevonden van 1500 SHS om de target van 1800 klanten te

verlenen.

(Solar) Minigrid klant is daarom equivalent aan meerdere

behalen in 2013. In 2013 zal een bestelling plaatsvinden ter voorbereiding op het aansluiten van nieuwe klanten in 2014.

SHS-klanten. DGIS het Directoraat-generaal Internationale Samenwerking (DGIS) is onderdeel van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Stakeholder een persoon of organisatie die invloed (positief of negatief) ondervindt van of zelf invloed kan uitoefenen op

Yeelen Ba, Burkina Faso (EU) Er zullen in 2013 1300 nieuwe systemen afgerekend worden

Fee-for-service de klant betaalt maandelijks een bedrag voor

binnen het EU contract.

de toegang tot elektriciteit, waarvan de hoogte onder andere

FRES.

afhangt van het door de klant gekozen serviceniveau en waar-

kWh het gemiddelde vermogen dat verbruikt wordt geduren-

FRES Guiné-Bissau

door het onderhoud van het benodigde technische systeem

de één uur.

Er zullen in 2013 1000 nieuwe systemen aangekocht worden

gegarandeerd wordt.

binnen het EU contract om het klantenaantal voor 2013 te behalen. Nieuwe initiatieven

Wattpiek (Wp) het nominaal outputvermogen (de capaciteit) IOB de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking & Beleidsevalu-

van een zonnepaneel, getest onder standaard omstandighe-

aties (IOB) is de evaluatieafdeling van het

den (STC, Standard Test Conditions).

ministerie van Buitenlandse Zaken.

Zonnestroom elektriciteit opgewekt uit zonne-energie.

Er zullen diverse marktonderzoeken plaatsvinden om de potentie van rurale elektrificatie in Kameroen en Somaliland

Minigrid Een klein elektriciteitsnetwerk waar één dorp op aan-

te onderzoeken.

gesloten wordt. Via een elektriciteitsleiding die van huis naar huis loopt, worden huishoudens voorzien van stroom.

76

77

Bijlage 2

Hoe werkt een Solar Minigrid? Een zonnecentrale in Mali bestaat doorgaans uit een veld van 235 zonnepanelen met een totaal opper-

Bijlage 3

vlak van 400 m2. De panelen hebben een gezamenSolar Home System en Solar Minigrid:

lijk vermogen van 50 kWp en kunnen jaarlijks tot 73.000

hoe werkt het?

kWh stroom leveren. Ieder zonnepaneel produceert

Fase 6: monitoring en bijsturing Een Raad van Commissarissen is toezichthouder van het FRES-bedrijf. De Raad komt twee keer per jaar bij het bedrijf om de voortgang van het bedrijf te

Procedure opstart nieuwe bedrijven

bespreken. Daarnaast bespreekt hij met de directie van het bedrijf elke maand telefonisch een rapportage met

laagspanning gelijkstroom en in een unit tellen die span-

Fase 1: voorselectie van landen op drie manieren

de belangrijkste ontwikkelingen. Dat leidt zo nodig tot

Hoe werkt een Solar Home System (SHS)?

ningen op tot 1000V. Een omvormer zet de opgewekte

· marktpotentieonderzoek;

bijstelling van het gevoerde beleid en aanpassing van

Een standaard SHS bestaat uit een zonnepaneel, een

stroom om in 220 V wisselstroom.

