Franse Maas. Slingerend tussen. vaardossier

Net over de grens in Noord-Frankrijk stroomt de Maas langzaam tussen beboste heuvels. Aan de oevers liggen gemoedelijke dorpjes en steden met een bewogen geschiedenis.

Slingerend tussen groene HEUVELS

Franse Maas vaardossier

54

anwbwatersport.nl 01 • 2015

054-063_WAK01_ART62_FranseMaas.indd 54

16-12-14 17:18

Tekst en foto’s: Frank Koorneef

01 • 2015 anwbwatersport.nl


55

16-12-14 17:18

Franse Maas

Varen door de Champagne-Ardennen Veel sluizen in dit deel van de Maas liggen in een bosrijke omgeving.

56

D

e Franse Maas is een van de meest populaire bestemmingen in het nabije buitenland onder toervaarders uit Nederland en België. In een vakantie van een week of vier is dit gebied prima bereikbaar. Heb je meer tijd, dan kun je wat dieper Frankrijk invaren; de Maas blijft mooi. De bovenloop van de Maas in Frankrijk is 272 kilometer lang en loopt door een vriendelijke streek. Vanaf het dorpje Troussey, op de kruising met het Marne-Rijnkanaal, tot aan grensplaats Givet, is de Maas bevaarbaar gemaakt. In de praktijk betekent dit dat je ongeveer evenveel op kanaalpanden als op de rivier zelf vaart. In het meest noordelijke deel van de Maas, tussen Sedan en de grens met België, vaar je voornamelijk in de rivier; in het meeste zuidelijke deel, globaal tussen Troussey en Sedan, overheersen de gekanaliseerde delen.

Het meest spectaculaire deel van de Franse Maas ligt tussen Givet, aan de grens met België, en Sedan. De rivier stroomt hier door de dunbevolkte Franse Ardennen, dus de heuvels zijn hier hoog, rotsig, en vooral dicht bebost. Vaak rijzen de steile hellingen direct aan de oevers op. Omdat je hier op de rivier vaart, volg je alle meanders van de Maas. En die zijn soms flink: op een aantal plekken, zoals bij Fumay en Monthermé, zijn de bochten in de rivier zo sterk dat je varend bijna een cirkel maakt. Bij Hamsur-Meuse en Revin zijn zulke lussen in de rivier afgesneden voor de scheepvaart door middel van een korte tunnel. Rond de rivier is opvallend weinig industrie, zeker in vergelijking met België. De grootste plaatsen aan dit deel van de Maas zijn Charleville-Mézières en Sedan, beide interessant genoeg voor een uitgebreid bezoek. Ook Fumay, Revin, Laifour en



16-12-14 17:18

Tussen Givet en Charleville-Mézières loopt parallel aan de Maas een spoorlijntje, dat af en toe de rivier oversteekt.

Soms zijn de lussen zo sterk dat je bijna rond vaart Monthermé zijn heel geschikt voor een tussenstop. Hun omgeving leent zich voor een flinke wandeling. Ten zuiden van Sedan loopt de Franse Maas door een relatief vlak gebied. Er zijn wel heuvels, maar ze zijn meer niet zo hoog en hun ligging is wat verder van het vaarwater. De rivier is hier niet veel meer dan een breed uitgevallen beek. Je bevaart meestal een kanaal, dat vaak wat hoger dan de rivier ligt. Waar de oeverbegroeiing wat dunner is, zie je dan vanaf de boot de rivier in de diepte liggen. Het landschap rondom is glooiend en gemoedelijk. Op de heuvels wordt graan verbouwd, het stro wordt in juli opgerold tot grote rollen die aan beschuiten doen denken. Af en toe ligt er een dorpje op de heuvel. De grootste stad aan dit deel van de Maas is Verdun. Hoewel deze stad berucht is om de gruwelen die zich hier in de Eerste

Vanaf de hoge rotsen bij Laifour, les Dames de Meuse, zie je de Maas in de diepte liggen.

Wereldoorlog hebben afgespeeld, is Verdun voor watersporters een aangename verblijfplaats, waar je midden in het centrum kunt aanleggen. Ook Mouzon, St.-Mihiel en Commercy en de dorpen Stenay en Dunsur-Meuse zijn leuk om aan te doen.

