Februari 2014 jaargang 14, nummer 1

Afgiftekantoor België: 9000 Gent 1 (erkenningsnr.: P208698)

Chrisna Beuke-Muir en Jo Decaluwe treden op in Gent met het stuk liefdesbrieven/liefdesbriewe

In dit nummer: - Afrikaans troef in theater Tinnenpot - Een molensteen rond de ANC-nek - Bedrijfsleven Zuid-Afrika bezuinigt - Logeren bij Vlamingen aan de Kaap - De Kaap door een overzeese bril bekeken (deel 1) - De naam Potgietersrus

Saamtrek 79 - Januari/Februari 2014 jaargang 14, nummer 1

VRIENDEN VAN ZUID-AFRIKA v.z.w. Lid Overlegcentrum Vlaamse Verenigingen ZETEL:Posthoornstraat 85 - 9050 GENT Website: www.vza-vzw.be E-mail: [email protected]

STICHTING NZAW Nederlands Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap Secretariaat: Postbus 10, 2650 AA Berkel en Rodenrijs Website: http://www.nzaw.nl E-mail: [email protected]

Erevoorzitters Frans MEYERS (U) Richard DE LEEUW (U) Christian VEROUGSTRAETE

Dagelijks Bestuur Voorzitter : Mr F. van Schaik, Kralingseweg 107, 3062HB Rotterdam, tel.: 010-4525669; fax: 010 8423181 e-mail: [email protected]

Dagelijks bestuur Voorzitter Roger BRYSSINCK Grote Steenweg 245/2 2600 Berchem tel. 03/ 239 44 41

Secretaris: Mr C.M. Krijgsman Leden: drs. P.K.J.R.M. Camps, drs. P.F.T.M. Dölle (penningmeester), Dhr. D.G.J. de Waij, E.W.J. Stam

Ondervoorzitter Christian VEROUGSTRAETE Verenigde Natieslaan 27 8400 Oostende tel. 059/ 70 05 95

[email protected]

christian.verougstraete@ vlaamsparlement.be

Secretaris Jan GUNST Posthoornstraat 85 9050 Gent tel/fax 09/231 86 53 [email protected]

Penningmeester Paul BEHEYT Sparhoekdreef 49 9880 Maria-Aalter tel 09/329 49 59 [email protected]

Algemeen secretariaat: Postbus 10 , 2650 AA, Berkel en Rodenrijs Ledenadministratie: ledenadministratie, ledenwerving, advertentie-exploitatie Doede de Waij, Bonifaciuslaan 2, 1216 PS Hilversum. Tel en fax 035-6236831, e-mail: [email protected] Afd. Commerciële en P.R. activiteiten: Doede de Waij, activiteitencoördinator, Bonifaciuslaan 2, 1216 PS Hilversum. Tel. en fax: 035-6236831, e-mail: [email protected] drs Pieter Camps, voorzitter,tel. 010-4521535; Mr Marc Krijgsman, 070-3831105

Hoofdredacteur Jan VAN AERSCHOT Konijnenberg 37, 1702 Groot-Bijgaarden tel. 02/466 09 75; e-mail: [email protected]

Redactie secretariaat: Kralingseweg 107, 3062HB Rotterdam E-mail: [email protected]

Kopij moet uiterlijk op de 1e van de oneven maand binnen zijn

Kopij moet uiterlijk op de 1e van de oneven maand binnen zijn

Verantwoordelijken dienstverleningen:

Redactie: Patrick Dölle; Harald Abrahamse; Frans van Schaik

Boekenfonds

Ludo Philipsen

M.Surinxstraat 12 3530 Houthalen 011/573786 Bestelling boeken per e-mail: [email protected] Advertentiedienst

Roger Bryssinck Grote Steenweg 245/2 2600 Berchem 03/2394441

Abonnementenbeheer

Jan Gunst

e-post

Contributie voor vrienden van de St. NZAW: minimumbijdrage: 20 Euro per jaar, studerenden 12 Euro (incl. tijdschrift) Abonnementsprijs op het tijdschrift ‘Saamtrek’ Voor Nederland: 20 Euro per jaar (geen reductie!); voor Zuid-Afrika: op te vragen bij en te voldoen aan SANOS, posbus 25891, Monumentpark, 0105, Pretoria, Suid-Afrika Tel.: 0027 12 3463195 Fax: 0027 (0) 866 239 867 E-mail: [email protected]

Posthoornstraat 85 9050 Gent 09/231 86 53 [email protected]

Gironummers: Algemeen: d.w.z. contributies, abonnementen, advententies en donaties IBAN/SEPA Nummer: NL81INGB0000272102 BIC Nummer: INGBNL2A t.n.v. St. NZAW Capelle aan den IJssel.

Lidmaatschapsbijdragen gewoon lid 20 Euro studenten/senioren 15 Euro steunend lid vanaf: 30 Euro

Te bestellen bij de administratie: Extra nummers van ‘Saamtrek’: 1,50 Euro per stuk, incl. porto. Betaling op: IBAN/SEPA Nummer: NL81INGB0000272102 BIC Nummer: INGBNL2A t.n.v. Stichting NZAW te Capelle aan den IJssel.

in VL op rekeningnr Argenta nr: BE19 9797 7310 0412 Redactie Konijnenberg 37 te 1702 Groot-Bijgaarden

Boeken, muziek en andere artikelen: Info en lijsten over de verschillende CD’s en vele boeken over van alles over Zuid-Afrika: Arnold van den Broek, Leliendaal 10, 6715 KG Ede, tel.0318-621476, e-mail: [email protected] (zie ook www.nzaw.nl)

Verantwoordelijke uitgever: Roger Bryssinck, Grote Steenweg 245 bus 2 te 2600 Berchem

Elke tekst verschijnt enkel onder verantwoordelijkheid van de auteur. Het overnemen van hele of gedeeltelijke teksten uit dit tijdschrift is enkel toegelaten mits voorafgaande en schriftelijke toestemming van de auteur of de redactie.Wij behouden ons het recht voor advertenties te weigeren die zouden indruisen tegen de doelstellingen van dit tijdschrift.De verantwoordelijkheid voor de teksten en illustraties van de advertenties berust uitsluitend bij de adverteerders.

-2-

TEN GELEIDE Mythes

Inhoud TEN GELEIDE: Mythes

3

ACTUEEL Een molensteen rond de ANC-nek

4

ECONOMIE Bedrijfsleven Zuid-Afrika bezuinigt

8

SAMENLEVING Afrikaans troef in theater Tinnenpot

10

KORT AFRIKAANS: ZO GEZEGD/ZO GEDAAN Nieuws en Feiten uit de media 12 HUMOR Grappies

14

TOERISME Logeren bij Vlamingen De Kaap door een overzeese bril

15 16

LITERATUUR In Amsterdam

18

BRAKENSTEIN De naam Potgietersrus (6)

19

TIJDSCHRIFT Inhoud Saamtrek Jaargang 13, 2013

22

SPOTLICHT/JAN DE WITT: Jantjie van Johannesburg

23

Wat vindt U van Saamtrek in Kleur? Goed idee? Één A4 pagina advertentie is voldoende om het altijd zo te houden! Wilt U kleur mogelijk maken? Informeer naar de mogelijkheden en tarieven: [email protected]

De dood van Nelson Mandela bracht Zuid-Afrika weer kortweg in de belangstelling. Het was eveneens nog eens een gelegenheid om de "verzoeningsgezindheid" van de overleden leider te stellen tegenover het "wreedaardig terreurbewind" waarover journaliste Ine Roox het in "De Standaard" van 6 december vorig jaar had. Diezelfde bevooroordeeldheid had diezelfde journaliste eerder dat jaar al laten blijken toen ze in haar recensie van het boek "Afrikaners, een volk op drift" haar ongenoegen uitte omdat men "een heel boekje wijdde aan een volkje dat in de rest van de wereld erg nare gedachten oproept." Wie daarentegen een nuchtere kijk op het Zuid-Afrikaanse probleem wil krijgen leze het in 2012 verschenen standaardwerk van historicus Hermann Giliomee: "Die laaste Afrikanerleiders". Daarin vernemen we dat de Afrikanerregeringen na WO II niet voor blank profijt de zwarten blijvend wilden onderdrukken. Dat in al die regeringen - van Verwoerd tot FW de Klerk de onenigheid soms groot was. Dat Verwoerd weliswaar het overleven van zijn blanke volk centraal stelde - en dat overleven zelfs belangrijker vond dan de ontwikkeling van de industrie - maar dat hij ook begreep dat dit slechts kon worden verwezenlijkt mits ook de zwarte meerderheid aan haar trekken kwam. En dat diezelfde Verwoerd ook drastisch het roer kon omgooien. Aanvankelijk was hij zelfs geen voorstander van zwarte thuislanden. In datzelfde boek blijkt tevens dat niet alleen die blanke regeringen doctrinair dachten. De greep van de Zuid-Afrikaanse Communistische Partij op het ANC was immers zo groot (in de jaren '80, schrijft Giliomee, bestond drie vierde van het uitvoerend comité van het ANC uit communisten) dat men enkel tevreden was met een unitair zwart (lees: ANC) meerderheidsbestuur en een centraal gerichte staatseconomie. En dat men van concurrerende "bevrijders" niet wilde weten. Vakkundig zal men dan ook het Inkatha van Gatsha Buthelezi bij de latere onderhandelingen weren. Nog andere mythes worden in Giliomee's werk aangepakt. Zo hebben Verwoerd (en zijn opvolgers) nooit volwaardig onderwijs voor de zwarten tegengestaan. Verwoerd was wel van oordeel dat in de blanke gebieden zwarten slechts ongeschoold werk mochten verrichten. Maar zoals hij verklaarde: "In sy eie gemeenskap is die deure egter vir hom oop." De blanke regeringen deden trouwens grote inspanningen om het onderwijs voor zwarten uit het dal te halen. Zonder degelijk onderwijs kon de zogeheten grote apartheid tenslotte niet slagen. Het deed het percentage schoolgaande zwarte kinderen van 24,5 % in de jaren '50 stijgen naar 84,5 % op het einde van het blanke bewind terwijl ook in het secundair onderwijs en de voor zwarten opgerichte universiteiten de aantallen snel groeiden. Maar het deed ook de kosten toenemen wat voor een deel de verklaring is van de kloof die tussen blank en zwart onderwijs bleef bestaan. Uiteindelijk zal echter de wet der getallen toeslaan. De zwarte bevolking groeide veel sneller dan de blanke, in de economie moest men meer en meer beroep doen op zwarte arbeidskrachten, de verhoging van de scholing en het legaliseren van zwarte vakbonden verhoogde de tevredenheid niet maar deden eerder de politieke eisen toenemen. En de tijd werkte niet in het voordeel van de blanken. En de "verzoener" Mandela? Ook hij wordt in zijn werkelijk kader geplaatst. Van een pragmaticus die begreep dat een bijltjesdag na de machtsovername de blanken zou wegjagen en de economie zware schade zou berokkenen, van een onverzettelijk man die slechts onvoorwaardelijk wilde worden vrijgelaten( de regering had de eis geformuleerd dat het ANC eerst het geweld moest afzweren), van een bekwaam onderhandelaar die de tegenstrever goed kon voor schut zetten en van een populist die ook de demagogische toer durfde opgaan zoals na de moord op ZAKP-chef Chris Hani in 1993. Goede journalistiek betekent de twee zijden van de medaille. Jan van Aerschot -3-

ACTUEEL Een molensteen rond de ANC-nek Dat er iets scheef zat met Zuma wisten ze in het ANC al lang. Maar het boegeroep tijdens de afscheidsplechtigheid voor Nelson Mandela begin december heeft de partij met de neus op de feiten gedrukt. Of het palmares van de oppositie echter van die aard is om van een daadwerkelijk alternatief te spreken, is dan weer een andere kwestie. Niet iedereen was overtuigd dat er “boe” werd geroepen naar Zuma