· verzoeken door overheden of NGO’s;

beoogde resultaten.

accu en een regelaar. Het zonnepaneel wekt stroom

Een mini-elektriciteitsnet transporteert de stroom naar

· inschrijving op tenders die uitgeschreven worden

op, die overdag of direct gebruikt wordt of wordt opge-

een aantal huizen en kleine bedrijven in een straal van

slagen in de accu, als er meer geproduceerd wordt dan

enkele kilometers. Zo kan één zonnecentrale minimaal

op dat moment nodig is. ‘s Avonds kan de opgeslagen

250 gezinnen en bedrijfjes van stroom voorzien. Veel mi-

Fase 2: desk research

voorwaarden per bedrijfziekteverzuim van personeel,

stroom dan benut worden. De regelaar zorgt voor een

nigrids werden eerst gevoed door een dieselgenerator,

We verzamelen zo veel mogelijk gedetailleerde infor-

aantal en inhoud klachten van klanten, kosten over-

goede en stabiele (gelijk-)stroom.

de meeste daarvan zijn nu vervangen door zonnecen-

matie over weten regelgeving m.b.t. elektrificatie,

head en investeringslasten per nieuwe klant. Op basis

trales, waarbij de oude dieselcentrale als back-up dient.

belastingen, concessiegebieden, mogelijke concurrentie

daarvan wordt zo nodig het beleid van een bedrijf

Voordelen van het gebruik van een SHS

Overdag, wanneer veel zonnestroom geproduceerd

en de economische situatie per regio in een land.

bijgesteld.

· Toegang tot energie in gebieden waar geen elek-

maar weinig afgenomen wordt, wordt de energie opgeFase 3: marktonderzoek

We stemmen de frequentie en de aard van onze infor-

om een gebied te voorzien van elektriciteit.

FRES monitort en evalueert de bedrijven op aantal klanten, kosten per klant, salaris en secundaire arbeids-

triciteitsnet is en niet in de nabije toekomst wordt

slagen in grote accu’s. s’ Avonds, wanneer de vraag

aangelegd;

relatief hoog is maar de productie laag, wordt de in de

Onderdelen van het marktonderzoek:

matievoorziening mede af op de behoefte van onze

accu’s opgeslagen zonne-energie geleverd; de back-up

· het inkomensniveau en de uitgaven aan kaarsen en

partners, financiers en relevante regelgevers.

· snelle installatie en eventueel demontage in geval van bijvoorbeeld de aanleg van een elektriciteitsnet;

dieselgenerator kan voor aanvullende stroom zorgen.

· weinig onderhoud; · het systeem kan uitgebreid worden naar de behoefte en/of het budget van de klant; · SHS is goedkoper per lumen of kWh dan traditionele alternatieven (kaarsen, batterijen en/of lampolie); · geen uitstoot van schadelijke stoffen. Beperkingen bij het gebruik van een SHS · Het aantal elektrische apparaten dat kan worden aangesloten is beperkt; · apparaten die veel elektrisch vermogen vragen, kunnen niet aangesloten worden; · koken, verwarmen en koelen behoren niet tot de

lampolie van huishoudens; · de potentie van het concessiegebied: er moeten mini-

De voordelen van een Solar Minigrid ten opzichte

maal 10.000 potentiële klanten zijn; · de mogelijkheid tot samenwerken met bedrijven,

van een diesel-minigrid · niet afhankelijk van de aanvoer van diesel (belangrijk voor een land als Mali, dat niet aan zee ligt);

NGO’s en lokale partners; · bereidheid van de overheid om mee te werken door

· niet afhankelijk van (steeds hogere) brandstofprijzen;

bijvoorbeeld regelingen te treffen, zoals vrijstelling van

· geen uitstoot van fijnstof, dus minder

invoerrechten of btw.

gezondheidsrisico’s; · schone technologie: geen olielekkage, dus geen

Fase 4: ontwikkeling businessplan Uit het businessplan moet de levensvatbaarheid van het

omgevingsvervuiling; · geen uitstoot van CO2, NOx, SO2;

nieuwe FRES-bedrijf blijken. Het plan bevat de volgende

· weinig onderhoudsgevoelig;

onderdelen: het verwachte aantal klanten, de doelgroep

· geen lawaai.

van het op te richten bedrijf, de tijdsplanning, de prog-

mogelijkheden;

nose van de kosten en baten van de eerste jaren en een

· het betreft een technologie die hoge initiële investeringen met zich meebrengt.

