februari 2013

Colofon

Het Utrechts Milieublad is een onafhankelijke uitgave van het Milieucentrum Utrecht waarin milieu-activiteiten en praktische informatie is gebundeld. De uitgave verschijnt eens per twee maanden met een oplage van 600 ex. Abonnementen Een abonnement op het Milieublad is kosteloos. Wel worden de portokosten in rekening gebracht. Aanmelding op het redactieadres. Het Milieublad is ook gratis af te halen.

Utrechts Milieublad No 46

januari/februari 2013

Redactie Heleen Hüpscher, Nathalie van Doesburg, Susan van Schijndel, Guus Albrecht, Erna de Hollander, Sim Visser, Monique Claringbould, Inge Dekker en Marike Stokker (eindredactie). Vormgeving Marike Stokker Foto’s Heleen Hüpscher (omslagfoto), Susan van Schijndel, Martijn van Andel. Enkele foto’s uit Flickr en Wikipedia. Foto’s en grafieken afkomstig van de sites www.flickr.com en www.wikipedia.org vallen onder de Creative Commons licentie. Zie hiervoor: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0

Zeehelden en zonnepanelen Agenda: Natuurschilderen

Productie en distributie Milieucentrum Utrecht Oudegracht 60 3511 AS Utrecht telefoon: 030 236 72 40 e-mail: [email protected]

Fort Blauwkapel

Het Utrechts Milieublad is gemaakt op 100% kringlooppapier. Artikelen uit het Milieublad mogen overgenomen worden, mits ze zijn voorzien van bronvermelding. Deadline aanleveren kopij en agendapunten no. 47 maart/april 2013: 8 februari

De wolzwever UMC als duurzame stad Uitgave van het Milieucentrum Utrecht

2 Utrechts Milieublad No 46

Uit de media

Lijnbus 90 procent schoner

Patricia Westgeest


de landelijke kranten of van het internet. Dit was voor de rubriek Uit de Media.

Eind november bereikte ons het bericht dat Patricia Westgeest plotseling is overleden. Zij was al meer dan 15 jaar als vrijwilligster verbonden aan het Milieucentrum. In het begin werkte ze voor de Knipselkrant, de voorganger van het Utrechts Milieublad. Voor dit blad schreef zij in de rubriek Bladeren samenvattingen van wat er zoal in tijdschriften over milieu en duurzaamheid verscheen. Toen het Milieucentrum begin 2012 de bibliotheek ophief en dus de meeste abonnementen opzegde, haalde zij haar stukjes ook uit

Patricia was niet erg mededeelzaam over haar persoonlijke leven. We hebben haar vooral leren kennen als iemand die gepassioneerd kon discussiëren over recht en onrecht op onze wereld of over de aantasting van natuur en milieu. Ze was daar oprecht bij betrokken, haar idealen waren zuiver. Ze heeft zich steeds enthousiast ingezet voor het Milieucentrum. We zullen haar missen.

Groene agenda

Januari

Dinsdag 1 en zaterdag 5 januari Gezinsactiviteit schaapskooi Heidestein Schaapskooi Heidestein is in gebruik als informatiecentrum. Kinderen mogen helpen met het voeren van de Drentse heideschapen om half vier. U kunt hier koffie/ thee, Cup-a-Soup, glühwein, fris en koeken kopen. Wanneer: dinsdag 1 en zaterdag 5 januari van 13.30 tot 16.30 uur Waar: hoofdingang landgoed Heidestein via de Prinses Margrietlaan in Zeist Kosten: gratis Zie: www.utrechtslandschap.nl Vrijdag 4, 11, 18 en 25 januari Biologische Boerenmarkt in Utrecht Elke vrijdag brengen de biologische boeren hun verse producten naar hartje Utrecht. Het zijn kwaliteitsproducten, de lekkerste, de mooiste, vers van de boerderij. Er is een ruim aanbod aan koeien-, schapen-, geitenkaas, groenten en fruit, brood en gebak, sappen, mooie warme schapenvachten, vlees en duurzaam gevangen vis. Je proeft de aandacht. Uiteraard heeft u de gelegenheid om vragen te stellen, zodat u écht weet wat u eet. Wanneer: vrijdag 4, 11, 18 en 25 januari van 10.00 tot 18.00 uur Waar: op het Vredenburgplein te Utrecht Zie: www.boerenmarktutrecht.nl Vrijdagen 4 en 18 januari en 1 februari en 15 februari Kijkavond Publiekssterrenwacht Schothorst In de wintertijd genieten we van de vroege donkerte. Het is dan goed mogelijk om andere hemelobjecten dan de zon waar te nemen met de grote telescoop. We proberen elke Kijkavond een ander hemellichaam in de kijker te zetten: denk aan de Pleiaden (dat kleine ‘steelpannetje’), de Orion Nevel, het Andromeda stelsel of

één van de vele bolhopen (een bolvormige groep sterren die rond een sterrenstelsel draait, red.) die ons melkwegstelsel rijk is. Gedurende de wintertijd zijn we elke 1e en 3e vrijdag van de maand vanaf 20.00 uur geopend voor een Kijkavond. Mits het helder (genoeg) is natuurlijk. Of de Kijkavond door gaat ziet u op onze website. Wanneer: vrijdagen 4 en 18 januari en 1 februari en 15 februari van 20.00 uur tot 22.00 uur Waar: Publiekssterrenwacht Schothorst, Schothorsterlaan 27, Amersfoort Kosten: gratis Informatie: [email protected] Zie: www.publiekssterrenwacht.nl Zaterdag 5 januari Wandeling van molen tot molen Het Utrechtse Landschap organiseert een wandeling van molen tot molen met glühwein. De bezoekers van Molen De Hoop wandelen onder leiding van een gids naar de Loenderveense Molen. In beide molens geven de molenaars uitleg over de

techniek en de geschiedenis van de molen. De wandeltocht van ca. 7 km gaat langs de rivier de Vecht. Om weer op temperatuur te komen staat er in Molen De Hoop na afloop een glaasje glühwein klaar. Wanneer: zaterdag 5 januari om 12.00 uur Waar: De Hoop, Dorpsstraat 106, Loenen a/d Vecht Kosten: molendonateurs en beschermers van het Utrechts Landschap € 3,- / nietbeschermers € 4,Aanmelden: niet noodzakelijk zie: www.utrechtslandschap.nl Zondag 6 januari Wandelexcursie Beerschoten Door het Utrechts Landschap wordt er een wandeling bij Beerschoten georganiseerd. Duur van de wandeling is ongeveer 1,5 uur. Landgoed Beerschoten is een prachtig bosgebied, vlakbij de stad Utrecht. Het landgoed in De Bilt behoort tot de mooiste landgoederen van de Utrechtse Heuvelrug. In het gebied komen reeën, de das, de vos en vele vogels voor zoals de raaf. Tijdens

Bestuur Regio Utrecht wil het openbaar vervoer in de stadsregio gunnen aan Qbuzz. Deze vervoerder claimt met 90 procent minder CO2uitstoot te kunnen rijden door via een satelliet het rijgedrag van de buschauffeur buitenspel te kunnen zetten. De chauffeurs zelf hebben zo hun bedenkingen. “Ik geloof daar niets van”, zegt Robert Post, buschauffeur bij GVU-Connexxion, straks rijdend voor Qbuzz.

Aanbestedingsprocedure

Het is nog maar de vraag of openbaar vervoerder Connexxion zich zo gauw gewonnen geeft. De aanbestedingsprocedure is immers in de regio nog niet ten einde. Connexxion heeft beroep aangetekend. De aanbestedingsprocedure van het BRU sleept zich al enige jaren voort en de rechter kwam er zelfs aan te pas. Ook de nieuwe procedure, die daarna volgde, verloopt verre van gladjes. BRU besloot het OV in de stadsregio Utrecht vanaf december 2013 te gunnen aan Qbuzz. Maar OV Regio Utrecht BV (met als enige aandeelhouder Connexxion Openbaar Vervoer NV) heeft nu wederom bezwaar aangetekend. De vervoerder heeft bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven een kort geding aanhangig gemaakt. BRU (dat overigens per 1 januari 2013 ophoudt te bestaan) wil een openbaar vervoerder, die op de gunstigste voorwaarden vervoer in de stadsregio aanbiedt. Wie zegt dat de toekomstige vervoerder met minder luchtvervuilende bussen het lijnennet in de regio exploiteert? Op de nogal summiere site van Qbuzz maakt men geen enkel woord vuil aan welk type bus men over een jaar wil inzetten. Triomfantelijk zegt Qbuzz op zijn website de concessie in de Regio Utrecht gewonnen te hebben.

Satelliet

Schonere lucht in stad en regio is even belangrijk als goed openbaar vervoer. Voor het BRU reden de strengste milieueisen op te leggen aan de nieuwe exploitant. Qbuzz beweert het antwoord gevonden te hebben in de satellieten. Een gps-systeem houdt tot op de meter bij waar de nieuwe bussen, die vanaf begin december 2013 moeten rijden, zich bevinden. In straten waar de luchtvervuiling groot is, bijvoorbeeld Vredenburg, bepaalt de elektronica hoe snel de bus mag en in welke versnelling dat gebeurt. Het systeem is nieuw voor Nederland. Buschauffeur Post moet het allemaal nog zien. “Als de techniek het laat afweten, valt alles dan stil?” Volgens Post kan BRU veel eenvoudiger milieuwinst boeken door de verkeerslichten op buslijnen veel beter af te stellen. “We rijden nu van rood naar rood, dat is pas slecht voor het milieu”.

Euro VI-norm

Het regiobestuur laat weten dat Qbuzz het beste busvervoer in verhouding tot de prijs levert. Connexxion/GVU heeft het nakijken. Vanaf 8 december volgend jaar moeten in stad en regio, bussen rijden die voldoen aan de Euro VI-norm. Die rijden op schone diesel, gefabriceerd uit aardgas. Het Wijk C-comité bekijkt een en ander met argusogen en is bevreesd dat de eventuele nieuwe vervoerder de door het BRU gedicteerde strengere milieunormen aan zijn laars lapt. Qbuzz krijgt Van het BRU het recht tien jaar lang het openbaar vervoer te verzorgen in de stadsregio. Of vanaf december 2013 de blauw-oranje bussen daadwerkelijk door stad en regio rijden, valt nog te bezien. Het is zaak deze hele kwestie nauwlettend op de voet te volgen. Tekst: Guus Albrecht Meer weten? Kijk op www.regioutrecht.nl www.qbuzz.nl


De wolzwever

Bij onderstaande adressen is het Utrechts Milieublad gratis te verkrijgen:

Wolzwever, foto: Sim Visser

Vlieg vermomd als hommel

In het voorjaar kom je in de tuin soms een merkwaardig uitziende hommel tegen met een lange zuigsnuit. Deze staat recht naar voren als een lans dat lijkt op een vervaarlijk steekapparaat. Het gaat hier om een onschuldige zuigsnuit, waarmee hij nectar uit diepe bloemkelken kan bereiken. Dit is dan ook geen hommel, maar een wolzwever die tot de vliegenfamilie hoort. Als je goed kijkt, vallen de vliegenkenmerken wel op. Hij heeft dunne poten en de voor vliegen typische grote ovale facetogen. Verder staan de vleugels zijwaarts in rust, terwijl veel hommels en bijen hun vleugels op hun rug vouwen. Tenslotte heeft hij geen opvallend gekleurde beharing en gekleurde patronen, zoals bij hommels. De wolzwever bootst de hommel na, zodat vogels en andere roofinsecten hem met rust laten. Hommels hebben immers een angel, waarmee ze belagers een pijnlijke herinnering kunnen bezorgen. De wolzwever heeft geen angel, maar wekt bij belager wel de suggestie. Dit verschijnsel noemen we mimicry. De latijnse naam voor wolzwever (Bombylius) lijkt ook op de latijnse naam voor hommel (Bombus).

Bijzondere kenmerken

De meest voorkomende wolzwever is de ‘gewone wolzwever’, die je ook regelmatig in tuinen aantreft. Deze heeft de grootte van een hommel en heeft een opvallende brede donkerbruine lengtestreep op de voorvleugel. Het vlieggedrag is heel typerend en fraai om te zien. Ze zijn in staat om ‘doodstil’ voor een bloem te hangen waaruit ze met hun lange zuigsnuit nectar opzuigen. Hierbij slaan de vleugels wel 300 keer per minuut. Op deze manier lijkt de wolzwever op de kolibri en de kolibrivlinder. Het betreft diersoorten die

onafhankelijk van elkaar dezelfde techniek hebben ontwikkeld, ook wel convergente evolutie genoemd. De paring gaat net zoals de vlinders en wantsen het doen: met de achterlijven tegen elkaar.

Broedparasiet

De wolzwever vliegt van half maart tot juni. Na bevruchting bepoedert het vrouwtje haar eieren eerst met zand alvorens ze de eieren vlakbij de nestingang van solitaire bijen en wespen legt. De larven kruipen vervolgens in het nest van o.a. de zandbij en vervelt daar in een trage made. Daar doet hij zich eerst tegoed aan de stuifmeelvoorraad. Vervolgens wordt de bijenlarve geconsumeerd.

