Feiten & Cijfers Verschil moet er zijn Het mediagebruik van twaalf moslimgemeenschappen in Engeland
Mira Media Juli 2009
1
1. Inleiding De Nederlandse media berichten veelvuldig over incidenten waarbij moslims betrokken zijn, zowel in binnen- en buitenland. Hierbij worden termen als DE moslim en DE Marokkanen niet geschuwd. Maar de islam kent vele aspecten en veel moslims herkennen weinig in het beeld dat de media van hen schetsen. Binnen de media is weinig aandacht voor de diversiteit binnen de islam en de verschillende persoonlijke en culturele achtergronden van moslims. In Engeland is daarom recentelijk een onderzoek verricht naar de diversiteit binnen dertien moslimgemeenschappen, waarin ook aandacht voor beeldvorming en mediagebruik van deze groepen. In deze Feiten & Cijfers gaan we specifiek in op het mediagebruik van twaalf moslimgemeenschappen in Engeland. Deze gegevens zijn interessant voor journalisten, onderzoekers en studenten die zich met media en culturele diversiteit bezig houden. Er zijn namelijk weinig recente gegevens bekend over het mediagebruik van culturele en religieuze groepen in Nederland. De onderzochte moslimgemeenschappen wonen in grotere of minder grote aantallen ook in Nederland en zullen waarschijnlijk in grote lijnen van dezelfde internationale media gebruik maken. Daarnaast is deze factsheet informatief voor moslims die in Nederland wonen vanwege het overzicht van verschillende soorten (Britse, transnationale, Arabische en pan-Arabische) media.
2. Achtergrond onderzoek De Engelse regering (departement Communities and Local Government) gaf in 2008 het Change Institute de opdracht om de belangrijkste kenmerken van dertien moslimgemeenschappen in Engeland te onderzoeken 1. Deze moslimgemeenschappen waren afkomstig uit: Afghanistan, Algerije, Bangladesh, Egypte, India, Iran, Irak, Marokko, Nigeria, Pakistan, Saudi Arabië, Somalië en Turkije. In Engeland zijn de grootste groepen moslims afkomstig uit Pakistan, Bangladesh en India. Dit heeft te maken met het feit dat deze drie landen tot 1947 een Britse kolonie waren (Brits-Indië genaamd). In Nederland zijn de Turkse en Marokkaanse moslimgemeenschappen de grootste in getal, op afstand gevolgd door de Surinaamse, Afghaanse en Irakese moslimgemeenschap. Het kwalitatieve onderzoek van het Change Institute vond plaats tussen april en juli 2008. In deze periode zijn 205 één-op-één gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers uit de verschillende gemeenschappen, 15 interviews met experts van lokale overheden en 30 groepsgesprekken. De groepsgesprekken bestonden in totaal uit twee gesprekken per gemeenschap en vier groepsgesprekken met jongeren. Vanwege het kwalitatieve karakter van het onderzoek zijn de resultaten niet representatief voor de hele gemeenschap. Het onderzoek gaat onder andere in op de migratiegeschiedenis, socio-economische kenmerken, demografie, dynamiek binnen de groep, de relatie met het land van herkomst en het mediagebruik. Wij concentreren ons zoals gezegd op het laatste. De volledige onderzoeksrapporten, inclusief een samenvattend rapport, zijn beschikbaar via de website van het Change Institute2.
3. Opbouw factsheet Na een korte toelichting op de grootte van de groepen in Engeland, volgt een verslag van het mediagebruik van twaalf moslimgemeenschappen. Helaas ontbreekt het rapport van de Bengaalse gemeenschap, vandaar dat in deze factsheet geen gegevens over deze gemeenschap zijn opgenomen. Aan het eind worden de belangrijkste conclusies rond het mediagebruik van de twaalf moslimgemeenschappen nog eens op een rijtje gezet.
1 2
Understanding Muslim Ethnic Communities, Change Institute, april 2009 http://www.changeinstitute.co.uk/index.php?option=com_content&task=view&id=58&Itemid=43
2
4. Aantallen in Groot-Brittannië en Nederland Zoals gezegd vormen de moslimgemeenschappen uit Bangladesh, India en Pakistan de grootste in Engeland. Daarna volgt de Turkse, Somalische en Iraanse moslimgemeenschap (zie tabel 1). Ongeveer de helft van de totale Engelse moslimgemeenschap woont in Londen. De aantallen zijn afkomstig van de Census 2001, een groot bevolkingsonderzoek in Engeland. Helaas wordt dit onderzoek slechts één keer in de tien jaar uitgevoerd, waardoor de gegevens uit 2001 het meest recent zijn. In 2011 volgt een nieuw Census onderzoek. Tabel 1. De grootte van dertien (moslim)gemeenschappen in Engeland (2001) en Nederland (1 januari 2001 en 1 januari 2008) Afkomst
Aantallen moslims in GB 2001
Aantallen in NL 2001 2008 moslims (schatting)
Afghanistan Algerije Bangladesh Egypte India Iran Irak Marokko Nigeria Pakistan Saudi Arabië Somalië Turkije (incl. Turks-Cyprioten)
10.829 7.785 254.704 7.365 131.098 24.384 20.351 9.166 7.484 650.516 5.026 37.999 57.162
26.394 6.668 582 15.165 12.032 24.642 38.191 272.752 5.696 16.787 761 29.631 319.600
26.000 24.000 37.000 264.000 30.000 299.000
37.370 7.468 1.177 19.568 17.357 29.771 45.459 335.127 8.788 18.478 1.101 19.549 372.714
Bronnen: Census 2001; CBS Statline 2009
Helaas zijn bovenstaande Britse aantallen gebaseerd op schattingen. Alleen van de Bengaalse, Indiase en Pakistaanse moslims waren accurate gegevens voorhanden. De andere aantallen zijn gebaseerd op gegevens over het aantal mensen dat in het betreffende land is geboren. Diegenen die in Engeland zijn geboren, zijn hier dus niet meegeteld. De Nederlandse aantallen zijn gebaseerd op gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het gaat hier om alle mensen die zelf of waarvan één ouder in het betreffende land van herkomst is geboren. Tot en met 2004 verzamelde het CBS van een aantal niet-westerse groepen gegevens over het aantal islamieten binnen deze groepen. De aantallen uit 2001 zijn opgenomen in tabel 1. Helaas zijn geen recentere gegevens beschikbaar. Wel kunnen we aan de hand van de gegevens uit 2001 ervan uit gaan dat slechts een klein deel van bovengenoemde niet-westerse groepen een andere religie dan de islam aanhangt. De gegevens uit Groot-Brittannië en Nederland zijn niet goed vergelijkbaar, maar geven toch een globaal beeld van de verschillende aantallen. Zo zien we dat alleen de grootte van de Algerijnse, Iraanse, Nigeriaanse en Somalische bevolkingsgroep in 2001 ruwweg in de twee landen overeen komt. In 2008 is het aantal Somaliërs in Nederland in vergelijking met 2001 met 10.000 gedaald, terwijl de grootte van de andere bevolkingsgroepen is toegenomen. Veel Somaliërs hebben zich sinds het begin van deze eeuw vanuit Nederland in GrootBrittannië gevestigd, omdat ze zich niet thuis voelden in Nederland en de Nederlandse bureaucratie zat waren. In Groot-Brittannië is voor hen de kans op een opleiding, baan of uitkering groter. Ook is er meer aanbod op het gebied van islamitisch onderwijs3.
