F
D
Food Top 100
2012 Positie
Positie 2008
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44
(1) (2) (4&5) (3) (6) (13) (7) (9) (10) (8) (11) (15) (17) (14) (16) (24)
45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100
(27) (46) (49) (76)
Deellijsten 3
1
8
6 2 5
9
4
(12) (20) (25) (19) (23) (22) (35) (18) (26) (30)
6
7
10
(32) (38) (29) (28) (53) (42)
1 3
(56) (37) (31) (52)
(39) (36) (48) (59) (43) (44) (33)
10 4
6
(73) (55) (67) (58) 2
(41) (83) (57)
5
(40) (63) (94)
(60) (69) (47) (50) (61) (82) (72)
6
1
(77) (74) (70) (80) (93) (65) (85) (90)
6
(68)
Unilever Heineken FrieslandCampina Vion Nidera Handelscompagnie DSM Nutrition CSM Hoogwegt Cosun The Greenery Van Drie Groep Refresco Group Loders Croklaan Group Mars Nederland Nutreco Interfood Deli XL Plukon Food Group Wessanen Mijwo Beheer (Boering, Zijerveld) Cargill Coca-Cola Enterprises NL Amtrada Holding (Nedcoffee) Avebe Sara Lee International Leaf Holland FresQ Ecoval Dairy Trade Bavaria Vreugdenhil Dairy Foods N.V. Bromacom (Theobroma) Bakkersland Groep Continental Juice Lamb-Weston/Meijer IFF Nestlé Nederland DOC Kaas Sime Darby Unimills Storteboom Group / 2Sisters Amsterdam Commodities / Acomo Wilmar Edible Oils (KOG) Zeelandia Groep Distilleerderij Dirkzwager AFG Materials (Anker Food Group) H.J. Heinz ZON Fruit & vegetables Zandbergen World's Finest Meat Van Rooi Lieshout United Coffee Perfetti Van Melle Nederland Holding Farm Frites Holding Meatpoint (Zwanenberg) Agrico Continental Bakeries Holding Heiploeg Holding Pali Group (Paridaans & Liebregts) Grolsch ADM Nederland Baarsma Wine Group Hilton Meats Zaandam Interovo Egg Group Lotus Bakeries Nederland Vroegop Ruhe (Vroegop-Windig) Van Luin Food Group Delfi Cocoa (Petra Foods) Meneba Mead Johnson Compaxo PP Groep (Parlevliet & Van der Plas) TP Haluco Holding Vergeer Kaas Tate & Lyle Netherlands Liberty Holding (Kappersfoods) Van Rijn Group Frankort & Koning Beheer Venlo Best Fresh Group (Valstar) Struik Foods Europe Fruitmasters Koninklijke Smilde CNC/ Lutèce Remia (Rootry) Hespri Holding (Van Hessen) Addasta Holding (Staay Food Group) Hilckmann Groep Lbg Oudewater (Lunenburg) N. Vriesekoop Beheer (Poultry Processing) Ad van Geloven (Advang) Arla Foods Nederland Kennemervis Groep (Bracamonte) CONO Kaasmakers Kühne + Heitz Vezet Exportslachterij Gosschalk McCain Europa: Holland Coroos International Bieze Food Group Kwetters Holding E D & F Man Molasses Versdirect.nl PepsiCo Nederland
challenge your energie
Einde boekjaar, anders dan dec. 2010
Sep 2010 Sep 2010 Dec 2009 Jun 2010 Dec 2009 Jun 2010 Dec 2009 May 2011 Sep 2010 Jul 2011 Jun 2010
Sep 2010 Jul 2010
Jun 2011 Dec 2008 Dec 2009 Dec 2009 Apr 2010
Dec 2009 Dec 2009 Jul 2011 Mar 2010 Mar 2011 Jun 2010 Mar 2011 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Mar 2011 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2009 Dec 2008 Sep 2010 Apr 2008 Dec 2009 Jun 2010 Dec 2009 Sep 2009 Dec 2009
F
D
2012
R&D Duurzaamheid Vrouwen in bestuur Onderneming
T P 1 0
T P 1 0