Russische baboesjka

Een aantal soorten zijn zelf hyperparasitair op de larven van sluipvliegen. Hiermee wordt bedoeld dat de wolzwever parasiteert op een ander broedparasiet. Bijvoorbeeld een sluipvlieg parasiteert op een vlinderrups, die vervolgens weer geparasiteerd wordt door een wolzwever. Alsof het Russische baboesjka poppetjes zijn. Tekst: Sim Visser

Zandbij foto: Nigel Jones

Bibliotheek De Meern Bibliotheek Kanaleneiland Bibliotheek Lunetten Bibliotheek Oog In Al Bibliotheek Parkwijk Bibliotheek Vleuten Bibliotheek Zuilen Boerderij Hazenveld Bureaubewust Buurtcomite Voordorp Vooruit Buurthuis Nieuwe Jutter Centrale Bibliotheek Utrecht Centrum Sterrenzicht Cumulus Welzijn / Buurtcentrum De Leeuw Cumulus Welzijn / Buurthuis De Bram Cumulus Welzijn / Buurthuis Einstein Cumulus Welzijn / Buurthuis Oudegracht Cumulus Welzijn / Buurthuis Oudwijk Cumulus Welzijn / Buurthuis Sterrenzicht Cumulus Welzijn / Anders actief Cumulus Welzijn / Transit De Groeneweg Slagerij Dienstencentrum Zuilen Het Vorstelijk Complex Dierenbescherming Utrecht, Amersfoort e. o. Informatie Centrum Utrecht (ICU) Portes Buurthuis De Ravelijn Portes Buurthuis De Tol Portes Buurthuis De Uithoek Portes Buurthuis Rosa Portes Buurthuis Zuilen Portes Dienstencentrum De Barkel Portes Dienstencentrum De Plantage Portes Dienstencentrum West Portes Sociaal Cultureel Centrum De Musketon Rio de Bio Stadsboerderij de Eilandsteede Stadsboerderij de Gagelsteede Stadsboerderij de Griftsteede Stadsboerderij de Koppelsteede Uit de Kunst Universiteitsbibliotheek De Uithof Wijkbureau Oost/Noordoost Wijkbureau Overvecht Wijkbureau West Wijkbureau Zuid Wijkbureau Leidsche Rijn Wijkservicecentrum Vleuten-De Meern Wijkwinkel Votulast Winkel van het Utrechts Landschap Zalen- en activiteitencentrum “De Kargadoor”


deze wandeling vertelt de gids over de rijke historie van dit landgoed. Wanneer: zondag 6 januari om 14.00 uur Waar: vertrekpunt Paviljoen Beerschoten, De Holle Bilt 6, 3732 HM De Bilt Kosten: gratis Aanmelden: niet nodig zie: www.utrechtslandschap.nl Woensdag 9 januari Kindernatuur activiteit bij Landgoed Beerschoten Wat gebeurt er in de winter in het bos? Het Utrechts Landschap geeft informatie over het onderwerp. De kinderen knutselen iets en gaan ongeveer een uur het bos in, mits het weer het toelaat. Wanneer: woensdag 9 januari van 14 tot 16 uur Waar: Paviljoen Beerschoten, De Holle Bilt 6, De Bilt Kosten: € 4,- inclusief limonade en iets lekkers Aanmelden: voor dinsdag 8 januari en uitsluitend per e-mail (ook voor informatie): [email protected]. Bijzonderheden: leeftijd 5 tot 12 jaar, maximaal 10 kinderen per middag. Bij minder dan 4 aanmeldingen gaat de middag niet door. Bij slechte weersomstandigheden behouden wij ons het recht voor het thema aan te passen zie: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 12 januari Werken in het landschap Woerden Werkgroep Landschapsbeheer organiseert Landschapsonderhoud Wanneer: zaterdag 12 januari van 10.00 uur tot ongeveer 15.00 uur Waar: Fietspad bij de Brandweerkazerne, Boerendijk 34, Woerden www.sites.google.com/site/ivnwoerdeneo/ kalender

Landgoed Beerschoten, foto: Heleen Hüpscher Zondag 13 januari Stap je warm en kijk om je heen Lage Vuursche Stevige wandeling door de Bossen van Lage Vuursche, waarbij wordt stilgestaan bij de verschillende soorten landschappen die u tegenkomt. Wanneer: zondag 13 januari om 14.00 uur Waar: startpunt bij Kuil van Drakensteyn, Lage Vuursche Kosten: gratis Aanmelden: niet nodig zie: www.ivn-eemland.nl Dinsdag 15 janauari Dia-lezing avond bij Goei&Bloei afdeling Zeist “De ongekende weelde van voorjaarsbloeiers, er is meer dan violen en primula´s” Tijdens deze interessante lezing zal Hans Kramer, bekend kweker en eigenaar van kwekerij de Hessenhof in Ede, tientallen voorjaarsbloeiers laten zien die de moeite

Landgoed Beerschoten, foto: Heleen Hüpscher

waard zijn om aangeplant te worden. Hij vertelt over de verzorging en met welke planten het best gecombineerd kan worden, zodat men zo lang mogelijk van bloei weet te genieten. Wie al eerder lezingen van Hans Kramer bijwoonde weet dat het weer een bijzonder boeiende avond zal worden. Zelf schrijft hij over dit onderwerp het volgende: Wie in het voorjaar naar het tuincentrum gaat om lentebloeiers aan te schaffen komt zo op het eerste gezicht niets tekort. Het lijkt wel of alles in bloei staat, of het nu voorgetrokken is of niet. Bij nadere beschouwing blijkt dat maar een paar soorten vaste planten de hoofdmoot vormen. Waarom? Omdat ze zo gemakkelijk in grote aantallen te kweken zijn. Dat is jammer want op deze wijze missen we veel van de charme die de rijkdom aan voorjaarsplanten biedt. Er zijn honderden soorten die jammer genoeg nauwelijks aangeboden worden omdat ze voor de groothandel (en 90% van de in Nederland aangeboden planten stammen daar vanaf) te traag zijn om op te kweken. En traag in de opkweek betekent zeker niet dat ze moeilijk zijn. Integendeel, het is meestal zo dat dit soort planten juist jarenlang zonder omkijken vast in de tuin kunnen blijven staan en elk jaar in omvang toe nemen. Kom daar maar eens om bij een viool of een primula die bijna jaarlijks gescheurd moet worden. Wel is het zo dat deze planten vaak op het moment van aankoop nog niet voldoende tonen, nog niet visueel aantrekkelijk zijn, zoals de handel dat noemt. Ook moet U in het begin wat extra geduld betrachten, want het duurt vaak een paar jaar voordat de plant haar volle schoonheid toont. Dat zorgt er vaak voor dat dit soort planten op de kwekerij blijven staan en tot winkeldochters verworden.


De Natuurgidsencursus IVN is een officiële en erkende opleiding die wordt afgesloten met een diploma. Sluitingsdatum inschrijving: 1 december 2012 Wanneer: woensdag 16 januari 2013 tot maandag 16 juni 2014. Donderdagavond om de twee weken en elke vier weken is er een excursie op zaterdagmorgen. In de schoolvakanties van regio Midden-Nederland zijn er geen cursusactiviteiten. Waar: CNME Amersfoort. Natuurgebieden in en rond Amersfoort. Aanmelden: met het inschrijfformulier te verkrijgen via de website van IVN Amersfoort. Onder het kopje actueel. Informatie: Mw. A. van Leeuwen tel. 033-4616232 of per e-mail: [email protected] of [email protected]

Bewust tuinieren, foto: Susan van Schijndel De afdeling van Groei & Bloei Zeist omvat ook Bunnik, Odijk en Werkhoven. Lid worden? Informatie bij de secretaris Mevr. J.Brinkman.tel. 030-6567739 of per e-mail: [email protected]. Alle leden ontvangen naast het mooie blad Groei & Bloei een verenigingsboekje vol plaatselijke informatie. Ook krijgen zij tweemaal per jaar een overzicht van de activiteiten. Korting met uw Groei & Bloei ledenpas Wanneer: dinsdag 15 januari om 20.00 uur Waar: NoorderLichtkerk, Bergweg 92 B, 3707 AE Zeist Kosten: leden van Groei&Bloei en één huisgenoot gratis, niet-leden €4,Aanmelden: niet nodig zie: www.zeist.groei.nl Woensdag 16 januari Lezing milieubewust tuinieren, Doorn Groei&Bloei afdeling Doorn organiseert een lezing over milieubewust tuinieren. Bart Heijne, lid van de Vereniging voor Veldbiologie uit Wageningen komt u meer vertellen over de samenhang van beestjes en de tuin.

IVN Amersfoort en andere natuurorganisaties. Tijdens deze Natuurgidsencursus zult u de natuur in al haar aspecten ontdekken, beleven en begrijpen. Alle aspecten van de natuur komen aan de orde, zoals flora, fauna, landschappen, duurzaamheid, en ecologie. Met deze cursus leert u excursies begeleiden, natuuractiviteiten organiseren voor de jeugd, of andere activiteiten binnen de werkgroepen van het IVN of andere natuurorganisaties begeleiden. Bevlogen, enthousiaste docenten en sprekers reiken u theoretische en praktische kennis aan. U ontvangt een IVN cursusmap voor Natuurgidsen en u gaat aan de slag met praktijkopdrachten. Thuis zult u gemiddeld vier uur per week bezig zijn met o.a. lezen, voorbereiden oefenexcursies en presentaties. U rondt de cursus af met een onderzoeksverslag en een presentatie.

Zaterdag 19 januari Workshop Kruidenremedie Leuk die kruiden, maar hoe kunt u ze gebruiken in je dagelijkse leven? In deze workshop leert u over een aantal veel gebruikte geneeskrachtige kruiden, hun werking en basismethoden voor verwerking. Petra Wilbrink van AlmaTerra vertelt u meer over de rol die kruiden door de eeuwen heen hebben gehad. U gaat naar huis met twee heerlijke, zelfgemaakte producten, zoals een crème, zalf of tinctuur. De workshop duurt ongeveer 2 uur. Wanneer: zaterdag 19 januari van 11.00 tot 13.00 uur Waar: Kluutweide 2, 3993 CG in Houten Kosten: €30,- p.p. incl. BTW, inclusief reader, koffie en thee en uw zelf gemaakte producten Bijzonderheden: 5 tot 12 deelnemers Informatie: Petra Wilbrink tel. 06-14213068 of per email: [email protected] zie: www. almaterra.nl

UMC als kleine duurzame stad


duurzaamheid is niet duur, maar levert juist veel op. Doordat men elkaar stimuleert in creativiteit, beschikt het UMC over het energiezuinigste rekencentrum ter wereld. Veel stroomverbruik zit in de koeling van de servers die bij het rekencentrum horen.

Hypermodern vliegwiel

Voorheen werden de servers traditioneel gekoeld en waren er accu’s die zich steeds moesten opladen. Dat kostte veel stroom. Samen met leveranciers hebben UMC-medewerkers ventilatoren ontwikkeld die met buitenlucht koelen. Die accu’s zijn vervangen door een hypermodern vliegwiel. Innovatie en stimulatie loont dus. Duurzaamheid, het UMC is ervan doordesemd. Het Nationaal Kinder Oncologisch Centrum (NKOC), dat over enkele jaren opgeleverd wordt, moet energieneutraal zijn.

Mobiliteit Een ziekenhuis dat mensen geneest en vervolgens zorgt voor een vervuilde omgeving kan niet, vindt de Raad van Bestuur. En dus wil het Universitair Medisch Centrum Utrecht ook voorop lopen in duurzaamheid. “Wij zijn het enige ziekenhuis in Nederland dat een certificering heeft voor ons milieuzorgsysteem”, zegt Herman Bol, lid van de Raad van Bestuur. Ieder jaar wordt het ziekenhuis gecontroleerd door het bureau Lloyds. Hoe gaat men om met het ziekenhuisafval en chemische middelen? Hoe het oppervlaktewater niet te veel belasten? Met zo’n 11.000 medewerkers en 3500 studenten is het UMC een kleine stad, die zijn invloed doet gelden op de omgeving.

MRI-scanners

Veel aandacht gaat uiteraard naar de techniek. Het afvalwater controleert men regelmatig op verontreiniging voor het in de riolering komt. Alle lampen zijn energiezuinig. Het UMC-bestuur is in gesprek met Philips geweest om de mri-scanners zo energiezuinig mogelijk te maken. Een mri-scanner kan daardoor in aanschaf duurder zijn, maar door een lagere energierekening juist goedkoper uitvallen. Daarmee lost men meteen een misverstand op:

Medewerkers worden met vergoedingen gestimuleerd zoveel mogelijk met het openbaar vervoer te komen. De buslijnen 11 en 12 zorgen voor een frequente verbinding met de Binnenstad en het Centraal Station. Wie met de auto komt, kan deze in de parkeergarage, die komend jaar klaar is, zetten. De tram die naar de Uithof zal rijden, laat nog tot 2018 op zich wachten. Weliswaar is de aannemer volop in de weer met de ontwikkeling en aanleg van de tramsporen elders in de stad. En de fiets? Opvallend is dat UMC-bestuurslid Bol met geen woord rept over het gebruik van het rijwiel van en naar het ziekenhuis. Er is toch een enorm aantal studenten dat naar de collegezalen in het UMC rijdt?. En dat schoon en geluidloos!

Triple Aim-organisatie

“Ik ben zelf geinspireerd geraakt door het vraagstuk van duurzaamheid, toen ik werkte onder de vleugels van Herman Wijffels, bij de Rabobank. Daar heb ik echt dat thema zich zien ontwikkelen. Duurzaamheid is een pijler van je bestaansrecht. Zo wordt je een triple Aim-organisatie: je levert goede zorg, tegen zo gering mogelijke kosten en levert tegelijk een bijdrage aan de gezondheid van mensen”, zo zegt bestuurslid Bol tot slot. Tekst: Guus Albrecht

Bart vertelt op een aardige manier waar u op moet letten om zo milieuvriendelijk te tuinieren. Altijd al meer willen weten over tuinieren zonder bestrijdingsmiddelen? Kom dan naar deze lezing. Wanneer: woensdag 16 januari, tijd nog onbekend Waar: Moestuin Bartimeus, Driebergsestraatweg 44, Doorn Kosten: leden gratis, niet-leden €2,50 Aanmelden: niet nodig zie: www.doorn.groei.nl Woensdag 16 januari 2013 tot maandag 16 juni 2014 Natuurgidsencursus IVN Amersfoort Deze Natuurgidsencursus geeft een goede basis om actief aan de slag te gaan binnen

Bewust tuinieren, foto: Susan van Schijndel

Winterplaatje, foto: Heleen Hüpscher


Zeehelden en zonnepanelen: Hou het simpel Onlangs lanceerde de gemeente het Initiatievenfonds Utrechtse Energie. Dit fonds wil onder meer het gezamenlijk gebruik van zonnestroom door burgers stimuleren. Ken je vier mensen in Utrecht die ook zonnepanelen op hun dak willen, dan kun je subsidie aanvragen. Maar hoe organiseer je zo’n aanschaf efficiënt? Hoe deden anderen dat? Bijvoorbeeld in de Zeeheldenbuurt. Zonder subsidie. Eigenlijk was het zo gepiept, de panelen plaatsen, aldus Hans van Engelenburg:”Ik denk dat ze per huis een halve dag bezig waren.’’ Maar alles bij elkaar heeft het toch wel twee jaar geduurd voor ze er stonden. Met enige trots toont hij het logo van buurtcomité Nova Zembla op het gelijknamige pleintje in de Zeeheldenbuurt. Grofweg de driehoek Biltstraat, Satreweg, Buys Ballotstraat in Utrecht Oost. Hans woont in de Willem Barentzstraat. Eind 2009 nam hij het initiatief om gezamenlijk zonnepanelen in te kopen. “We houden hier buurtlezingen en ik dacht: dat mag wel eens over zonnepanelen gaan. Dus nodigden we een installatiebedrijf uit dat er iets over kon vertellen.’’ Op de lezing kwamen zo’n 40 buurtbewoners af, meer dan Hans verwacht had. Sommigen wilden wel zonnepanelen, anderen zagen meer heil in isoleren of in een zonneboiler. Een vervolgavond met een energieadviseur maakte hen wegwijs in de mogelijkheden.