3
Trouw, 29 juni 2006
3
5. Het mediagebruik van twaalf moslimgemeenschappen in Engeland 5.1 De Algerijnse moslimgemeenschap Beeldvorming De Algerijnse moslimgemeenschap ziet zichzelf sinds de aanslagen in New York en Londen voornamelijk afgeschilderd als terroristen in de media. De meeste Algerijnen zijn dan ook zeer negatief over de Britse media. Ook vinden ze dat het woord ‘moslim’ in de media voornamelijk geassocieerd wordt met Aziatische moslims: “When the media talks about people they need to give the right information and not just about Pakistani Muslims or Indian Muslims. We are Algerians and we have a very different way4” (Algerijnse respondent, man, twintiger) Over enkele lokale kranten zijn de Algerijnen wel te spreken, zoals de Islington Tribune die volgens de respondenten wél onpartijdig verslag doet over gebeurtenissen waar Algerijnen bij zijn betrokken. Mediagebruik Televisie De Algerijnse gemeenschap in Engeland is klein en versnipperd, er worden hier dan ook nauwelijks Algerijnse media geproduceerd. Pan-Arabische media zijn daarom erg populair. In Algerije wordt veel naar satellietzenders gekeken, vooral zenders als Al-Jazeera, Rotana Europe en Al Araabiyah. De nationale zender Canal Algerie is niet zo populair als de panArabische zenders. Dit kijkgedrag komt volgens de respondenten grotendeels overeen met die van de Algerijnse gemeenschap in Engeland. Radio Vanuit Engeland worden geen Algerijnse radiozenders uitgezonden. Er zijn wel pan-Arabische zenders zoals Spectrum 558 am die in het Arabisch uitzenden en berichten over Algerijnse kwesties. In Algerije zenden de drie belangrijkste radiozenders ieder in het Arabisch, Berber of Frans uit. Helaas zijn er geen gegevens beschikbaar over het luistergedrag van Algerijnen. Kranten De best verkochte krant in Algerije is El Khabar (commercieel, Arabisch). Algerijnen in Engeland lezen deze krant voornamelijk via het internet aangezien de krant nauwelijks in Engeland verkrijgbaar is. Dit geldt voor de meeste Algerijnse kranten. Pan-Arabische kranten zijn ook geliefd onder de Algerijnse gemeenschap zoals Al Hayat, Al Quds, Al Arabia en Ashraq Al Aswadt. Daarnaast zijn Franstalige Algerijnse kranten populair. Internet Goed opgeleide Algerijnen maken vaker gebruik van het internet dan de illegale, voornamelijk ongeletterde, Algerijnen in Engeland. Onder internetters zijn netwerksites als HI5 en MySpace populair. Een andere populaire website is Arab Media Watch5. YouTube speelt een belangrijke rol voor Algerijnen in Engeland. Via deze site kan de gemeenschap een realistischer beeld van zichzelf laten zien dan in de huidige Engelse media naar voren komt. Zo heeft een groep Algerijnen in Londen een site6 op YouTube gecreëerd waarop ze hun eigen visies en inzichten kwijt kunnen. De site verbindt Algerijnen van over de hele wereld met elkaar. YouTube speelt dus een belangrijke rol in het uiten van de eigen identiteit.
De citaten van respondenten worden hier in de oorspronkelijke taal, het Engels, weergegeven om de mening van respondenten zo volledig mogelijk tot uitdrukking te laten komen. 5 www.arabmediawatch.com 6 ‘Hna Fi Hna’: www.youtube.com/sal64lon 4
4
“YouTube links the people, we try to educate people in how to do good by giving advice, we express our feelings to the government. It‟s like our TV and we try to communicate through YouTube that we live here; we want the government to hear what we have to say” (deelnemer groepsinterview, man).