goed onderbouwd financieringsplan. Schema van een Solar Minigrid Fase 5: besluitvorming en implementatie Aan de hand van het businessplan velt het bestuur

Schema van een Solar Home System (SHS)

zijn eindoordeel over het al dan niet starten van een nieuw FRES-bedrijf. Het bestuur legt het besluit ter goedkeuring voor aan de Raad van Toezicht. Wanneer generator accu inverter

de financiering rond is, stellen we een General Manager en een Raad van Commissarissen aan. Elk bedrijf begint kleinschalig om de lokale omstandigheden en de beste aanpak in de praktijk te toetsen. Op die manier blijft het financiële risico beperkt.

accu

$  78

79

Bijlage 4

Medewerkers Overzicht betaalde medewerkers FRES-Nederland 2010-2012 Betaalde medewerkers

Toelichting organisatie

Aantal medewerkers

Annemarie Goedmakers

(Neven)functies

· Directeur Goedmakers B.V.

Rol Voorzitter (CEO)

Periode 2009/2014

2011

2012

6

3

5

Man / vrouw-ratio

1/5

0/3

2/3

Contract bepaald / onbepaald

6/0

3/0

5/0

Fulltime / parttime-ratio

0/5

1/2

1/4

Aantal FTE´s

4,4

2.4

3.8

Herbenoeming

Gem. ziekteverzuim

2%

5,2%

1%

mogelijk?

Gemiddelde leeftijd

36

38

44

ja

Instroom / uitstroom

1/2

0/3

3/3

Bestuur: samenstelling Wie

2010

· Voorzitter Stichting Chimbo

Aantal freelancers

· Voorzitter Uitvoerend Comité

Instroom / uitstroom freelancers

1

1

1

1/2

0/3

1/0

Daridibó Serge Leijten

· Freelance Management Consultant

Harry Droog

· Voorzitter Zuidelijke roeibond

Penningmeester

2010/2015

ja

Betaalde medewerkers 2012

2009/2014

ja

FRES-Nederland

(CFO) Bestuurslid (COO)

· Industrieel Adviseur

Caroline Nijland – Director Business Development (vanaf 2007) Conny van der Wilk – Manager of Administration (vanaf mei 2012)

Stan Ackermann Instituut

Chris Service – Business Developer (vanaf juli 2012) Damon Drake - Business Developer (van februari tot juli 2012) Raad van Toezicht: samenstelling

Frederique Schlicher-Wijtenburg – Liaison Officer (vanaf 2010) Merel van Hooft – Senior Business Analyst (van 2008 tot februari 2012)

Wie Aad Veenman

(Neven)functies

· Voorzitter Landelijke

Rol Voorzitter

Periode 2009/2013

Herbenoeming

Sabah el Miloudi – freelance Liaison Officer (vanaf 2011)

mogelijk?

Peter de Wit –Project leader special projects NuRa, South Africa

ja

en backstopper of the General Manager, FRES Uganda (vanaf november 2012) Thad Hecker - Director Operations (vanaf maart 2012)

Commissie Valorisatie

· Voorzitter Raad van CommisGeneral Managers FRES-bedrijven

sarissen TenneT BV

· Lid Raad van Commissarissen

Yeelen Kura, Mali: Djibril Séméga NuRa, Zuid-Afrika: Sifiso Dlamini

Achmea B.V.

· Voorzitter Raad van

Yeelen Ba, Burkina Faso: Emmanuel Sanou

Commissarissen SURFnet &

FRES Uganda: Peter de Wit (van november 2010 tot oktober 2012); Allan Asingwire (vanaf november 2012)

SURFmarket B.V.