Zuma: meer dan ooit controversieel In het ANC wordt er over gezwegen als een graf, maar meer en meer waarnemers zijn van oordeel dat de regeringspartij er goed zou aan doen van de president afstand te nemen. Dat het gejouw ten overstaan van wel 90 aanwezige wereldleiders begin december tijdens de afscheidsplechtigheid voor Mandela in het stadium van de First National Bank in Johannesburg daarbij een rol zal hebben gespeeld, staat buiten kijf. Men zat met de zaak trouwens zo verveeld dat de Zuid-Afrikaanse radio en televisie (SABC) zo goed als alle verwijzingen naar het gebeuren zou hebben moeten bannen. (1) Hoe dan ook, van diverse kant werd opgemerkt dat Zuma - en dat een aantal maanden voor de verkiezingen een serieus probleem geworden is. Voor Mcebisi Ndletyana, hoofd van de faculteit politieke economie aan het Mapungubwe Instituut voor Strategische Reflectie ziet het ANC zich vandaag gesteld voor de moeilijkste aanloop naar een verkiezing van haar bestaan. Dit alles, aldus nog deze waarnemer, is het gevolg van het jarenlang onder de duim houden van de publieke instellingen en van manipulatie van de wetgeving. (2) Ndletyana verwees daarbij niet alleen naar het intrekken van de beschuldigingen van corruptie tegen Zuma vlak voor de verkiezingen van 2009 en naar het ontbinden van de Schorpioenen,

de officiële anti-corruptie-eenheid die het Zuma wel eens moeilijk had gemaakt maar ook naar de aanvallen tijdens Zuma's bewind - op de rechtsmacht en de media wanneer deze de president voor de voeten liepen. In het kader van deze aanvallen moet men ook de houding zien tegenover het bureau van publiek beschermer Thuli Madonsela, wiens rapport over de Nkandla-affaire, de zaak waarbij miljoenen belastinggeld werden gespendeerd aan de uitbreiding van een privé-residentie van Zuma in KwazuluNatal, heden ten volle in de actualiteit staat. Steeds maar Nkandla (3)(4) Gelet op het verslag van die publieke beschermer, dat nog steeds niet publiek is gemaakt maar waar uit lekken bleek dat een en ander is gebeurd dat niet zuiver op de graat is, publiceerde de regering een eigen interministerieel rapport waaruit zou blijken dat er inderdaad onregelmatigheden zijn, maar dat president Zuma daarvan niet op de hoogte was. Zo bevestigde het rapport dat de onkosten voor de "opwaardering" van Zuma's terrein in Nkandla in de provincie Kwazulu-Natal tot december 2012 206 miljoen rand (14,2 miljoen euro) zou hebben bedragen. Zo zou heel wat geld zijn uitgegeven aan consultatiebureaus naast 21,7 miljoen rand aan grondwerken, wegen en garages, 10 miljoen aan een elektrisch detectiesys-4-

teem, 9 miljoen aan het hek dat het hele complex omgeeft, 3 miljoen aan kogelvrij glas en 2 miljoen aan de Otislift. In totaal zouden dus voor de werken die rechtstreeks met de beveiliging van de president te maken hebben een bedrag van 50,5 miljoen rand zijn gebruikt naast 27,9 miljoen voor lonen van deskundigen en adviseurs. En er circuleren ook nog andere cijfers die niets met die beveiliging te maken hebben. Als onkosten worden immers nog vermeld: een ondergrondse bunker (22,1 miljoen), een industriële keuken (15,5), een kroeg en ontspanningszone (11,5), een spelletjesarcade (10,3), een gymnasium (8,2), een binnenhuiszwembad (2,65), een bioscoopzaal (1,8) en een bibliotheek (1,33), terwijl het decor en de ontwerpen binnenhuis ook nog eens voor 18 miljoen rand zouden instaan. Maar minister van Publieke Werken Thulas Nxesi die het rapport midden december bekend maakte voegde er aan toe dat president Zuma van al de overdreven kosten en de onregelmatigheden er rond niet op de hoogte was. Daarbij werd wel met de vinger gewezen naar Nxesi's voorganger, Geoff Doidge en zijn vice-minister Bogopane-Zulu die vergaderingen in verband met de werken zouden hebben bijgewoond en in sommige gevallen rechtstreeks met de betrokken firma's onderhandelden. Hun rol en die van de betrokken ambtenaren zou worden onderzocht, aldus Nxesi.

ACTUEEL Tijdens diezelfde persconferentie werd ook meegedeeld dat Zuma's woongebied in Nkandla al drie maal het onderwerp was geweest van een "aanval", zijnde twee brandstichtingen en een inbraak. Ook voegde de minister er aan toe dat gezinnen die rond het gebied woonden waren verwijderd omdat ze een "veiligheidsprobleem" zouden opleveren. (5) Hoe dan ook, het ministerieel rapport kon niet iedereen overtuigen. Terwijl Irving Jim, secretaris-generaal van de National Union of Metalworkers (Numsa) verklaarde dat niets het spenderen van 200 miljoen aan een presidentiële woning rechtvaardigde, vatte het Vrijheidsfront Plus het simpel samen: het rapport was een rookgordijn om Zuma uit de wind te zetten. President zoekt zelf moeilijkheden In ieder geval, zei Ndletyana, lijkt de president problemen aan te trekken. Meer nog, hij zoekt ze op en vertoont achteraf geen spijt. Hoe kan men het anders bekijken gelet op bijvoorbeeld zijn houding bij de rel rond de steenrijke Indische Guptafamilie? Die vond er niets beters op om ter gelegenheid van een huwelijksfeest een vliegtuig vol genodigden te laten landen op de vliegtuigbasis Waterkloof bij Pretoria. Zuma's reactie bestond er toen enkel in te verklaren dat hij toch vrienden mocht hebben zoals iedereen. (2) Die vrienden worden trouwens niet vergeten. Zo onder meer Shabir Shaik, oud financieel adviseur van Zuma en de man die fungeerde als tussenpersoon voor het toestoppen van geld aan de toenmalige vice-president in de zaak van het wapenschandaal. Shaik kreeg 15 jaar, maar eens Zuma aan de macht werd hij vrijgelaten omwille van een zogeheten "terminale ziekte". Intussen zou hij gezien zijn bij moskeeën en op golfterreinen terwijl hij mensen aan het opjagen was…(2) Het ANC zit dus in tweestrijd. Zuma is immers het gezicht van de partij. De

Zuma's woongebied in Nkandla blijft onderwerp van gesprek

steun voor de president neemt echter af. Van de kant van de Zuid-Afrikaanse Communistische Partij (ZAKP) komen weliswaar geen wangeluiden. Leider Blade Nzimande kan nog altijd als een trouwe bondgenoot worden beschouwd. Maar in de linkse overkoepelende vakbond Cosatu rommelt het. Voorzitter Zwelinzima Vavi lanceerde al enige jaren geleden stevige kritiek. Zo verklaarde hij spijt te hebben Zuma in 2009 te hebben gesteund. Aan de vooravond van de conferentie in Mangaung (Bloemfontein) waren de eerste scheuren trouwens al zichtbaar. Maar Vavi kreeg niet genoeg steun en uiteindelijk haalde eenheid binnen de federatie het op kritische ingesteldheid. Maar toen Vavi midden 2013 ook een prijs moest betalen - er werd daarbij dankbaar gebruik gemaakt van een beschuldiging door een medewerkster van een al of niet vermeende verkrachting - was het hek van de dam. Vooral de reeds vermelde Unie der Metaalbewerkers (Numsa) verzette zich tegen het tijdelijk opzijschuiven van Vavi om zich daarna helemaal tegen de president te keren toen de Nkandlazeepbel openbarstte. (6) Exit Zuma ? Zeker is dat Zuma niet uit eigen beweging zal opstappen. Zijn vrijheid staat of valt immers met zijn functie als presi-

-5-

dent. De partij van haar kant is in tweestrijd en doet of haar neus bloedt. Het gejouw bij Mandela's herdenking werd gewoon toegeschreven aan enkele ontevreden elementen binnen de provincie Gauteng (Pretoria/ Johannesburg). Niettemin schrijft auteur en columnist Max du Preez begint de aanwezigheid van Zuma als ANC-leider een bedreiging voor de beweging te worden. Hij is zonder twijfel minder populair bij de gewone kiezers en zelfs onder de eigen militanten dan vorig president Mbeki. (7) Voor du Preez kan die ontevredenheid het ANC wel zuur opbreken bij de komende verkiezingen. De columnist stelt zich dan ook vragen waarom de partij zo halsstarrig achter Zuma blijft staan. Het is natuurlijk gemakkelijker een leider op een zijspoor te zetten als hij naar het einde van zijn tweede ambtstermijn gaat zoals met Mbeki in 2008 het geval was. Maar de zaak dringt. Sinds Mangaung is de positie van Zuma aanmerkelijk verslechterd. De kritiek van Numsa, het debacle zond Nkandla en nu het gejouw bij de Mandelaherdenking zijn de spreekwoordelijke druppels geworden die de emmer deden overlopen. Het gevolg is dat het opzijschuiven van Zuma binnen het 100 leden tellende Uitvoerende Comité geen taboe meer is. Toch bleef tot heden een eenheid van die antiZuma oppositie uit. Angst voor de

ACTUEEL eigen positie zit daar voor veel tussen. Zuma en zijn entourage hebben in het verleden bewezen op alle mogelijke manieren - van roddel tot beroep op de justitie - gebruik te maken om eventuele critici het leven zuur te maken. En het kan zeer koud zijn buiten het ANC, merkt du Preez fijntjes op. (4) Daarmee neemt de partij echter risico's .Het huidige immobilisme zal het ANC zeker stemmen kosten . Mogelijk geraakt ze niet meer aan de 60 %. En als die trend zich doorzet kan ze mogelijk in 2019 de verkiezingen zelfs verliezen. Du Preez raadt de regeringspartij dus aan Zuma reeds voor de verkiezingen de bons te geven. Daar zal zijn thuisprovincie, Kwazulu-Natal, dan wel goed moeten worden op voorbereid, voegt hij er aan toe. En tevens zal moeten worden uitgekeken naar een vervanger die respect afdwingt. Hierbij denkt du Preez o.m. aan Zweli Mkhize, penningmeester van de partij, eveneens uit Kwazulu-Natal, ooit provinciaal premier en niet aangetast door schandalen. Ook Cyril Ramaphosa (die nu voorgedragen wordt als vice-president) is een sterke figuur. Dat liet hij al blijken tijdens de onderhandelingen met de blanke regering in het begin der jaren '90. Maar hij heeft wel veel vijanden binnen de partij. Tevens is zijn positie ietwat omstreden. Hij was immers aandeelhouder in het Lonminbedrijf dat in opspraak kwam bij het bloedbad in Marikana in augustus 2012. Maar enkel op die manier, althans volgens du Preez, kan het ANC de schade beperken. Vijf voor twaalf Er zijn diverse aanduidingen dat het voor het ANC vijf voor twaalf is. Heeft Max du Preez het nog over iets minder dan 60 % der stemmen in de komende verkiezingen dan kwam uit een recent informeel onderzoek naar voren dat dit - met Zuma - wel eens 55 % zou kunnen zijn. Er zijn zelfs geruchten dat werd voorgesteld om niet Zuma's foto maar deze van Mandela op het verkiezingsformulier te plaatsen. In Zuid-Afrika is het immers wettelijk verplicht dat de

foto van de partijleider naast de naam van de partij op het verkiezingsformulier moet worden aangebracht. (8) Maar niet alleen de leiding is over de zaak verdeeld. Dit geldt ook voor de traditionele ANC-kiezers. Onderzoek wees immers uit dat velen de leiders afkeuren maar niettemin de partij trouw blijven. In dat opzicht kan het ANC nog altijd profiteren van de zogeheten "bevrijdingsbonus". De ontevredenheid die ontstaat tussen twee verkiezingsrondes en die zich in het verleden al heeft geuit via diverse protestbetogingen sluit dus niet uit dat men voor de regeringspartij blijft stemmen. Er is dus geen enkele reden om aan te nemen dat de Democratische Alliantie, de grootste oppositiepartij, garen uit deze malaise kan spinnen. Verliest het ANC stemmen dan zal dit hoofdzakelijk te wijten zijn aan het groter aantal thuisblijvers. Dit weet de partijleiding uiteraard ook wat ten dele de inertie verklaart om tegen Zuma op te treden. De oppositie: een reëel alternatief? Vraag is trouwens in welke mate de oppositie een werkelijk alternatief vormt. Het grootste deel van die oppositie blijft immers een krabbenmand. Zo werd onlangs het Collectief voor Democratie (CD) opgericht, een coalitie van COPE, de partij van ex-ANC'ers die zich in 2008 na de val van Mbeki had afgescheurd maar sindsdien met innerlijke twisten had af te rekenen, de African Christian Democratic Party (ACDP), de United Christian Democratic Party (UCDP) en het Vrijheidsfront Plus. (9) Samen behaalden ze in 2009 39 zetels in het parlement zijnde 30 voor COPE, 3 voor de ACDP, 2 voor de UCDP en 4 voor het Vrijheidsfront. Maar alle waarnemers zijn van oordeel dat het hier om een wanhoopsdaad gaat. En de vraag is wat het Vrijheidsfront hier te zoeken heeft. Het is niet de eerste rare sprong van de blanke nationalistische partij. Reeds eerder aanvaardde partijleider Mulder de post van vice-minister van Landbouw en Bosbouw in de ANCregering. In alle geval zag politiek waar-6-