Onstuimig of rustig De Maas is niet altijd even rustig. Omdat ze een regenrivier is, kun je met zeer hoge waterstanden te maken krijgen. Dit gebeurt vooral in het vroege voorjaar, als het erg nat is in het achterland. Onder deze omstandigheden kan de stroming zo hoog oplopen dat de rivier onbevaarbaar is. Wie een vaartocht in het vroege voorjaar wil maken, doet er verstandig aan zich voor vertrek goed te informeren. In het zomerseizoen is het Franse deel van de Maas echter heel kalm en is de stroming hooguit een of twee kilometer.

Waterscheiding De Maas ontspringt op het plateau van Langres. Met deze hoogvlakte is iets bijzonder aan de hand. Op een relatief klein oppervlak ontspringen hier diverse grote rivieren die in zeer verschillende richtingen afwateren. De Maas loopt grofweg noordwaarts en mondt na een tocht door België en ons land uit in de Noord zee. Ook de hier ontsprin gende Moezel loopt, vanaf Koblenz vermengd met Rijnwater, naar de Noord zee. Verderop ontspringen ook de Aube, de Marne en de Seine, die naar het westen lopen en afwate ren in de Atlantische Oceaan. Niet ver hiervan daan begint de Saône, die zuidwaarts loopt en via de Rhône uitmondt in de Middellandse Zee. Dit maakt deze hooggelegen regio tot een belangrijke waterscheiding.



57

16-12-14 17:18

4

de moeite waard

x aan de maas anders

Sedan

De trots van Sedan is het kasteel, een imposant bouwsel dat sinds 1424 bovenop een grote rots ligt. In de loop der eeuwen is het steeds verder uitgebreid. Met een oppervlakte van 35.000 m2 is het een van de grootste kastelen van Europa. Door de vele aanpassingen zijn er allerlei bouwstijlen terug te vinden. Een bezoek is erg de moeite waard. In de kelders is een museum gehuisvest met daarin opgravingen uit de diverse gewelven van het kasteel. Iedere zaterdag is er een uitgebreide markt in Sedan.

Mouzon

Mouzon is ontstaan op de plek waar het landverkeer op weg van Reims naar Trier de Maas overstak. Van 843 tot 1659 was Mouzon een versterkte grensstad; van de stadsmuren is alleen de Port de Bourgogne uit de 14de en 15de eeuw overgebleven. Het oude centrum van Mouzon ligt op een eiland tussen de Maas en het kanaal, je kunt er vlakbij aanleggen. Middenin het stadje rijst de Eglise Nôtre Dame, een gotische abdijkerk uit de 13de eeuw, hoog op. Er direct naast staat een ongeveer even oude benedictijner abdij met een voormalig hospitaal en mooie tuinen.

Stenay

Ooit was Stenay een belangrijke vestingstad, maar door vele oorlogen is daarvan niet veel meer overgebleven. Een van de resterende vesting gebouwen is rond 1900 omgebouwd tot brouwerij en huisvest nu een biermuseum, het Musée Européen de la Bière. Hier staat bier in al zijn facetten centraal, van biergeschiedenis, brouwtechnieken en grondstoffen tot bierproductie en -handel. Het museumcafé biedt de mogelijkheid om zestig verschillende soorten te proeven. In de tuinen rond het museum wordt onder meer hop verbouwd.

1 2 3

Commercy

Het belangrijkste bouwwerk van Commercy is het Château de Commercy, oorspronkelijk gebouwd in 1708 voor de prinsen van Lotharingen. Koning Stanislas liet het hoefijzervormige paleis in de 18de eeuw verbouwen in een Versailles-achtige stijl en verbleef er erg graag. Na zijn dood deed het paleis dienst als kazerne, maar tegenwoordig huisvest het imposante gebouw het gemeentehuis en de VVV. Vanaf het bordes kijk je kilometers ver weg over een plein en een lange kaarsrechte laan, die de stad uit en het Forêt de Commercy inloopt.