E-team

Er vormden zich subgroepjes om de voordelen van collectieve inkoop te onderzoeken. Hans: “We noemden ons ‘het E-team’.” Hij ‘trok’ het zonnepanelen-groepje, waar ook Hans Botman (ondernemer Sticks and Stuff, actief in Vereniging Energie-U, red.) en Peter van de Salm (eigenaar van Cloud Connect) in deelnamen.

“Zij weten veel over de techniek en de markt van zonnepanelen, ik werk bij ingenieursbureau Royal HaskoningDHV, dus hadden we geen aparte adviseur nodig om de juiste leverancier te selecteren en goede contracten te maken.’’ Hans Botman berekende hoeveel de panelen op zouden brengen. Elf huishoudens waren serieus geïnteresseerd. Met de keuze uit pakketjes van 3, 6, 9 of 12 panelen vroeg het E-team bij drie leveranciers offerte aan. ,,Het is belangrijk dat je steeds hetzelfde aanvraagt, zodat je de offertes goed kunt vergelijken,’’ benadrukt Hans. “Soms kunnen de panelen niet naar boven gedragen, dan is een kraan nodig om ze over het dak te tillen, dat geeft meerkosten. Bij sommige deelnemers moesten speciale leidingen naar boven getrokken worden, ook dat geeft extra kosten. Neem je meer dan 6 panelen, dan heb je een speciale meter nodig. Allemaal zaken om rekening mee te houden. Dan komen de offertes en is het zaak om iedereen op één lijn te krijgen. Welke offerte is voor de meeste mensen het gunstigst? “Hoe is de prijs-kwaliteitsverhouding van de panelen: de opbrengst, of de gebruikte materialen goed zijn, de kwaliteit van de omvormers, hoe lang ze mee gaan en of er garantie op zit. Sommige mensen wilden absoluut geen panelen uit China, omdat daar wellicht kinderarbeid aan te pas was gekomen.’’ De voorkeur van zeven van de elf huishoudens ging uit naar een leverancier die met Tsjechische panelen werkte, maar voor de andere vier was die keus niet optimaal. ,,We hebben die leverancier toen gevraagd om een beter aanbod voor hen.’’ Het voordeel van zo’n gezamenlijke inkoop is dus dat je dat naar beoogde leveranciers toe kunt gebruiken om over de prijs te onderhandelen. Anderzijds moet je wel zorgen dat iedereen ‘aan boord’ blijft omdat de gunstige prijs gebaseerd is op een groepskorting. Een oplopende staffelkorting geeft meer flexibiliteit.

Goede balans tussen collectief en privaat

Dan komt het aan op goede contracten afsluiten:”Gelukkig hadden wij daar allemaal wel ervaring mee. Het klinkt allemaal leuk en vriendelijk zonnepanelen, maar uiteindelijk gaat het gewoon om geld. In ons geval toch een totaalbedrag van 60.000 euro.’’ De contracten werden allemaal individueel tussen aannemer en de huishoudens afgesloten, waarbij de groepskorting werd verdeeld. Hans van Engelenburg schat dat de drie leden van zijn E-team zo’n 100 uur tijd hebben gestopt in het initiatief. Rest nog de vraag of het de moeite waard is geweest. “Zonnepanelen hebben vooral zin op een plat dak op het zuiden. Wij hebben een dak op het oosten: dat levert 30 tot 40 procent minder energie op dan een ideale ligging op het zuiden. Dat scheelt jaren terugverdientijd. Hans bespaart nu ongeveer 30 tot 40 procent op het electriciteitsgebruik. Hans: “Je moet een goede balans vinden tussen collectief en privaat en het zo simpel mogelijk houden. Eerst wilden we ook zonnepanelen op de flats achter ons, maar dat vergt veel meer organisatie: toestemming van alle eigenaren, een verdeelsysteem voor de zonnestroom, een verdeelsleutel voor de aandelen.’’ Ook subsidies aanvragen is individueel geregeld. De meeste ‘zonnehelden’ doen het overigens zonder subsidie, want dat gaf veel rompslomp. Het nieuwe Initiatievenfonds van de gemeente wil de aanvraagprocedure simpel houden. In 2011 brachten de 61 zonnepanelen in de Zeeheldenbuurt ca. 11.000 kWh uur op. Meer informatie over het buurtcomité: www.novazemblabla.nl Meer informatie over het Initiatievenfonds: www.utrecht.nl/energiepuntwonen Kijk ook eens op onze website: www.milieucentrumutrecht.nl onder Klimaat en Energie.

Zaterdag 19 januari Snert-wandeling, Amerongen Winterwandeling in het Amerongse Bos met na afloop heerlijke erwtensoep. Georganiseerd door het Utrechts Landschap. Wanneer: zaterdag 19 januari van 14.00 tot 16.00 uur Waar: start vanaf Tabaksschuur, Veenseweg 8, Amerongen. Parkeren bij sportcomplex de Burgwal Kosten: € 3,- p.p. te voldoen bij de start Aanmelden: via [email protected] www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 19 en zondag 20 januari Tuinvogeltelling Doe mee met de Nationale Tuinvogeltelling 2013. Geniet van de vogels in uw tuin en laat ons weten wat u ziet. Alle vogels tellen mee! Waar: uw tuin of balkon Wanneer: Zaterdag 19 en zondag 20 januari Informatie: www.tuinvogeltelling.nl www.vogelbescherming.nl Zondag 20 januari Winterwandeling Den Treek Middagwandeling kris-kras door Den Treek speurend naar (roof)vogelleven en wintergasten. Via het Hazewater komen we langs onze teltrekpost, waarna we het heidebiotoop verruilen voor een biotoop van gemengd bos en oude lanen. Georganiseerd door Vogelwacht Utrecht. Wanneer: zondag 20 januari van 12.00 tot 15.30 uur Waar: Vertrek vanaf parkeerplaats Paradijsweg, Leusden Kosten: onbekend www.vogelwerkgroepamersfoort.nl Woensdag 23 januari Kindernatuur activiteit bij Beerschoten, De Bilt Insecten en leer hoe je een insect kan tekenen Het Utrechts Landschap geeft informatie over het onderwerp. De kinderen knutselen iets en gaan ongeveer een uur het bos in, mits het weer het toelaat. Wanneer: woensdag 23 januari van 14.00 tot 16.00 uur Waar: Paviljoen Beerschoten, De Holle Bilt 6, De Bilt Kosten: € 4,- inclusief limonade en iets lekkers

Aanmelden: voor dinsdag 22 januari uitsluitend per e-mail (ook voor informatie): [email protected] Bijzonderheden: leeftijd 5 tot 12 jaar, maximaal 10 kinderen per middag. Bij minder dan 4 aanmeldingen gaat de middag niet door. Bij slechte weersomstandigheden behoudt Het Utrechts landschap zich het recht voor het thema aan te passen www.utrechtslandschap.nl Vrijdag 25 januari Lezing Innovatief Landschap - nieuwe rollen, Houten Met Peter Lubbers, Bureau Lubbers en Harro de Jong, Buro Harro. De derde lezing in de lezingenreeks “Innovatief Landschap” gaat over: De landschapsarchitectuur neemt steeds meer ruimte in en trekt de stad in; tot en met de pocketparks of de stedelijke daktuinen. Maar, wat is de rol van de landschapsarchitect? De eigenzinnige kunstenaar, de landscape urbanist of het onderhandelaar en manager type dat interdisciplinair leiding geeft aan een groot team specialisten? Als we de recent verschenen publicatie The Landscape Urbanism Reader willen aanhalen, dan is het aan de landscape urbanist om ons verstedelijkte landschap goed vorm te geven: immers, alles begint bij en is het landschap. Maar, wat zijn de praktijkervaringen van de landschapsarchitect tegenover de verwachtingspatronen van zijn opdrachtgevers? Wanneer: vrijdag 25 januari van 15.00 uur tot 17.00 uur, inloop vanaf 14.30 uur Waar: Architectuurcentrum Makeblijde aMb, Oud Wulfseweg 3, Houten Kosten: €15,- inclusief drankje na afloop per lezing , €10,- studenten Aanmelden: [email protected], na betaling ontvangt u een entreebewijs Informatie: www.architectuurcentrummakeblijde.nl www.nvtl.nl www.makeblijde.nl


Vrijdag 25 januari Workshop Rozenpilaar vlechten, Woudenberg Samen met Agnes van Bemmelen gaat u van wilgentenen rozenpilaren vlechten. De pilaar is het komende tuinseizoen te gebruiken voor klimrozen, lathyrus of andere klimplanten. Georganiseerd door Groei & Bloei afdeling Amersfoort. Inschrijven uiterlijk drie weken voor aanvang workshop Er worden rozenpilaren gevlochten van 1,75 tot 2 m., maar als er liefhebbers zijn, kan het zelfs tot 2,5 m. Zo krijgt uw tuin een heel bijzonder, verticaal accent. Wanneer: vrijdag 25 januari van 9.30 tot 12.30 uur Waar: Atelier “Willow-Works”, Vieweg 12, Woudenberg Kosten: leden € 40,-; niet-leden € 47,50, dit is inclusief € 20,- voor het materiaal en gebruik van gereedschap, koffie of thee met iets lekkers Aanmelden: via het inschrijfformulier van Groei&Bloei. Minimaal 6 en maximaal 8 personen Informatie: Alice Oortgiesen tel. 0338890621 Bijzonderheden: trek gemakkelijke kleding aan die vies mag worden www.amersfoort.groei.nl

Zaterdag 26 januari Workshop Landschapsfotografie, Culemborg In de ‘Genieloods’ begint Paul Ruks met een kleine presentatie waarna de deelnemers ‘in het veld’ aan het werk gaan. Na de middaglunch worden de gemaakte foto’s besproken. Met de opgedane kennis gaan de deelnemers naar buiten om nog interessantere en spannender foto’s te maken. Wanneer: zaterdag 26 januari van 10 tot 16 uur Waar: Genieloods Werk aan het Spoel, Goilberdingerdijk 40 4106 LC Culemborg


tel. 0345-779900 Kosten: € 95,- incl. lunch (huidige cursisten OP12 €80,-) Bijzonderheden: deelnemers minimaal 6 en maximaal 10 personen Neemt u mee: camera, statief, fototas, regenkleding, laarzen/wandelschoenen www.werkaanhetspoel.nl Zaterdag 26 januari Repair Café Utrecht Het Repair Café vindt elke laatste zaterdag van de maand plaats en is een evenement dat draait om repareren. U brengt zelf kapotte spullen mee, en in het Café gaat u aan de slag. Eventueel met deskundige hulp. Inspiratie kunt u opdoen aan de leestafel, waar boeken over repareren en klussen ter inzage liggen. Het Repair Café laat zien dat repareren leuk is, en vaak heel makkelijk! Op de locatie waar het Repair Café wordt gehouden, is gereedschap en materiaal aanwezig om alle mogelijke reparaties uit te voeren. U wordt wel gevraagd om zelf een eventueel vervangend onderdeel en mogelijk een gebruiksaanwijzing voor het kapotte apparaat mee te nemen. Er is deskundige hulp aanwezig, zoals een elektricien, een naaister, een timmerman en een fietsenmaker. Wat brengt u mee: kleding, kleine meubels, elektrische apparaten, fietsen, serviesgoed, gebruiksvoorwerpen, speelgoed etc. Ook nodigen we u uit een vrijwillige bijdrage in één van de daarvoor bestemde spaarvarkens te deponeren. Koffie, thee en frisdrank zijn te verkrijgen tegen kostprijs.

Wanneer: 27 januari, 24 februari, 24 maart Tijd: van 11 tot ongeveer 4 uur Kosten: € 65,- lunch en materialen inbegrepen. Waar: 2e Daalsedijk 103, 3531 ED Utrecht (op zondag is het vrij parkeren in de buurt) Informatie: 06-55820619 [email protected] http://marikestokker.blogspot.com/p/workshops.html

Zondag 27 januari Workshop natuurschilderen Leren tekenen en schilderen begint met goed leren kijken, daardoor beleef je de directe omgeving veel intenser. Die eigen beelden en indrukken op papier krijgen, dat is een prachtig gevoel. Als voorbereiding op het schilderen En Plein Air zijn er in de maanden januari, februari en maart workshops over dit onderwerp in het atelier. We werken dan naar aanleiding van (eigen) natuurfoto’s. In april gaan we het veld weer in. Zowel beginners als gevorderden worden individueel begeleid om hun eigen stijl verder te ontwikkelen en tot verdieping van het beeldende werk te komen. Cursusleiding: Marike Stokker. Zij is een ervaren schilder en docent. Zij heeft o.a. 10 jaar lesgegeven op de basiscursus van de kunstacademie in Utrecht. In 2010 is zij begonnen te werken En Plein Air in de omgeving van Utrecht, maar ook in Groningen, Friesland, Duitsland en Connecticut (USA). Op haar blog beschrijft ze haar werkwijze en ontdekkingen van het het schilderen ‘En plein air’.

Van 3 juli 2012 tot en met 30 juni 2013 Amsterdammers en hun buitenplaatsen Rijke Amsterdamse kooplieden en bestuurders lieten in de 17e, 18e en 19e eeuw buitenplaatsen bouwen langs de Vecht, in Kennemerland en op de Utrechtse Heuvelrug. Ook Kasteel Groeneveld is een ‘Amsterdamse buitenplaats’. In het kader van het jaar van de buitenplaats is in Kasteel Groeneveld de tentoonstelling ‘Amsterdammers en hun buitenplaatsen’ te zien. De tentoonstelling kwam tot stand in nauwe samenwerking met het Oudheidkundig Genootschap Niftarlake (Vechtstreek) die zich hard maakt voor het behoud van buitenplaatsen en in 2012 haar honderd jarig bestaan viert. Fotografe Els Zweerink maakte speciaal voor deze tentoonstelling portretten van buitenplaatseigenaren Wanneer: van 3 juli 2012 t/m 30 juni 2013, elke dag van 11 - 17 uur, op maandag gesloten. Waar: Kasteel Groeneveld, Baarn www.buitenplaatsen2012.nl Tot en met 13 januari 2013 Aanschouw de Lusthoven aan de Vecht Sinds maart 2012 staat het Vechtstreekmuseum in het teken van het Jaar van de Historische Buitenplaats 2012. Passend bij dit themajaar is de tijdelijke tentoonstelling Aanschouw de Lusthoven aan de Vecht te zien. De tentoonstelling loopt nog even

Wanneer: zaterdag 26 januari van 14.00 tot 17.00 uur, zaal open om 13.45 uur Waar: buurthuis Oudwijk, Oudwijker-dwarsstraat 148 in Utrecht-Oost Informatie: stuur een email met vragen en opmerkingen naar [email protected] www.repaircafe.nl/utrecht

De Favoriete groene plek van... Hans Muller, natuur- en sterrenkundige

In deze rubriek nemen we een kijkje op de favoriete groene plek van diverse Utrechters. We voeren een gesprek over de schoonheid en het beleven van natuur en sluiten af met een fotoportret. We hebben afgesproken bij de bibliotheek in het park Oog in Al. De zon staat laag en schept een wereld met lange schaduwen van mensen en dingen. De meeste bomen hebben hun blad laten vallen en tonen hun statige silhouet. De warmte van de zon is te voelen, maar tegelijkertijd is het koud. Ik heb een stuk lege en droge bijenraat gevonden en laat het Hans ruiken, ook hij ruikt nog de honing.