nemer Ralph Mathekga deze partij als grootste verliezer in het verhaal. Het VF heeft immers een kleine, maar gevestigde en loyale achterban, wiens belangen en interesses grotendeels botsen met die van de leden van COPE. (9) In duidelijke termen: de leiding van het Vrijheidsfront is niet goed bezig. De DA: het grote dilemma (10) Maar ook de electoraal succesvolle Democratische Alliantie - de partij zag haar aanhang toenemen van 1,73 % in 1994 tot 16,66 in 2009 - heeft met problemen af et rekenen. Reeds in 1990 meldde Colin Eglin, toenmalig leider van de Progressieve Federale Partij (PFP), de voorloper van de Democratische Partij en later Democratische Alliantie dat de partij zich moest aanpassen aan de nieuwe realiteit en zich meer moest gaan richten op de nieuwe "markt", lees: de zwarte kiezers. Dat was niet altijd zo geweest: de PFP was in het verleden in Zuid-Afrikaanse termen een progressieve maar uiteraard blanke partij in een uitsluitend blank parlement. Haar aanhang was echter klein en beperkt tot een rijke bovenlaag. Vandaag staat de DA op een tweesprong. Wil ze groeien, dan moet ze een zwart kiespubliek aanspreken. Maar dat houdt in dat ze een middel moet vinden om blanke vrees en zwarte verzuchtingen te verzoenen. Tevens mogen haar liberale principes niet overboord worden gegooid. Tot heden is daar geen enkele DP- of DAleider in geslaagd. Er zijn inderdaad een aantal zaken waar een compromis haast onmogelijk is. Beste voorbeelden zijn de affirmatieve actie (lees: positieve discriminatie ten voordele van de zwarten) en de zogeheten Black Economic Empowerment, de "zwarte economische bemachtiging". In termen van wet vertaald betekent dit laatste dat men de economische mogelijkheden van de zwarte bevolking wil vergroten door de tewerkstelling in de bedrijven aan te passen aan de bevolkingssamenstelling.

ACTUEEL Hoe dan ook, sinds meer dan 20 jaar maakt de DP/DA dus een identiteitscrisis door. De crisis begon toen de Klerk in 1990 de knoop doorhakte, het ANC erkende en Mandela samen met andere activisten vrijliet. Geleidelijk aan schoof de regerende Nationale Partij dus in feite op in de richting van de toenmalige DP en bij de cruciale onderhandelingen met het ANC waarbij over het lot van Zuid-Afrika werd beslist, speelden de blanke progressieven dan ook geen rol meer. Zelfs Van Zijl-Slabbert, ooit hun boegbeeld, die aan de basis lag van de eerste contacten met de verzetsbeweging in de jaren '80 werd door datzelfde ANC - en dit tegen zijn verwachting in - als overbodig beschouwd. De eerste algemene verkiezingen in het "Nieuwe ZuidAfrika" werden dan ook geen succes. De Democratische Partij behaalde amper 1,7 % der stemmen en 7 zetels (op een totaal van 400). In de jaren die volgden bleef de partij onder Tony Leon nog grotendeels een blanke partij. Het was op dat moment eenvoudiger verontruste blanken aan te trekken dan aan zwarte eisen tegemoet te komen. En mede door de teloorgang van de Nationale Partij (intussen omgedoopt tot Nieuwe Nationale Partij of NNP) leidde dat tot succes. De NNP was lid van de regering van nationale eenheid, hield het na 2 jaar (in 1996) voor bekeken en begon te zwalpen. De DP werd dus door vele blanken als laatste strohalm aanzien. Aldus kon de DP haar aanhang meer dan vervijfvoudigen: in 1999 steeg die tot 9,56 %. Maar zelfs Van Zijl-Slabbert moest toegeven dat vele ex-NNP-kiezers enkel DP hadden gestemd uit angst, woede of frustratie. Leon's triomf was van korte duur. Zijn te grote gerichtheid op het blanke kiespubliek ergerde de weinige zwarten die binnen de partij functies bekleedden. Uiteindelijk zullen een aantal zelfs in 2005 de partij de rug toekeren om zich bij het ANC aan te sluiten. Electoraal bleef men maar een schamel percentage van de zwarten berei-

Dr Frederik van Zyl Slabbert (2/3/1940 – 14/5/2010) als Kanselier van de Universiteit van Stellenbosch

ken. Wat dan weer de boodschap aanscherpte dat men zich voor alle rassen moest openstellen. De partij bleef immers te veel een organisatie van minderheden (vooral blanken en kleurlingen) en door de snellere aangroei van de zwarte bevolking stelden deze minderheden procentueel met de tijd steeds minder voor.

werd op een zijspoor gezet. Waarop deze en andere zwarte DA-vooraanstaanden verklaarden achter de goedkeuring te blijven staan. Ook voor Zille tikt dus de klok. Het aantal thuisblijvers in mei zou weleens groot kunnen zijn.

Met de komst van Helen Zille in 2007 leek verandering aanvankelijk onderweg. Zij richtte zich ook op de zwarte woonbuurten en zwarte leiders binnen de partij kregen kansen. Zoals Lindiwe Mazibuko die fractievoorzitter van de partij in het parlement werd. Maar het oude probleem bleef: hoe een werkelijke doorbraak bereiken binnen de enorme zwarte kiezersmarkt zonder de traditionele kiezers, blanken en kleurlingen, af te stoten. Waardoor de oude demonen de kop opstaken. Toen de partij recent mee de Employment Equity Amendment Bill goedkeurde, de wettelijke uitvoering van de zwarte bemachtiging, noemde Zille het een miskleun, de steun werd ingetrokken en Sej Motau, binnen de partij verantwoordelijk voor arbeidsbetrekkingen,

Noten: (1) "SABC bans Zuma booing: City Press" - Sapa 11/12/2013 (2) "Keeping Zuma is suicide for the ANC" - "Sunday Independent" 29/12/2013 (3) R. Davies: "Report finds many irregularites at Nkandla" - Sapa 19/12/2013 (4) "Mixed reactions over Nkandla report" - Sapa 19/12/2013 (5) "Zuma's neighbours a security threat" - Sapa 19/12/2013 (6) "Discussing Zuma resignation right: Numsa" - Sapa 19/12/2013 (7) "ANC paying price for loyalty to Zuma" Independent Newspapers 31/12/2013 (8) S. Booysen: "Can the ANC afford to ditch number 1?" 5/1/2014 (9) G. Matlala: "New CD coalition 'doomed to failure'" - "Sunday Independent" 22/12/2013 (10) M. Monare: "DA's history of identity crises" - "Sunday Independent" 24/11/2013

-7-

Jan Van Aerschot

ECONOMIE Bedrijfsleven Zuid-Afrika bezuinigt Het is alom bekend dat een van de grootste uitdagingen waar Zuid-Afrika voor staat het verminderen van de werkloosheid is. Als er al ontevredenheid in het land is, dan is het op het gebrek aan arbeidsplaatsen terug te voeren. De ANC regering probeert regelmatig initiatieven te nemen om de economie te laten groeien maar is hier de laatste jaren niet erg succesvol in. Uiteraard is de stand van de wereldeconomie ook niet erg behulpzaam hierbij maar vergeleken met het in de jaren negentig ingezette herstelprogramma (GEAR) wat mikte op 6% jaarlijkse groei, is de vaart er geleidelijk aan uit gegaan. En nu gaan het Zuid-Afrikaanse bedrijfsleven ook nog eens flink bezuinigen zo blijkt uit diverse berichten. Zo maakte telecombedrijf Telkom bekend dat ze 1.000 managers gaat ontslaan en daarnaast nog eens 30% van de overige 21.000 medewerkers. Dit gaat zich in de komende 5 jaar voltrekken. Het besluit werd kenbaar gemaakt door Sipho Maseko, voorzitter van de directieraad van Telkom. Telkom heeft ook zowat 3.000 contractwerkers in dienst waar de werkgelegenheid ook onzeker voor is. De werknemers hebben woedend gereageerd. Maseko is in april 2012 als directeur aangesteld en had binnen een paar dagen de Amerikaanse consultantsfirma Bain & Co. aangesteld om een herstructureringsplan voor de grootste vaste netwerkmaatschappij in Afrika, in werking te stellen. De ZuidAfrikaanse staat bezit 40% van Telkom en de Openbare Beleggingskorporasie, die de pensioenfondsgelden van de ambtenaren bestuurt, bezit 'n belang van zowat 11%. De Hillbrow toren van Telkom

Maseko (44), heeft een wisselvallige carrière achter de rug waarbij hij zijn laatste werkgever Vodafone al na 1 jaar weer moest verlaten om nooit opgehelderde redenen. Het Bain-herstructureringsplan is binnen een paar weken samengesteld, wat volgens kenners bijzonder kort is omdat zoiets gewoonlijk maanden duurt. Bain & Co. heeft maar liefst 80 miljoen rand (rond de 5,5 miljoen euro) gekregen voor 8 maanden werk. Volgens Bain is er sprake van ernstige wanprestatie bij Telkom en moet zijn breedbanden mobiele strategie en zijn kapitaalbesteding herzien worden. Sinds 2009 is de omzet elk jaar gedaald.

In het boekjaar eindigend maart 2013 is een verlies van R11,6 miljard gerapporteerd, het grootste jaarverlies wat een Zuid-Afrikaanse maatschappij ooit heeft aangekondigd in een sector buiten de mijnbouw. Telkom probeert door samenwerking met andere maatschappijen de omzet te vergroten. Het is te hopen voor het land dat de gekozen strategie werkt. Maseko zelf zei het in ieder geval zo in Die Burger: "Ek is toerekenbaar vir die ontwikkeling van die strategie,". "As die strategie misluk, is ek die een wat geskiet gaan word. Dit is ék." -8-

De bezuinigingen van het bedrijfsleven komen op een ongelukkig moment omdat de wereldeconomie nog onvoldoende groeit en er nog steeds hele grote groepen schoolverlaters, en voortijdige uitvallers, op de arbeidsmarkt komen. Een ander groot bedrijf wat op de kleintjes gaat letten is Harmony Gold. Het wil in de kosten snoeien zodat het bij al zijn mijnen minder dan R400 000 kost om een kilogram goud te produceren. "Produktiwiteit moet verhoog word en sy besteding aan toerusting en eksplorasie gaan verminder word, het Graham Biggs, uitvoerende hoof, in 'n onderhoud met Bloomberg TV Africa gesê" . In de drie maanden tot einde september 2013 slaagde Zuid-Afrika's derde grootste goudproducent erin om zijn kosten met 14% tot R404 694 per kilogram te verminderen. Sibanye en AngloGold Ashanti zijn de grootste goudmijnen. "Nie een van ons myne, ingesluit die kapitaal, sal meer as R400 000 per kilogram beloop nie," sê Briggs. "Jy moet produksie verhoog. Jy moet meer goud kry. Jy moet jou teikengrade bereik en daardie gram per ton kry. Jy moet jou tonne kry sodat jy die produktiwiteit kan verhoog." De winstgevendheid staat onder druk van de daling van 28% van de goudprijs in 2013 - de eerste jaarlijkse daling sedert 2000 en de grootste jaarlijkse daling sedert 1981. Vakbond Uasa heeft gezegd dat tot 120 mensen hun werk kwijt kunnen raken

ECONOMIE omdat Harmony zich op meer winstgevende gebieden gaat oriënteren. "Op die oomblik wil aandeelhouers nie geld op langtermynpotensiaal bestee nie. Mens moet jou eksplorasie lewend hou, maar jy kan die uitgawes verminder en fokus op bekende gebiede, pleks van groter gebiede." aldus Briggs.

dien as 'n buffer in tye van 'n valutakrisis. Dykes sê hy dink die rand se swak prestasie oor die afgelope jaar was grootliks weens internasionale faktore. Hy sê die Amerikaanse sentrale bank (die Fed) se besluit om kwantitatiewe verruiming te verminder, het ontluikende lande se geldeenhede 'n knou gegee”.