58



4 16-12-14 17:18

Vaarpraktijk

Varen op de Maas O

Scheepspapieren Voor iedereen die vaart op de Franse binnen wateren met een boot langer dan 5 meter en/of gemotoriseerd boven de 9,9 pk, is een vaarvignet van de VNF verplicht. Je kunt dit vignet van tevo ren aanvragen via vnf.fr of onderweg kopen. Als je vanaf Nederland de Maas opvaart, kan dit bijvoor beeld op sluis Givet, bij de Franse grens. Een vignet voor dertig dagen voor een kruiser van 10 meter kost ongeveer € 110. Het aan boord hebben van een ICP (een interna tionaal eigendomsbewijs) is in Frankrijk verplicht. Dit geldt ook voor het ICC (een internationaal vaar bewijs). Om een ICC te kunnen aanvragen, moet je een Nederlands vaar bewijs hebben, zelfs al is dat in Nederland voor jouw schip niet verplicht. Je kunt het ICP aanvra gen bij de ANWB, het ICC bij de Vamex.

p de 272 kilometers die de Maas in Frankrijk bevaarbaar is, liggen er maar liefst 59 sluizen. Gemiddeld om de 4 à 5 kilometer ligt er een sluis in het vaarwater. Alle sluizen zijn stroomafwaarts genummerd, dus wie bij Givet de Franse grens overgaat en in zuidelijke richting vaart treft stijgende sluizen met een aflopende nummering. De maximale doorvaarthoogte op de Maas en het Canal de Meuse is 3,50 m en de maximale diepgang is 1,80 m. De afmetingen van de sluizen tussen Givet en Verdun zijn 47,50 m x 5,70 m en van Verdun tot Troussey 38 x 5,05m. Er is een klein beetje beroepsvaart op de Franse Maas; dit zijn voornamelijk passagiersschepen en een enkel vrachtschip. Op sommige plaatsen liggen er ondieptes in de rivier, soms middenin het vaarwater. Deze ondieptes zijn meestal niet betond; ze staan wel in de waterkaart ingetekend.

Sluizen In het meest noordelijke deel van de Maas, waar je meestal in de rivier vaart, ligt de sluis naast een stuw, vaak met een eilandje ertussen. De sluizen zijn bijna allemaal geautomatiseerd, maar niet allemaal. Zo worden de eerste drie sluizen als je Frankrijk invaart door personeel van de VNF bediend. De eerste omdat je daar ook wat formaliteiten af te handelen hebt (zie kader) en de eerstvolgende twee ook omdat daartussen de tunnel van Ham ligt. De sluiswachters aan weerszijden regelen de doorvaart van de tunnel. Deze tunnel, bijna de eerste kennismaking met Frankrijk als je hier de grens over bent gegaan, is vrij lastig te bevaren. Niet in de laatste plaats omdat hij onverlicht is, maar ook omdat het niet meevalt om recht te blijven varen in de relatief smalle tunnelbuis. Een stuk verder zuidelijk, tussen Dunsur-Meuse en St.-Mihiel, worden sluizen 27 t/m 11 met de hand bediend door een sluiswachter. Dit is vaak een student met een vakantiebaantje. Meestal stellen ze het erg op prijs als je ze even een handje

helpt. Bovendien kom je dan zelf ook vlotter door de sluizen.

Zelfbediening De geautomatiseerde sluizen werken erg eenvoudig. Op de eerste sluis in de Maas krijg je een zendertje mee. Als je een sluis nadert zie je een meldpaal op de oever staan. Ter hoogte hiervan druk je op de knop van de afstandsbediening waarmee je je aanmeldt voor de sluis. Als dit gelukt is, gaat op de meldpaal een lamp knipperen en opent de sluis naar jouw kant. Als je eenmaal in de sluiskolk ligt duw je een blauwe stang omhoog, waardoor het schutproces in werking treedt. Meestal kun je hooguit een minuut of 10 later alweer verder varen. Als je stijgt in de sluizen, kan tijdens het schutten het water met behoorlijke kracht binnenkomen. Je hebt hier minder last van als je achterin de sluis blijft liggen omdat dan de stroming minder heftig is.

Achterin de sluiskolk is de turbulentie al behoorlijk afgezwakt.