EBM_2012_01_EVMI_Food_Top_100 23-01-12 16:48 Pagina 21
Omzet miljoen €
Groei t.o.v. 2008 (%)
Sector
22769 16133 8992 8870 7769 3057 2995 2151 1862 1843 1673 1224 1036 999 961 801 778 741 712 704 605 602 579 565 558 528 494 477 465 457 442 434 406 400 399 396 393 379 376 375 374 371 369 368
5,5 28,4 -1,7 24,2 135,4 n.v.t. 20,5 15,8 4,3 -5,1 2,1 28,6 28,2 1,0 9,3 61,2 12,5 onbekend -55,1 13,6 0,1 27,3 27,0 -16,9 5,3 -10,8 42,4 -30,6 0,7 14,6 59,1 21,8 -19,4 onbekend 20,5 -2,4 -7,8 55,1 27,0 onbekend 62,7 9,6 -1,6 49,6
Mltd Alc Zui Vlees Ingr Ingr Ingr Zui Ingr AGF Vlees N.alc Ingr Zoet Vlees Zui Mltd Vlees Mltd Zui Ingr N.alc N.alc Ingr N.alc Zoet AGF Zui Alc Zui Ingr Zoet N.alc AGF Ingr Mltd Zui Ingr Vlees Ingr Ingr Ingr Alc Zui
341 334 333 331 330 322 316 305 304 301 298 291 291 289 285 277 276 265 264 263 263 261 249 248 248 237 236 224 222 221 213 213 211 210 209 201 197 192 191 191 188 184 182 181 176 175 161 161 161 160 159 158 157 156 152 144
98,1 18,0 24,2 97,3 16,4 1,0 -8,3 -12,8 10,6 34,9 1,0 1,7 -17,7 -90,6 55,4 16,7 41,6 17,9 3,7 -2,9 64,3 -15,7 71,0 10,1 onbekend -25,1 9,3 84,5 onbekend -8,6 -0,4 -3,2 15,3 -25,6 -16,6 31,5 33,3 47,2 20,8 8,4 81,8 onbekend 6,4 onbekend -3,0 8,8 onbekend 32,3 -3,0 10,3 25,1 10,5 59,8 12,5 -20,0 12,8
Mltd AGF Vlees Vlees N.alc Zoet AGF Vlees AGF Zoet Vis Vlees Alc Ingr Alc Vlees Zui Zoet AGF Vlees Ingr Ingr Zui Vlees Vis AGF Zui Ingr Vlees AGF AGF AGF Mltd AGF Zoet AGF Mltd Vlees AGF Vlees Vlees Vlees Vlees Zui Vis Zui Mltd AGF Vlees AGF AGF Mltd Zui Ingr AGF N.alc
Opmerkingen
Excl. home & personal care; food is 51% omzet Incl. horeca-activiteiten Fusie Friesland Foods en Campina eind 2008 Kondigde reorganisaties aan, nam in 2010 Weyl over exclusief nonfood; food is naar schatting 74% Inclusief feed Kondigde najaar 2011 grote reorganisatie aan Kocht in 2010 Meelunie Verkocht in 2011 Unifine Food & Bake Ingredients Sloot in 2011 dc in Maasland Kocht in 2010 Alpuro, inclusief feed Kocht begin 2011 Spumador In 2010 nieuwe fabriek op Maasvlakte Incl. feed (Pluimvee)vlees in Spanje, food is 19% van de omzet Handel in zuivelcommodities Groothandel in vers Kocht in 2011 Stolle Verkocht in 2009 Tree of Life Kocht Boering Melkblok & Zijerveld en Veldhuyzen Excl. feed Merken als Coca-Cola, Fanta, Aquarius Ook nonfood toepassingen Excl. huishoudelijke & persoonlijke verzorging Eind 2011 overgenomen door Cloetta Zuivelingrediënten Melkpoederspecialiteiten Tulip Cocoa Kocht in 2008 Quality Bakers Diepgevroren aardappelproducten International Flavors & Fragrances, incl. nonfood Nestlé, Nescafé, Kit Kat Leden wezen in 2011 fusie met DMK af Opende in 2010 innovatiecentrum in Zwijndrecht 2 Sisters nam in 2010 Storteboom over Nam in 2010 theeactiviteiten Deli over Plantaardige oliën en vetten Bakkerij-ingrediënten Nam in 2010 A.F. Mampaey & Co over Bouwt in Nijmegen Europees R&D-centrum Fusie met Fruitmasters ketste in 2010 af Vleesimporteur Kocht in 2011 Deen-Hobu Heette voorheen Drie Mollen Mentos, Fruitella, Chupa Chups, Klene