De goudprijs daalde in januari tot $1 225,89 per fijn ons (31 gram), of zowat R426 200 per kilogram. Dit is gelijk aan ongeveer 29.026 euro. Bank of America Merrill Lynch heeft onlangs zijn raming van de gemiddelde goudprijs voor 2014 met 11% verlaagd tot $1 150 per fijn ons omdat de vraag vanuit India en China niet genoeg zal zijn om de prijsdaling te keren. Deze landen staan bekend om hun hang naar gouden sieraden.

De waarde van de goudreserves is in december met $199 miljoen afgenomen tot $4,825 miljard. Deze daling was veroorzaakt door de lagere goudprijs in december - de fysieke goudvoorraden waren onveranderd. De markt verwacht dat de Reserwebank de komende maanden de reserves niet verder zal uitbouwen. Omdat zij daardoor namelijk randen in andere valuta omzet, zou dit de koers van de rand verder onder druk kunnen zetten en de inflatie kunnen doen oplopen.

Dit alles zorgt er niet meteen voor dat Zuid-Afrika verarmt. De Reserwebank kondigde onlangs aan dat de bruto reserves met $239 miljoen tot $49,587 miljard gestegen zijn.

Dennis Dykes, hoofdeconoom van Nedbank

Hiervan bestaat $42,008 miljard uit buitenlandse valuta die met $429 miljoen zijn gestegen. De Zuid-Afrikaanse rand is in 2013 24% zwakker geworden ten opzichte van de dollar. De Reserwebank heeft echter niet ingegrepen, zoals de centrale banken van ander ontluikende landen vaak doen, in de waarde van de rand. Volgens Dennis Dykes, hoofdeconoom van Nedbank, "gaan sentrale banke reserwes op om te

Pieter Camps

De goudprijs is t/m december 2013 blijven dalen

ADVERTENTIE Huisruil / B&B Lidia en Ockert Claassen bezochten reeds 4 maal Vlaanderen en Nederland. Zij wonen in Port Elizabeth op een 100% veilige plek met een mooi uitzicht op de Indische Oceaan en het platteland. Port Elizabeth was in 2010 een der gaststeden voor de Wereldbeker Voetbal. Op termijn zijn ze geïnteresseerd in een huisruil maar op dit ogenblik kunnen ze zich niet naar Europa begeven.

In afwachting bieden ze 2 kamers volgens de bed en breakfastformule aan. Lidia en Ockert zijn tevens bereid te zorgen voor de transfer van en naar de luchthaven en voor uitstappen, ook in de wijde omgeving zoals het Addo olifantpark of het Tsitsikammawoud. Voor geïnteresseerden: contacteer: Lidia en Ockert Claassen. GSM 083584 1313 -9-

CULTUUR Afrikaans troef in theater Tinnenpot

Chrisna Beuke- Muir (r) en Jo Decaluwe (l)

Liefdesbrieven/Liefdesbriewe Het Tinnenpot theater in Gent organiseert al jaren regelmatig optredens met gasten uit Zuid-Afrika en Namibië en ook in het najaar van 2013 was dit niet anders. Grote bezieler met een hart voor Afrikaans is Jo Decaluwe, tevens stichter en spilfiguur van dit sympathieke theater in het sfeervolle oude centrum van Gent. In november bracht Jo met de Namibische professor Afrikaans/ Nederlands Chrisna Beuke- Muir het stuk liefdesbrieven/liefdesbriewe. Deze dubbele titel klopt, want de dialoog werd inderdaad gemengd in het Nederlands (Jo) en het Afrikaans (Chrisna) gespeeld. Het concept is sober en terzelfdertijd heel origineel. Beide spelers zitten elk aan een tafeltje (bedekt met brieven, postkaarten, kattenbelletjes) en lezen die elk om beurt in hun moedertaal voor. Ze kijken daarbij alleen naar hun brieven en richting publiek, en draaien zich pas helemaal op het einde naar elkaar toe. De afwisselend voorgelezen liefdesbrieven die ze elkaar

sinds hun jeugd schreven, schetsen hun totaal uiteenlopende levensloop en hun wederzijdse gevoelens in een soort haat- liefdesverhouding. De toon is nu eens vrij komisch, dan weer dramatisch. Het werk van de Amerikaanse auteur A.R. Gurney werd door beiden samen voor het eerst in Windhoek opgevoerd en kreeg dus een vervolg hier bij ons , waar het eveneens erg gesmaakt werd door het publiek. Een reden dus tot verlenging en een tweede kans voor wie de vertoning nog niet meemaakte. Dit kan eind maart met dezelfde vertolkers op dezelfde locatie . Adres: Theater Tinnenpot, Tinnenpotstraat 21 te Gent Speeldata : vrijdag 28, zaterdag 29 , maandag 31 maart telkens om 20 u zondag 30 maart om 15 uur. woensdag 2, vrijdag 4 april om 20 u. Zie ook www.tinnenpot.be of 09/225.18.60 We kunnen het uit eigen ervaring aanbevelen ! -10-

Jannie du Toit In december was de Zuid-Afrikaanse zanger en liedjesschrijver Jannie du Toit te gast in het kader van een tournee door Vlaanderen en Nederland t.g.v. zijn veertigjarige carrière. Jannie werd begeleid door twee topmuzikanten : Susan Mouton (cello) en Clinton Zerf (klavier en accordeon). Gedurende twee opeenvolgende avonden speelden ze in Tinnenpot voor een nagenoeg volle zaal. Het programma bestond uit twee delen, onderbroken door een pauze. Het eerste deel met als titel 'Onderweg' refereert naar het theaterprogramma waarmee Jannie in Zuid-Afrika toerde n.a.v. zijn jubileum. Na de pauze kwam de moderne Afrikaanse liedtraditie aan de beurt onder de naam 'Van Sarie MaraiS tot nu' met als topper voor het Vlaamse publiek een bewerking van het populairste Afrikaanse liedje. En ja, speciaal ten behoeve van de Vlamingen : we mochten meezingen en de eind-S met nadruk uitspreken, met een ondeugend knipoogje naar de Lage Landen ! (vandaar ook de hoofdletter S in de titel)

CULTUUR Wat het optreden extra genietbaar en boeiend maakte, waren de bindteksten waarmee Jannie ieder liedje inleidde. Wij smaakten zijn prachtige Afrikaanse uitspraak met hier en daar een Vlaamse tongval en uitdrukking . Jannie blijkt inderdaad heel vertrouwd te zijn met onze taal en regelmatig werd overigens ook in het Nederlands gezongen, net zoals op zijn DVD 'Onderweg'(die we echt de moeite waard vinden). De liedjes handelden nu eens over alledaagse dingen, dan weer over diepmenselijke gevoelens en Jannie vermeldde met nadruk Jules De Corte als één van zijn idolen en inspirators. Naast eigen werk verwerkte hij in zijn programma liederen en teksten van o.a. Koos du Plessis, Lucas Maree en Louis van Rensburg maar ook van Boudewijn de Groot, Jacques Brel en Emiel Hullebroeck. Het optreden eindigde met een reflectiemoment voor de toen pas overleden Mandela en met het huidige Zuid-Afrikaanse volkslied, waarvan het Afrikaanse gedeelte flink meegezongen werd door het publiek. De avond werd opgedragen aan Christa Steyn, waarmee Jannie 25 jaar samenwerkte en die recent overleed aan de gevolgen van kanker. Jannie en Christa waren trouwens samen in 1993 en 2008 in de Lage Landen voor optredens die mede georganiseerd werden door onze vereniging. Laat het nu ook weer geen vaarwel maar een tot ziens zijn.

Jannie du Toit werd begeleid door twee topmuzikanten: rechts Susan Mouton (cello) en links Clinton Zerf (klavier en accordeon)

'Onderweg, van Sarie Marais tot nu' is meteen ook de naam van een nieuwe cd en dvd met liedjes van Jules De Corte, Herman Van Veen, Jacques Brel, etc.

Jan Gunst

Vormingsinstituut WIES MOENS vzw p/a Edwin Truyens; Scheihagenstraat 54, 2550 Kontich. tel.: 00 32 3 457 13 51, fax: 00 32 3 459 89 06; [email protected], www.wiesmoens.be; IBAN BE84 0011 3757 3459, BIC GEBABEBB KORT MANIFEST: zeswekelijks - 10 euro per jaar “We moeten eindelijk erkennen dat Afrikaanse landen juist omwille van ontwikkelingshulp arm zijn en arm blijven.” (Dr. Dirk Crols, Niets ontziende hulp, nr. 188, juli – augustus 2011, blz. 5) “Maar in een steeds meer geglobaliseerde wereld en in een eengemaakt Europa, is het absolute noodzaak dat Nederland en Vlaanderen fusioneren tot één staat om cultureel te overleven. Ik stel vast dat men dit in Nederland momenteel veel beter begrepen heeft dan in Vlaanderen.” (Edwin Truyens, Nederland omdat het moet, nr. 186, april – mei 2011, blz. 5) -11-

KORT AFRIKAANS Gaf CIA informatie door? Op 10 januari pakte het Afrikaanstalige blad "Beeld" uit met het bericht dat de Amerikaanse CIA destijds in 1962 de schuilplaats van Nelson Mandela aan de Zuid-Afrikaanse politie zou hebben doorgegeven. Ryan Shapiro, een doctoraal student en onderzoeker aan het Massachusettsinstituut voor Technologie zou daarover van de betrokken geheime dienst informatie hebben willen bekomen maar kreeg geen toelating om eventuele documenten in te zien. Hij heeft daarover nu een klacht bij het gerecht ingediend.

diensten destijds de partij als een terroristische organisatie beschouwden met als gevolg dat ANC-toplui het land niet binnen mochten. Na 1994 werd die maatregel dikwijls vergeten en niet ingetrokken. Onlangs nog was er een incident rond Tokyo Sexwale die, op zakenreis in de VS, bij zijn aankomst op de Kennedy Luchthaven, in New York, aan de tand werd gevoeld.

Van zijn kant heeft Stephen Ellis, een historicus verbonden aan het Afrika Studiecentrum in Amsterdam verklaard dat hij niet bewust was van enige schriftelijk bewijs over de zaak. Wel had hij informeel geruchten in die zin gehoord. Ellis is de man die tot de bevinding kwam dat Mandela ooit lid van de ZuidAfrikaanse Communistische Partij was geweest, zij het waarschijnlijk in de eerste plaats om op die manier hulp vanuit het Oostblok voor het ANC te verkrijgen.

Wijnexport record

Zeker is alleszins dat verscheidene Westerse regeringen en inlichtingen-

De export van Zuid-Afrikaanse wijn is in 2013 naar een record gestegen, gehol-

RESEP (79): LENSIEHERDERSPASTEI

Metode 1. Vulsel Giet water oor die lensies en laat week sowat 15 minute. 2. Plaas intussen die botter, ui, seldery, brandrissie en lourierblaar in ’n mikrogolfvaste glasbak en mikrogolf 5 minute. 3. Voeg die botterskorsie en lensiemengsel by en mikrogolf tot die lensies sag is, sowat 15 minute. 4. Voeg die res van die bestanddele by, geur met die sout en peper en mikrogolf nog 5 minute tot geurig en warm. 5. Bolaag Maak al die bestanddele saam fyn (hou ’n bietjie parmesaankaas uit) en geur met die sout en peper. 6. Skep die vulsel in ’n bak en smeer die bolaag oor. Mikrogolf tot warm, sowat 3 minute. Skroei die bolaag effens met ’n blaasvlam en sprinkel die orige kaas oor.