59

16-12-14 17:18

Oude en nieuwe dubbelstad

Charleville-Mézières D

ubbelstad Charleville-Mézières ligt aan een paar enorme lussen in de Maas. Ieder stadsdeel ligt op zijn eigen schiereiland in zo’n lus, Charleville meer noordelijk en Mézières wat zuidelijker. In 1966 zijn beide steden samengevoegd. Stadsdeel Mézières is ouder, het werd gesticht in de negende eeuw en was in de Middeleeuwen, dankzij de ligging aan de Maas, een belaVngrijk handelscentrum. De oude stad heeft veel te lijden gehad onder diverse oorlogen, maar kan nog steeds bogen op mooie gebouwen zoals het voormalige stadhuis en de Basilique de Nôtre-Dame-de-l’Espérance. Tevens zijn hier, aan een oude tak van de Maas, nog resten van oude vestingwerken te vinden, waaronder verdedigingstoren La Tour Milard.

Mooi plein Charleville is een veel nieuwer stadsdeel, het werd gesticht op 6 mei 1606 door toedoen van de hertog Charles de Gonzague, destijds 27 jaar oud. Hij bedacht zelf het grondplan van de stad, met rechte straten en een centraal plein. De nieuwe stad werd dan ook naar hem vernoemd: Charlesville. De totstandkoming van Charleville duurde slechts 35 jaar en door deze korte aanlegperiode is het centrum een zeer harmonisch geheel.

60



16-12-14 17:18

Het Place Ducale valt op door zijn symmetrie Charles de Gonzague, stichter van Charleville, wordt geëerd met een standbeeld.

Marionettenstad

Centraal ligt het mooie plein Place Ducale, dat opvalt door zijn symmetrie. Architect Clément Métezau was bij het ontwerp zwaar geïnspireerd door het door zijn broer Louis getekende Place des Vosges in Parijs. Op en aan het Place Ducale vind je het stadhuis, gezellige terrassen en de zaterdagse markt. Alle 24 paviljoenen aan het plein zijn gebouwd van gele zandsteen en alle daken zijn bedekt met leisteen. Tevens zijn alle gebouwen voorzien van arcadegalerijen, zodat ze samen een mooie eenheid vormen. In een van de paviljoenen is het Museé de l ‘Ardenne gehuisvest. De collectie bevat onder meer stijlkamers, een drogisterij uit 1750, een muntenverzameling en een verzameling wapens. Vanaf het plein lopen kaarsrechte straten naar alle windstreken. De meeste van deze levendige straten zijn autovrij en de meeste winkels van de stad zijn hier te vinden. Charleville-Mézières is de geboortestad van Arthur Rimbaud, een van de bekendste Franse dichters. Je kunt onder meer

het huis bekijken waar hij in 1854 geboren is. In een 17de-eeuwse watermolen aan de Maas, vlakbij de haven, is het Rimbaudmuseum gevestigd. Tegenover het museum staat het La Maison des Ailleurs, waar de familie Rimbaud een aantal jaar woonde. Vanwege een verbouwing is het Rimbaudmuseum nu gesloten; de heropening is komende zomer.

Passantenhaven In een van de lussen die hier in de Maas liggen, tref je ook de passantenhaven aan. Er is een aanlegsteiger voor grotere schepen in de rivier en een beschutte havenkom voor tientallen kleinere schepen achter een brug met een doorvaarthoogte tot 3 m. De haven wordt beheerd door de stadscamping die er vlak naast ligt. Je kunt ook gebruikmaken van de voorzieningen van de camping. Via een loopbrug loop je vanaf de passantenhaven in een paar minuten naar het Place Ducale in het hart van Charleville.

In de wereld van de marionettenliefhebbers is Charleville-Mézières de hoofdstad. Om de paar jaar wordt in Charleville het Festival Mondial des Théâtre de Marionettes georganiseerd. Tien dagen lang is de stad dan toneel van straatoptredens en theatervoorstellingen waar meer dan honderdduizend bezoekers naar komen kijken. De volgende editie van het festival is van 18 tot 27 september 2015. Buiten het festival om is er iedere dag van het jaar een korte marionettenvoorstelling te zien op het Place Winston Churchill, vlak achter Place Ducale. Een goudkleurige reuzenpop, Le Grand Marionnettiste, speelt op ieder heel uur een korte scene uit de legende van de Vier Heemskinderen.