FRES Guiné-Bissau: Reinder Bouwmeester

· Lid Raad van Commissarissen Onbetaalde medewerkers

Draka Holding N.V. Peter Smink (namens Nuon)

· Lid van Management Board,

Secretaris

2010/2014

ja

Chief Financial Officer, NV

Bestuur

Nuon Energy

Annemarie Goedmakers – Chief Executive Officer (CEO/voorzitter)

· Head of Business Division Sustainable Energy Projects

Serge Leijten – Chief Financial Officer (CFO/penningmeester) Harry Droog – Chief Operation Officer (COO/bestuurslid)

Vattenvall AB

· Lid Raad van Commissarissen, Yellow and Blue

Raad van Commissarissen FRES-bedrijven Yeelen Kura, Mali: Rob Costermans – voorzitter Liliane de Jager – lid (vanaf mei 2011) Thad Hecker – lid (vanaf maart 2012)

80

81

NuRa, Zuid-Afrika:

Organisatie algemeen

Raad van Toezicht (RvT)

Bart Blokland – voorzitter

Het bestuur van FRES komt elke twee weken bijeen voor

Sinds 2009 kent FRES een Raad van Toezicht, die tot taak

Coen de Ronde – lid

overleg over beleidszaken ten aanzien van FRES en bespreekt

heeft toezicht te houden op het bestuursbeleid en de alge-

Thad Hecker – lid (vanaf maart 2012)

de voortgang van de FRES-bedrijven op basis van maande-

mene gang van zaken binnen FRES. De Raad staat het

lijkse rapportages van de lokale bedrijven en voortgangsrap-

bestuur met advies terzijde.

Yeelen Ba, Burkina Faso:

portages van de Commissarissen.


Verantwoordelijkheden

· benoemen van bestuurders op voordracht van het bestuur

Liliane de Jager – lid (vanaf mei 2011)

Het lokale management van de FRES-bedrijven voert met de

Djibril Séméga – Lid (vanaf juli 2011)

eigen Raad van Commissarissen maandelijkse voortgangsbe-

en benoemen van de voorzitter van het bestuur in functie;

Thad Hecker – lid (vanaf maart 2012)

sprekingen via teleconferenties. De Commissarissen bezoeken

· jaarlijks beoordelen van individuele bestuurders ten behoeve

de bedrijven tweemaal per jaar. Eens per jaar komen FRES-

FRES Uganda:

bestuur, FRES-bedrijven en Commissarissen bij elkaar om


de lange termijn doelstellingen en de strategie te bespreken.

Raad van Toezicht;

· goedkeuren van het door het bestuur jaarlijks vast te stellen

Marjolein Quené – lid Thad Hecker – lid (vanaf maart 2012)

van een goed functionerend bestuur;

· benoemen van een voorgedragen kandidaat tot lid van de

De Raad van Toezicht komt minimaal twee keer per jaar samen en vergelijkt de resultaten met de doelstellingen.

jaarplan, inclusief begroting, waarin investerings- en financieringsplan zijn meegenomen, en de herziening ervan;

· goedkeuren van besluiten van het bestuur voor zover daarin

FRES Guiné-Bissau: André Kuiper - Voorzitter

Tweemaal per jaar zijn er stakeholdersbijeenkomsten voor alle

Caroline Nijland - Lid vanaf april 2012)

bij FRES betrokken mensen in Nederland.

· vaststellen en (mede) ondertekenen van de jaarrekening.

niet is voorzien door een goedgekeurd jaarplan;

Thad Hecker – Lid (maart 2012) Bestuur

Procedure (her)benoeming

Adviseurs en experts

Het bestuur van FRES kent drie functies: Chief Executive

De Raad van Toezicht overlegt met de voorzitter van het

Chris Service – operations of FRES companies, FRES Business Plan and benchmarks (van januari 2012 tot juli 2012)