Vulsel 750 ml (3 k) warm water 250 ml (1 k) rooi lensies... 15 ml (1 e) botter 1 ui, gekap 2 selderystingels, gekap (opsioneel) 1 brandrissie, fyn gekap 1 lourierblaar ½ botterskorsie, geskil en in klein blokkies gesny 1 blik (410 g) gekapte tamaties 30 ml (2 e) tamatiepasta 5 ml (1 t) suiker 1 blik (410 g) bruin lensies gedreineer en afgespoel sout en peper Bolaag 6 aartappels, gekook en geskil 30 ml (2 e) melk 60 ml (¼ k) gerasperde parmesaankaas sout en vars gemaalde swartpeper

pen door een uitstekende druivenoogst in het afgelopen jaar. Dat heeft de branchevereniging Wines of South Africa bekend gemaakt. Het exportvolume ging met 26 procent omhoog naar 525,7 miljoen liter. De export naar de twee grootste markten voor Zuid-Afrikaanse wijn, GrootBrittannië en Duitsland, ging met respectievelijk 21 en 24 procent omhoog tot 111,2 en 96,5 miljoen liter. De export naar Rusland klom met 18 procent en de uitvoer naar de Verenigde Staten nam met 37 procent toe. Volgens de branchevereniging kon ZuidAfrika dankzij de goede oogst het gat opvullen dat ontstond door de slechte Europese oogst. In 2012 was Zuid-Afrika de op zeven na grootste wijnproducent ter wereld met 4 procent van de wereldwijde productie. Recordaantal neushoorns gedood

Zuid-Afrika

bereikt

Stropers in Zuid-Afrika hebben afgelopen jaar een recordaantal van 1004 neushoorns gedood. Alleen al in het bekende Krugerpark doodden de stropers 606 neushoorns

Geniet dit!

meer resepte op: www.inenomdiehuis.blogspot.nl -12-

ZO GEZEGD ZO GEDAAN MijnZuidAfrika.nl. Het interactieve platform van South African Tourism bestaat ruim twee jaar en is in een nieuw jasje gestoken om reizigers en locals nog beter van dienst te kunnen zijn. Handlijnvissers in Zuid Afrika verliezen visvergunningen

Dat heeft het Wereldnatuurfonds (WNF) bekendgemaakt. De natuurorganisatie baseert zich op cijfers over 2013 van de Zuid-Afrikaanse regering. ZuidAfrika is het leefgebied van ongeveer 80 procent van de neushoorns in Afrika volgens het WNF.

De visvergunningen van honderden kleinschalige duurzame handlijnvissers in Zuid-Afrika zijn door het lokale Department of Agriculture, Forestry and Fisheries op 31 december niet verlengd. Honderden vissersgezinnen in ZuidAfrika vrezen nu voor hun levensonderhoud. Het is een zware klap voor de meeste van hen omdat de visserij hun enige bron van inkomsten is.

In 2012 lag het aantal gestroopte neushoorns in Zuid-Afrika nog op 668.

De gedesillusioneerde vissers kregen alleen maar te horen van het ministerie van Landbouw, Bosbouw en Visserij dat zij geen nieuwe licenties zouden krijgen op de dag dat hun bestaande vergunningen op 31 december zouden verlopen. " We hebben net te horen gekregen dat we niet meer mogen werken ", vertelt visser Hannes Kotze. " Hoe zit het met onze gezinnen? ", een andere visser die net een huis had gekocht vroeg zich af hoe hij dit nu moest afbetalen. Zeldzame blauwe diamant van 15 miljoen euro gevonden in Zuid-Afrika In Zuid-Afrika is opnieuw een ongewoon grote en kostbare blauwe diamant gevonden. De edelsteen van 29,6 karaat heeft een waarde van omgerekend bijna 15 miljoen euro. Dat zo meldde het mijnbedrijf Petra Diamonds in Pretoria eind januari.

South African Tourism lanceert nieuwe campagne Op www.MijnZuidAfrika.nl werd van 13 januari tot 3 februari elke week gezocht naar een ander geluid om zo Zuid-Afrika te ontdekken aan de hand van prikkelende geluiden.

De diamant is ontdekt in de Cullinanmijn ten noordwesten van Pretoria. In deze mijn zijn al honderden blauwe diamanten gevonden, een zeldzame diamantsoort. Heel soms zit daar een groter exemplaar tussen. Volgens het bedrijf is de nu gevonden steen een van de meest bijzondere, aldus de BBC.

Zuid-Afrika is een tot de verbeelding sprekende bestemming, met prachtige natuur, wildlife en cultuur. Het geluid van een brullende leeuw, het bruisende nachtleven van Johannesburg, de oceaan die tegen de branding beukt: stuk voor stuk geluiden die je een vakantiegevoel bezorgen en smaken naar meer.

De laatste grote diamant die het bedrijf vond, was een 25,5 karaat blauwe diamant. Die werd vorig jaar verkocht voor omgerekend bijna 12,5 miljoen euro. Petra Diamonds exploiteert de mijn sinds 2008.

Herlancering MijnZuidAfrika.nl De lancering van de campagne valt samen met de herlancering van

Op een totaal van de 3490 aanvragen kregen er 593 een vergunning voor de traditionele kleinschalige handlijnvisserij die zich in de 3000 kilometer lange kustwateren van Zuid-Afrika afspeelt. De vissers vangen ‘linefish’ soorten met namen als oa. snoek, geelbek, heek, inktvis, zilvervis, steenbras, tjokka, geelvin, en red roman. -13-

HUMOR Grappies Verkiesings 2014

Huweliksherdenking

Die ANC gaan die Mandela-naam probeer gebruik om hulle saak in 2014 se verkiesing te bevorder. Hulle slagspreuk gaan wees: "Stem ANC vir 'n beter verlede."

'n Ruk voor ons 25ste huweliksherdenking het my man my 25 geel rose na my kantoor gestuur. 'n Paar dae later het ek die blomblare afgepluk en gedroog. Op die aand van ons herdenking, het ek die blare oor die bed uitgesprei en uitnodigend bo op hulle gaan lê. Soos ek gehoop het, het ek 'n reaksie van my man gekry. Toe hy my sien sê hy: "Wat doen al die aartappelskyfies op die bed?"

Moderne tye Meisie: "Pa, ek is verlief op 'n ou wat ver weg van my af is. Ons het ontmoet op 'n dating website, vriende geword op Facebook, lang gesprekke gehad op Whatsapp, verloof geraak op Skype en nou het ek pa se seën nodig om te trou…" Pa: "Geen probleem nie my meisiekind, trou op Twitter, hê pret op BBM, koop kinders deur e-Bay en stuur hulle deur e-pos, en wanneer jy moeg is vir jou man, verkoop hom op Gumtree."

Gewig verloor 'n Vriendin kla : "Al wat ek en my man doen is baklei. Ek raak so ontsteld. Dit laat my gewig verloor - ek het al 10 kg verloor. " As dit so sleg is, hoekom skei jy nie maar nie?" vra ek. "Ek oorweeg dit ernstig, maar ek wil eers kyk of ek nog nie 10 kg kan afskud nie."

Die handboek Wonderlik Van der Merwe word aangestel by 911 ten spyte van die twyfel van party van die onderhoudvoerders. Hy onderneem om getrou by die handboek te bly en sit dit met sy eerste werkdag oop vir hom neer. Sommer die eerste aand kry hy toe 'n oproep: "Ek is depressief en lê op 'n spoorlyn. Ek wag vir die trein om te kom sodat ek kan sterf. Toe kijk Van der Merwe in die boek en antwoord mooi duidelik: "Bly kalm en bly op die lyn…"

'n Briljante prokureur, Smith, verdedig 'n busbestuurder teen eise dat sy nalatigheid 'n besering aan 'n jong man se arm veroorsaak het. "Sal jy asseblief aan ons wys hoe hoog jy jou arm nou kan oplig?" vra Smith die klaer. Die jong man lig sy arm gehoorsaam tot skouerhoogte, sy gesig vertrek met skynbare pyn. "Dankie," sê Smith. "En nou asseblief, sal jy ons wys hoe hoog jy die arm kon oplig voor die ongeluk?" Die man se arm skiet tot bo sy kop.

Hondelewe Boot 99 Die man sê aan die huweliksraadgewer dat hy 'n hondelewe ly. Sy vrou se verweer: " Dit is seker so. Hy kom by die huis aan met modderpote. Hy maak spore op die skoon vloere, blaf vir niks, brom om sy kos en maak hom gemaklik op my beste meubels." Kersfeesgeskenk Een jaar het ek vir my skoonma 'n graf gekoop as 'n Kersfeesgeskenk. Die volgende jaar het ek toe nie 'n geskenk gekoop nie. Toe sy my vra hoekom, antwoord ek: " Jy het nog nie verlede jaar se geskenk gebruik

By 'n huur-'n-bootmaatskappy sê die oproeper in die mikrofoon: "Boot 99, jou uur is om, kom asseblief in." 'n Werknemer loop na hom en sê: "Ons het net 75 bote, daar is geen boot no. 99, Meneer." Die oproeper sê toe in die mikrofoon: "Boot 66, is jy in die moeilykheid?"

Bron: Skoongrappies.com

Geen grap. De NZAW & VZA horen graag uw reactie op Saamtrek! Surf naar WWW.NZAW.NL en klik daar op Tijdschrift SAAMTREK Plaats daar onder uw naam een reactie en geef ook svp uw e-mail adres, zodat we u in de toekomst nog beter kunnen informeren. Met vriendelijke dank, de besturen van de NZAW en VZA -14-

TOERISME Logeren blij Vlamingen aan de Kaap Zo'n 12 jaar geleden beslisten de families Wouters-Schouteden een nieuwe wending aan hun leven te geven : Erik Schouteden trok samen met zijn vrouw Liesbeth en de schoonouders naar de Kaapstreek. Tot dan hielden ze samen een bloeiende delicatesse kaaszaak open in het centrum van Antwerpen. Het jonge gezin had een kinderwens en Liesbeth' s ouders wilden ook wel graag opa en oma worden, maar dat viel niet te combineren met hun drukke beroepsleven. Vandaar de ommezwaai en de beslissing om een verwaarloosd wijndomein, dat ze enkele jaren ervoor opkochten, uit te bouwen in het hartje van de Kaapse wijnstreek tussen Paarl en Wellington. De overgang van kaas naar wijn was vrij drastisch en niet evident , maar Erik liet zich de eerste jaren voltijds begeleiden door een ervaren 'wijncoach' en leerde zo de stiel in geen tijd. Na nog een tweede jaar halftijdse begeleiding had Erik genoeg kennis en ervaring vergaard om volledig zelfstandig aan de slag te gaan en wij konden het resultaat ter plaatse bezoeken en proeven. Op aanvraag verzorgt Erik graag rondleidingen voor geïnteresseerde logés en eventuele bezoekers. Eens op dreef is zijn enthousiasme nauwelijks te stuiten en wij waren onder de indruk van de complexiteit van zo'n wijnlandgoed. We stonden perplex bij het aanhoren wat daar allemaal komt bij kijken. Momenteel is 15 hectare van het domein effectief in cultuur en alles gebeurt ter plaatse: oogsten, rijpen in vaten, het op flessen trekken en etiketteren. Voor de twee laatstgenoemde zaken wordt een gespecialiseerd bedrijf ingehuurd. De wijnflessen vertrekken dus kant en klaar naar hun bestemming in Zuid-Afrika en in het buitenland (waaronder Vlaanderen). Naast enkele vaste werknemers wordt voor de oogst gebruik gemaakt van dagloners die door zgn. 'koppelbazen' geleverd worden. Wat MooiBly zo aantrekkelijk maakt is het feit dat je er ook kan logeren, in een van de vijf mooie witte vakantiehuisjes

De wijnbouwer bij zijn wijngaard

met rieten dak, die elk naar de naam van een druivenras luisteren. Zo verbleven wij in 'Shiraz' in self-catering. We beschikten over drie slaapkamers, waarvan twee met eigen sanitair, een gemeenschappelijke leefruimte met volledig ingerichte keuken , een terras en een privétuin met de obligate braaistand (waarvan wij trouwens gebruik maakten). Wie dat wenst , kan voor het ontbijt terecht in een smaakvolle ruimte naast de wijnmakerij. Wij genoten er van een uitgebreid Engels ontbijt, voor ons klaargemaakt door echtgenote Liesbeth, die zich samen met haar moeder inlaat met de uitbating van de cottages en ontvangst van de gasten. Bij Liesbeth konden we terecht voor een heleboel praktische en gedetailleerde info over de omgeving. Zij blijkt de streek ondertussen door en door te kennen.