Lekker lezen

‘Ik kom hier al van kindsaf aan, daarom is dit park is mijn favoriete groene plek. Toen ik twee jaar was, ben ik met mijn ouders in deze buurt komen wonen. Op zaterdagen gingen we hier boeken halen. Je kunt heerlijk binnen zitten en je kunt ook lekker buiten boeken lezen. Op alle banken in het park heb ik gezeten en een boek gelezen.’

Groen en geel

Hans raapt een klein geel blaadje van de grond en zegt: ‘We denken dat blaadjes geel worden in de herfst, maar dat is niet zo. Het is net omgekeerd. Het groen wordt weg gehaald, het geel blijft over. Daar waar het blad afbrak, maakt de boom een harslaagje, dan verdampt het vocht niet. Het groen is niet meer nodig, het blad is een wegwerpartikel geworden, een plastic bekertje. De boom wil het kwijt, laat het valllen. Het groen bevat chlorofyl, daar zit magnesium in. Chlorofyl lijkt veel op hemoglobine in ons bloed, maar daar zit ijzer in in plaats van magnesium.’

Ezelskus

Met de geur van de asfalt in onze neus, verspreid door de fabriek aan het Amsterdam-Rijnkanaal, lopen we naar de dieren. ‘In de zomer kun je hier wel twintig soorten zien. Er zijn nijlganzen, herten, ezels, kuifeenden, mandarijneenden, parelhoenders. En natuurlijk de vaste bewoners: merels, roodborstjes, winterkoninkjes, mezen, boomklevers, boomkruipers. Vroeger toen ik een jaar of achttien was, deed ik een boterham in mijn mond en stak ‘m door de draden van het hek door. Ik zakte door mijn knieën, dan kom je op gelijke hoogte met de kop van het dier. Ik herinner me dat ik dat bij een ezel deed. Per ongeluk kreeg ik een kus van die ezel, die lippen zijn heel zacht. Ach ja, wie kust er nu nooit een ezel in zijn leven?’

Een poepje hoort erbij

Hans wijst op een paar duiven die rondscharrelen. ‘De kunst van het duiven voeren is om ze op je hand te krijgen. Als je ze opschrikt door een beweging, kun je opnieuw beginnen. Het is ook leuk als ze op je hoofd komen zitten. Ze kunnen best een poepje laten vallen, dat hoort erbij. Je moet er wel een halfuurtje voor uittrekken. En als er teveel andere mensen langslopen, lukt het niet, dan schrikken ze telkens. Bloeyendael 20 november 2012, schilderij: Marike Stokker


Jonker Everhard Meyster

In de zeventiende eeuw was dit park het buiten van een edelman. De spoorlijn lag er nog niet. Vanaf Vredenburg tot aan hier was het onbebouwd, uitgezonderd wat tuinderijen. Meyster had een weddenschap gesloten en zou de Amersfoorters belonen die vanaf de heide een kei naar Amersfoort zouden slepen. Hij kreeg ze inderdaad zo gek, maar was geen gewenst burger meer, omdat de Amersfoorters als dom te boek kwamen staan. Toen is hij in Utrecht gaan wonen.

Lieflijke plaats in de natuur

Op Wikipedia heb ik een artikel geplaatst over de lieflijke plaats. In de literatuur heet dat de locus amoenus. Hier in dit park heb je de hoge boog, dat is een gedeelte dat hoger ligt en in een bocht, een beetje in de luwte. Daar kunnen stelletjes zitten, maar ook duistere lieden hun biertjes drinken. ‘s Avonds in de zomer is er vaak een spreeuwenvergadering. Dan landen er duizenden spreeuwen daar in die hoge bomen op de hoek. Als je daaronder op de grond gaat kijken, vind je overal spreeuwenmest. Tekst en foto: Susan van Schijndel Meer lezen over de locus amoenus? www.nl.wikipedia.org/wiki/Locus_amoenus

Natuurimpressie Fort Blauwkapel


Bosch en Duin. Kosten: gratis Aanmelden: is niet nodig www.utrechtslandschap.nl

Tekst: Sim Visser Foto’s Heleen Hüpscher

Interview met Jaap van Engelenburg gemeente Utrecht Fort rond dorp

Ik ontmoet Jaap bij een idyllisch kerkje uit de 15-de eeuw in het dorpje Blauwkapel, waarnaar het gelijknamige fort is vernoemd. Meteen valt mij de rust op in dit dorpje. In de verte is het gekakel van kippen hoorbaar. Hoewel Blauwkapel in de oksel van belangrijke verkeersaders en spoorwegen ligt, lijkt het verkeerslawaai hier verstomd. Het bijzondere aan fort Blauwkapel is dat het fort rond het bestaande dorp is heen gebouwd, waardoor het dorpje als het ware een eiland vormt. Het is daardoor niet opgeslokt door de uitdijende stad. Momenteel is het fort in gebruik als audiovisuele opname studio en wordt het verhuurd als horecagelegenheid.

Niet toegankelijk rustgebied

Jaap leidt me naar een hekwerk, die toegang geeft tot het niet publieke deel van het fortterrein. Naast de gemeente Utrecht heeft alleen de eigenaar van de paarden en schapen die hier grazen toegang. Jaap vertelt dat één van de paarden behoorlijk brutaal is en hem een keer terug naar het hek heeft geduwd, dus we zijn gewaarschuwd. Er liggen hier meerdere kazematten die oorspronkelijk dienden voor opslag van kruit (ook wel kruitkamers genoemd). We lopen omhoog en hebben uitzicht op de brede fortgracht. De gracht is vorig jaar door het waterschap gebaggerd en de waterkwaliteit is vrij goed, er zitten veel vissen en er zijn ook ringslangen. De bomen zijn hier fors; er zijn opvallend veel eiken en essen. De natuur wordt hier zoveel mogelijk met rust gelaten. Zo wordt hier slechts minimaal gesnoeid en niet gemaaid, maar door schapen begraasd. Fort Blauwkapel is onderdeel van de ecologische hoofdstructuur (EHS), die een verbinding vormt met het nabijgelegen Noorderpark. In het kader hiervan zijn er faunapassages en poeltjes gegraven. Jaap haalt even de spanning van een stroomdraad af, die voorkomt dat de paarden en schapen teveel gaan zwerven. Hierna lopen we langs een hek met daarachter de achtertuintjes van de bewoners van Blauwkapel. Tegenover de tuinen liggen een aantal kruitbunkers met “brievenbusopeningen”. De brievenbussen dienen als toegang voor de vleermuizen. Twee keer per jaar worden de vleermuizen geïnventariseerd in de kazematten. Jaap opent een deur van een van de kruitbunkers. Helaas zijn er geen vleermuizen, maar de ruimte is wel heel geschikt voor een overwinterende vleermuis. Het Gilde Utrecht (www.gildeutrecht.nl) organiseert sporadisch rondleidingen in dit niet publieke deel.

Publiek toegankelijk gebied

Nadat Jaap het hek achter zich heeft gesloten lopen we via de dorpsweg naar de fortgracht. Hier hebben we zicht op

een fraaie oevervegetatie. Twee keer per jaar wordt de oever gemaaid door Stichting Reinaerde. De bewoners van Blauwkapel onderhouden het deel buiten de oever. We zien hier een weelderige groei van kattenstaart, harig wilgenroosje, wilde marjolein, duizendblad. Verder hoor je hier sprinkhanen en kikkers. Opvallend is de metalen constructie gevuld met stenen, een zogeheten schanskooi. Jaap geeft aan dat deze constructie ten doel heeft om de oorspronkelijke contouren van het fort weer te geven.

Utrechtse savanne

We vervolgen onze wandeling via een klaphekje naar het openbare deel van het fortterrein. Het betreft een open gebied met schraal grasland, dat omzoomd is door grote bomen langs de fortgracht. Het grasland wordt begraasd door een kudde schapen. Voorheen was de afdeling Natuur- en Milieucommunicatie (NMC) van de gemeente Utrecht verantwoordelijk voor het beheer van het gebied. Wegens bezuinigingen bij de gemeente Utrecht, heeft nu een particulier de schapen overgenomen. Het beheer van het gebied blijft hiermee gelukkig gecontinueerd. Aan onze rechterkant zien we een verhoging van een schanskooi, waaruit allerlei vegetatie groeit, zoals teunisbloemen en jacobskruiskruid. Verder valt het fraai blauw gekleurde slangekruid op. Het is een warme dag in augustus en in de verte is een solitaire meidoorn zichtbaar, waaronder een groepje schapen verkoeling zoekt. Het heeft iets weg van een noordelijk savannegebied. Overigens zijn hier ook drie boomvakken voor meidoorns aangelegd, maar op de één of ander manier slaan ze niet allemaal even goed aan. Jaap kan zich nog herinneren dat hier vroeger een voetbalveld was en daar is nu niks meer van te zien. We komen uit bij een groene haag, waar zich ook weer een draaihekje bevindt. Daarachter is een grasveldje met picknick bankjes aan de fortgracht waar een paar mensen aan het vissen zijn. We verlaten het picknick plekje weer via een draaihekje en lopen door een groot veld geel/wit kleurend grasland. Verder zie ik hier en daar nog bloeiende ooievaarsbek, klaproos en kaasjeskruid. Boven ons cirkelt een buizerd en verder scheren talloze libellen om ons heen. Aan het eind van de wandeling staat een bordje met informatie over een ringslangbroeihoop die hier is aangelegd. In totaal zijn er twee broeihopen. Bij de fortgracht aangekomen staan er veel bloeiende oeverplanten. Waterjuffers maken er dankbaar gebruik van om neer te strijken. Jaap geeft ons tenslotte nog de tip om hier nog eens in het voorjaar terug te komen, want dan staat het hier helemaal in bloei. Dit is het vierde deel van een serie over natuurbeleving op de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is een onderdeel van een project om de unieke natuur op de forten nader te belichten.

door tot en met 13 januari 2013. Onderwerp zijn een viertal buitenplaatsen aan de vecht met hun tuinen, hun tuingeschiedenis, hun eigenaren en tuinbazen. Rondom deze tentoonstelling is een uitgebreid activiteitenprogramma samengesteld. Wanneer: tot en met zondag 13 januari 2013 Waar: Diependaalsedijk 19b, Maarssen Kosten: toegangsprijs € 3,-, kinderen tot 12 jaar gratis, cjp/65+/u-pas € 1,50, rondleiding (excl. toegangsprijs) € 1,50 p.p. Bijzonderheden: de benedenzaal is toegankelijk voor rolstoelgebruikers; de bovenzalen zijn alleen via een trap bereikbaar. www.utrechtyourway.nl

Februari Vrijdagen 4 en 18 januari en 1 februari en 15 februari Kijkavond Publiekssterrenwacht Schothorst Zie de agenda in januari voor meer informatie. Wanneer: vrijdagen 4 en 18 januari en 1 februari en 15 februari van 20.00 uur tot 22.00 uur Waar: Publiekssterrenwacht Schothorst, Schothorsterlaan 27, Amersfoort Kosten: gratis Informatie: [email protected] www.publiekssterrenwacht.nl Vrijdag 1, 8, 15 en 22 februari Biologische Boerenmarkt in Utrecht Zie voor meer informatie de agenda in januari. Waar: op het Vredenburgplein te Utrecht www.boerenmarktutrecht.nl Zondag 3 februari Wandelexcursie Panbos Utrechts Landschap organiseert een natuurwandeling over het natuurgebied “Het Panbos”. De gids vertelt over de ontwikkelingen van de afgelopen jaren in dit natuurgebied. Aan de orde komen het realiseren van meer heidegebieden op de Utrechtse Heuvelrug en de invloed daarvan op de ontwikkeling van flora en fauna. De wandeling duurt ongeveer 1,5 uur. Wanneer: 3 februari om 14 uur Waar: start van de wandeling is bij de parkeerplaats aan de Jozef Israelslaan in

Woensdag 6 februari Publiekswandeling Het Utrechts Landschap organiseert een wandeling over de Amerongse Berg met een deskundige gids, die met de wandelaars de mooie plekken bezoekt. In de twee uur durende wandeling zal er tegen de heuvel opgelopen worden en door smeltwaterdalen weer gedaald worden. Een wandeling met voldoende afwisseling en uitleg van de gids. Wanneer: woensdag 6 februari om 14 uur Waar: verzamelen bij de Tabaksschuur In Amerongen Veenseweg. Parkeer gelegenheid is op sportcomplex de Burgwal, vandaar 2 min lopen naar de Tabaksschuur. Kosten: gratis Aanmelden: is niet nodig www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 9 februari Werken in het landschap Woerden Werkgroep Landschapsbeheer organiseert Landschapsonderhoud. Wanneer: zaterdag 9 februari van 10.00 uur tot ongeveer 15.00 uur Waar: Brediuspark, Woerden www.sites.google.com/site/ivnwoerdeneo/ kalender Zaterdag 9 tot en met zondag 17 februari Midwinter Roofvogeltelling De afgelopen drie edities van de Midwinter Roofvogeltelling waren een groot succes. De groep deelnemers is inmiddels uitgegroeid naar 61 tellers. Wilt u ook meedoen met deze telling? U kunt een voorkeursgebied in de provincie Utrecht aangeven. De provinciekaart vindt u online bij de Vogelwacht Utrecht onder het kopje Werkgroepen, Midwinter Roofvogeltelling. Op deze pagina komt u ook een opgaveformulier tegen.