5.2. De Somalische moslimgemeenschap Beeldvorming Veel Somalische respondenten merkten op dat de Britse media overwegend een stereotype en negatief beeld schetsen van moslims en Somaliërs. Als er al iets over Somaliërs in het nieuws komt, dan gaat het over criminaliteit, illegalen, oorlog in Somalië en terrorisme, aldus de respondenten. “I think that the media in the UK has been very unhelpful. It constantly labels the community and propagates negative aspects such as Somalis being refugees, asylum seekers and illegal immigrants” (Somalische respondent, man, veertiger) Mediagebruik Somaliërs die in Afrika zijn geboren, hebben vanzelfsprekend een grotere interesse in de politieke situatie in hun moederland dan Somaliërs die in Engeland zijn geboren. Sommige respondenten verklaren dat veel Somaliërs in Engeland nog steeds het gevoel hebben dat ze maar tijdelijk in Engeland zijn. Daarom gebruiken veel Engelse Somaliërs nieuws, websites en radiozenders uit het buitenland die gericht zijn op de Somalische bevolking in Afrika en Somaliërs in diaspora. Uit een rapport van de International Organisation for Migration London (IOM) blijkt dat binnen de gemeenschap mondelinge informatie de belangrijkste bron van informatie is (36%), gevolgd door radio (31%), internet (22%) en kranten (5%). Televisie De meerderheid van de respondenten kijkt voornamelijk naar Britse mainstream zenders, hoewel transnationale televisiezenders ook een belangrijke plaats innemen in het leven van de Somalische gemeenschap in Engeland. Vooral Al Jazeera fungeert als een belangrijke nieuwsbron. Deze zender versterkt een gevoel van verbondenheid tussen Somalische en moslimgemeenschappen over de hele wereld. De meeste Somaliërs preferen pan-Arabische nieuwszenders boven transnationale Engelse zenders. Wel heeft Sky News een aantal liefhebbers onder de Somalische gemeenschap, aangezien de zender regelmatig reportages vanuit Somalië maakt. In mei 2005 lanceerden een groep Somalische zakenmannen uit Londen een satellietzender genaamd UNIV-TV (Universal Television), te ontvangen in Europa, het Midden-Oosten en Afrika. De zender is echter nooit goed van de grond gekomen en is sinds april 2006 uit de lucht. Er wordt wel gezocht naar andere mogelijkheden om de Somalische gemeenschap te bedienen. Radio Het radiostation BBC Somali radio heeft een centrale functie binnen Somalische huishoudens in Engeland vanwege de onbevooroordeelde manier van verslaggeving. Somaliërs zoeken elkaar graag op in coffeeshops, Somalische winkels, restaurants and moskeeën en luisteren dan in groepsverband naar de radio. Er zijn ten minste drie Somalische radiostations in Engeland, waarvan twee in Londen (Somali Voice en SOA) en één in Manchester (Sahan Radio). Het is helaas niet bekend hoe vaak de Somalische gemeenschap hier naar luistert.
5
Kranten Er worden relatief veel Somalische kranten en tijdschriften verspreid in Engeland, waarvan wekelijks of maandelijks een nieuwe editie verschijnt. Zo zijn er drie kranten, Kasmo, Jamhuuriya en The Somali Voice, en drie magazines, Hiraal, Somali Eye en Sheeko. Ook zijn er twee kranten die zich helemaal richten op sport, Goal en The Player. Er is geen Somalische krant die dagelijks verschijnt in Engeland. Somaliërs die de Engelse taal beheersen, lezen graag The Guardian en de Mirror voor internationaal nieuws en sport. Internet Het internet is een belangrijke nieuwsbron zowel voor Somaliërs in Engeland als in de wereldwijde diaspora. Ze verkrijgen op deze manier nieuws uit Somalië, maar ook over Somaliërs in Engeland. Een groot aantal Somalische websites worden in Engeland gemaakt. Enkele populaire online publicaties: - www.hiiraan.com (Canadees, 35.000 bezoekers per dag, in het Somalisch) - www.dayniile.com (Zweeds, 32.000 bezoekers per dag, in het Somalisch) - www.midnimo.com (Brits, 20.000 bezoekers per dag, in het Engels en Somalisch) - www.awdalnews.com (Amerikaans, 20.000 bezoekers per dag, in het Engels) - www.bbcsomali.com (Brits, in het Somalisch) - www.qarannews.com (Brits, zowel in het Somalisch als Engels) 5.3 De Nigeriaanse moslimgemeenschap Beeldvorming Slechts één op de twaalf respondenten heeft het gevoel dat de media op een eerlijke manier verslag doen van nieuws omtrent moslims. De meesten vonden dat de media een negatief beeld van de islam en moslims laten zien, wat de spanningen en haat ten opzichte van moslims juist versterkt. Mediagebruik Het mediagebruik van de Nigeriaanse gemeenschap in Engeland is zeer gevarieerd. Nigerianen maken regelmatig gebruik van zowel de mainstream Britse televisie en pers als van internet, satelliet en andere audiovisuele media. Oudere Nigerianen luisteren graag naar de radio, terwijl de jongere generatie vooral hun informatie verzamelt via het web. Televisie Afrikaanse satellietzenders in Londen richten zich op entertainment, nieuws en sport. De meerderheid van de Nigerianen in Engeland kijkt naar BEN TV, Passion TV, AIT Moviestar, NTA, OBE en African International TV. BEN TV, een ‘infotainment’ zender, is één van de grootste aanbieders van entertainment voor etnische minderheidsgroepen in Groot-Brittannië. De zender is onder zowel jong als oud populair. De meeste Nigerianen kijken daarnaast naar Al Jazeera, Peace TV en Islam channel voor religieuze uitzendingen en nieuws over de islam. Radio BBC Hausa speelt een centrale rol als informatiebron voor de Hausa (een volk uit West-Afrika, waarvan het grootste deel in Nigeria leeft) en andere Afrikaanse gemeenschappen. BBC Hausa brengt actualiteitenprogramma’s en nieuws over Ghana, Kameroen, China en de Verenigde Staten. Volgens de respondenten luistert bijna iedere Somaliër in Engeland naar de zender. Veel Afrikaanse zenders nemen de uitzendingen van BBC Hausa op en zenden deze later zelf uit.