Nogal wat huisdieren verblijven op het domein, waaronder verschillende paarden . Het ganse gezin (Erik, Liesbeth en zonen Simon en Joppe, beide in ZuidAfrika geboren) is weg van paardrijden en nogal wat vakantietijd wordt besteed aan gezamenlijke trektochten in de omgeving. Af en toe staan er zelfs meerdaagse tochten te paard elders in het land op hun programma. Tevens komen kinderen uit de omgeving regelmatig paardrijden. MooiBly heeft haar naam niet gestolen. Wij genoten met volle teugen en vonden twee overnachtingen achteraf te weinig, maar dat was op de meeste plaatsen van onze rondreis het geval! Zo hadden we nauwelijks de tijd om gebruik te maken van het zwembad, hoewel het weer zich daar volop toe leende. Wij betaalden 2400 ZAR voor de cottage (4 personen/ 2 nachten) . Het heerlijke ontbijt kostte ons 85 ZAR per persoon, wat onze totale onkosten op omgerekend 233 euro bracht. Dit vonden we een uitstekende prijs/kwaliteit en we hadden geen ogenblik spijt van onze keuze: een echte aanrader ! MooiBly heeft ook een heel uitgebreide en aantrekkelijke webstek waarin zowel info te vinden is over het wijngebeuren als over de accommodatie op het landgoed, en nog veel meer.

de families Wouters-Schouteden -15-

TOERISME Jaarlijks komen, Erik en Liesbeth nog eens naar Vlaanderen om in hun thuisdorp Stabroek een wijnproefweekend te verzorgen. Wie geïnteresseerd is, kan via het e-postadres contact opnemen. We wensen de ganse familie nog veel succes met de wijnbouw, de gastenverblijven en de paarden ! Meer info op: www.mooibly.com De verdeler van hun wijnen in Vlaanderen: www.worldofwine.be Jan Gunst

Ons vakantiehuisje 'Shiraz'

TOERISME De Kaap door een overzeese bril bekeken (deel 1) In oktober- november waren we voor de achtste maal in Zuid-Afrika. Wel was het reeds van 2004 geleden dat we dit prachtige land bezochten. We kozen tijdens onze drieweekse rondreis voor een beperkt traject: de Kaapstreek. Graag delen we met u onze reisindrukken en ervaringen in een nieuwe rubriek , met in deel 1 als onderwerp : Over B&B's en Mandela Daar we deze keer reisden met een beperkt gezelschap - twee koppelskonden we ons wat meer improvisatie m.b.t. ons logement veroorloven. Zo reserveerden we slechts een gedeelte van de overnachtingsplaatsen vooraf en opteerden we bijna uitsluitend voor kamer en ontbijtformule bij privépersonen , de zogenaamde B&B. Wat ons daarbij al meteen opviel is dat het B&Baanbod (alvast in de Kaapstreek) zeer goed uitgebouwd is en een ruime waaier aan keuzes te bieden heeft op een degelijk niveau. Wereldwijd heeft deze formule de laatste jaren een geweldige vlucht genomen en de Kaap is op dit vlak zeker niet achtergebleven. Veel Kapenaren beschikken immers over de nodige infrastructuur (ruime woning of aparte huisjes op het terrein) en de toeristische bezienswaardigheden ontbreken evenmin. Bovendien moest een groot deel van de blanke bevolking na de

Onze B&B aan de lagune van Knysna : het neusje van de zalm

machtswisseling in 1994 naar nieuwe bronnen van inkomsten zoeken. De zgn. 'rechtstellende actie' waarbij het merendeel der jobs in de openbare sector voorbehouden wordt aan de nietblanke bevolking, bracht heel wat van onze rasgenoten in moeilijkheden. Uitwijken naar het buitenland was voor velen de optie; voor wie in het land bleef was het opstarten van een B&B de mogelijkheid tot een welkome bijverdienste. Voor ons, toeristen, heeft zo'n B&B enkele niet te onderschatten voordelen. Vooreerst is er de interessante prijskwaliteitverhouding, zeker ook in ver-16-

gelijking met bv. hotelaccommodatie. Globaal genomen betaal je aan de Kaap toch een stuk minder dan voor een vergelijkbare B&B in de Lage Landen. De voordelige stand van de Rand zal daar ook niet vreemd aan geweest zijn. Daarnaast is er het grote voordeel van de charme van persoonlijk onthaal en contact. In alle B&B's waar wij logeerden werd de bediening bij het ontbijt niet overgelaten aan personeel, maar was het de gastvrouw/heer zelf die ons van een uitstekend en uitgebreid Engels ontbijt voorzag. Nagenoeg alle gastheren maakten trouwens ruim tijd vrij voor een babbel met hun gasten. Dat is heel interessant om een vracht aan praktische info te verzamelen : lokale

TOERISME bezienswaardigheden, openingsuren, veiligheidsvoorschriften en allerlei andere waardevolle tips. Daarnaast werden algemene gespreksonderwerpen rond b.v. veiligheid en de politieke situatie niet uit de weg gegaan. M.b.t die veiligheid stelden we nogal wat verschil in voorzorgsmaatregelen vast . Bijna alle B&B 's hadden wel een vorm van preventie : codes, alarm, camera, bewakingsfirma… Enkele leken meer op versterkte burchten, bij andere werden zowat de voorzorgen genomen die ook hier te lande bij ons gelden. Veiligheid is een thema dat leeft en zowat overal kregen we de raad om toch zeker 's avonds en 's nachts niet te voet op stap te gaan (behalve in de uitgaansbuurt van Kaapstad waar dit perfect kon zonder problemen). We moeten hierbij opmerken dat wijzelf ons gedurende de drie weken van de rondreis op geen enkel ogenblik onveilig of bedreigd gevoeld hebben.

economie ongemoeid i.t.m. eigen uitspraken uit het verleden. Ook rond nationale symbolen -de trots van een volk- toonde Mandela zich tot compromis bereid. Zo werd een stuk van 'Die Stem' weerhouden in het nieuwe volkslied en ook in de nieuwe vlag werden de kleuren van blank en zwart verenigd. Ook Jannie du Toit, onlangs op tournee in Vlaanderen en Nederland, sprak zijn grote dankbaarheid voor die belangrijke gebaren, tijdens een herdenkingsmoment voor de toen pas overleden Mandela. 'Madiba' veroverde definitief de harten van een groot deel van de blanke bevolking door er voor te zorgen dat het wereldkampioenschap rugby in 1995 in Zuid-Afrika werd georganiseerd en vooral door er te verschijnen in het truitje van de Springbokken, nog één van die Afrikanersymbolen. Rugby is immers voor de blanke bevolking de sport bij uitstek. Met zoveel lof doorgaans over Mandela

gesproken werd, zo kritisch waren de reacties over zijn opvolgers, inzonderheid huidig president Zuma. Zoals ook die Burger omschreef : zijn gedrag kan op de lachspieren werken, ware de impact niet zo dramatisch ! Naast veiligheid is de toenemende corruptie en favoritisme bij een zwarte bovenlaag, waaronder Zuma en zijn directe omgeving, de grote bezorgdheid van velen die we mochten ontmoeten en spreken. En dat de blanken niet alleen staan met die mening bewijst het fluitconcert dat Zuma te beurt viel op de afscheidsceremonie van de man die zijn grote voorbeeld zou moeten zijn. Kreeg Mandela goede punten van onze gastheren, van ons krijgen die gastheren (vrouwen) en hun B&B op hun beurt grote onderscheiding. Op nagenoeg alle plaatsen hadden we wat langer willen blijven. Een reden dus om niet terug tien jaar te wachten. Jan Gunst

Wij logeerden uitsluitend bij blanken voor B&B's van een zeker niveau kan je bij de andere bevolkingsgroepen wellicht moeilijker terecht - en kozen zoveel mogelijk adressen waar Afrikaans en/of Nederlands werd gesproken . Dit had zo zijn voordelen voor de conversatie die daardoor vlot en in een ongedwongen sfeer verliep. Soms hadden we de indruk dat we onze gastheren al jaren kenden. Ook gesprekken over de algemene politieke toestand werden niet ontweken. Daarbij viel bij onze gastheren toch een vorm van respect op , ja vaak zelfs bewondering, voor de figuur van Mandela (tijdens onze rondreis nog in leven). Men waardeerde het dat Madiba -zo werd hij ook hier soms liefkozend genoemd- een vreedzame overgang had mogelijk gemaakt en had aangestuurd op verzoening en niet op een afrekening en confrontatie. Hij werd algemeen beschouwd als een wijs en integer man die probeerde het midden te houden tussen de vaak onrealistische wensen van zijn eigen bevolkingsgroep en de verzuchtingen van de blanke minderheid. Zo liet hij ook de vrije

Veel aandacht voor Mandela’s afscheidceremonie en het fluitconcert dat Zuma te beurt viel -17-

LITERATUUR “In Amsterdam” door C. Louis Leipoldt (1880 – 1947) Onderstaand gedicht uit de bundel "Oom Gert vertel en ander Gedigte" (1911) van C. Louis Leipoldt is een lang gedicht. Het bestaat uit 19 strofen (19 verse in het Afrikaans). Uit de inhoud van het gedicht blijkt dat het na de AngloBoerenoorlog (1899 - 1902) geschreven is, dus in de eerste decade van de twintigste eeuw, want de gedichtenbundel werd uitgegeven in 1911. Aanvankelijk was Leipoldt zoals veel Afrikaners in Kaapland Engelsgezind, maar door de brutale Engelse veroveringsoorlog tegen de twee Boerenrepublieken in het noorden voor het goud van Transvaal en door de wreedheden en vernielingen van de Engelsen werd Leipoldt zoals veel Afrikaners in Kaapland Afrikaansgezind. Uiteindelijk werd hij een van de grootste dichters in het Afrikaans.

“In Amsterdam” As ek vandag so moedersiel Alleen hier by die vuurherd sit, Dan borrel my geheuge op En maak my hart en siel uit lid -

Ons nasie ? Ag, die mense praat : Maar lê iets groots in woorde ? Wat Gee ons die reg om groot te wees, Om saam te loop op so'n pad ?

Dan dink ek aan die veld ; en aan Die doringbome by die krans Waar kogelmannetjies die son Hou vir 'n maat om mee te dans ;

Vir tagtig jare het hul hier Gestruikel in die duister rond, Die dyke oopgebreek, die see Gemaak tot bobaas van die grond.

En aan die duine waar die wind 'n Wierook na die see toe waai ; En aan die dam waaroor die voëls So vrolik in die nessies swaai ;

Die land gedoop met vuur en bloed, Die klei vir elk huis deurweek Met trane ; so'n stad sal staan Vir ewig - want die klei is sterk.

En aan die seekoegate waar Die kafferskuil en ruigte groei 'n Donker groen die water oor, 'n tuin deur niemand ooit gesnoei ;

En elke duim van hierdie land Is duur gekoop met suur en smart ; En elke morge is betaal Met stukkies van 'n mensehart.

En aan die koppies waar die son Ons Afrikaanse klippe soen, En aan ons ou Karoo, so mooi In al sy geil Oktober-groen !

Dit gee hul reg om trots te wees, Dit gee hul reg om nou te pronk, Al is dit lank gelede al, Al is die see weer in sy tronk.

En hier - hier waai die wind en raas Die strate om my ; karre dreun ; Die trein daar buite fluit en rook Dis orals galm, en gons, en steun !

En ons ? Ons wil 'n nasie wees ! Ook agter ons lê vuur en bloed ; Ook ons het vir ons land gestort 'n See van trane - ja, dis goed !

Dis alles oud, so aaklig oud, Die wye wêreld om my heen ! Aghonderd jare praat met my En tog, ek gril en voel alleen !

Maar verder - wat ? 'n Nasie word Nie somar soos die koring groot : Dit moet deur werk, deur vlyt, deur smart, Deur lewe ook word voortgestoot.

Ons kom van hier, ons wieg was hier, Of verder in die suiderland Hier, waar die watergeuse was Hier, waar die strate is half strand.

En as ek by die vuurherd sit En in die vlamme kyk, dan voel Ek in my siel daar skort nog iets Nog iets ? - nog iets ? - 'n hele boel !

Ou Amsterdam, ou Amsterdam, Met al jou pronk, met al jou prag, Met al jou smeer'ge strate ook, Jy het nog oor my siel gesag !

Daar buite spook die wind weer hard ; Die vensters skudde - wat 'n nag ! Ou Amsterdam, ou Amsterdam, Jy het nog oor my siel gesag !

Ek voel as ek hier moedersielAlleen so by die vuurherd sit, Wat jy nog vir ons nasie is En kyk, my hart kom weer in lid !

