Filmrecensie ‘Fetih 1453’ Geschreven door Armand Sag maandag 20 augustus 2012
Al lange tijd zit ik met de belofte om een review te schrijven over de Turkse film Fetih 1453 en onlangs was het dan eindelijk zo ver. Ik had wat tijd om de film te kijken. Jammer genoeg was het niet iets om over naar huis te schrijven. De film duurde bijna drie uur en de eerste 2 uur was gevuld met veel praten. Vooral veel gepraat over de sultan maar ook over andere onnodige dingen die niks toevoegden aan de film. Dit onnodig gepraat vulde de film maar voegde er niks aan toe. Zo was er een dialoog over hoe erg Sultan Mehmet zijn vader, de sultan Murat, mistte en verlangde naar zijn goedkeuring maar kwam dit vervolgens niet meer terug in de film. Hierna was er een schaakscene waarbij Sultan Mehmet pochte dat bestuur bedoeld was om het welzijn van het volk te consolideren en dat hij geen oorlog wilde, om vervolgens een paar scènes later oorlogsvoorbereidingen te treffen. Mehmet had namelijk een droom gehad waarbij zijn overgrootvader hem dat had bevolen. Een droom waarbij men moet gokken wie die overgrootvader dan is, het bleek Osman Gazi, en waarom Mehmet in die droom rondrent in een doolhof alvorens in een afgrond met lava te vallen. Het enige wat de kijker meekrijgt van deze droom, waar de symboliek nihil is, is dat Mehmet in zweet wakker wordt en besluit toch maar oorlog te voeren in plaats van het welzijn van het volk voorop te stellen. Afijn, dat is ook gelijk het probleem van de film. Er zijn geen karakters en geen verhaallijn, de hele film bestaat uit losse eindjes die maar niet aan elkaar geknoopt worden. Zo wordt Mehmet badend in zweet wakker na zijn droom en staat er een bloedmooie vrouw naast hem. Wie is die vrouw? Waarom is ze daar? Heeft ze Mehmet vergiftigd? Is ze een concubine? Is ze de vrouw van Mehmet? Als ze de vrouw is, waar was ze dan in de eerste dertig minuten van de film? Wie is dat kleine jongetje naast haar? De scenes in Fetih roepen meer vragen op dan ze beantwoorden. Ik betwijfel dan ook of er een script was. Het lijkt meer op een regisseur die spontaan uitriep: “En laten we hier iets met een droom en een ring a la Lord of the Rings doen, dat ziet er wel cool uit!”. Om daarna te zeggen: “En voeg een lekker wijf toe, dat vinden kijkers altijd wel tof!”. Naast deze uitgebreide maar nietszeggende scènes die de eerste twee uur van de film vullen, krijgt de film het ook nog voor elkaar om desondanks geen karakters te kunnen introduceren in de film. Mehmet is een humanist die geen oorlog wil, ziet dan een droom en ontpopt zich tot
1/5
Filmrecensie ‘Fetih 1453’ Geschreven door Armand Sag maandag 20 augustus 2012
agressieveling nummer één om bij de eerste tegenslag in de oorlog meteen weer spijt te krijgen. Ineens komt daar een man met een witte baard en die weet Mehmet over te halen om weer door te gaan met de oorlog. Zo makkelijk is Mehmet dus over te halen, een karakter? Nee, dat heeft de beste man niet. Een droom of een gesprek is al voldoende om hem over te halen. Het enige wat je kan concluderen is dus, dat Mehmet een meeloper is die niet stevig in zijn schoenen staat en bij het minste al over te halen is om iets te doen wat hij eigenlijk niet wil doen. Hij wilde namelijk geen oorlog maar was vrij makkelijk en simpel over te halen. Halverwege de oorlog om Istanbul slaat hij nog een paar van zijn viziers in elkaar en laat hij ze verbannen. Waarom? Hij is boos dat de belegering zo slecht verloopt. Waar is de Mehmet die in de begin van de film vredelievend schaak speelde en tegen oorlog was? Nu blijft Mehmet staan als een man die een vizier tegen de grond slaat omdat hij het waagde om “Maar sultan…” te zeggen. Erg misleidend en verwarrend. Is Mehmet nu een humanist of dictator? De regisseur kon waarschijnlijk niet kiezen, het resultaat is een verwarde Mehmet die om de tien minuten een ander karakter vertoont. Erg jammer voor een sultan die de geschiedenis inging als intellectueel en geleerd. In de film is het een jankerd die Stalin qua wreedheid ruim achter zit laat. Een gemiste kans voor de producent om een degelijk film te maken. Maar dat is nog niet alles. De muziek in de