Zwanenberg Food Group Vermarkt aardappelen Bakkerijproducten Garnalen Kalfs- en geitenvlees Schrapte in 2011 banen Ex commodity trading: deels food! Kocht eind 2008 Rutishauser Weinkellerei Verpakt voor Albert Heijn Eieren en eiproducten Sluit in 2013 één van de Peijnenburg bakkerijen Startte in 2011 snijderij in Food Center Amsterdam Tweede in deellijst vrouwen in de top Cacao-ingrediënten Kondigde in 2011 sluiting Wormerveer aan Zuigelingenvoeding Vleeswaren en vleesproducten Betreft brutomarge. Nam in 2009 Ouwehand over Gespecialiseerd in Nederlandse kasgroenten Kaasproducent Opende in 2010 polydextrosefabriek in Koog a/d Zaan Sinds de oprichting in 1855 een familiebedrijf Fruitpartner en Venlo Fresh Logistics Bekend van groentenmerk Via Nova Merken als Struik, Ye Olde Oak, California Fusie met ZON Fruit & Vegetables ketste in 2010 af Smilde Bakery schrapte vorig jaar 15 banen Inclusief compost voor champignonteelt Kocht in 2011 sauzen van Van Dijk en Gouda's Glorie Verwerkt darmen voor onder meer voeding Nam in 2011 Alexport en Hispa Fruit over Eerste in de deellijst vrouwen in de top Lunenburg varkensvlees Wil fuseren met Royaan (Van Dobben, Kwekkeboom) Kocht in 2009 Friesland Foods Fresh Merken als Beemster, Oudendijk, Vlaskaas Handelsbedrijf Voornamelijk voor Albert Heijn Geschatte Nederlandse productiewaarde Coroos Conserven, met ook knijpflessen en cups Nam vorig jaar Belgisch saladeproducent Nikita over Bekend van 4-Granen scharrelei en Columbian Blacktail Onder meer ook suiker en koffie Kwamen vorig jaar met groentepakket SoepGoed Merken als Pepsi, Smiths, Lay's, Duyvis, Quaker
08-09-10_Trends 23-01-12 17:18 Pagina 8
Trends & ontwikkelingen
Omzet
miljardenbedrijven
sinds 2008 gegroeid
Tekst: Norbert van der Werff Foto: Henk Riswick
Net als bij de vorige editie in 2008 staat Unilever bovenaan de Food Top 100 van EVMI en Nyenrode Business Universiteit. De onderneming heeft bovendien de award voor duurzaamheid gewonnen. International Flavors & Fragrances (IFF) besteedt het meest aan R&D. Vleesbedrijf Hilckmann Groep heeft het grootste aandeel vrouwelijke bestuurders.
Omzet Positie
Positie 2008
Onderneming
1
(1)
2 3
Einde boekjaar, anders dan dec. 2010
Omzet miljoen €
Groei. t.o.v 2008 (%)
Sector
Opmerkingen
Unilever
22769
5,5
Mltd
(2) (4&5)
Heineken FrieslandCampina
16133 8992
28,4 -1,7
Alc Zui
4
(3)
Vion
8870
24,2
Vlees
5
(6)
Sep 2010
7769
135,4
Ingr
6 7
(13) (7)
Nidera Handelscompagnie DSM Nutrition CSM
Excl. home & personal care; food is 51% omzet Incl. horeca-activiteiten Fusie Friesland Foods en Campina eind 2008 Kondigde reorganisaties aan, nam in 2010 Weyl over Food is naar schatting 74%
3057 2995
n.v.t. 20,5
Ingr Ingr
8 9
(9) (10)
Hoogwegt Cosun
Sep 2010
2151 1862
15,8 4,3
Zui Ingr
10
(8)
The Greenery
1843
-5,1
AGF
Inclusief feed Kondigde najaar 2011 grote reorganisatie aan Kocht in 2010 Meelunie Verkocht in 2011 Unifine Food & Bake Ingredients Sloot in 2011 dc in Maasland
De volledige Food Top 100 staat op de bijgesloten poster.