Woordverklaring vuurherd : open haard en maak my hart en siel uit lid : en doet mijn hart en ziel tilt slaan krans : grote, steile rotswand kogelmannetjies : verschillende soorten hagedissen, die in rotsspleten leven wierook : (hier) bloesemgeur seekoegat: lange en diepe waterkuil ; diepe rivierkuil, waarin graag nijlpaarden komen kafferskuil : soort bies, die op koele, vochtige plaatsen groeit koppie : heuvel, kleine berg bestaande uit stenen en rotsen met meestal de vorm van een omgekeerd kopje klippe : stenen Karoo : droge hoogvlakte in de provincie Noord-Kaap, waar alleen struiken groeien geil : welig raas : lawaai maken verder in die suiderland : Frankrijk, denk aan de Franse Hugenoten met al jou pronk, met al jou prag : met jouw pracht en praal ons nasie : ons volk my hart kom weer in lid : mijn hart slaat weer normaal vir tagtig jare : gedurende tachtig jaar (de Tachtigjarige Oorlog, 1568 - 1648) morge : 0,8565 ha tronk : gevangenis agter ons lê vuur en bloed : de AngloBoerenoorlog (1899 - 1902) koring : koren, rogge die dyke oopgebreek, die see gemaak tot bobaas van die grond : tijdens de tachtigjarige Oorlog hebben de Nederlanders zeedijken opengebroken en een deel van hun land onder water laten lopen om de opmars van de Spanjaarden te stuiten bobaas : uitblinker, iemand die anderen overtreft ; hier zou men bobaas kunnen vertalen als meester Ludo Philipsen

-18-

BRAKENSTEIN De naam Potgietersrus (6) Potgietersrus is het nabijgelegen grote dorp waar we de meeste boodschappen doen. De naam is ontstaan doordat twee Voortrekkers A.H. Potgieter en A.W.J. Pretorius heibel kregen over elkaars politieke overtuigingen. Uiteindelijk werd er (1852) een verzoening gesloten in Rustenburg. Om dit te vieren werd er een dorpje aangelegd in de omgeving van Makapanspoort met de naam Vredenburg. In de strijd met de locale bevolking kwam Pieter Potgieter op 6 november 1854 ter hoogte van Makapansgat (grotten) om het leven. Ter herinnering aan deze Voortrekkersleider werd Vredenburg in 1858 ambtelijk hernoemd tot Pieter Potgietersrust. Naderhand afgekort tot Potgietersrust en vanaf 1954 nog ietsje korter tot Potgietersrus. Sinds 1994 zijn de veranderingen landwijd in een stroomversnelling geraakt en ook de naam Potgietersrus sneuvelde. Het werd in 1995 eerst vernoemd naar de plaatselijke rivier Mogalakwena. Maar in 2002 vond men het toch beter het te vernoemen naar Mokopane. Hij was een zwarte kaptein en leider van de Kekanastam, welke in 1854 door Potgieter en zijn mannen bij Makapansgat (grotten) belegerd werd. Volgens de overlevering is Mokopane toen ontsnapt via een ondergrondse tunnel. Maar het dorp wat ooit Pieter

die (waarschijnlijk door moordaanslagen of ruilhandel) aan vuurwapens waren gekomen, vonden zich daardoor sterk genoeg om tegen de blanke indringers in opstand te komen. Diverse moorden zijn toen op drie verschillende plaatsen en op nagenoeg dezelfde tijd gepleegd. Potgietersrust genoemd werd, heet nu in de volksmond gewoon ‘Potties’ en iedereen weet wat ermee bedoeld wordt…… Geschiedenis De oude route vanaf Schoemansdal in het noorden naar Pretoria liep door Makapanspoort gelegen nabij het huidige Potgietersrus/Mokopane. De pioniers/trekboeren hebben op hun reizen van deze route gebruik gemaakt. Mokopane, de kaptein leider van de Kekana’s, ook bekend als Makapan en zijn stam, woonde ter hoogte van de boerderijen ‘Pruisen’ en ‘Vierentwintig rivieren’, aan de oostzijde van deze route. Een van de hoofdmannen, Lekalekale woonde westelijk ongeveer 8km van Potgietrsrus bij Lekalekaleskop. De trekroute heeft recht door Mokopane zijn gebied gelopen wat grote onenigheid veroorzaakte. Mankopane, een andere kaptein zijn kraal lag ongeveer 60 km noordwestelijk van Potgietersrus. De inboorlingen

Moorddrift In september 1854 trokken er een paar blanken met hun ossenwagens (geladen met ivoor) van Schoemansdal door Makapanspoort, op weg naar het huidige Swartruggens (Marico). Ter hoogte van Moorddrift hebben zij op de walkant van de Nijlrivier hun wagens uitgespannen onder twee kameeldoringbomen. Een Engelse schrijver publiceerde in 1881, dat er toen een groepje inboorlingen met schapen bij de wagens aankwamen om deze te ruilen voor andere etenswaren of goederen. Toen de blanke pioniers ver genoeg van hun wagens en geweren waren weggelokt, werden zij door een hinderlaag op uiterst wrede en barbaarse manier vermoord. Latere transportrijders hebben verteld van spookverschijningen bij Moorddrift. Hun ossen wilden niet door de rivierdrift gaan en terwijl de voerman bezig was deze te beteugelen, verscheen er plotseling een vrouw naast hem op de wagen, gekleed in een grijze jurk die de ossen aanspoorde. Hierna gingen de ossen gewillig naar de overkant, maar de vrouw was opeens verdwenen…. De overlevering sprak later van het spook van Moorddrift. De namen van de personen die hier vermoord waren zijn: Willem Prinsloo, Nellie Prinsloo en hun drie kinderen, Lourens Bronkhorst, Philippus du Preez, Jan Breedt, Marie Breedt en hun drie kinderen. Mapela Bij Mapela, zowat 70 km ten noordwesten van Potgietersrus, hadden des-

-19-

BRAKENSTEIN

tijds Hermanus Potgieter en zijn jachtgezelschap van negen mannen, met hun zonen en schoonzonen, hun wagens uitgespannen ter hoogte van kaptein Mapela, ofwel Mankopane van de Langastam. Er zijn echter meerdere verhalen over de dood van Hermanus Potgieter: 1) Bij gelegenheid had H. Potgieter een bundel nette kleding aan de kaptein geschonken die deze waardeerde met een schenking van een zeer grote olifantstand. De dragers bezweken bijna onder het gewicht op weg naar de ossenwagen. “Groot Hermanus” stapte er op af om te helpen met de tand. Op dat moment werd hij overvallen en samen met zijn groep mensen uitgemoord. Hermanus werd gemarteld tot hij stierf. Zijn zwarte bedienden hadden de moordpartij overleefd. 2) Hermanus Potgieter was bij de kraal van Mankopane toen één van zijn zoons de spot dreef met Hermanus. Deze werd hierover zo kwaad dat hij hem doodschoot. Dit was waarschijnlijk de vonk die aan de moorden vooraf ging. De plek waar deze moorden hebben plaatsgevonden, bekend als Nterekane, kan nog steeds door de Kekanastam worden aangewezen. De namen van de personen die hier vermoord waren zijn o.a.: Hermanus

Potgieter, veldkornet Andries H. Potgieter, Willem Potgieter, Jacobus Hendrik Botha, Jacobus Coetzee, Martinus Villiers, Piet Botha en andere onbekend gebleven personen. Pruizen Omstreeks dezelfde tijd toen de blanken bij Moorddrift om het leven zijn gebracht, kwam Markus Albertus Venter met zijn zoon Willem bij Mokopane zijn kraal om koren te ruilen. Zij werden terstond overvallen en gruwelijk gemarteld tot de dood er op volgde. Het beleg van Makapansgat van 25 oktober tot 21 november 1854 Mokopane en zijn volgelingen waren niet meer bij hun kraal te vinden toen de pioniers met een strafexpeditie bij hen opdaagden. De Kekanastam was met hun veestapel en voedselvoorraden +/- 16 km gevlucht over de plaatsen: Vierentwintigrivieren, Maribashoek, Buffelshoek, De Hoop en Planknek, tot aan de grotten die later genoemd werden als Makapansgat. De inboorlingen waren gewapend met assegaaien en geweren. De grotopening werd door hen met klippen verschanst waarachter hun scherpschutters de wacht hielden.

-20-

De commando’s onder Piet Potgieter en M.W. Pretorius hadden inmiddels de landerijen van de Kekanastam verwoest zodat voedselvoorraden de belegerde grot niet konden bereiken. Op 25 oktober 1854 hebben de commando’s met twee kanonnen de grotten benaderd. Ten noordoosten van een spruit aan de voet van de berg werd een lager ingericht. De ingang van de grot was feitelijk op de kruin van deze berg. Toen de Kekana’s de blanken ontdekten, hebben zij onmiddellijk het vuur geopend waarbij Johannes Erasmus het leven liet en twee anderen gewond raakten. Onduidelijk is waar hij werd begraven . Potgieter en Pretorius ondervonden dat de grotkamers zeer degelijk met klipmuren waren verschanst. De grotten zelf waren te donker om binnen te dringen. Er werden pogingen ondernomen om met buskruit een opening in de grotmuren te schieten hetgeen echter mislukte. De steenmassa was hiervoor te poreus. De Kekanastam wilde ook niet onderhandelen. Om hun uit te roken is ook mislukt. Dus wat overbleef was uithongering door de grotten te belegeren. Dag en nacht werden de grotten bewaakt zodat niemand de grotten kon verlaten of binnengaan. Vanuit de grotten is daar toen verwoed begonnen met vechten in een poging om een uitbraak te forceren.

BRAKENSTEIN De helling naar de grotten toe, was met bomen en struiken begroeid waarachter de zwarten zich konden schuilhouden en het uitzicht van de Boeren belemmerden. Op 6 november 1854 heeft Piet Potgieter kans gezien tot boven de grotten te klimmen om een plan te maken voor een aanval met een beter schootsveld. Hij werd hiermee echter zelf een duidelijke schietschijf voor de scherpschutters van Mokopane. Zijn lichaam stortte 8 meter omlaag over rotsen en stenen. Veldkornet Paul Krüger besefte dat zijn boezemvriend ( zij waren samen reeds lang op trektocht) tevens leider van de groep, daar niet achter gelaten kon worden. De zwarten staan er immers om bekend dat zij lichaamsdelen van hun vijanden afsnijden om medicijnen (muti) van te maken. Onder levensgevaarlijke omstandigheden en onder hevig kruisvuur van de Boeren, wat een zware rookontwikkeling gaf, heeft Krüger kans gezien over de verschansing heen te komen om het zware lichaam van Potgieter te gaan halen. Een van de reliëfbeelden op het standbeeld van Krüger in Pretoria, beeldt deze actie uit.

Oostelike sypaneel van die Krugerstandbeeld op Kerkplein, Pretoria. Veldkornet Paul Kruger dra die lyk van die gesneuwelde Kommandant-generaal Piet Potgieter oor die skans voor Makapansgat, November 1854. ditie de hoeveelheid ivoor aangewezen, die bij Moorddrift was geroofd…..

dat Mokopane via een gegraven tunnel uit de grot heeft weten te ontsnappen.

Het stoffelijk overschot van Piet Potgieter werd naar zijn plaas Middelfontein, nabij Nijlstroom gebracht alwaar het begraven werd. Op dezelfde dag is zijn broer, commandant H. Potgieter als bevelhebber en M.W. Pretorius als opperbevelhebber benoemd.

In een poging om de overige zwarten uit hun grot te krijgen, vanwege de ellende die hij gezien had, kroop Krüger s ’nachts de grot in. In hun eigen taal trachtte hij hen te overreden om de grot te verlaten waarna hij samen met 170 vrouwen en kinderen naar buiten kwam. M.W. Pretorius gaf Krüger hierover een flinke uitbrander omdat hij hiermee zijn leven onnodig op het spel gezet had.

De belegering werd op 21 november 1854 gestaakt. Het geschatte aantal doden in de grot werd bepaald op ongeveer 1000. Hun tegenstand was gering geweest. De zomerregens waren inmiddels begonnen wat de kans op paardenziekte en malaria tot gevolg kon hebben.