61

16-12-14 17:18

NASLAGWERK Waterkaarten

Givet, het eerste stadje in

Fluviacarte: De handigste waterkaart voor de Maas en Canal de la Meuse is Fluviacarte 9 (La Meuse). Op deze kaart staat het volledige Belgische en Franse traject over deze rivier, van Maastricht tot aan Troussey. Wie over de Maas naar Frankrijk vaart, maar tussen Charleville-Mézières afslaat om via het Canal des Ardennes verder te varen, kan overwegen om Fluviacarte 8 (Champagne-Ardennes) te gebruiken. Du Breil: Kaartenmaker Du Breil heeft eveneens een waterkaart van de Franse Maas in het assortiment: Du Breil 17 (La Meuse) beschrijft deze rivier van Namen tot Troussey. Ook het aansluitende Canal des Ardennes is op deze kaart beschreven.

Frankrijk, ligt aan de voet

Digitaal Met ingang van 2015 heeft Stentec ook voor Noord-Frankrijk een digitale waterkaart. Hieronder valt ook de Maas en de aansluitende vaarwegen. Deze digitale kaarten zijn geschikt voor boord-pc, laptop en Android-tablets en -smartphones. Een van de nieuwigheden is dat AIS nu in al die toepassingen ondersteund wordt, waardoor je tegemoetkomende schepen met AIS als het ware ‘om de hoek’ kunt zien aankomen. Op de bochtige Maas kan dat erg handig zijn.

van een hoge heuvel met een imposant fort.

VERDUN Verdun is de bekendste en tevens grootste stad aan de Franse Maas. De naam van de stad zal door menigeen geassocieerd worden met de Eerste Wereldoorlog. Terecht, want Verdun heeft de strategische ligging van de stad aan de Maas regelmatig enorm moeten bezuren. Dieptepunt op dat gebied lag tussen februari en december 1916; toen lieten tijdens de slag om Verdun meer dan 700.000 Franse, Duitse en Amerikaanse

soldaten het leven. Dit beleg ging dan ook de geschiedenis in als ‘de hel van Verdun’. Veel monumenten en musea in de stad staan in het teken van de Grote Oorlog. Gelukkig is Verdun meer dan alleen een door oorlog getroffen stad. Op straat merk je helemaal niets van een naargeestige sfeer en opvallend veel oude gebouwen in de beneden- en bovenstad hebben de oorlog die hier ooit woedde, opvallend goed doorstaan.

Boeken In de Vaarwijzer Belgische Binnenwateren (uitgeverij Hollandia) staat de Franse Maas beschreven. Daarnaast vind je in dit boek alle informatie over de trip door België, die onvermijdelijk voorafgaat aan een vaartocht door Frankrijk. Ook Vaarwijzer Franse Binnenwateren kan handig zijn om aan boord te hebben, zeker als je over een andere route verder door Frankrijk of terug naar huis wilt varen.

Websites De VNF is de beheerder van de meeste Franse vaarwegen. Op vnf.fr kun je onder meer online het vaarvignet aanvragen en stremmingen opzoeken (op de homepage via: ‘cartographie des avis’ onder het kopje ‘avis à la batellerie’).

62

ANWBWATERSPORT.NL

01 • 2015


16-12-14 17:18

FRANSE MAAS Plan je reis

Fumay, gebouwd op een schiereiland in een lus van de Maas, was vroeger welvarend dankzij leisteengroeven.

Sedan heeft een van de weinige jachthavens aan het Franse deel van de Maas.

JACHTHAVEN TOP 5:

Hoog op een rots boven de Maas ligt het oudste deel van Dun-sur-Meuse.

1

CharlevilleMézières

2

Verdun

3

Sedan

Lacroix-sur-Meuse

St.-Mihiel staan

Jachthaven met drijvende steigers, op loopafstand van het kasteel van Sedan.

heeft mooie aan-

abdijgebouwen

legplaats aan de

uit de 17de eeuw.

dorpskade.

Samen vormen ze

4 5

Hier staat een 16de-eeuwse kerk.

Beschutte jachthaven nabij de mooie binnenstad.

Aanleggen aan steigers en kades, midden in de sfeervolle stad. Tegen de Eglise

een mooi geheel.

Monthermé Gloednieuwe aanlegkade in mooie omgeving.

Stenay Gezellig gelegen aanlegsteigers nabij het centrum.

01 • 2015


ANWBWATERSPORT.NL

63

16-12-14 17:18

Franse Maas. Slingerend tussen. vaardossier

Recommend Documents