6
“From the age of nine I was listening to BBC Hausa. BBC Hausa broadcast in Hausa is the bible for Hausa people and many believe the content to be truthful. The majority of people in Nigeria do not have the funds to buy a newspaper and so many prefer to listen to the radio. Often a Hausa person is seen carrying a radio on his shoulder listening to BBC Hausa” (Nigeriaanse respondent, vrouw, dertiger)
N Power Radio is één van de meest beluisterde Nigeriaanse radiostations in Groot-Brittannië. Het is een online radiostation vanuit Londen en brengt nieuws, educatieve programma’s, muziek en discussies. Een ander populair online radiostation is OGBC2 FM Radio, maar is vooral gericht op Yorubas (West-Afrikaans volk waarvan het grootste deel in Nigeria leeft). Kranten In Engeland wordt de Nigeriaanse krant The Trumpet uitgegeven en meer dan twintig andere Nigeriaanse tijdschriften. De meeste Nigeriaanse kranten zijn online beschikbaar. Internet Nigerianen die verspreid over de wereld leven, zijn via internet erg politiek betrokken (nieuwsgroepen, websites). Populaire websites zijn: - www.nigeriaworld.com (populair vanwege het nieuws over cultuur en politiek) - www.nigeriavillagesquare.com (mix van actualiteiten, cultuur en muziek, vooral populair onder jongeren omdat de site heel westers aandoet) YouTube is erg populair onder jongeren vanwege de mogelijkheid om eigen nieuws te creëren en uploaden. 5.4 De Egyptische moslimgemeenschap Beeldvorming De meeste respondenten hebben weinig vertrouwen in de Engelse media (inclusief de BBC) wat betreft de berichtgeving gerelateerd aan het Midden-Oosten en de islam. De meesten vinden dat journalisten die verslag doen van het Palestijns-Israëlische conflict duidelijk op de hand van Israël zijn. Mediagebruik7 De Egyptische staatsmedia (verschillende televisiezenders en kranten als Al-Ahram en AlGomhuria) zijn volgens de respondenten erg op de hand van de overheid en geven geen goed beeld van wat er écht aan de hand is in Egypte. Egyptenaren in het buitenland maken dan ook nauwelijks gebruik van deze media. Televisie De Egyptische gemeenschap gebruikt de mainstream Engelse media voornamelijk voor nieuws en entertainment in het algemeen. Al-Jazeera is hun belangrijkste nieuwsbron met betrekking tot nieuws uit Egypte en de Arabische wereld. De Arabische zender Al-Arabiyh en de Egyptische zender Misr zijn ook erg populair onder Egyptenaren. Kranten De laatste jaren is er meer persvrijheid in Egypte. Als gevolg hiervan is een golf van uiterst kritische kranten ontstaan zoals Al-Dustour (the Constitution), Al-Masry Al-Youm (The Egyptian Today), Al-Karama (Pride/Self Respect), Al-Fajr (The Dawn) en Sawt al-Ummah (The Voice of the Nation). Deze kranten geven diepgaande en uiterst kritische verslagen van de economische malaise van de Egyptische bevolking, vriendjespolitiek en corruptie. Volgens verschillende respondenten zijn deze oppositie-kranten na verschijning binnen mum van tijd uitverkocht, in tegenstelling tot de staatskranten. Sommige respondenten merken op dat de ‘gewone’ Egyptenaar weinig kranten leest. 7
Over het radiogebruik van Egyptenaren is helaas niks bekend
7
“The more working class will read Al-Ahram, but really when they are reading it, they are interested in sports, articles about the price inflation in Egypt or deaths/obituaries. Then you have the elites, they read the opposition papers like Al-Masry and Al-Youm. Normal Egyptians [non-elite Egyptians] don‟t read these papers” (Egyptische respondent, man, veertiger) Internet Facebook is erg belangrijk onder Egyptenaren, het wordt bijvoorbeeld ingezet bij het organiseren van demonstraties in Egypte. 5.5 De Indiase moslimgemeenschap Beeldvorming Net zoals vele andere moslimgemeenschappen vindt de meerderheid van de Indiase moslims dat de Britse media zeer negatief over moslims en de islam berichten. Toch zijn er ook positieve geluiden te horen. Indiase moslims uit verschillende delen van Engeland zijn wél te spreken over de berichtgeving in hun eigen lokale media (bijvoorbeeld BBC Radio Leicester of Newham Magazine). Volgens de respondenten laten deze (Britse) lokale media een meer realistisch beeld zien van de lokale gemeenschap en berichten ze op een eerlijker en evenwichtiger manier dan de nationale media. Respondenten uit Oost-Londen geven aan dat veel Indiase moslims uit hun gemeenschap op de hoogte blijven van lokale ontwikkelingen door het lezen van lokale kranten. Sommige orthodoxe families zijn voor nieuws uitsluitend afhankelijk van de geschreven pers omdat ze vanwege religieuze overwegingen geen televisie in huis hebben. Mediagebruik Kranten Indiase kranten zoals Gujarat Samacher en The Gujarat Times zijn populair onder Indiase moslims en bevatten zowel politieke berichtgeving als luchtig shownieuws. Toch vonden sommige respondenten de Gujarat Times erg anti-moslim. Andere respondenten lezen de Milli Gazette, een tweemaandelijkse Engelstalige krant voor Indiase moslims die online beschikbaar is in Engeland. Zoals gezegd zijn lokale kranten erg populair in de Indiase moslimgemeenschap. Awaaz uit Batley is er één van. Deze krant bestaat al 25 jaar en wordt maandelijks uitgegeven in het Engels, Gujarati en Urdu. De krant richt zich specifiek op nieuws uit de lokale Indiase gemeenschap. Verder worden nieuwsbrieven van religieuze organisaties goed gelezen. Televisie Televisie is het populairste medium voor de meerderheid van de Indiase moslims. Het nieuws wordt vooral gevolgd via de BBC, Al Jazeera en Sky News. De oudere generatie kijkt veel naar Star News, een zender die nieuws uit India laat zien en in het Gujarati uitzendt. ZEE TV, Star Plus en andere Indiase zenders zijn vooral populair vanwege het aangeboden entertainment. Radio Het komt regelmatig voor dat Indiërs (en Pakistanen) via de radio verbonden zijn met een moskee. Sommige moskeeën leveren gratis of tegen betaling een ontvangstkastje waarmee uitzendingen van de moskee gevolgd kunnen worden. Voor velen binnen de gemeenschap, vooral de ouderen en diegenen die aan huis gebonden zijn, is deze uitzending de belangrijkste bron voor lokaal, nationaal en internationaal nieuws.