De lijst wordt net als bij de editie van 2008 aangevoerd door Unilever met een foodomzet van 22,769 miljard euro. Food maakt voor Unilever met 51 procent iets meer dan de helft van de omzet uit. De omzet van Heineken groeide met 28,4 procent, onder meer door de overname van het Mexicaanse Femsa. Met een omzet van 16,133 miljard euro staat de brouwer op de tweede plaats. De omzet van Heineken is bijna het dubbele van dat van de nummer drie FrieslandCampina, dat eerder in de Food top 100 stond als Friesland Foods (op de vierde plek) en Campina (vijfde). Vleesverwerker en maaltijdproducent Vion moest 8
Eisma Voedingsmiddelenindustrie | februari 2012
door die fusie, ondanks een groei met 24,2 procent, een plaatsje prijsgeven en staat nu vierde. De top 5 wordt gecompleteerd door handelaar in commodities Nidera Handelscompagnie met een geschatte foodomzet van 7,769 miljard euro. De omzet van Nidera steeg sinds de laatste Food Top 100 met 135,4 procent. De Food Top 100 telt 13 bedrijven met een miljardenomzet. Tot de ondernemingen met een miljardenomzet behoren ook nog DSM Nutrition, CSM, Hoogwegt, Cosun, The Greenery, Van Drie Groep, Refresco Group en Loders Crocklaan Group. Mars Nederland met een omzet van 999 miljoen valt net bui-
ten de ‘miljardenclub’. Om in de Food Top 100 te komen moet een bedrijf een jaaromzet hebben van minimaal 144 miljoen euro. Dat is de omzet van hekkensluiter PepsiCo Nederland. In de Food Top 100 staan bedrijven in 9 categorieën. Koploper is de vleessector met 19 ondernemingen, met Vion op de hoogste positie (vierde). Een andere goed vertegenwoordigde sector wordt gevormd door de ingrediëntenleveranciers, met onder andere commodities, vitamines, smaakstoffen en andere functionele ingrediënten. Er staan 18 ingrediëntenleveranciers in de lijst, even veel
08-09-10_Trends 23-01-12 17:18 Pagina 9
Categorieën Vlees 19 Ingrediënten 18 Agf 18 Zuivel 14 Maaltijden en uiteenlopende producten 9 Alcoholische dranken 5 Non-alcoholische dranken 7 Zoetwaren (inclusief bakkerijproducten) 7 Vis 3
als bedrijven actief in aardappelen, groenten en fruit. De meeste foodbedrijven in de Food Top 100 zijn particulier eigendom of Nederlandse dochters van buitenlandse ondernemingen (beide 27). Er staan 13 coöperaties in de top 100, maar daarvan staan er wel 4 in de top 10 (FrieslandCampina, Vion, Cosun en The Greenery). Van de 7 aan de Nederlandse beurs genoteerde ondernemingen staan er eveneens 4 in de top 10 (Unilever, Heineken, DSM en CSM). De kleinste onderneming met een beursnotering in Nederland is Amsterdam Commodities, nog altijd op plaats 40.
Duurzaamheid Positie Onderneming
Positie Food Top 100
1
Unilever
1
Arla Foods Nederland Bavaria Cargill Coca-Cola Enterprises NL CONO Kaasmakers CSM FrieslandCampina Grolsch H.J. Heinz Heineken IFF Nestlé Nederland Nutreco PepsiCo Nederland Sara Lee International The Greenery
88 29 21 22 90 7 3 57 45 2 35 36 15 100 25 10
Eigendom Particulier eigendom 27 Nederlandse dochters 27 Familiebedrijven 21 Coöperaties 13 Beursgenoteerd in Nederland 7 Private equity 5
Duurzaamheid Duurzaamheid is het thema van dit decennium en ook foodbedrijven besteden er veel aandacht aan. Dierenwelzijn, CO2-uitstoot tijdens de productie en het transport, fairtrade en natuurlijk duurzame grondstoffen als palmolie en soja; er zitten vele kanten aan duurzaamheid. Onno van Bekkum van CO-OP Champions die het onderzoek voor de Food Top 100 uitvoerde, stelde vast dat ondernemingen met een internationaal profiel zich het meest uitgebreid verantwoorden over duurzaamheid. Lokaal opererende ondernemingen zijn bewust bezig met kwaliteit en personeel, maar besteden weinig tijd aan de communicatie over duurzaamheid. Nederlandse dochters van buitenlandse ondernemingen liften sterk mee op de mon-