Wanneer: zaterdag 9 tot en met zondag 17 februari Waar: provincie Utrecht Aanmelden: online bij de Vogelwacht Utrecht Informatie: Frank Sidler, [email protected] of tel. 030-2280037 www.vogelwachtutrecht.nl

Zaterdag 9 februari Stamppottenwandeling Kaapse Bossen Maak een heerlijke winterse wandeling in de Kaapse Bossen, gelegen in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De gids neemt u mee naar de mooiste plekken in het bos. Na afloop staat er een uitgebreid stamppottenbuffet klaar in Chalet Helenaheuvel. Wanneer: zaterdag 9 februari van 15.00 uur tot 20.00 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats Helenaheuvel, Kaapse Bossen Kosten: leden en niet-leden €35,-, kinderen (tot 12 jaar) €17.50 Aanmelden: online bij Natuurmonumenten www.natuurmonumenten.nl Zondag 10 februari Speuren naar diersporen Lage Vuursche

IVN Eemland organiseert een speurtocht. Dieren laten zich niet zo vaak zien, maar uit allerlei sporen kun je toch opmaken, dat ze er zijn. Deze wandeling is erg geschikt voor kinderen, die aan de hand van zoekkaarten zelf kunnen proberen te ontdekken welk dier er in de buurt is geweest. Wanneer: zondag 10 februari om 14 uur Waar: startpunt bij het Koos Vorrinkhuis, Koudelaan 16, Lage Vuursche Kosten: gratis Aanmelden: niet nodig zie: www.ivn-eemland.nl/Actueel/Agenda Donderdag 14 februari, 28 februari, 14 maart, 21 maart Cursus Mama Natuurlijk Petra Wilbrink van AlmaTerra nodigt u uit voor de cursus Mama Natuurlijk. In vijf bijeenkomsten maakt u kennis met verschillende natuurlijke methoden voor een ontspannen en gezond leven voor u en uw kind. Naast het leren van natuurlijke vaardigheden en het maken van uw eigen (kruiden)producten is er ruimte om u ervaringen


Zaterdag 23 februari Workshop Kruidenremedie Zie voor toelichting de agenda van januari (zaterdag 19 januari). Wanneer: zaterdag 23 februari van 11.00 tot 13.00 uur Waar: Kluutweide 2, 3993 CG in Houten Kosten: €30,- p.p. incl. BTW, inclusief reader, koffie en thee en uw zelf gemaakte producten Bijzonderheden: 5 tot 12 deelnemers Informatie: Petra Wilbrink tel. 06-14213068 of per email: [email protected] www. almaterra.nl Zaterdag 23 februari Repair Café Utrecht Zie voor toelichting de agenda in januari (zaterdag 26 januari).

Bloeyendael voorjaar, schilderij: Marike Stokker te delen met medemoeders. Het is een drukke tijd voor u als moeder van jonge kinderen. Petra weet wat het is, als moeder van twee kleine meisjes. Wanneer: donderdag 14 februari, 28 februari, 14 maart, 21 maart van 13.30 tot 15.00 uur Waar: Kluutweide 2 in Houten Kosten: €150,-, inclusief reader, koffie en thee zie: www. almaterra.nl Vrijdag 15 februari Lezing Innovatief landschap | nieuwe technieken Houten Met: Bas de Vries, Kühne & Co, Wim Timmermans/ Vincent Kuypers, Hogeschool Van Hall Larenstein/ Alterra Wageningen UR De vierde lezing in de lezingenreeks “Innovatief Landschap” gaat over: groene daken

en verticale stadstuinen, een pro forma trend voor nieuw ecologisch bewustzijn en kalmerend groen in de stad? Deze groene aanvullingen moeten een bijdrage leveren aan het oplossen van klimaatvraagstukken in de stad. Maar, als we de technische innovaties voor groen in een stad even buiten beschouwing laten, ligt er dan een ontwerp opgave voor de landschapsarchitect? De verfraaiing moet immers worden onderhouden, zodat de nieuwe techniek goed samen kan gaan met het natuurlijke proces van een groeiend (tuin)landschap. Wanneer: vrijdag 15 februari van 15.00 uur tot 17.00 uur, inloop vanaf 14.30 uur Waar: Architectuurcentrum Makeblijde | aMb, Oud Wulfseweg 3, Houten Prijs: € 15,- inclusief drankje na afloop per lezing (€ 10,- studenten) Aanmelden: [email protected] na betaling ontvangt u een entreebewijs Meer informatie: www.architectuurcentrummakeblijde.nl www.nvtl.nl Zondag 17 februari 2013 Kinderactiviteit Winterdag op landgoed Stoutenburg In februari kijken we uit naar het voorjaar, maar is het nog volop winter. Op de winterdag gaan we binnen en buiten aan de slag met het thema winter. Wanneer: 17 febuari van 14.00-16.00 uur Waar: Koetshuis Stoutenburg, Stoutenburgerlaan 4, 3815 PB Stoutenburg Kosten: € 2,50. Beschermers van het Utrechts Landschap betalen € 1,50 Bijzonderheden: leeftijd van 4 t/m 7 jaar www.utrechtslandschap.nl

Biologische boerenmarkt op het Vreeburg

Wanneer: zaterdag 23 februari van 14.00 tot 17.00 uur, zaal open om 13.45 uur Waar: buurthuis Oudwijk, Oudwijkerdwarsstraat 148 in Utrecht-Oost Informatie: stuur een e-mail met vragen en opmerkingen naar [email protected] www.repaircafe.nl/utrecht Zondag 24 februari Workshop natuurschilderen Leren tekenen en schilderen begint met goed leren kijken, daardoor beleef je de directe omgeving veel intenser. Die eigen beelden en indrukken op papier krijgen, dat is een prachtig gevoel. Als voorbereiding op het schilderen En Plein Air zijn er in de maanden januari, februari en maart workshops over dit onderwerp in het atelier (januari, februari, maart) We werken dan naar aanleiding van (eigen) natuurfoto’s. In april gaan we het veld weer in. Zowel beginners als gevorderden worden individueel begeleid om hun eigen stijl verder te ontwikkelen en tot verdieping van het beeldende werk te komen. Cursusleiding: Marike Stokker. Zij is een ervaren schilder en docent. Zij heeft o.a. 10 jaar lesgegeven op de basiscursus van de kunstacademie in Utrecht. In 2010 is zij begonnen te werken En Plein Air in de omgeving van Utrecht, maar ook in Groningen, Friesland, Duitsland en Connecticut (USA). Op haar blog beschrijft ze haar werkwijze en ontdekkingen van schilderen ‘En plein air’. Wanneer: 27 januari, 24 februari, 24 maart Tijd: 11 tot ongeveer 4 uur Kosten: € 65,- lunch en materialen inbegrepen. Waar: 2e Daalsedijk 103, 3531 ED Utrecht (op zondag is het vrij parkeren in de buurt) Informatie en aanmelden: 06-55820619 [email protected] http:marikestokker.blogspot.com/p/workshops.html


Nederland presteert wederom slecht op milieugebied tekst en foto’s: Heleen Hüpscher

In het Utrechts Milieublad No 43 (juli-augustus 2012) besteedde ik aandacht aan het rapport “Ranking the stars; Nederland in vergelijking met andere Europese lidstaten op het gebied van milieu, natuur en klimaat”(2011). Uit het rapport bleek dat ons land er op het gebied van natuur, milieu en klimaat niet al te best voor stond: we zijn het afvoerputje van Europa. Zo is er sprake van een slechte lucht-, water- en bodemkwaliteit. Ook wat betreft hernieuwbare energie (zon, wind, water, biomassa) staan we in de achterhoede van alle EU-landen. Daarnaast is de uitstoot van broeikasgassen boven het Europese gemiddelde. De recent uitgekomen Climate Change Performance Index (klimaatindex), laat hetzelfde verhaal zien. Ons land doet het wederom slecht op een aantal met het klimaat samenhangende indicatoren. Uit de Climate Change Performance Index (2013) blijkt dat Nederland het op klimaatgebied niet alleen in Europa maar zelfs mondiaal gezien zeer slecht doet. De ‘klimaatindex’ is ontwikkeld door de onderzoeksgroepen Germanwatch en Climate Action Network Europe. In totaal zijn 58 landen onderzocht. Deze landen maken in totaal 90% van de mondiale broeikasgasuitstoot uit. Indicatoren als de CO2-uitstoot per inwoner, duurzame energie en het klimaatbeleid vormen de maatstaf waarop de verschillende landen zijn beoordeeld. Uit de klimaatindex komt naar voren dat wereldwijd wederom een record is gebroken in de toename van de CO2-uitstoot. “Not only have global emissions risen to another all time high, but this increase has also been the steepest emissions surge in history”. Op nationaal niveau is eveneens geen goed nieuws te melden. Geen enkel land heeft voldoende inspanningen verricht om de klimaatwijzigingen tegen te gaan. Zo blijkt uit de klimaatindex. Geen enkel land verdient dan ook de eerste, tweede of derde plaats. Het best presterende land is het land op de vierde plek: Denemarken. Denemarken heeft zijn succes te danken aan positieve ontwikkelingen in de uitstoot van broeikasgassen en een bijzonder goede beleidsevaluatie. Zweden staat op de vijfde plek en Portugal op de zesde. Saoedi-Arabië, Iran, Kazachstan en Canada staan helemaal achteraan in de lijst. Van de 58 landen neemt Nederland een 49e plaats in op de ranglijst. Opvallend is dat we het nog slechter doen dan een jaar eerder: we staan elf plaatsen lager dan het jaar daarvoor. Zoals gezegd, doen we het ’t slechtste van alle landen van de Europese Unie. En op mondiaal niveau doen we het ook niet best. Landen als Algerije en Wit-Rusland presteren zelfs beter dan ons land. Het slechte resultaat van Nederland komt vooral door de hoge CO2-uitstoot per inwoner (plaats 52). Bovendien is ons land niet in staat de gestelde klimaatdoelen te halen (plaats 51) en we voeren geen helder klimaatbeleid (plek 53). Ook is het aandeel aan duurzame energie in van de totale energievoorziening met gemiddeld 4 procent het laagst van alle onderzochte landen. In de klimaatindex kon het beleid van het in ons land nieuw

geformeerde Kabinet Rutte II niet meer meegenomen worden. Wellicht zal het beleid van deze regering tot verbetering kunnen leiden, zo stelt men in de klimaatindex. In een artikel over ons slecht presterende land op milieugebied in de Volkskrant van 7 december 2012 licht Ron Wit van de Stichting Natuur en Milieu een en ander toe. Hij heeft met twee andere onderzoekers het Nederlandse klimaatbeleid beoordeeld voor de klimaatindex. Wit is van mening dat Kabinetten wel mooie doelstellingen hebben op het gebied van milieu, maar dat deze vaak niet worden uitgewerkt in beleid om deze plannen te realiseren. Of ons land het in de komende klimaatindex beter zal doen, is dus afwachten. Hopelijk neemt Rutte II toch een aantal maatregelen om de neergang te stoppen. En als Rutte II zelf niet dat besluit neemt, is er de duurzaamheidsgroep Urgenda die Nederland wil dwingen zich aan de klimaatafspraken te houden. Op 12 november schreef Urgenda een brief aan de Staat der Nederlanden, waarin Urgenda de Staat verzoekt de nodige maatregelen te nemen. ..[…]… “Het is om al deze redenen dat Stichting Urgenda aan u vraagt om aan haar toe te zeggen en in een schriftelijke overeenkomst met Stichting Urgenda vast te leggen, dat de Nederlandse Staat al die maatregelen zal treffen die nodig zijn om te zorgen dat per 2020 de Nederlandse (binnenlandse) emissie van broeikasgassen daadwerkelijk met 40% zal zijn verminderd ten opzichte van de Nederlandse emissies in 1990”. Antwoordt het Kabinet niet binnen de gestelde termijn van vier weken, dan zal een rechtszaak worden aangespannen. Op het moment van schrijven van dit artikel is nog niet bekend of Rutte al geantwoord heeft. Bronnen: Volkskrant, vrijdag 7 december 2012 www.vroegevogels.vara.nl/ www.germanwatch.org/en/ccpi www.germanwatch.org/en/download/7158.pdf www.telegraaf.nl www.demorgen.be/ www.urgenda.nl/actueel/nieuws/


Zaterdag 23 februari Workshop Kruidenremedie Zie voor toelichting de agenda van januari (zaterdag 19 januari). Wanneer: zaterdag 23 februari van 11.00 tot 13.00 uur Waar: Kluutweide 2, 3993 CG in Houten Kosten: €30,- p.p. incl. BTW, inclusief reader, koffie en thee en uw zelf gemaakte producten Bijzonderheden: 5 tot 12 deelnemers Informatie: Petra Wilbrink tel. 06-14213068 of per email: [email protected] www. almaterra.nl Zaterdag 23 februari Repair Café Utrecht Zie voor toelichting de agenda in januari (zaterdag 26 januari).

Bloeyendael voorjaar, schilderij: Marike Stokker te delen met medemoeders. Het is een drukke tijd voor u als moeder van jonge kinderen. Petra weet wat het is, als moeder van twee kleine meisjes. Wanneer: donderdag 14 februari, 28 februari, 14 maart, 21 maart van 13.30 tot 15.00 uur Waar: Kluutweide 2 in Houten Kosten: €150,-, inclusief reader, koffie en thee zie: www. almaterra.nl Vrijdag 15 februari Lezing Innovatief landschap | nieuwe technieken Houten Met: Bas de Vries, Kühne & Co, Wim Timmermans/ Vincent Kuypers, Hogeschool Van Hall Larenstein/ Alterra Wageningen UR De vierde lezing in de lezingenreeks “Innovatief Landschap” gaat over: groene daken

en verticale stadstuinen, een pro forma trend voor nieuw ecologisch bewustzijn en kalmerend groen in de stad? Deze groene aanvullingen moeten een bijdrage leveren aan het oplossen van klimaatvraagstukken in de stad. Maar, als we de technische innovaties voor groen in een stad even buiten beschouwing laten, ligt er dan een ontwerp opgave voor de landschapsarchitect? De verfraaiing moet immers worden onderhouden, zodat de nieuwe techniek goed samen kan gaan met het natuurlijke proces van een groeiend (tuin)landschap. Wanneer: vrijdag 15 februari van 15.00 uur tot 17.00 uur, inloop vanaf 14.30 uur Waar: Architectuurcentrum Makeblijde | aMb, Oud Wulfseweg 3, Houten Prijs: € 15,- inclusief drankje na afloop per lezing (€ 10,- studenten) Aanmelden: [email protected] na betaling ontvangt u een entreebewijs Meer informatie: www.architectuurcentrummakeblijde.nl www.nvtl.nl Zondag 17 februari 2013 Kinderactiviteit Winterdag op landgoed Stoutenburg In februari kijken we uit naar het voorjaar, maar is het nog volop winter. Op de winterdag gaan we binnen en buiten aan de slag met het thema winter. Wanneer: 17 febuari van 14.00-16.00 uur Waar: Koetshuis Stoutenburg, Stoutenburgerlaan 4, 3815 PB Stoutenburg Kosten: € 2,50. Beschermers van het Utrechts Landschap betalen € 1,50 Bijzonderheden: leeftijd van 4 t/m 7 jaar www.utrechtslandschap.nl