Officer (CEO/voorzitter), Chief Financial Officer (CFO/penning-

bestuur over de profielschets en een voorgenomen benoeming

Frans Nieuwenhout - Adviseur evaluatie EU tenders (technische specificaties)

meester) en Chief Operations Officer (COO/bestuurslid). Het

van een lid van de Raad van Toezicht. De Raad van Toezicht

Jacco Smit – Onderzoek netwerk Yeeken Kura, Mali (vanaf Aug 2012)

bestuur treedt op als directie en verdeelt de taken. Het bestuur

benoemt een door het bestuur voorgedragen kandidaat tot

Jan Boekelman - Adviseur vermogensbeheer

vervult zijn taken op vrijwillige basis en krijgt een vergoeding

lid, tenzij de voorgedragen kandidaat ongeschikt is of benoe-

Jirin van Santen - Business assessment van Solar Vision in Zuid-Afrika (Juli – nov 2012)

voor de werkelijk gemaakte kosten.

ming niet leidt tot een goede samenstelling van de Raad. Een

Joop Lasseur – Non-Payment Study NuRa, Zuid Africa

hoofdsponsor heeft het recht een kandidaat voor de Raad van

Nico van Basten - Haalbaarheidsstudie Micro Hydro Power, Uganda

Verantwoordelijkheden

Toezicht voor te dragen. Leden worden benoemd voor een

Thom Veldkamp (juli 2012 - nov 2012)

· bepalen en sturen van strategie, beleid, budget en

periode van vier jaar en kunnen na afloop van de periode maxi-

Willem Post – Human Resources (vanaf juli 2012)

resultaten;

maal één keer herbenoemd worden.

· bewaken van de voortgang; Stagiaires

· stakeholdermanagement;

Medewerkers FRES-Nederland

Omeshwar Brongersma – Socio-economic Impact Study FRES Uganda, Uganda (oktober – november 2012)

· beslissen over benoeming en ontslag van (betaalde en

FRES streeft ernaar de operationele kosten in Nederland zo

Stefan Mißfeldt – Socio-economic Impact Study NuRa, Zuid Afrika (van oktober – november 2012)

onbetaalde) medewerkers;

laag mogelijk te houden door te werken met een kleine kern

Mandla Sithembiso – Socio-economic impact study NuRa, Zuid Afrika (van oktober – november 2012)

· fondsen werven;

van vaste (betaalde) medewerkers en een groot, flexibel inzet-

Lindokuhle Praiseworth Chonco – Socio-economic impact study NuRa, Zuid Afrika (oktober – november 2012)

· waken voor verstrengeling van belangen tussen stichting en

baar team van (onbetaalde) experts. Deze laatsten zijn van

Msibi Nhlanhla Prince Mlungisi - Socio-economic impact study NuRa, Zuid Afrika ( oktober – november 2012)

bestuursleden en/of medewerkers.

Simon Mugisha - Socio-economic impact study FRES Uganda, Uganda ( oktober – november 2012)

grote waarde voor de FRES-activiteiten. De medewerkers van FRES in Nederland staan onder leiding van het bestuur. Jaar-

Procedure (her)benoeming

lijks vindt een functionerings- en beoordelingsgesprek plaats

De bestuurders worden op voordracht van het bestuur

met elke medewerker.

benoemd door de Raad van Toezicht. Het bestuur selecteert nieuwe bestuursleden op basis van specifieke kennis

De onbetaalde medewerkers hebben verschillende achter-

en expertise binnen de werkvelden van FRES. Bestuursleden

gronden en vakgebieden. Zij werken vrijwel altijd tijdelijk voor

worden benoemd voor een periode van vijf jaar en kunnen na

ons en net als de betaalde medewerkers op basis van een

afloop van de periode herbenoemd worden.

helder omschreven opdracht. We maken onderscheid tussen experts, studenten en stagiaires en overige vrijwilligers. Experts ondersteunen FRES met specifieke kennis, ervaring en netwerken, stagiaires en studenten doen onderzoek op diverse terreinen en een aantal vrijwilligers ondersteunt uiteenlopende werkzaamheden.