film stoorde mij mateloos, bij het minste kreeg de kijker al een “dom dom dooooom”-troffeltje. Waarom? Ik zie toch dat de sultan naar het slagveld loopt? Ik hoef geen onnodig trommeltje erbij. Later keek ik naar het productieteam en wat zag ik? De muziek is er later bijgevoegd door Benjamin Wallfisch, de enige niet-Turkse contributie aan de productie van deze film. Vandaar dat er geen Turkse toontjes te horen waren maar ook waarom er deuntjes te horen waren als de soldaten een muur beklommen maar niet als er een eindgevecht was tussen twee zwaardvechters. Waarschijnlijk snapte Wallfisch de climax van het beleg van Istanbul en de impact die het had in de Turkse geschiedenis niet. Erg jammer en nogmaals een gemiste kans. Maar wat nog het allerergste was, dat waren niet de historische foutjes zoals dat: - de vrouw van Mehmet ‘Gülbahar’ werd genoemd terwijl Mehmet eerst een andere vrouw had tot 1467 en daarna pas met Gülbahar huwde (de film speelt zich af in 1453 en Gülbahar was toen dus nog niet in de picture), - en ook niet dat Urbanus geen adoptiedochter had en zelfs niet lang genoeg leefde om de muren van Istanbul te zien (hij stierf al bij het testen van de proefversie van het kanon in Edirne rond 1452), - of dat Mehmet de grootvizier Halil niet vergaf maar liet executeren op 1 juni 1453 (slechts
2/5
Filmrecensie ‘Fetih 1453’ Geschreven door Armand Sag maandag 20 augustus 2012
twee dagen na de val van Istanbul), - of dat Loukas Notaras maanden voor het beleg al wordt geëxecuteerd door de Byzantijnse keizer wegens zijn uitspraak ‘Ik zie liever een Turkse tulband in Constantinopel dan een Latijns-Katholieke mijter”. Deze uitspraak doet hij in de film ook maar toch is hij de enige overlevende van het beleg in 1453 terwijl hij al maanden daarvoor ter dood gebracht is in werkelijkheid, - en nog veel meer andere historische fouten die ook in Turkije grootschalig besproken en bekritiseerd zijn. Nee, het ergste was nog dat de film simpelweg afgeraffeld werd. Wat wel goed naar voren kwam in de film, was het multiculturele aspect van het Osmaanse Rijk met namen zoals ‘Zağanos’, die een vizier (adviseur) van Mehmet speelde; net als in het echt. Ook andere scènes over de Byzantijnse bevolking waren goed. Het is dan ook een horrorbeeld dat sommige mensen geheel onterecht scènes erbij verzinnen die helemaal niet in de film waren. Zo beweerde iemand dat “er een scene is met een processie voor waarin een grote icoon van de Theotokos (Moeder Gods) wordt gedragen terwijl de Akathist tot de Moeder Gods wordt gezongen. Door de beschietingen vlakbij vallen de gelovigen op de grond, terwijl de icoon met de beeltenis van de Moeder Gods in het stof valt.” In werkelijk was de scene geheel anders. Een groep mensen hield een optocht tijdens de belegering, op een moment dat er een wapenstilstand was, en struikelden ineens. Hierbij viel een ikoon, in de film spreken ze van ‘Meryem Ana’, oftewel ‘de Heilige Maagd Maria’, op de grond. De leider van de geestelijken interpreteert dit als een teken dat “onze God ons verlaten heeft en dat er weemoed in de lucht hangt”. Loukas vraagt hoe het moraal van het volk weer verbeterd kan worden en krijgt als antwoord dat dit niet kan omdat de signalen duidelijk zijn dat de stad gaat vallen. Er zijn helemaal geen “beschietingen vlakbij”. Een goed voorbeeld van het onbewuste anti-Turkisme dat heerst onder christelijke kijkers die zelfs scènes zien die er niet zijn. Het nationalisme en chauvinisme in de film wat eventueel als ‘Turks propaganda’ gezien kon worden, was dan ook marginaal wat mij betreft. Het viel reuzenmee. Alhoewel ik me wel doodergerde aan het islamitische propaganda wat er tussendoor was verwoven. Zo spraken alle volkeren in het Turks (de Italiaanse Genuesi, Griekse Byzantijnen, de Latijnse Paus etc.) behalve de Arabieren die gewoon Arabisch spraken zonder Turkse (of Engelse) ondertiteling. Blijkbaar gaat de producent ervan uit dat “alle Turken ook Arabisch spreken”, maar dat is een compleet foutieve redenering dat riekt naar islamisme. Had de islamistische AKP deze film niet deels financieel gesteund? Dat was te merken in die ‘Arabische’ scènes, ja.