Biologische boerenmarkt op het Vreeburg

Wanneer: zaterdag 23 februari van 14.00 tot 17.00 uur, zaal open om 13.45 uur Waar: buurthuis Oudwijk, Oudwijkerdwarsstraat 148 in Utrecht-Oost Informatie: stuur een e-mail met vragen en opmerkingen naar [email protected] www.repaircafe.nl/utrecht Zondag 24 februari Workshop natuurschilderen Leren tekenen en schilderen begint met goed leren kijken, daardoor beleef je de directe omgeving veel intenser. Die eigen beelden en indrukken op papier krijgen, dat is een prachtig gevoel. Als voorbereiding op het schilderen En Plein Air zijn er in de maanden januari, februari en maart workshops over dit onderwerp in het atelier (januari, februari, maart) We werken dan naar aanleiding van (eigen) natuurfoto’s. In april gaan we het veld weer in. Zowel beginners als gevorderden worden individueel begeleid om hun eigen stijl verder te ontwikkelen en tot verdieping van het beeldende werk te komen. Cursusleiding: Marike Stokker. Zij is een ervaren schilder en docent. Zij heeft o.a. 10 jaar lesgegeven op de basiscursus van de kunstacademie in Utrecht. In 2010 is zij begonnen te werken En Plein Air in de omgeving van Utrecht, maar ook in Groningen, Friesland, Duitsland en Connecticut (USA). Op haar blog beschrijft ze haar werkwijze en ontdekkingen van schilderen ‘En plein air’. Wanneer: 27 januari, 24 februari, 24 maart Tijd: 11 tot ongeveer 4 uur Kosten: € 65,- lunch en materialen inbegrepen. Waar: 2e Daalsedijk 103, 3531 ED Utrecht (op zondag is het vrij parkeren in de buurt) Informatie en aanmelden: 06-55820619 [email protected] http:marikestokker.blogspot.com/p/workshops.html


Nederland presteert wederom slecht op milieugebied tekst en foto’s: Heleen Hüpscher

In het Utrechts Milieublad No 43 (juli-augustus 2012) besteedde ik aandacht aan het rapport “Ranking the stars; Nederland in vergelijking met andere Europese lidstaten op het gebied van milieu, natuur en klimaat”(2011). Uit het rapport bleek dat ons land er op het gebied van natuur, milieu en klimaat niet al te best voor stond: we zijn het afvoerputje van Europa. Zo is er sprake van een slechte lucht-, water- en bodemkwaliteit. Ook wat betreft hernieuwbare energie (zon, wind, water, biomassa) staan we in de achterhoede van alle EU-landen. Daarnaast is de uitstoot van broeikasgassen boven het Europese gemiddelde. De recent uitgekomen Climate Change Performance Index (klimaatindex), laat hetzelfde verhaal zien. Ons land doet het wederom slecht op een aantal met het klimaat samenhangende indicatoren. Uit de Climate Change Performance Index (2013) blijkt dat Nederland het op klimaatgebied niet alleen in Europa maar zelfs mondiaal gezien zeer slecht doet. De ‘klimaatindex’ is ontwikkeld door de onderzoeksgroepen Germanwatch en Climate Action Network Europe. In totaal zijn 58 landen onderzocht. Deze landen maken in totaal 90% van de mondiale broeikasgasuitstoot uit. Indicatoren als de CO2-uitstoot per inwoner, duurzame energie en het klimaatbeleid vormen de maatstaf waarop de verschillende landen zijn beoordeeld. Uit de klimaatindex komt naar voren dat wereldwijd wederom een record is gebroken in de toename van de CO2-uitstoot. “Not only have global emissions risen to another all time high, but this increase has also been the steepest emissions surge in history”. Op nationaal niveau is eveneens geen goed nieuws te melden. Geen enkel land heeft voldoende inspanningen verricht om de klimaatwijzigingen tegen te gaan. Zo blijkt uit de klimaatindex. Geen enkel land verdient dan ook de eerste, tweede of derde plaats. Het best presterende land is het land op de vierde plek: Denemarken. Denemarken heeft zijn succes te danken aan positieve ontwikkelingen in de uitstoot van broeikasgassen en een bijzonder goede beleidsevaluatie. Zweden staat op de vijfde plek en Portugal op de zesde. Saoedi-Arabië, Iran, Kazachstan en Canada staan helemaal achteraan in de lijst. Van de 58 landen neemt Nederland een 49e plaats in op de ranglijst. Opvallend is dat we het nog slechter doen dan een jaar eerder: we staan elf plaatsen lager dan het jaar daarvoor. Zoals gezegd, doen we het ’t slechtste van alle landen van de Europese Unie. En op mondiaal niveau doen we het ook niet best. Landen als Algerije en Wit-Rusland presteren zelfs beter dan ons land. Het slechte resultaat van Nederland komt vooral door de hoge CO2-uitstoot per inwoner (plaats 52). Bovendien is ons land niet in staat de gestelde klimaatdoelen te halen (plaats 51) en we voeren geen helder klimaatbeleid (plek 53). Ook is het aandeel aan duurzame energie in van de totale energievoorziening met gemiddeld 4 procent het laagst van alle onderzochte landen. In de klimaatindex kon het beleid van het in ons land nieuw

geformeerde Kabinet Rutte II niet meer meegenomen worden. Wellicht zal het beleid van deze regering tot verbetering kunnen leiden, zo stelt men in de klimaatindex. In een artikel over ons slecht presterende land op milieugebied in de Volkskrant van 7 december 2012 licht Ron Wit van de Stichting Natuur en Milieu een en ander toe. Hij heeft met twee andere onderzoekers het Nederlandse klimaatbeleid beoordeeld voor de klimaatindex. Wit is van mening dat Kabinetten wel mooie doelstellingen hebben op het gebied van milieu, maar dat deze vaak niet worden uitgewerkt in beleid om deze plannen te realiseren. Of ons land het in de komende klimaatindex beter zal doen, is dus afwachten. Hopelijk neemt Rutte II toch een aantal maatregelen om de neergang te stoppen. En als Rutte II zelf niet dat besluit neemt, is er de duurzaamheidsgroep Urgenda die Nederland wil dwingen zich aan de klimaatafspraken te houden. Op 12 november schreef Urgenda een brief aan de Staat der Nederlanden, waarin Urgenda de Staat verzoekt de nodige maatregelen te nemen. ..[…]… “Het is om al deze redenen dat Stichting Urgenda aan u vraagt om aan haar toe te zeggen en in een schriftelijke overeenkomst met Stichting Urgenda vast te leggen, dat de Nederlandse Staat al die maatregelen zal treffen die nodig zijn om te zorgen dat per 2020 de Nederlandse (binnenlandse) emissie van broeikasgassen daadwerkelijk met 40% zal zijn verminderd ten opzichte van de Nederlandse emissies in 1990”. Antwoordt het Kabinet niet binnen de gestelde termijn van vier weken, dan zal een rechtszaak worden aangespannen. Op het moment van schrijven van dit artikel is nog niet bekend of Rutte al geantwoord heeft. Bronnen: Volkskrant, vrijdag 7 december 2012 www.vroegevogels.vara.nl/ www.germanwatch.org/en/ccpi www.germanwatch.org/en/download/7158.pdf www.telegraaf.nl www.demorgen.be/ www.urgenda.nl/actueel/nieuws/

Natuurimpressie Fort Blauwkapel


Bosch en Duin. Kosten: gratis Aanmelden: is niet nodig www.utrechtslandschap.nl

Tekst: Sim Visser Foto’s Heleen Hüpscher

Interview met Jaap van Engelenburg gemeente Utrecht Fort rond dorp

Ik ontmoet Jaap bij een idyllisch kerkje uit de 15-de eeuw in het dorpje Blauwkapel, waarnaar het gelijknamige fort is vernoemd. Meteen valt mij de rust op in dit dorpje. In de verte is het gekakel van kippen hoorbaar. Hoewel Blauwkapel in de oksel van belangrijke verkeersaders en spoorwegen ligt, lijkt het verkeerslawaai hier verstomd. Het bijzondere aan fort Blauwkapel is dat het fort rond het bestaande dorp is heen gebouwd, waardoor het dorpje als het ware een eiland vormt. Het is daardoor niet opgeslokt door de uitdijende stad. Momenteel is het fort in gebruik als audiovisuele opname studio en wordt het verhuurd als horecagelegenheid.

Niet toegankelijk rustgebied

Jaap leidt me naar een hekwerk, die toegang geeft tot het niet publieke deel van het fortterrein. Naast de gemeente Utrecht heeft alleen de eigenaar van de paarden en schapen die hier grazen toegang. Jaap vertelt dat één van de paarden behoorlijk brutaal is en hem een keer terug naar het hek heeft geduwd, dus we zijn gewaarschuwd. Er liggen hier meerdere kazematten die oorspronkelijk dienden voor opslag van kruit (ook wel kruitkamers genoemd). We lopen omhoog en hebben uitzicht op de brede fortgracht. De gracht is vorig jaar door het waterschap gebaggerd en de waterkwaliteit is vrij goed, er zitten veel vissen en er zijn ook ringslangen. De bomen zijn hier fors; er zijn opvallend veel eiken en essen. De natuur wordt hier zoveel mogelijk met rust gelaten. Zo wordt hier slechts minimaal gesnoeid en niet gemaaid, maar door schapen begraasd. Fort Blauwkapel is onderdeel van de ecologische hoofdstructuur (EHS), die een verbinding vormt met het nabijgelegen Noorderpark. In het kader hiervan zijn er faunapassages en poeltjes gegraven. Jaap haalt even de spanning van een stroomdraad af, die voorkomt dat de paarden en schapen teveel gaan zwerven. Hierna lopen we langs een hek met daarachter de achtertuintjes van de bewoners van Blauwkapel. Tegenover de tuinen liggen een aantal kruitbunkers met “brievenbusopeningen”. De brievenbussen dienen als toegang voor de vleermuizen. Twee keer per jaar worden de vleermuizen geïnventariseerd in de kazematten. Jaap opent een deur van een van de kruitbunkers. Helaas zijn er geen vleermuizen, maar de ruimte is wel heel geschikt voor een overwinterende vleermuis. Het Gilde Utrecht (www.gildeutrecht.nl) organiseert sporadisch rondleidingen in dit niet publieke deel.

Publiek toegankelijk gebied

Nadat Jaap het hek achter zich heeft gesloten lopen we via de dorpsweg naar de fortgracht. Hier hebben we zicht op

een fraaie oevervegetatie. Twee keer per jaar wordt de oever gemaaid door Stichting Reinaerde. De bewoners van Blauwkapel onderhouden het deel buiten de oever. We zien hier een weelderige groei van kattenstaart, harig wilgenroosje, wilde marjolein, duizendblad. Verder hoor je hier sprinkhanen en kikkers. Opvallend is de metalen constructie gevuld met stenen, een zogeheten schanskooi. Jaap geeft aan dat deze constructie ten doel heeft om de oorspronkelijke contouren van het fort weer te geven.

Utrechtse savanne

We vervolgen onze wandeling via een klaphekje naar het openbare deel van het fortterrein. Het betreft een open gebied met schraal grasland, dat omzoomd is door grote bomen langs de fortgracht. Het grasland wordt begraasd door een kudde schapen. Voorheen was de afdeling Natuur- en Milieucommunicatie (NMC) van de gemeente Utrecht verantwoordelijk voor het beheer van het gebied. Wegens bezuinigingen bij de gemeente Utrecht, heeft nu een particulier de schapen overgenomen. Het beheer van het gebied blijft hiermee gelukkig gecontinueerd. Aan onze rechterkant zien we een verhoging van een schanskooi, waaruit allerlei vegetatie groeit, zoals teunisbloemen en jacobskruiskruid. Verder valt het fraai blauw gekleurde slangekruid op. Het is een warme dag in augustus en in de verte is een solitaire meidoorn zichtbaar, waaronder een groepje schapen verkoeling zoekt. Het heeft iets weg van een noordelijk savannegebied. Overigens zijn hier ook drie boomvakken voor meidoorns aangelegd, maar op de één of ander manier slaan ze niet allemaal even goed aan. Jaap kan zich nog herinneren dat hier vroeger een voetbalveld was en daar is nu niks meer van te zien. We komen uit bij een groene haag, waar zich ook weer een draaihekje bevindt. Daarachter is een grasveldje met picknick bankjes aan de fortgracht waar een paar mensen aan het vissen zijn. We verlaten het picknick plekje weer via een draaihekje en lopen door een groot veld geel/wit kleurend grasland. Verder zie ik hier en daar nog bloeiende ooievaarsbek, klaproos en kaasjeskruid. Boven ons cirkelt een buizerd en verder scheren talloze libellen om ons heen. Aan het eind van de wandeling staat een bordje met informatie over een ringslangbroeihoop die hier is aangelegd. In totaal zijn er twee broeihopen. Bij de fortgracht aangekomen staan er veel bloeiende oeverplanten. Waterjuffers maken er dankbaar gebruik van om neer te strijken. Jaap geeft ons tenslotte nog de tip om hier nog eens in het voorjaar terug te komen, want dan staat het hier helemaal in bloei. Dit is het vierde deel van een serie over natuurbeleving op de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is een onderdeel van een project om de unieke natuur op de forten nader te belichten.

door tot en met 13 januari 2013. Onderwerp zijn een viertal buitenplaatsen aan de vecht met hun tuinen, hun tuingeschiedenis, hun eigenaren en tuinbazen. Rondom deze tentoonstelling is een uitgebreid activiteitenprogramma samengesteld. Wanneer: tot en met zondag 13 januari 2013 Waar: Diependaalsedijk 19b, Maarssen Kosten: toegangsprijs € 3,-, kinderen tot 12 jaar gratis, cjp/65+/u-pas € 1,50, rondleiding (excl. toegangsprijs) € 1,50 p.p. Bijzonderheden: de benedenzaal is toegankelijk voor rolstoelgebruikers; de bovenzalen zijn alleen via een trap bereikbaar. www.utrechtyourway.nl

Februari Vrijdagen 4 en 18 januari en 1 februari en 15 februari Kijkavond Publiekssterrenwacht Schothorst Zie de agenda in januari voor meer informatie. Wanneer: vrijdagen 4 en 18 januari en 1 februari en 15 februari van 20.00 uur tot 22.00 uur Waar: Publiekssterrenwacht Schothorst, Schothorsterlaan 27, Amersfoort Kosten: gratis Informatie: [email protected] www.publiekssterrenwacht.nl Vrijdag 1, 8, 15 en 22 februari Biologische Boerenmarkt in Utrecht Zie voor meer informatie de agenda in januari. Waar: op het Vredenburgplein te Utrecht www.boerenmarktutrecht.nl Zondag 3 februari Wandelexcursie Panbos Utrechts Landschap organiseert een natuurwandeling over het natuurgebied “Het Panbos”. De gids vertelt over de ontwikkelingen van de afgelopen jaren in dit natuurgebied. Aan de orde komen het realiseren van meer heidegebieden op de Utrechtse Heuvelrug en de invloed daarvan op de ontwikkeling van flora en fauna. De wandeling duurt ongeveer 1,5 uur. Wanneer: 3 februari om 14 uur Waar: start van de wandeling is bij de parkeerplaats aan de Jozef Israelslaan in

Woensdag 6 februari Publiekswandeling Het Utrechts Landschap organiseert een wandeling over de Amerongse Berg met een deskundige gids, die met de wandelaars de mooie plekken bezoekt. In de twee uur durende wandeling zal er tegen de heuvel opgelopen worden en door smeltwaterdalen weer gedaald worden. Een wandeling met voldoende afwisseling en uitleg van de gids. Wanneer: woensdag 6 februari om 14 uur Waar: verzamelen bij de Tabaksschuur In Amerongen Veenseweg. Parkeer gelegenheid is op sportcomplex de Burgwal, vandaar 2 min lopen naar de Tabaksschuur. Kosten: gratis Aanmelden: is niet nodig www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 9 februari Werken in het landschap Woerden Werkgroep Landschapsbeheer organiseert Landschapsonderhoud. Wanneer: zaterdag 9 februari van 10.00 uur tot ongeveer 15.00 uur Waar: Brediuspark, Woerden www.sites.google.com/site/ivnwoerdeneo/ kalender Zaterdag 9 tot en met zondag 17 februari Midwinter Roofvogeltelling De afgelopen drie edities van de Midwinter Roofvogeltelling waren een groot succes. De groep deelnemers is inmiddels uitgegroeid naar 61 tellers. Wilt u ook meedoen met deze telling? U kunt een voorkeursgebied in de provincie Utrecht aangeven. De provinciekaart vindt u online bij de Vogelwacht Utrecht onder het kopje Werkgroepen, Midwinter Roofvogeltelling. Op deze pagina komt u ook een opgaveformulier tegen.