8
5.6 De Saudi-Arabische moslimgemeenschap Beeldvorming De respondenten vinden dat de Engelse media Saudi-Arabiërs vooral afschilderen als ‘extreem rijk’, ‘barbaars’, ‘hypocriet’, ‘corrupt’ of als potentiële terroristen. Mediagebruik Er is weinig bekend over het mediagebruik van Saudi-Arabiërs. Aangenomen kan worden dat Saudi-Arabiërs vanwege hun goede kennis van de Engelse taal zowel Engelse televisiezenders als Arabische zenders zoals Al Jazeera en Al Arabiya kijken. Er zijn een aantal Saudische kranten die in Londen worden uitgegeven, zoals Al-Sharq alAwsat, Al-Wasat en Al-Majalla. Al-Sharq al-Awsat is opgericht in Londen in 1978, er is ook een Engelse online versie beschikbaar: www.asharq-e.com. 5.7 De Turkse moslimgemeenschap Beeldvorming Volgens de Turkse respondenten hebben journalisten weinig contact met de Turkse gemeenschap en is de berichtgeving hierdoor overwegend negatief en stereotype. Turken vinden vooral de Britse tabloidkranten racistisch en extreem-rechts, terwijl The Independent, The Guardian en The Observer volgens hen een meer evenwichtig beeld van de Turkse gemeenschap laten zien. De Turkse moslimgemeenschap is verbitterd over het feit dat de media criminele activiteiten vooral toeschrijven aan moslims die handelen uit religieuze overtuigingen, terwijl aan mogelijke oorzaken als achterstand en het gebrek aan kansen voorbij wordt gegaan. Als gevolg van het gebrek aan vertrouwen in de Britse media maken de meeste Turken vooral gebruik van de Turkse media voor nieuws en entertainment. Sommige respondenten uiten hun bezorgdheid over het lange-termijn-effect van dit kijkgedrag op de integratie, vooral als veel jonge mensen ook voornamelijk naar Turkse televisie kijken. Mediagebruik De Turkse gemeenschap beschikt over een groot aanbod ‘eigen’ media in Londen. De Turkse gemeenschap is dan ook na de Pakistaanse, Indiase en Bengaalse gemeenschap de grootste moslimgemeenschap in Groot-Brittannië. Het aanbod bestaat uit een half dozijn lokale Turkse kranten en vele Turkse televisiezenders en digitale radiokanalen. Televisie Turken kijken ook veel naar satelliettelevisie, vooral naar Turkse zenders als ATV, Kanal D en Star. Deze zenders zijn populair vanwege nieuws en entertainment. De twee belangrijkste Turks-Cypriotische zenders zijn BRT en Kibris Genc. Deze zijn te ontvangen in Groot-Brittannië. Toch kijken Turks-Cyprioten het meest naar Turkse zenders vanwege de betere kwaliteit en inhoud. Turks-Cypriotische zenders worden voornamelijk bekeken om op de hoogte te blijven van de politieke situatie op Cyprus. Radio London Turkish Radio is een populaire radiozender, vooral onder de oudere generatie. Het is het eerste en enige radiostation buiten Turkije en Noord-Cyprus dat 24 uur uitzendt in het Turks. Bizim FM is ook een populaire zender binnen de Turkse gemeenschap. Kranten Er is een groot aanbod van Turkse kranten in Londen. Kranten uit Turkije zoals Hurriyet, Zaman en Sabah worden veelvuldig gelezen. Maar ook de in Engeland geproduceerde Turkse kranten als Toplum Postasi en de Londra Gazete zijn populair. De meeste kranten zijn ook online beschikbaar. 9
Internet Binnen de Turkse gemeenschap is er een groot verschil tussen jong en oud wat internettoegang en gebruiksfrequentie betreft. Ook qua inhoudelijke interesses zijn er verschillen binnen de gemeenschap. Op het internet zijn veel websites te vinden die verslag doen van de politieke situatie van de Turken op Cyprus. Sites als de Association of Turkish Cypriots Living Abroad en de Turkish Cypriot Network zijn populair. 5.8 De Iraanse moslimgemeenschap Mediagebruik8 De Iraanse gemeenschap bestaat uit verschillende politieke, religieuze en etnische groepen en deze versplintering is terug te zien in het media-aanbod en –gebruik. De meeste media worden uitgezonden of gedrukt in het Perzisch en Engels, hoewel de jongere generatie het meest van de Engelse taal gebruik maakt. Televisie De oudere generatie Iraniërs kijken veel naar Iraanse televisiezenders als Jam-E-Jam en PMC. De jongere generatie kijkt meer naar Britse en Amerikaanse televisiezenders. “At home it‟s mosltly Iranian TV. To be honest it‟s all Iranian TV and it‟s a battle between us and our parents and the two channels. I am constantly trying to watch „East Enders‟ and they are trying to watch their soap” (Iraanse respondent, vrouw, twintiger) Andere veelbekeken satellietzenders zijn: Rangarang TV (24-uurs kanaal, in Amerika geproduceerd en online beschikbaar), National Iranian Television (ook Amerikaans), Iran TV Network (Londen en VS), Pars TV (VS), IRIB (Iran) en Al-Alam (Arabische nieuwszender gefinancierd door de Iraanse overheid). Iraanse film en muziek zijn erg populair onder Iraniërs verspreid over de wereld. Zij bieden een blik op actuele ontwikkelingen en sociale kwesties die spelen in