diale duurzaamheidsstrategie en rapportage, aldus Van Bekkum. Duurzaamheid is erg moeilijk te beoordelen omdat er zoveel aspecten aan zitten. Van Bekkum heeft daarom gekeken in hoeverre foodbedrijven een duurzaamheidsverslag hebben en of er in het jaarverslag aandacht wordt besteed aan duurzaamheid. Ook heeft hij de informatie over duurzaamheid op de Nederlandse website of op de internationale, corporate website tegen het licht gehouden. De redactie van EVMI heeft deze informatie gewogen en een winnaar bepaald. Daarbij is Unilever als winnaar uit de bus gekomen. Het duurzaamheidsbeleid van Unilever wordt besproken op pagina 31. De overige ondernemingen in de duurzaamheidslijst zijn bedrijven met een duur-
R&D Positie Positie Onderneming R&D
R&D als Food Top 100
R&D miljoen €
Omzet miljoen € % omzet
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
5,71 3,86 2,10 1,91 1,50 1,01 0,76 0,68 0,55 0,50
22,8 118,0 928,0 19,1 44,9 5,7 4,0 61,0 10,3 1,5
399 3057 44262 999 2995 565 528 8992 1862 304
35 6 1 14 7 24 26 3 9 53
IFF DSM Nutrition Unilever Mars Nederland CSM Avebe Leaf Holland FrieslandCampina Cosun Agrico
Opmerkingen
food is 51% omzet
Sector
Ingr Ingr Mltd Zoet Ingr Ingr Zoet Zui Ingr AGF
Eisma Voedingsmiddelenindustrie | februari 2012
9
08-09-10_Trends 23-01-12 17:18 Pagina 10
Vrouwen in het bestuur Positie Bedrijfsnaam
% vrouwen
vrouwen Sector
Positie Food Top 100
1 2 3 4 5 6 6 6 6 10
66,7 50 40 33,3 25 20 20 20 20 16,7
2 1 2 1 1 1 1 1 1 1
84 64 36 54 66 5 79 58 98 31
Hilckmann Groep Van Luin Food Group Nestlé Nederland Continental Bakeries Holding Meneba Nidera Handelscompagnie Koninklijke Smilde ADM Nederland E D & F Man Molasses N.V. Bromacom (Theobroma)
zaamheidsverslag van minimaal 30 pagina’s, of een speciale website gewijd aan duurzaamheid, dan wel bijzondere activiteiten. Zoals vermeld zijn de verschillende vormen van duurzaamheid moeilijk te vergelijken. Daarom zijn de overige 16 bedrijven die zich onderscheiden met extra aandacht voor duurzaamheid – afgezien van de winnaar Unilever, niet gerangschikt, maar alfabetisch vermeld. Research & Development Op de eerste plaats in de R&D Top 10 staat de Nederlandse dochter van de Amerikaanse producent van geur- en smaakstoffen IFF International Flavors & Fragrances, met vestigingen in Hilversum en Tilburg.
10
Eisma Voedingsmiddelenindustrie | februari 2012
Vlees Vlees Mltd Zoet Ingr Ingr Zoet Ingr Ingr Ingr
Het bedrijf besteedt 5,71 procent van de omzet aan R&D, 22,8 miljoen euro. IFF wordt gevolgd door DSM Nutrition en Unilever. De ranglijst voor R&D is bepaald aan de hand van het R&D-budget. Dat is afgezet tegen de omzet van het bedrijf. In de meeste gevallen is het R&D-budget in de verslaglegging niet opgesplitst naar food, feed en andere sectoren. In de lijst staat daarom niet de foodomzet van de bedrijven, maar de totale omzet. Alleen bij DSM Nutrition was er wél een R&D-budget uitsluitend voor food beschikbaar. In de R&D Top 10 staan maar liefst 5 bedrijven uit de categorie ingredients. Naast IFF zijn dat DSM Nutrition, CSM, Avebe en Cosun.
Vrouwen in het bestuur De meeste vrouwelijke bestuurders werken bij Hilckmann Groep. Twee van de drie bestuurders zijn vrouw, 67 procent dus. Op de tweede plaats staat nog een vleesbedrijf, van Luin Food Group met een vrouw op één van de twee bestuursposities, 50 procent dus. Derde plaats staat Nestlé Nederland met twee vrouwen en drie mannen aan het hoofd. Opvallend is dat het vooral bedrijven in particulier of familiebezit en dochterbedrijven van buitenlandse ondernemingen zijn met vrouwen aan het roer. Bij coöperaties en beursgenoteerde bedrijven ligt het aandeel vrouwen in het bestuur lager. Voor deze ranglijst is gekeken naar het aantal vrouwen in de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen op het niveau met het hoogste omzetcijfer. Proxies (gevolmachtigden) zijn niet meegerekend, omdat die geen bestuurder zijn, maar lid van het managementteam. Een uitzondering is gemaakt voor de financieel directeur. Die is in het onderzoek wel meegerekend, vanwege het grote gewicht van de functie. Daarom kunnen de gegevens iets verschillen van andere bestanden over de man-vrouwverhou dingen.