82

83

Bijlage 5

en offline) publicaties informeren we onze stakehol-

Colofon

ders (stakeholdersbijeenkomsten, digitale nieuwsbrief, website www.fres.nl, jaarverslag en sociale media). Het

Dit is een uitgave van

jaarverslag en de jaarrekening zijn opvraagbaar en staan

FRES (Foundation Rural Energy Services)

Verantwoordingsverklaring

volledig op de website.

FRES onderschrijft de Code Goed Bestuur voor Goede

Belangenverstrengeling

1011 PW Amsterdam

Doelen (Code Wijffels) en handelt volgens deze code.

Spelregels voor situaties waarbij sprake kan zijn van

The Netherlands

Amstel 49

belangenverstrengeling en tegenstrijdige belangen Principe 1: Scheiding tussen de functies toezicht

(Code Wijffels punt 5.5.g) zijn in het afgelopen jaar in het

Postbus 15247

houden, besturen en uitvoeren

bestuursreglement vastgelegd.

1001 ME Amsterdam

FRES is een stichting met een duidelijke scheiding tussen de functies toezicht houden, besturen en

T +31 (0)20 528 90 56

uitvoeren. De Raad van Toezicht houdt toezicht op de

F +31 (0)20 528 67 16

wijze waarop het bestuur opereert en of dat gebeurt binnen de vastgestelde beleidskaders. Het bestuur draagt zorg voor het besturen van FRES. De drie

Bijlage 6

www.fres.nl (Eind)redactie

bestuurders treden op als directie, bepalen het beleid en zien toe op uitvoering van het beleid door de rest van

[email protected]

GRI-richtlijnen (Global Reporting Initiative)

de organisatie. Daarnaast geeft het bestuur

Donja Yzenbrandt / www.donjaenco.nl Frans van der Loo / LOO e-Consult

leiding aan de werkorganisatie. Bij de lokale FRES-

FRES publiceert het jaarverslag volgens de richtlijnen

bedrijven in Afrika zorgen de Raden van Commissa-

van The Global Reporting Initiative (GRI) dat bedrijven

Fotografie

rissen van elk bedrijf voor het toezicht en dragen de

en organisaties wereldwijd een samenhangend

Archief FRES

General Managers zorg voor directievoering en aanstu-

systeem biedt voor verslaglegging op het gebied van

ring van de medewerkers in de bedrijven.

duurzaamheid.

Vormgeving

Zie de GRI-index op de website www.fres.nl.

Teresa Borasino, Amsterdam

Extern toezicht vindt plaats door PwC (accountantscontrole), ING (vermogensbeheer en duurzame beleggings-

Drukwerk

portefeuille) en onze particuliere en zakelijke donateurs

Pantheon Drukkers

en subsidieverstrekkers (via onder andere stakeholdersbijeenkomsten, het jaarverslag en rapportages).

© mei 2013 Aan de inhoud van dit jaarverslag kunnen

Principe 2: Optimale besteding van middelen

geen rechten worden ontleend.

We streven naar een zo hoog mogelijk doeltreffendheidpercentage van gelden. Er is een strategisch meerjaren businessplan opgesteld. Onderdeel hiervan is een meerjarenbegroting. Op basis van het meerjaren businessplan stellen we elk jaar een jaarplan en jaarbegroting op, die aan het eind van elk jaar worden geëvalueerd en geactualiseerd. Principe 3: Optimale relaties met belanghebbenden FRES werkt nauw samen met nationale en lokale overheden, subsidieverleners, vrijwilligers, zakelijke relaties en onderwijsinstellingen. Een goede, open en integere communicatie is voor ons uitermate belangrijk. Wij willen een breed draagvlak voor rurale elektrificatie creëren. Door middel van verschillende bijeenkomsten en (online

84

85

FRES (Foundation Rural Energy Services) Amstel 49 1011 PW Amsterdam The Netherlands Nuon is hoofdsponsor van FRES +31 (0) 20 528 90 56 +31 (0) 20 528 67 16 [email protected]

86

www.fres.nl

FRES Jaarverslag 2012

Recommend Documents