Iran. Radio De Iraanse gemeenschap luistert naar radiozenders als Simorgh radio (online in Engeland) en Radio Farda dat uitzendt in het Farsi. Uit onderzoek van IOM blijkt dat Iraniërs in Engeland ook veel luisteren naar Voice of America (VS), BBC Persian Service (GB) en Radio Sedaye Iran (VS). Kranten Iraanse kranten in Londen berichten over politiek, sociaal en economisch nieuws uit Iran en hebben ook een culturele en amusementswaarde. Kranten als Nimrooz, Ettelaat, Bazare Hafteh, Kayhan en Nohbahar worden regelmatig gelezen. Sommige respondenten merken op dat Iraanse kranten vaak aan staatscensuur onderhevig zijn en daarom minder populair onder Iraniërs in het buitenland. Aan de andere kant zijn de kranten die buiten Iran geprint worden, vaak weer te kritisch. Het is dan ook lastig voor de Iraanse gemeenschap om neutrale berichtgeving over Iran te vinden. Het internet biedt dan vaak uitkomst. Internet Nieuwssites hebben een belangrijke functie in het verschaffen van informatie en inzichten. Ze spelen een belangrijke rol als forum voor communicatie en identiteitsconstructie onder Iraniërs. Er zijn tienduizenden weblogs, met bloggers uit Iran en daarbuiten. Deze weblogs hebben vaak een sterke politieke kleur. Zelfs president Ahmadinejad houdt een weblog bij. Bloggers in Iran moeten wel op hun tellen passen. Sinds de protesten tegen de uitslag van de Iraanse verkiezingen losbarstten rond half juni 2009 zijn er al verscheidene bloggers en journalisten vanwege hun uitspraken opgepakt9. Helaas bevat het rapport geen gegevens over de mening van de respondenten mbt de beeldvorming van de Iraanse gemeenschap in de Britse media. 8
10
De website www.iranian.com is een online magazine dat in 1995 is opgericht in de Verenigde Staten door Jahanshah Javid. Het is nu een populaire site voor het posten van artikelen over cultuur, politiek en identiteit. Soortgelijke websites zijn taktaz.com, rooz.com en gooya.com. 5.9 De Pakistaanse moslimgemeenschap Beeldvorming Volgens de meeste Pakistaanse respondenten is de Engelse media volledig anti-moslim. Moslims komen alleen in het nieuws als terroristen, fundamentalisten of extremisten, aldus de respondenten. De meesten geloven dat de echte aard van de islam op deze manier nooit door het grote publiek gewaardeerd zal worden. Een enkeling merkte op dat BBC News soms wat minder bevooroordeeld en negatief is. Deze overwegend stereotype berichtgeving heeft volgens de respondenten een zeer negatieve invloed op jongeren, waardoor ze juist in de armen van het radicalisme worden gedreven. Mediagebruik Televisie Pakistaanse tv-zenders worden vooral door ouderen gebruikt om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen in Pakistan. Maar er zijn ook een aantal zenders die populair zijn onder jongeren. Zenders als PTV News (Pakistaans en internationaal nieuws), GEO, B4U, Zee TV (Indiaas), Star Plus en ARY Digital worden goed bekeken. Andere populaire zenders zijn DM Digital, Noor TV, KBE en Pakistan TV. De meeste van deze zenders zijn niet gratis. Muziekzenders worden veel bekeken vanwege de populariteit van Pakistaanse popmuziek. Het Britse Islam Channel is erg populair onder sterk religieuze jongeren. Islam Channel is de eerste en enige Engelse islamitische zender die wereldwijd is te ontvangen en zich richt op moslims met verschillende etnische achtergronden. Zee TV wordt verspreid in meer dan 80 landen en bekeken door meer dan 225 miljoen kijkers wereldwijd. De zender biedt een grote verscheidenheid aan programma’s op het gebied van comedy, drama, films en spelshows. Ondanks dat het hier om een Indiase zender gaat, trekt het ook een groot Pakistaans publiek. Vooral het Bollywood-aanbod is erg populair onder jongeren. Bollywood (Indiaas filmgenre) is populairder onder Pakistanen die net in Engeland zijn komen wonen, dan onder diegene die er al langere tijd wonen. Andere Indiase zenders zijn populair onder de Urdu sprekende Pakistanen omdat Urdu sterk lijkt op de Hindi-taal. 5.10 De Afghaanse moslimgemeenschap Beeldvorming Veel respondenten vinden dat de Britse media overwegend negatief over Afghanen en Afghanistan berichten, met gebruik van stereotyperingen als mannen met baarden en vrouwen in burka’s. Toch zijn de Afghaanse respondenten tamelijk positief over de kwaliteit van de Britse media in het algemeen, vooral wat betreft de BBC World Service en BBC website. Bijna elke respondent onderstreept het belang van de BBC World Service in het Perzisch en Pasjtoe voor de Afghaanse gemeenschap. Tot voor kort was dit de belangrijkste nieuwsbron voor nieuws over Afghanistan. Sinds het post-Taliban tijdperk zijn er veel meer Afghaanse media beschikbaar in Engeland. De BBC is nog steeds populair onder Afghanen, maar een aantal ergert zich aan de fouten die er de laatste tijd op de website insluipen.