De beesten in de grot die als voedsel moesten dienen voor de Kekana”s zijn door dorst bevangen naar buiten uitgebroken. Ook een aantal zwarte vrouwen en kinderen zijn naar buiten gevlucht en zijn onderaan de berg bij het water omgekomen. Spoedig daarna kwamen de andere zwarten naar buiten gestormd om bij de rivier uit te komen. 733 mannen zijn toen doodgeschoten en 400 vrouwen en kinderen gevangen genomen. Een van de zwarten heeft aan Paul Krüger en zijn expe-

Overal lagen lijken die door de hitte al snel in staat van ontbinding raakte. De stank was hierdoor ondraaglijk geworden. Mokopane werd zelf niet gevonden. De pioniers vonden een groot aantal geweren, kruit en kogels evenals kisten vol kleding van vermoorde blanken. Voorwerpen die niet opgeëist konden worden, werden samen met het kleinvee en de helft van het ivoor hierna verkocht om de kosten van de verdere expeditie en uitrusting mee te dekken. Paul Krüger heeft nog gemeld -21-

Op 30 mei 1964 is Potgieter in Potgietersrus herbegraven. Zijn graf is gelegen aan de huidige Ruiterweg bij de municipaliteitskantoren tegenover het postkantoor. PS De bijgevoegde tekeningen zijn door mij gekopieerd van het internet en als sfeerbeelden toegevoegd die het dichtst de omschreven werkelijkheid benaderen. De auteurs van de prenten zijn mij tot op heden onbekend gebleven. Vertaling en illustraties: Jan van Braak.

TIJDSCHRIFT Inhoud Saamtrek Jaargang 13, 2013 Nrs. 73 t/m 78 = jaargang 13 nrs. 1 t/m 6 Bijv. 73/6 = Saamtrek 73 blz. 6

Twee gedichten van Cornelis J. 77/21 Langenhoven "De Boerenoorlog" door 78/20 Martin Bossenbroek

Ten geleide Geschiedenis Slecht nieuws voor de Regenboogstaat Twee maten Een recensie met een vooroordeel Een halve eeuw op de bres voor ZA Namenobsessie Schokkende gebeurtenissen

73/3 74/3 75/3

Oranje De afschaffing van de Gescheiden Ontwikkeling

76/3

Kort Afrikaans

77/3 78/3

73/12 - 74/12 - 75/12 76/12 - 77/12 - 78/12

74/18 75/18

Samenleving De San in Botswana 73/16 Ver van de heimat 74/16 Bindingen met terreur 75/10 Dreigende sluiting Nederlandse 75/21 Taal- en Cultuurscholen Orania goed ontvang in Europa 76/14 Tweemaal Afrikaners aan 76/16 het woord in Gent Vlaanderen en Zuid-Afrika 76/17 verbroederen Kleinfontein 77/19 De dood van een icoon 78/10 Humor

Actueel/ Politiek Na Mangaung Een steen in de (oppositie) kikkerpoel Een leger met problemen De zenuwen staan gespannen De vuile was hangt buiten Een belaagde president

Verenigingsleven Vlaanderen / Nederland 73/4 74/4 75/4 76/4 77/4 78/4

Economie Stakingen en gevolgen voor 73/20 de economie Nieuwe begroting 74/20 Hoge boetes tegen tenderknoeierij 76/8 ZA moet "sy sokkies optrek" 77/8 Gordhan slaat IMF-advies 78/8 in de wind Literatuur / Taal Caleidoscoop van 78/11 Susan van der Ree "Riviereland" van 74/11 Karel Schoeman Afrikaans in Namibië: 74/14 een vergeten loot? "Gebet van Tikies Tokaan" van 75/11 Pulvermacher In memoriam prof. dr.P.C.J.N. 76/18 Paardekoper "Drie reisverhalen van W.A. 76/20 De Klerk over zuidwestelijk Afrika "Gewetenloos" van Rosenbrink, 77/17 een thriller "Dit was oorlog, van afkak 77/18 tot bosbefok" (JH Thompson)

Hoërskool Waterkloof in 74/15 Vlaanderen (VL) VZA vakantiewandeling 75/14 en braai 2013 (VL) en 77/10 Geslaagd contact met 75/16 Oraniadelegatie (NL) In memoriam prof. Mr. J.Th. 75/17 de Smidt en prof. Mr. R. Feenstra (NL) NZAW-braai op 31 augustus (NL) 76/10 12de jaarlykse Studentesimposium76/19 in die Natuurwetenskappe (VL) Vooraankondiging 50 jaar 77/6 bestaan NZAW (NL) In memoriam Bert Evenhuis 77/11 Lustrumbijeenkomst NZAW 78/19 50 jaar te Culemborg Toerisme / Wijn / Natuur Zuid-Afrika, toeristisch bekeken:73/9 de veiligheid Wijn: Kaaps genieten 73/14 Zuid-Afrika, toeristisch bekeken: 74/9 wanneer? Etosha Nationaal Park in 77/14 Namibië: de grote Witte Plaats Het Sperrgebied in Namibië (deel 1) 78/14 Namib Zandzee in Namibië 78/17 werelderfgoed Logeren bij Vlamingen in de Kaap 78/18

-22-

Grappies 73/8 - 74/8 - 75/9 76/7 - 77/7 - 78/7 Brakenstein Texel Hulde aan "Die agterryers" John Griffiths, waar lag zijn loyaliteit: Boer of Brit? Een dagje Krüger Wildtuin Jan de Witt / Spotlicht Holland op zijn smalst Iedereen is gelijk, maar sommigen zijn iets gelijker Respect voor de persoonlijke levenssfeer Problemen van een columnist Canada in Zuid-Afrikaans perspectief Lawyers' Paradise

74/22 75/22 76/22 77/22

73/23 74/23 75/23 76/23 77/23 78/23

Recepten / Gastronomie Uitsmyter Vis braai Kebabs met peppadews Spinasie tert Biltong muffins Soetkoekies

73/12 74/12 75/12 76/12 77/12 78/12

SPOTLICHT niet door veiligheidscontroles zijn heen gekomen, en waarschijnlijk niet eens De herdenkingsdienst voor op de publieke tribune hebben mogen zitten. Naar Nelson Mandela verluidt was hij de huistolk was onge- van het ANC, die al eerder bij officiële gelegenheden twijfeld de plaats was ingeschakeld. Diverse Zuid-Afrikaanse media waar in melden dat de man in het 2013 de verleden onder meer is meeste aangeklaagd voor verhoogwaardig- krachting (1994), diefstal (1995), inbraak (1997), heidsbevernieling (1998) en kleders aanwezig waren. Een bonte verzameling van poging tot ontvoering en wereldleiders, staatshoof- moord (2003). In de meeste gevallen zijn de aanklachden, dictators en boeven. ten vervallen, omdat hij te Het is daarom niet zo vreemd om te veronderstel- mentaal ziek was en niet in len dat de Zuid-Afrikaanse staat was terecht te staan. regering elke medewerker In elk geval is hij veroordie zij daarvoor ingescha- deeld voor diefstal. Allemaal feiten van na keld had zorgvuldig zou onderzoeken. Een aanslag 1994 dus men kon het ook niet kwalificeren als verof ook maar een incident zetsdaden tegen de apartzou toch lelijk afbreuk heid. Zelf verklaarde hij doen aan het imago van aan schizofrenie te leiden. het ANC. Waarlijk niet de meest uitgelezen persoon om naast Alles moest tot in de puntde president van de jes geregeld zijn. Iedereen Verenigde Staten op het moest kunnen volgen wat podium plaats te nemen en er gezegd werd, om die zijn toespraak voor de reden was een klein legerZuid-Afrikaanse doven te tje tolken en vertalers opgetrommeld. De meesten vertalen. van hen zaten veilig in tolNu zou men daar nog vrede kencabines onzichtbaar mee kunnen hebben als hij voor het publiek. Alleen zijn werk goed zou hebben voor een doventolk werkt gedaan. De man had tendat niet, die moet prominent naast de spreker staan slotte niet meer bloed aan zijn handen dan een om zijn werk te kunnen behoorlijk aantal van de doen. Reden te meer om officiële gasten. De ook even te kijken wie men aanwezige president van daarvoor vraagt, zou ik denken. Niets bleek minder Suriname, Bouterse, heeft waar. Via een wat obscuur de decembermoorden op zijn geweten, en moet in vertaalbureau werd Nederland nog 18 jaar uitThamsanqa Jantjie als zitten wegens zijn betrokdoventolk ingeschakeld. kenheid bij drugshandel. Deze 34-jarige ZuidAfrikaan zou in Nederland Verder sluit ik ook niet uit

Jantjie van Johannesburg

dat een aantal van de andere "eregasten" uit Afrika zich in de toekomst bij het Internationaal Strafhof in Den Haag mogen melden. Van een aantal van de daar aanwezig staatshoofden kan men zich in gemoede afvragen of er bij hen ook niet een steekje los is. De huidige president van Zuid-Afrika is ook al eens vrijgesproken van verkrachting. En een van de weduwen van de overledene - ik doel op Winnie - heeft ook geen blanco strafblad. Kortom in dat opzicht viel Jantjie niet helemaal uit de toon.

Na een minuut was echter reeds duidelijk dat de man ook zijn vak niet verstond. Het dove Zuid-Afrikaanse parlementslid Wilma Newhoudt merkte dit direct en twitterde reeds tijdens de dienst: ,,Die doventolk is een schande; hij doet maar wat. Kan iemand die man van het podium halen?!" Voor de goede orde deze kritiek komt uit volstrekt onverdachte hoek. Newhoudt is niet blank, parlementslid voor het ANC en vice-president van de Wereld Dovenassociatie. We hebben het hier dus niet over een rancuneuze Verwoerd aanhanger! Gelukkig had de ZuidAfrikaanse televisie een echte doventolk ingeschakeld, zodat doven ZuidAfrikanen wel konden zien wat er gezegd werd. Jantjie maakte enkel wat ritmische bewegingen die

-23-

leken op doventaal, maar dat de facto betekenisloos gezwaai bleken te zijn. Nu kan men zich afvragen of de doven wereldwijd veel gemist hebben aan de toespraak van Obama, maar het geeft toch te denken dat de Zuid-Afrikaanse regering dit soort risico's durft te nemen. Na afloop is iedereen er natuurlijk als de kippen bij om een verontschuldigende verklaring te geven. De tolk zelf wijt alles aan zijn schizofrenie. De verantwoordelijk minister verklaart het geheel door te stellen dat Jantjie een uitstekende doventolk is, maar dat zijn Engels een beetje stoffig geworden was. Als de minister vergeten was dat Engels de voertaal zou zijn en gehoopt had dat Obama Xhosa zou spreken pleit dat voor haar, maar anders vind ik het een heel zwak excuus. Anderen beweren dat het gewoon een kwestie van vriendjespolitiek was, de tolk moest geleverd worden door een met de ANC-top gelieerd bedrijf. Hoe dan ook, het zegt iets over de kwaliteit van de Zuid-Afrikaanse veiligheidsdiensten, die worden kennelijk niet geleid door ANC-ers die hun opleiding in Moskou hebben gehad. Het was geen KGB-kwaliteit. Ik denk dat de in Litouwen geboren communist en ANC-leider Joe Slovo zich in zijn graf heeft omgedraaid bij zoveel dilettantisme. Jan de Witt

Stichting

NZAW Nederlands Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap Van Dykstraat 77 Van Dyk Street Kleinbaai

website: www.airedelmar.co.za e-mail: [email protected] Ons gastehuis:

l l l

Vier luukse dubbelkamers - almal met ‘n wye uitsig oor Dyer-eiland en die Atlantische oseaan Elke kamer is toegerus met TV, verwarmer, tee en koffie fasiliteite en ’n muurkluis Ons bedien ’n heerlike gesonde ontbyt

Besienswaardighede en aktiwiteite in Kleinbaai: l

l l l l l

Hierdie haaie besoek gereeld Dyer-eiland. ‘n Bootvaart neem u tot hier om hul aktiwiteite te aanskou. Gekwalifiseerde scuba duikers kan hul daar vanuit ‘ draadhok onder die water dophou! Walvisse: Aanskou hierdie groot-ste diere wat elk jaar Suid Afika se kus besoek, vanaf die kuslyn, of met ’n bootvaart. Fyproewers: Besoek ’n wynplaas, ‘n kaasplaas en ’n bierbrouery, en proe van ons heerlike plaaslike produkte. Gholf, muurbal, stap- en drafroetes Een uur se reis vanaf die mees suidelike punt van Afrika: L’Aghulhas In die Overberg - twee uur vanaf Kaapstad Internasionale Lughawe Die witdood haaie:

HUURAUTO'S IN ZUID-AFRIKA Penny K's economical car hire Nieuwe personenwagens, 4x4's en minibusjes voor: een avontuurlijke rondreis door zuidelijk Afrika, een zonnige vakantie of een zakenreis. Budget vloot in Kaapstad, ideaal voor regionale vakanties en langere verblijven. www.pennyks.co.za [email protected]