3/5
Filmrecensie ‘Fetih 1453’ Geschreven door Armand Sag maandag 20 augustus 2012
Maar dit was wel beperkt tot een minimum. Gaandeweg in de film kreeg men mannen met lang haar te zien (iets wat ‘not done’ is binnen de islam) en was zelfs de hoofdrolspeler Ulubatlı Hasan te bewonderen met lang haar. Ook was er ‘zina’ in de film, dat wil zeggen buitenechtelijke seks tussen twee moslims die niet getrouwd waren met elkaar. Ulubatlı Hasan nam namelijk de adoptiedochter van kanonnengieter Urbanus ‘tot zich’ maar sprak nergens over trouwen. Zij raakte zwanger en dit werd niet als een groot ‘issue’ gezien. Dit terwijl het zeker in die tijd als een grote schande gezien zou zijn geweest. Net als het karakter van Mehmet, was dit aspect ook erg verwarrend. Was het Osmaanse Rijk nu een islamitische samenleving of juist een kosmopolitische en multiculturele samenleving met ruimte voor alle vrijheden? Wat ook weer afschuwelijk was, waren de special effects waar je net niet de pixels kon tellen. Nog erger was het feit dat de filmproducent had gepromoot dat “de laatste technologie was gebruikt bij het maken van deze film”. Welke technologie was dat in godsnaam? Erg slechte kwaliteit was dat. Zelfs Troy uit 2005 had veel en veel betere graphics. Maar het allerergste vond ik, zoals al eerder aangekondigd in dit stuk, het afraffelen van de film. Dan zit je door de nutteloze en nikszeggende dialogen heen te bijten gedurende 2 uur om de laatste dertig minuten van de immense veldslagen te genieten maar nee hoor. Die worden dan juist afgeraffeld, juist die scènes! Dan denk ik weer van: “Kon je niet een paar van die nutteloze scènes aan het begin van de film afraffelen of weg-editen?” De film had namelijk veel weg van nikszeggende fragmenten die aan elkaar geplakt waren maar tegen het eind werd dit steeds meer. Je zag de sultan in beeld en ineens een beeld van mannen onder de grond die aan het graven waren in een tunnel. De kijker moest maar zelf uitvogelen wat die mannen aan het doen waren. Waren ze onder de Byzantijnse muren door aan het graven om zo achter de Byzantijnse soldaten uit te komen binnen de stadsmuren? Maar ze hadden geen wapens? Of waren ze de grond onder de stadsmuren aan het weggraven zodat de muren zouden instorten? Ze bleken te graven onder de zee liet een ander uitzoomend beeld zien, ik snapte er helemaal niks van. Totdat de tunnel instortte en de (overigens zeer homo-erotische mannen met naakte lichamen en bezwete buikspieren) zichzelf opbliezen. Wie, wat, waar? Ja inderdaad, nog voordat je doorhad wie of wat er aan de hand was, schoot het scherm al naar een nieuw fragment dat nog onduidelijker was dan die ervoor. Ineens zie je boten over boomstammen gedragen worden. Wie, wat, waar? En dan schiet het scherm weer naar de sultan. Ehm? Wablief? Waar was het bevel van de sultan? Wie bedacht deze strategieën? Waar is de Braveheart-achtige leider die de troepen aanvoert in de strijd en een krachtige toespraak houdt? Nee? In plaats daarvan krijgen we korte fragmenten? Afijn, dat werkt dus niet. Nog het
4/5
Filmrecensie ‘Fetih 1453’ Geschreven door Armand Sag maandag 20 augustus 2012
ergst was dat in het heetste van de strijd, de scènes ineens ophouden. Ja, je hoort het goed. Eén van de hoofdrolspelers plant de Osmaanse vlag op een Byzantijnse toren en de volgende scene is sultan Mehmet die de stadspoort inloopt en het lichaam van de Byzantijnse keizer krijgt aangeboden. Wanneer is de stadspoort ingenomen? Wanneer is de Byzantijnse keizer gestorven? Twee seconden geleden was de strijd nog in volle gang? Wanneer is de strijd afgelopen? Eén Byzantijnse toren had een Osmaanse vlag, maar de tientallen andere torens (en nog belangrijker; de stadspoort) waren nog in Byzantijnse handen. Wat is er ineens gebeurd? Was het budget op? Deze abrupte einde maakte deze malaise (lees: film) helemaal compleet. Turkse critici hebben het al gezegd. Was Fetih 1453 een fantasiefilm over een verzonnen situatie, dan viel het wellicht nog mee. Maar Fetih 1453 was gebaseerd op een van de grootste veldslagen in de geschiedenis en pleitte zelf ook ‘groots’ te zijn. Dit bleek, bij lange na, niet haalbaar voor Fetih 1453. Soms is een film zo goed dat het zelfs een kleine veldslag kan bombarderen tot iets grandieus. Bij Fetih 1453 was de film zo slecht dat het een geweldige veldslag kon degraderen tot iets minuscuuls. Bij deze film was de veldslag zelf al immens groot, de film diende dus ook minstens zo veel ‘grandeur’ te vertonen maar dat kon het zeer zeker niet in deze vorm. In het kort, de film is in één woord: afschuwelijk. Maar men moet in gedachte houden dat dit de eerste film is over een gebeurtenis, dat geldt als ‘het symbolische einde van de Middeleeuwen’. Er zijn veel sentimenten en gevoeligheden rondom 1453 en deze film lijkt, alhoewel vreselijk op zich, een goede eerste stap. Moge er nog tientallen films uitkomen over 1453, die allemaal iets beter zijn dan elkaar. De tweede film heeft het in ieder geval makkelijk, het kan namelijk bijna niet slechter dan ‘Fetih 1453’.
5/5