9
Reporters sans Frontiers (www.rsf.org), 21 juni 2009
11
“The BBC has been making a lot of faults recently, I‟ve stopped reading it. First of all they have no respect… British people should know better… They have such a long history with Afghans – over 100 years of history. Then the BBC comes in and calls Afghans „Afghanis‟. How can they do that? They are supposed to be the experts. In English it is Afghan, only the currency is Afghani. People are discussing this on Facebook, so it‟s not just me; everyone else feels the same way” (Afghaanse respondent, man, twintiger) Mediagebruik De radio-uitzendingen van de BBC World Service zijn erg belangrijk voor de oudere generatie Afghanen, aangezien velen geen Perzisch/Pasjtoe kunnen lezen. Vanwege deze reden maken oudere Afghanen ook veel gebruik van de Afghaanse en Indiase media. De BBC website is vooral populair onder jongeren. Televisie De populairste Afghaanse satellietzender onder Afghanen in Londen is Ariana Afghanistan TV, vooral vanwege de aangeboden muziek en films. Een andere populaire zender is RTV, een Afghaanse staatszender vanuit Kabul. Het biedt nieuws en amusementsprogramma’s in het Engels, Perzisch en Pasjtoe. Vooral de ‘vox box live’, vanuit de straten van Kabul, is populair onder Afghanen vanwege de live beelden van hun geboorteland. Verder kijken veel Afghanen in Engeland ook naar Aziatische satellietzenders, en dan vooral Indiase amusementszenders. Enkele jongere respondenten geven aan bezorgd te zijn over de impact van Afghaanse zenders op de oudere generatie. Ze zijn bang dat oudere Afghanen zich hierdoor nog teveel op Afghanistan focussen en dit hun integratie in Engeland tegenwerkt. Internet Afghaanse jongeren kijken en luisteren voornamelijk naar de Britse media en zijn fervent gebruikers van het internet. Vooral sociale netwerksites als Facebook zijn populair. De wat oudere Afghanen, die toegang hebben tot internet, zijn vooral geïnteresseerd in mailinglijsten die Afghaans nieuws verspreiden. 5.11 De Irakese moslimgemeenschap Beeldvorming Volgens een aantal respondenten geven de Britse media de relatie tussen soennieten en sjiieten niet correct weer en wordt de kloof tussen deze twee groepen door deze onjuiste beeldvorming juist vergroot. Ook is volgens de respondenten de berichtgeving over Irak vooral gebaseerd op officiële overheidsinformatie, en niet op feitelijke informatie over de situatie ter plekke. Een aantal respondenten vindt de berichtgeving over Irak teveel gekenmerkt door een anti-oorlog en anti-Amerika houding, waardoor voorbij wordt gegaan aan de situatie in Irak onder het Saddam regime. “We fled the country from an occupation. America saved us and removed us from the situation. The media is usually too interested in anti-war and anti-America views” (Irakeze respondent, man, veertiger)
De Britse media hebben volgens sommige respondenten vooral aandacht voor de problemen in Irak zoals geweld en sektarisme, en te weinig voor de moeite die sommige groepen en individuen doen om het land weer op te bouwen. Zo is er nauwelijks aandacht voor belangrijke sociale ontwikkelingen als de vrouwenemancipatie in Irak en de protesten van vrouwen met betrekking tot de Sharia.
12
Mediagebruik Televisie Irakezen in Engeland kijken het meest naar Arabische satellietzenders, wat geldt voor zowel de eerste als tweede generatie, en Engelse zenders, die vooral bekeken worden door Irakezen die in Engeland zijn geboren. Populaire zenders zijn: Russia Today, BBC Arabic, Hurra Iraq (een Irakese staatszender), Deutsche 24, France 24, Al Arabia, Al Jazeera, Kurdsat, Kurdistan TV en Zagros. Irakezen kijken ook graag naar Turkse soaps die zijn nagesynchroniseerd in het Arabisch. Irakezen die in Groot-Brittannië zijn geboren, kijken regelmatig naar de BBC en Channel 4. Een programma als Have I Got News for You is populair onder jonge en politiek geëngageerde Irakezen. Radio Radio Khak is een veel beluisterde zender. Dit radiostation zendt uit vanuit Irak, 24 uur per dag, zeven dagen per week, zowel in het Koerdisch als Arabisch. Kranten Er zijn veel kranten voor de Irakese gemeenschap in Engeland. Azzaman is een Irakees dagblad met nieuws uit Irak. Al-Muntad is een maandelijkse krant uitgegeven door de Iraqi Association. Daarnaast zijn Arabische kranten als Al-Hayat, Al Sharq en Alawsat populair binnen de Irakese gemeenschap. Irakezen die vloeiend Engels spreken, lezen ook de meeste Engelse kranten, vooral de Metro, de Independent, de Guardian en het sportkatern van de Sun. Internet Het internet is een belangrijk communicatiemiddel voor Irakezen. Populaire sites zijn: sotaliraq.com, Iraq4all.com, Iraqi.com, Alraqi.com (forum). Shi‟achat.com, een forum waar Irakezen elkaar online ontmoeten, is vooral populair onder jongeren. Ook Facebook en YouTube worden veelvuldig gebruikt door jongeren die in Groot-Brittannië zijn geboren. De laatste tijd is er een golf aan nieuwe, innovatieve websites uit Irak waargenomen door de respondenten. Zo is daar The Weekly, met aan het hoofd de waarnemend minister-president. The Weekly omvat publicaties, magazines en een website. 5.12 De Marokkaanse moslimgemeenschap Beeldvorming Over het algemeen zijn de Marokkaanse respondenten het minst verbitterd over de negatieve beeldvorming rond moslims dan de andere moslimgemeenschappen. Dit is des te opvallender, aangezien in Nederland het juist de Marokkaanse gemeenschap is die negatief in het nieuws komt en zegt hier last van te hebben. In Engeland is de Marokkaanse gemeenschap veel kleiner (zo’n 9.000 mensen) dan in Nederland (ruim 340.000 mensen). Het lijkt logisch dat hoe groter de gemeenschap, hoe vaker er over deze gemeenschap in de media bericht wordt. Toch zijn de meeste respondenten wantrouwend tegenover de Britse media. Ze vinden internationale zenders als Al Jazeera meer betrouwbaar. “Moroccans think the UK media doesn‟t tell the whole story. They think al Jazeera goes into more depth and the news is more real and strong” (Marokkaanse respondent, man.twintiger).
13
Mediagebruik Dit onderzoek laat een duidelijk onderscheid zien tussen het mediagebruik van de jongere en oudere generatie. Oudere Marokkanen maken nauwelijks gebruik van Britse televisiezenders of kranten, terwijl jongeren juist voornamelijk gebruik maken van de Britse mainstream media. Televisie De oudere generatie kijkt vooral naar Al-Jazeera, Iqra, Islam Channel en Marokkaanse satellietzenders zoals Moroccan TV, 2M Maroc and Al-Maghribya. Sommigen kijken ook naar de BBC en luisteren naar het BBC World Service News. Kranten Oudere Marokkanen geven de voorkeur aan Marokkaanse kranten boven Britse kranten. Voor de Marokkanen die in Engeland zijn geboren ligt dit anders, zij lezen voornamelijk Britse kranten. Diegenen die pas na hun opleiding in Marokko naar Engeland kwamen, maken gebruik van een mix van Franse, Engelse en Arabische kranten. Internet Maghrib News is de populairste nieuwssite in het Engels, hoewel Marokkanen ook veel gebruik maken van IslamOnline, AlJazeera English en de Arabische versie, en de BBC News website. Websites die populair zijn onder Marokkaanse jongeren zijn: Maghrebia (www.magharebia.com), Maghreb News (www.news.marweb.com), IslamOnline (www.islamonline.net), Al-Jazeera English en de Arabische versies (www.english.aljazeera.net).