12-13_Verantwoording 23-01-12 08:47 Pagina 12
Trends & ontwikkelingen
Verantwoording Food Top 100 Tekst: Norbert van der Werff, Onno van Bekkum Foto: Henk Riswick
De Food Top 100 is de ranglijst van de grootste honderd Nederlandse ondernemingen in de voedingsmiddelenindustrie. Het is een gezamenlijk initiatief van vakblad EVMI en Nyenrode Business Universiteit. De Food Top 100 is donderdag 2 februari gepresenteerd tijdens een symposium op Nyenrode in Breukelen. Hoe is deze ranking tot stand gekomen?
Het onderzoek voor de Food Top 100 is uitgevoerd door dr. ir. Onno van Bekkum, gastdocent bij Nyenrode in diverse modules van het Executive MBA Food & Finance en eigenaar van CO-OP Champions, adviesbureau voor coöperatie-ontwikkeling. Hij heeft gebruikgemaakt van diverse databases, waaronder het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Ook zijn op internet gepubliceerde jaarverslagen geraadpleegd. Van Bekkum is bij het onderzoek
CO-OP Champions CO-OP Champions is een bureau voor coöperatie-ontwikkeling, opgericht in 2010 door dr. Ir. Onno van Bekkum. Van Bekkum is Wagenings econoom en promoveerde in 2001 bij Nyenrode. Sinds tien jaar doceert hij in diverse modules van het Nyenrode Executive MBA Food & Finance. Hij beheert databases over coöperaties in Nederland en food & agribusiness coöperaties wereldwijd en produceert jaarlijks diverse ranglijsten. Hij doet studies, verzorgt bestuurdersworkshops en adviseert coöperaties in binnen- en buitenland. Voor meer informatie, zie www.coopchampions.com.
12
Eisma Voedingsmiddelenindustrie | februari 2012
ondersteund door de redactie van EVMI. De Food Top 100 is voor de tweede keer uitgebracht. De eerste publicatie was in december 2008 en betrof cijfers over 2007. De huidige editie bevat de omzet over 2010 en in een enkel geval oudere cijfers omdat bedrijven hun jaarverslag nog niet hebben gedeponeerd bij het Handelsregister. Ze hebben daar na het einde van het jaar nog dertien maanden voor en die termijn was bij het ter perse gaan van deze publicatie nog niet verstreken. Daar waar de gegevens nog niet publiek beschikbaar waren, heeft Van Bekkum getracht de gegevens langs andere weg te verkrijgen. Sommige ondernemingen rapporteren op basis van gebroken boekjaren. In die gevallen is getracht de meest recente cijfers te vermelden. In een enkel geval betreft dat het jaar 2011. In de Food Top 100 staan Nederlandse voedingsmiddelenbedrijven. Onder deze definitie vallen fabrikanten en leveranciers die grondstoffen of ingrediënten, halffabricaten of eindproducten leveren aan de retail, horeca of aan andere voedingsmiddelenbedrijven of handelsondernemingen. Het gaat hier om het deel van de keten ná de agrarische productie op de boerderij.
Food en feed De voedingsmiddelenindustrie is zeer divers. Veel ondernemingen zijn zowel actief in food als in feed en soms worden ook ingrediënten geleverd voor de farmaceutische industrie. Unilever bijvoorbeeld produceert naast voedingsmiddelen ook ‘home care’ (schoonmaakmiddelen) en ‘personal care’ (producten voor lichaamsverzorging), en Wessanen heeft ook retailactiviteiten. Bij bedrijven met een aanzienlijk aandeel nonfood is dat deel voor de Food Top 100 zoveel mogelijk ‘weggesneden’. Alleen het deel voeding is dan vermeld. Ook hier geldt dat die gegevens wel beschikbaar moeten zijn. In een enkel geval is er een schatting gemaakt van het fooddeel. Nederlandse dochters In de Food Top 100 zijn Nederlandse ondernemingen opgenomen met hun binnen- en buitenlandse omzet. Daarnaast zijn Nederlandse dochters van buitenlandse ondernemingen opgenomen, mits zij daadwerkelijk in Nederland produceren. Een buitenlandse multinational met een verkoop- & marketingkantoor in Nederland is dus niet in de Food Top 100 opgenomen. Een aantal ondernemingen staat dit jaar voor het eerst in de lijst. Enkele groeiden en veroverden zo hun plaats in de Food Top 100, andere ontbraken ten onrechte in de eerdere editie. Sommige partijen maakten zich bij ons kenbaar en aanvullend speurwerk leverde ook ‘nieuwe’ ondernemingen op. Het is echter onvermijdelijk dat er ook in de nieuwe Food Top 100 omissies zijn. Bovendien zijn er bedrijven die niet in de lijst staan omdat ze een instemmingsverklaring hebben om de cijfers elders te deponeren. Het kan ook zijn dat buitenlandse ondernemingen de cijfers niet per land uitsplitsen.