Wanneer: zaterdag 9 tot en met zondag 17 februari Waar: provincie Utrecht Aanmelden: online bij de Vogelwacht Utrecht Informatie: Frank Sidler, [email protected] of tel. 030-2280037 www.vogelwachtutrecht.nl

Zaterdag 9 februari Stamppottenwandeling Kaapse Bossen Maak een heerlijke winterse wandeling in de Kaapse Bossen, gelegen in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De gids neemt u mee naar de mooiste plekken in het bos. Na afloop staat er een uitgebreid stamppottenbuffet klaar in Chalet Helenaheuvel. Wanneer: zaterdag 9 februari van 15.00 uur tot 20.00 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats Helenaheuvel, Kaapse Bossen Kosten: leden en niet-leden €35,-, kinderen (tot 12 jaar) €17.50 Aanmelden: online bij Natuurmonumenten www.natuurmonumenten.nl Zondag 10 februari Speuren naar diersporen Lage Vuursche

IVN Eemland organiseert een speurtocht. Dieren laten zich niet zo vaak zien, maar uit allerlei sporen kun je toch opmaken, dat ze er zijn. Deze wandeling is erg geschikt voor kinderen, die aan de hand van zoekkaarten zelf kunnen proberen te ontdekken welk dier er in de buurt is geweest. Wanneer: zondag 10 februari om 14 uur Waar: startpunt bij het Koos Vorrinkhuis, Koudelaan 16, Lage Vuursche Kosten: gratis Aanmelden: niet nodig zie: www.ivn-eemland.nl/Actueel/Agenda Donderdag 14 februari, 28 februari, 14 maart, 21 maart Cursus Mama Natuurlijk Petra Wilbrink van AlmaTerra nodigt u uit voor de cursus Mama Natuurlijk. In vijf bijeenkomsten maakt u kennis met verschillende natuurlijke methoden voor een ontspannen en gezond leven voor u en uw kind. Naast het leren van natuurlijke vaardigheden en het maken van uw eigen (kruiden)producten is er ruimte om u ervaringen


tel. 0345-779900 Kosten: € 95,- incl. lunch (huidige cursisten OP12 €80,-) Bijzonderheden: deelnemers minimaal 6 en maximaal 10 personen Neemt u mee: camera, statief, fototas, regenkleding, laarzen/wandelschoenen www.werkaanhetspoel.nl Zaterdag 26 januari Repair Café Utrecht Het Repair Café vindt elke laatste zaterdag van de maand plaats en is een evenement dat draait om repareren. U brengt zelf kapotte spullen mee, en in het Café gaat u aan de slag. Eventueel met deskundige hulp. Inspiratie kunt u opdoen aan de leestafel, waar boeken over repareren en klussen ter inzage liggen. Het Repair Café laat zien dat repareren leuk is, en vaak heel makkelijk! Op de locatie waar het Repair Café wordt gehouden, is gereedschap en materiaal aanwezig om alle mogelijke reparaties uit te voeren. U wordt wel gevraagd om zelf een eventueel vervangend onderdeel en mogelijk een gebruiksaanwijzing voor het kapotte apparaat mee te nemen. Er is deskundige hulp aanwezig, zoals een elektricien, een naaister, een timmerman en een fietsenmaker. Wat brengt u mee: kleding, kleine meubels, elektrische apparaten, fietsen, serviesgoed, gebruiksvoorwerpen, speelgoed etc. Ook nodigen we u uit een vrijwillige bijdrage in één van de daarvoor bestemde spaarvarkens te deponeren. Koffie, thee en frisdrank zijn te verkrijgen tegen kostprijs.

Wanneer: 27 januari, 24 februari, 24 maart Tijd: van 11 tot ongeveer 4 uur Kosten: € 65,- lunch en materialen inbegrepen. Waar: 2e Daalsedijk 103, 3531 ED Utrecht (op zondag is het vrij parkeren in de buurt) Informatie: 06-55820619 [email protected] http://marikestokker.blogspot.com/p/workshops.html

Zondag 27 januari Workshop natuurschilderen Leren tekenen en schilderen begint met goed leren kijken, daardoor beleef je de directe omgeving veel intenser. Die eigen beelden en indrukken op papier krijgen, dat is een prachtig gevoel. Als voorbereiding op het schilderen En Plein Air zijn er in de maanden januari, februari en maart workshops over dit onderwerp in het atelier. We werken dan naar aanleiding van (eigen) natuurfoto’s. In april gaan we het veld weer in. Zowel beginners als gevorderden worden individueel begeleid om hun eigen stijl verder te ontwikkelen en tot verdieping van het beeldende werk te komen. Cursusleiding: Marike Stokker. Zij is een ervaren schilder en docent. Zij heeft o.a. 10 jaar lesgegeven op de basiscursus van de kunstacademie in Utrecht. In 2010 is zij begonnen te werken En Plein Air in de omgeving van Utrecht, maar ook in Groningen, Friesland, Duitsland en Connecticut (USA). Op haar blog beschrijft ze haar werkwijze en ontdekkingen van het het schilderen ‘En plein air’.

Van 3 juli 2012 tot en met 30 juni 2013 Amsterdammers en hun buitenplaatsen Rijke Amsterdamse kooplieden en bestuurders lieten in de 17e, 18e en 19e eeuw buitenplaatsen bouwen langs de Vecht, in Kennemerland en op de Utrechtse Heuvelrug. Ook Kasteel Groeneveld is een ‘Amsterdamse buitenplaats’. In het kader van het jaar van de buitenplaats is in Kasteel Groeneveld de tentoonstelling ‘Amsterdammers en hun buitenplaatsen’ te zien. De tentoonstelling kwam tot stand in nauwe samenwerking met het Oudheidkundig Genootschap Niftarlake (Vechtstreek) die zich hard maakt voor het behoud van buitenplaatsen en in 2012 haar honderd jarig bestaan viert. Fotografe Els Zweerink maakte speciaal voor deze tentoonstelling portretten van buitenplaatseigenaren Wanneer: van 3 juli 2012 t/m 30 juni 2013, elke dag van 11 - 17 uur, op maandag gesloten. Waar: Kasteel Groeneveld, Baarn www.buitenplaatsen2012.nl Tot en met 13 januari 2013 Aanschouw de Lusthoven aan de Vecht Sinds maart 2012 staat het Vechtstreekmuseum in het teken van het Jaar van de Historische Buitenplaats 2012. Passend bij dit themajaar is de tijdelijke tentoonstelling Aanschouw de Lusthoven aan de Vecht te zien. De tentoonstelling loopt nog even

Wanneer: zaterdag 26 januari van 14.00 tot 17.00 uur, zaal open om 13.45 uur Waar: buurthuis Oudwijk, Oudwijker-dwarsstraat 148 in Utrecht-Oost Informatie: stuur een email met vragen en opmerkingen naar [email protected] www.repaircafe.nl/utrecht

De Favoriete groene plek van... Hans Muller, natuur- en sterrenkundige

In deze rubriek nemen we een kijkje op de favoriete groene plek van diverse Utrechters. We voeren een gesprek over de schoonheid en het beleven van natuur en sluiten af met een fotoportret. We hebben afgesproken bij de bibliotheek in het park Oog in Al. De zon staat laag en schept een wereld met lange schaduwen van mensen en dingen. De meeste bomen hebben hun blad laten vallen en tonen hun statige silhouet. De warmte van de zon is te voelen, maar tegelijkertijd is het koud. Ik heb een stuk lege en droge bijenraat gevonden en laat het Hans ruiken, ook hij ruikt nog de honing.

Lekker lezen

‘Ik kom hier al van kindsaf aan, daarom is dit park is mijn favoriete groene plek. Toen ik twee jaar was, ben ik met mijn ouders in deze buurt komen wonen. Op zaterdagen gingen we hier boeken halen. Je kunt heerlijk binnen zitten en je kunt ook lekker buiten boeken lezen. Op alle banken in het park heb ik gezeten en een boek gelezen.’

Groen en geel

Hans raapt een klein geel blaadje van de grond en zegt: ‘We denken dat blaadjes geel worden in de herfst, maar dat is niet zo. Het is net omgekeerd. Het groen wordt weg gehaald, het geel blijft over. Daar waar het blad afbrak, maakt de boom een harslaagje, dan verdampt het vocht niet. Het groen is niet meer nodig, het blad is een wegwerpartikel geworden, een plastic bekertje. De boom wil het kwijt, laat het valllen. Het groen bevat chlorofyl, daar zit magnesium in. Chlorofyl lijkt veel op hemoglobine in ons bloed, maar daar zit ijzer in in plaats van magnesium.’

Ezelskus

Met de geur van de asfalt in onze neus, verspreid door de fabriek aan het Amsterdam-Rijnkanaal, lopen we naar de dieren. ‘In de zomer kun je hier wel twintig soorten zien. Er zijn nijlganzen, herten, ezels, kuifeenden, mandarijneenden, parelhoenders. En natuurlijk de vaste bewoners: merels, roodborstjes, winterkoninkjes, mezen, boomklevers, boomkruipers. Vroeger toen ik een jaar of achttien was, deed ik een boterham in mijn mond en stak ‘m door de draden van het hek door. Ik zakte door mijn knieën, dan kom je op gelijke hoogte met de kop van het dier. Ik herinner me dat ik dat bij een ezel deed. Per ongeluk kreeg ik een kus van die ezel, die lippen zijn heel zacht. Ach ja, wie kust er nu nooit een ezel in zijn leven?’

Een poepje hoort erbij

Hans wijst op een paar duiven die rondscharrelen. ‘De kunst van het duiven voeren is om ze op je hand te krijgen. Als je ze opschrikt door een beweging, kun je opnieuw beginnen. Het is ook leuk als ze op je hoofd komen zitten. Ze kunnen best een poepje laten vallen, dat hoort erbij. Je moet er wel een halfuurtje voor uittrekken. En als er teveel andere mensen langslopen, lukt het niet, dan schrikken ze telkens. Bloeyendael 20 november 2012, schilderij: Marike Stokker


Jonker Everhard Meyster

In de zeventiende eeuw was dit park het buiten van een edelman. De spoorlijn lag er nog niet. Vanaf Vredenburg tot aan hier was het onbebouwd, uitgezonderd wat tuinderijen. Meyster had een weddenschap gesloten en zou de Amersfoorters belonen die vanaf de heide een kei naar Amersfoort zouden slepen. Hij kreeg ze inderdaad zo gek, maar was geen gewenst burger meer, omdat de Amersfoorters als dom te boek kwamen staan. Toen is hij in Utrecht gaan wonen.

Lieflijke plaats in de natuur

Op Wikipedia heb ik een artikel geplaatst over de lieflijke plaats. In de literatuur heet dat de locus amoenus. Hier in dit park heb je de hoge boog, dat is een gedeelte dat hoger ligt en in een bocht, een beetje in de luwte. Daar kunnen stelletjes zitten, maar ook duistere lieden hun biertjes drinken. ‘s Avonds in de zomer is er vaak een spreeuwenvergadering. Dan landen er duizenden spreeuwen daar in die hoge bomen op de hoek. Als je daaronder op de grond gaat kijken, vind je overal spreeuwenmest. Tekst en foto: Susan van Schijndel Meer lezen over de locus amoenus? www.nl.wikipedia.org/wiki/Locus_amoenus


Zeehelden en zonnepanelen: Hou het simpel Onlangs lanceerde de gemeente het Initiatievenfonds Utrechtse Energie. Dit fonds wil onder meer het gezamenlijk gebruik van zonnestroom door burgers stimuleren. Ken je vier mensen in Utrecht die ook zonnepanelen op hun dak willen, dan kun je subsidie aanvragen. Maar hoe organiseer je zo’n aanschaf efficiënt? Hoe deden anderen dat? Bijvoorbeeld in de Zeeheldenbuurt. Zonder subsidie. Eigenlijk was het zo gepiept, de panelen plaatsen, aldus Hans van Engelenburg:”Ik denk dat ze per huis een halve dag bezig waren.’’ Maar alles bij elkaar heeft het toch wel twee jaar geduurd voor ze er stonden. Met enige trots toont hij het logo van buurtcomité Nova Zembla op het gelijknamige pleintje in de Zeeheldenbuurt. Grofweg de driehoek Biltstraat, Satreweg, Buys Ballotstraat in Utrecht Oost. Hans woont in de Willem Barentzstraat. Eind 2009 nam hij het initiatief om gezamenlijk zonnepanelen in te kopen. “We houden hier buurtlezingen en ik dacht: dat mag wel eens over zonnepanelen gaan. Dus nodigden we een installatiebedrijf uit dat er iets over kon vertellen.’’ Op de lezing kwamen zo’n 40 buurtbewoners af, meer dan Hans verwacht had. Sommigen wilden wel zonnepanelen, anderen zagen meer heil in isoleren of in een zonneboiler. Een vervolgavond met een energieadviseur maakte hen wegwijs in de mogelijkheden.

E-team

Er vormden zich subgroepjes om de voordelen van collectieve inkoop te onderzoeken. Hans: “We noemden ons ‘het E-team’.” Hij ‘trok’ het zonnepanelen-groepje, waar ook Hans Botman (ondernemer Sticks and Stuff, actief in Vereniging Energie-U, red.) en Peter van de Salm (eigenaar van Cloud Connect) in deelnamen.