6. Conclusie Tot slot zetten we de meest opvallende resultaten over het mediagebruik van moslimgemeenschappen nog eens op een rij. Daarbij willen we natuurlijk niet voorbij gaan aan de onderlinge diversiteit binnen de gemeenschap. De meeste respondenten uit de verschillende gemeenschappen zijn overwegend negatief over de beeldvorming van moslims in de Britse media. Ze zijn vaak verbitterd over de vele stereotyperingen die in de media opduiken en zijn bezorgd dat deze negatieve beeldvorming de vooroordelen ten opzichte van moslims alleen maar versterkt. Opvallend is dat de Marokkaanse gemeenschap het minst uitgesproken negatief denkt over deze beeldvorming. In Nederland ligt dit anders. Uit onderzoek 10 blijkt dat moslims, in het bijzonder Marokkanen, in de Nederlandse journalistiek veelvuldig in verband worden gebracht met criminaliteit, radicalisme en terreur. Dit tot groot ongenoegen van de Marokkaanse bevolking zelf. Vanwege hun teleurstelling in de Britse media, maken veel moslims gebruik van panArabische media. Vooral de nieuwszender Al Jazeera is erg populair. Met name de oudere generatie maakt veel gebruik van media uit het herkomstland, terwijl jongeren (vaak geboren en getogen in Engeland) voornamelijk gebruik maken van de Britse media. Dit verschil is ook van toepassing op Nederland 11. Groot is de rol van internet als communicatie- en identificatiemiddel onder jongeren. Via YouTube laten jongeren hun eigen, alternatieve kijk op nieuws zien en geven zo een meer realistisch beeld van de eigen groep. Netwerksites als Facebook zijn populair vanwege de contacten en de oproep tot (politieke) acties. Het is goed mogelijk dat Twitter12 op dit moment hier ook een grote rol in speelt. Ten tijde van het onderzoek was deze vorm van communicatie nog niet zo wijdverbreid. Maar Twitter heeft al bewezen een belangrijke rol te Phalet & Ter Wal 2004; d’Haenens & Bink 2006 Zie Feiten & Cijfers: Mediagebruik van allochtonen in Nederland, Mira Media, 2006 12 Een sociale netwerksite waar gebruikers korte berichtjes publiceren. 10 11
14
spelen in het signaleren van (alternatief) nieuws. Daarnaast zijn er wereldwijd fanatieke bloggers die via hun weblogs nieuws en meningen verkondigen. Er is een groot verschil tussen het mediagebruik van de oudere en jongere generatie. De oudere generatie maakt veel gebruik van satellietzenders en radio, en zijn nog erg verknocht aan berichtgeving uit hun thuisland. De jongere generatie richt zich veel meer op de situatie in Groot-Brittannië zelf en haalt nieuws vooral van internet. Natuurlijk zijn er ook uitzonderingen zoals Turkse jongeren, die ook veel gebruik maken van andersoortige media uit hun herkomstland. Deze zijn dan ook veel voorhanden in Groot-Brittannië. Vanwege de vele staatsmedia in landen als Egypte, Iran en Afghanistan zijn er steeds meer kritische kranten en websites in opkomst. Sommige media slaan dan juist weer door in hun kritiek, waardoor het voor sommige moslims in diaspora moeilijk is om neutrale berichtgeving te vinden. Een laatste opvallend resultaat is dat moslims de berichtgeving van lokale Britse media vaak een stuk evenwichtiger vinden dan die van de nationale media. Deze lokale media staan dichter bij de lokale bevolking en geven hierdoor een realistischer beeld van de betreffende gemeenschappen. Dit roept de vraag op of dit ook in Nederland het geval is. Voor zover bekend zijn hier geen gegevens over beschikbaar. Het zou een interessant uitgangspunt vormen voor toekomstig onderzoek in Nederland.
15
Bronnen Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Algerian Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Afghan Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Egyptian Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Indian Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Iranian Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Iraqi Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Moroccan Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Nigerian Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Pakistani Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Saudi Arabian Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Somali Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Understanding Muslim Ethnic Communities. The Turkish and Turkish Cypriot Muslim Community in England. London: Department for Communities and Local Government. Change Institute (2009). Technical Report: Understanding Muslim Ethnic Communities. London: Department for Communities and Local Government. d’Haenens, L. & Bink, S. (2006). Islam in de Nederlandse media: Focus op het Algemeen Dagblad, Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 34(4): 351-367. Holst, R. van (2006). Feiten & Cijfers. Mediagebruik van allochtonen in Nederland. Utrecht: Mira Media. Linde, K. van der (2006). Emigratie/Somaliërs massaal naar Engeland, Trouw, 29 juni 2006. Zie http://www.trouw.nl/archief/article1313916.ece/Emigratie___Somaliers_massaal_naar_Engela nd.html Phalet, K. & Wal, J. ter (2004). Moslim in Nederland. De publieke discussie over de islam in Nederland. Een analyse van artikelen in de Volkskrant 1998-2002. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
16
Reporters sans Frontiers (21 juni 2009). Repression stepped up yet again as Iran becomes world‟s biggest prison for journalists. Parijs: Reporters sans Frontiers.
17
Colofon De serie ‘Feiten & Cijfers’ wordt uitgegeven door: Mira Media Postbus 1234 3500 BE Utrecht Tel. 030-230 22 40 Samenstelling: Susan Bink, desk researcher (
[email protected]) Deze uitgave van de Mira Media is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Mira Media kan echter niet volledig instaan voor de wetenschappelijke juistheid van de door derden verstrekte gegevens en neemt derhalve geen verantwoordelijkheid voor mogelijke fouten. Deze uitgave of delen ervan mogen vrijelijk worden verspreid met bronvermelding. Bij verspreiding van de gegevens stellen wij het op prijs hiervan op de hoogte te worden gesteld.
18