12-13_Verantwoording 23-01-12 08:47 Pagina 13
Er zijn dan geen afzonderlijke data over de Nederlandse activiteiten beschikbaar. Innovatie De Food Top 100 is dus samengesteld aan de hand van de omzet. Daarnaast zijn er deellijsten gemaakt voor innovativiteit en het aantal vrouwen in het bestuur. Bovendien is gekeken naar duurzaamheid. De mate waarin een bedrijf bezig is met innovatie, is gemeten aan de hand van de budgetten voor research & development. Van Bekkum heeft bij zijn onderzoek gescand op de termen ‘research’, ‘R&D’ en ‘onderzoek’. Hij heeft vastgesteld dat het aantal ondernemingen dat rapporteert over R&D klein is. In de R&D-lijst is het budget voor R&D afgezet tegen de totale omzet. Behalve voor DSM, die R&D per segment rapporteert, is er dus geen opsplitsing gemaakt tussen R&D voor food en nonfood activiteiten. Ook bij bedrijven die wel rapporteren over onderzoek is het lastig het exacte R&D-budget te achterhalen. Zo staat er bij Heineken
op de balans de kosten van “software, research and development and other”. Agrico rapporteert over R&D slechts in termen van het aantal medewerkers. In dat geval is dat aantal vermenigvuldigd met de gemiddelde personeelskosten per fte om tot het R&Dbudget te komen. Vrouwen Naast innovatie is er in de Food Top 100 aandacht voor vrouwelijke bestuurders. Daarbij is gekeken naar het aantal vrouwelijke directieleden en leden van de Raad van Commissarissen. Dat aantal is geteld op basis van het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Die gegevens kunnen dus enigszins gedateerd zijn. Omdat een grote onderneming meer bestuursleden heeft dan een klein bedrijf is het aantal vrouwen afgezet tegen het totaal aantal bestuurders. Zo is het percentage vrouwelijke bestuurders verkregen. Alleen over bedrijven waar vrouwelijke bestuurders werden ‘aangetroffen’, is gerapporteerd.
Duurzaamheid Verschillende vormen van duurzaamheid zijn moeilijk te vergelijken. Iedere consument heeft daar andere ideeën over. Voor de één is dierenwelzijn leidend, de ander vindt fairtrade of biologisch het belangrijkste. Duurzaamheid is echter een belangrijk thema en daarom is toch getracht duurzaamheid meetbaar te maken. Van Bekkum is van de honderd ondernemingen nagegaan of ze een duurzaamheidsverslag hebben uitgebracht en of er in het jaarverslag aandacht wordt besteed aan duurzaamheid. Van die verslagen heeft hij het aantal pagina’s geteld. Ook heeft hij gekeken naar de informatie over duurzaamheid op de Nederlandse website of op de internationale, corporate website. De redactie van EVMI heeft deze informatie gewogen en een winnaar bepaald. Deze award is geen prijs voor het duurzaamste bedrijf. Welke onderneming het meest duurzaam is, is namelijk moeilijk objectief vast te stellen. Wel is de award de erkenning voor de aandacht die het bedrijf aan duurzaamheid besteedt.
Spanning bij de bekendmaking van de ranglijst tijdens de vorige editie in 2008.
Eisma Voedingsmiddelenindustrie | februari 2012
13
FOOD TOP-100 NL: ANALYSE Jacqueline Wijbenga, hoofdredacteur EVMI interviewt dr. ir. Onno van Bekkum, CO-OP Champions, samensteller Food Top-100 Breukelen, 2Feb12