“Zij weten veel over de techniek en de markt van zonnepanelen, ik werk bij ingenieursbureau Royal HaskoningDHV, dus hadden we geen aparte adviseur nodig om de juiste leverancier te selecteren en goede contracten te maken.’’ Hans Botman berekende hoeveel de panelen op zouden brengen. Elf huishoudens waren serieus geïnteresseerd. Met de keuze uit pakketjes van 3, 6, 9 of 12 panelen vroeg het E-team bij drie leveranciers offerte aan. ,,Het is belangrijk dat je steeds hetzelfde aanvraagt, zodat je de offertes goed kunt vergelijken,’’ benadrukt Hans. “Soms kunnen de panelen niet naar boven gedragen, dan is een kraan nodig om ze over het dak te tillen, dat geeft meerkosten. Bij sommige deelnemers moesten speciale leidingen naar boven getrokken worden, ook dat geeft extra kosten. Neem je meer dan 6 panelen, dan heb je een speciale meter nodig. Allemaal zaken om rekening mee te houden. Dan komen de offertes en is het zaak om iedereen op één lijn te krijgen. Welke offerte is voor de meeste mensen het gunstigst? “Hoe is de prijs-kwaliteitsverhouding van de panelen: de opbrengst, of de gebruikte materialen goed zijn, de kwaliteit van de omvormers, hoe lang ze mee gaan en of er garantie op zit. Sommige mensen wilden absoluut geen panelen uit China, omdat daar wellicht kinderarbeid aan te pas was gekomen.’’ De voorkeur van zeven van de elf huishoudens ging uit naar een leverancier die met Tsjechische panelen werkte, maar voor de andere vier was die keus niet optimaal. ,,We hebben die leverancier toen gevraagd om een beter aanbod voor hen.’’ Het voordeel van zo’n gezamenlijke inkoop is dus dat je dat naar beoogde leveranciers toe kunt gebruiken om over de prijs te onderhandelen. Anderzijds moet je wel zorgen dat iedereen ‘aan boord’ blijft omdat de gunstige prijs gebaseerd is op een groepskorting. Een oplopende staffelkorting geeft meer flexibiliteit.

Goede balans tussen collectief en privaat

Dan komt het aan op goede contracten afsluiten:”Gelukkig hadden wij daar allemaal wel ervaring mee. Het klinkt allemaal leuk en vriendelijk zonnepanelen, maar uiteindelijk gaat het gewoon om geld. In ons geval toch een totaalbedrag van 60.000 euro.’’ De contracten werden allemaal individueel tussen aannemer en de huishoudens afgesloten, waarbij de groepskorting werd verdeeld. Hans van Engelenburg schat dat de drie leden van zijn E-team zo’n 100 uur tijd hebben gestopt in het initiatief. Rest nog de vraag of het de moeite waard is geweest. “Zonnepanelen hebben vooral zin op een plat dak op het zuiden. Wij hebben een dak op het oosten: dat levert 30 tot 40 procent minder energie op dan een ideale ligging op het zuiden. Dat scheelt jaren terugverdientijd. Hans bespaart nu ongeveer 30 tot 40 procent op het electriciteitsgebruik. Hans: “Je moet een goede balans vinden tussen collectief en privaat en het zo simpel mogelijk houden. Eerst wilden we ook zonnepanelen op de flats achter ons, maar dat vergt veel meer organisatie: toestemming van alle eigenaren, een verdeelsysteem voor de zonnestroom, een verdeelsleutel voor de aandelen.’’ Ook subsidies aanvragen is individueel geregeld. De meeste ‘zonnehelden’ doen het overigens zonder subsidie, want dat gaf veel rompslomp. Het nieuwe Initiatievenfonds van de gemeente wil de aanvraagprocedure simpel houden. In 2011 brachten de 61 zonnepanelen in de Zeeheldenbuurt ca. 11.000 kWh uur op. Meer informatie over het buurtcomité: www.novazemblabla.nl Meer informatie over het Initiatievenfonds: www.utrecht.nl/energiepuntwonen Kijk ook eens op onze website: www.milieucentrumutrecht.nl onder Klimaat en Energie.

Zaterdag 19 januari Snert-wandeling, Amerongen Winterwandeling in het Amerongse Bos met na afloop heerlijke erwtensoep. Georganiseerd door het Utrechts Landschap. Wanneer: zaterdag 19 januari van 14.00 tot 16.00 uur Waar: start vanaf Tabaksschuur, Veenseweg 8, Amerongen. Parkeren bij sportcomplex de Burgwal Kosten: € 3,- p.p. te voldoen bij de start Aanmelden: via [email protected] www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 19 en zondag 20 januari Tuinvogeltelling Doe mee met de Nationale Tuinvogeltelling 2013. Geniet van de vogels in uw tuin en laat ons weten wat u ziet. Alle vogels tellen mee! Waar: uw tuin of balkon Wanneer: Zaterdag 19 en zondag 20 januari Informatie: www.tuinvogeltelling.nl www.vogelbescherming.nl Zondag 20 januari Winterwandeling Den Treek Middagwandeling kris-kras door Den Treek speurend naar (roof)vogelleven en wintergasten. Via het Hazewater komen we langs onze teltrekpost, waarna we het heidebiotoop verruilen voor een biotoop van gemengd bos en oude lanen. Georganiseerd door Vogelwacht Utrecht. Wanneer: zondag 20 januari van 12.00 tot 15.30 uur Waar: Vertrek vanaf parkeerplaats Paradijsweg, Leusden Kosten: onbekend www.vogelwerkgroepamersfoort.nl Woensdag 23 januari Kindernatuur activiteit bij Beerschoten, De Bilt Insecten en leer hoe je een insect kan tekenen Het Utrechts Landschap geeft informatie over het onderwerp. De kinderen knutselen iets en gaan ongeveer een uur het bos in, mits het weer het toelaat. Wanneer: woensdag 23 januari van 14.00 tot 16.00 uur Waar: Paviljoen Beerschoten, De Holle Bilt 6, De Bilt Kosten: € 4,- inclusief limonade en iets lekkers

Aanmelden: voor dinsdag 22 januari uitsluitend per e-mail (ook voor informatie): [email protected] Bijzonderheden: leeftijd 5 tot 12 jaar, maximaal 10 kinderen per middag. Bij minder dan 4 aanmeldingen gaat de middag niet door. Bij slechte weersomstandigheden behoudt Het Utrechts landschap zich het recht voor het thema aan te passen www.utrechtslandschap.nl Vrijdag 25 januari Lezing Innovatief Landschap - nieuwe rollen, Houten Met Peter Lubbers, Bureau Lubbers en Harro de Jong, Buro Harro. De derde lezing in de lezingenreeks “Innovatief Landschap” gaat over: De landschapsarchitectuur neemt steeds meer ruimte in en trekt de stad in; tot en met de pocketparks of de stedelijke daktuinen. Maar, wat is de rol van de landschapsarchitect? De eigenzinnige kunstenaar, de landscape urbanist of het onderhandelaar en manager type dat interdisciplinair leiding geeft aan een groot team specialisten? Als we de recent verschenen publicatie The Landscape Urbanism Reader willen aanhalen, dan is het aan de landscape urbanist om ons verstedelijkte landschap goed vorm te geven: immers, alles begint bij en is het landschap. Maar, wat zijn de praktijkervaringen van de landschapsarchitect tegenover de verwachtingspatronen van zijn opdrachtgevers? Wanneer: vrijdag 25 januari van 15.00 uur tot 17.00 uur, inloop vanaf 14.30 uur Waar: Architectuurcentrum Makeblijde aMb, Oud Wulfseweg 3, Houten Kosten: €15,- inclusief drankje na afloop per lezing , €10,- studenten Aanmelden: [email protected], na betaling ontvangt u een entreebewijs Informatie: www.architectuurcentrummakeblijde.nl www.nvtl.nl www.makeblijde.nl


Vrijdag 25 januari Workshop Rozenpilaar vlechten, Woudenberg Samen met Agnes van Bemmelen gaat u van wilgentenen rozenpilaren vlechten. De pilaar is het komende tuinseizoen te gebruiken voor klimrozen, lathyrus of andere klimplanten. Georganiseerd door Groei & Bloei afdeling Amersfoort. Inschrijven uiterlijk drie weken voor aanvang workshop Er worden rozenpilaren gevlochten van 1,75 tot 2 m., maar als er liefhebbers zijn, kan het zelfs tot 2,5 m. Zo krijgt uw tuin een heel bijzonder, verticaal accent. Wanneer: vrijdag 25 januari van 9.30 tot 12.30 uur Waar: Atelier “Willow-Works”, Vieweg 12, Woudenberg Kosten: leden € 40,-; niet-leden € 47,50, dit is inclusief € 20,- voor het materiaal en gebruik van gereedschap, koffie of thee met iets lekkers Aanmelden: via het inschrijfformulier van Groei&Bloei. Minimaal 6 en maximaal 8 personen Informatie: Alice Oortgiesen tel. 0338890621 Bijzonderheden: trek gemakkelijke kleding aan die vies mag worden www.amersfoort.groei.nl

Zaterdag 26 januari Workshop Landschapsfotografie, Culemborg In de ‘Genieloods’ begint Paul Ruks met een kleine presentatie waarna de deelnemers ‘in het veld’ aan het werk gaan. Na de middaglunch worden de gemaakte foto’s besproken. Met de opgedane kennis gaan de deelnemers naar buiten om nog interessantere en spannender foto’s te maken. Wanneer: zaterdag 26 januari van 10 tot 16 uur Waar: Genieloods Werk aan het Spoel, Goilberdingerdijk 40 4106 LC Culemborg


De Natuurgidsencursus IVN is een officiële en erkende opleiding die wordt afgesloten met een diploma. Sluitingsdatum inschrijving: 1 december 2012 Wanneer: woensdag 16 januari 2013 tot maandag 16 juni 2014. Donderdagavond om de twee weken en elke vier weken is er een excursie op zaterdagmorgen. In de schoolvakanties van regio Midden-Nederland zijn er geen cursusactiviteiten. Waar: CNME Amersfoort. Natuurgebieden in en rond Amersfoort. Aanmelden: met het inschrijfformulier te verkrijgen via de website van IVN Amersfoort. Onder het kopje actueel. Informatie: Mw. A. van Leeuwen tel. 033-4616232 of per e-mail: [email protected] of [email protected]

Bewust tuinieren, foto: Susan van Schijndel De afdeling van Groei & Bloei Zeist omvat ook Bunnik, Odijk en Werkhoven. Lid worden? Informatie bij de secretaris Mevr. J.Brinkman.tel. 030-6567739 of per e-mail: [email protected]. Alle leden ontvangen naast het mooie blad Groei & Bloei een verenigingsboekje vol plaatselijke informatie. Ook krijgen zij tweemaal per jaar een overzicht van de activiteiten. Korting met uw Groei & Bloei ledenpas Wanneer: dinsdag 15 januari om 20.00 uur Waar: NoorderLichtkerk, Bergweg 92 B, 3707 AE Zeist Kosten: leden van Groei&Bloei en één huisgenoot gratis, niet-leden €4,Aanmelden: niet nodig zie: www.zeist.groei.nl Woensdag 16 januari Lezing milieubewust tuinieren, Doorn Groei&Bloei afdeling Doorn organiseert een lezing over milieubewust tuinieren. Bart Heijne, lid van de Vereniging voor Veldbiologie uit Wageningen komt u meer vertellen over de samenhang van beestjes en de tuin.

IVN Amersfoort en andere natuurorganisaties. Tijdens deze Natuurgidsencursus zult u de natuur in al haar aspecten ontdekken, beleven en begrijpen. Alle aspecten van de natuur komen aan de orde, zoals flora, fauna, landschappen, duurzaamheid, en ecologie. Met deze cursus leert u excursies begeleiden, natuuractiviteiten organiseren voor de jeugd, of andere activiteiten binnen de werkgroepen van het IVN of andere natuurorganisaties begeleiden. Bevlogen, enthousiaste docenten en sprekers reiken u theoretische en praktische kennis aan. U ontvangt een IVN cursusmap voor Natuurgidsen en u gaat aan de slag met praktijkopdrachten. Thuis zult u gemiddeld vier uur per week bezig zijn met o.a. lezen, voorbereiden oefenexcursies en presentaties. U rondt de cursus af met een onderzoeksverslag en een presentatie.

Zaterdag 19 januari Workshop Kruidenremedie Leuk die kruiden, maar hoe kunt u ze gebruiken in je dagelijkse leven? In deze workshop leert u over een aantal veel gebruikte geneeskrachtige kruiden, hun werking en basismethoden voor verwerking. Petra Wilbrink van AlmaTerra vertelt u meer over de rol die kruiden door de eeuwen heen hebben gehad. U gaat naar huis met twee heerlijke, zelfgemaakte producten, zoals een crème, zalf of tinctuur. De workshop duurt ongeveer 2 uur. Wanneer: zaterdag 19 januari van 11.00 tot 13.00 uur Waar: Kluutweide 2, 3993 CG in Houten Kosten: €30,- p.p. incl. BTW, inclusief reader, koffie en thee en uw zelf gemaakte producten Bijzonderheden: 5 tot 12 deelnemers Informatie: Petra Wilbrink tel. 06-14213068 of per email: [email protected] zie: www. almaterra.nl

UMC als kleine duurzame stad


duurzaamheid is niet duur, maar levert juist veel op. Doordat men elkaar stimuleert in creativiteit, beschikt het UMC over het energiezuinigste rekencentrum ter wereld. Veel stroomverbruik zit in de koeling van de servers die bij het rekencentrum horen.

Hypermodern vliegwiel

Voorheen werden de servers traditioneel gekoeld en waren er accu’s die zich steeds moesten opladen. Dat kostte veel stroom. Samen met leveranciers hebben UMC-medewerkers ventilatoren ontwikkeld die met buitenlucht koelen. Die accu’s zijn vervangen door een hypermodern vliegwiel. Innovatie en stimulatie loont dus. Duurzaamheid, het UMC is ervan doordesemd. Het Nationaal Kinder Oncologisch Centrum (NKOC), dat over enkele jaren opgeleverd wordt, moet energieneutraal zijn.

Mobiliteit Een ziekenhuis dat mensen geneest en vervolgens zorgt voor een vervuilde omgeving kan niet, vindt de Raad van Bestuur. En dus wil het Universitair Medisch Centrum Utrecht ook voorop lopen in duurzaamheid. “Wij zijn het enige ziekenhuis in Nederland dat een certificering heeft voor ons milieuzorgsysteem”, zegt Herman Bol, lid van de Raad van Bestuur. Ieder jaar wordt het ziekenhuis gecontroleerd door het bureau Lloyds. Hoe gaat men om met het ziekenhuisafval en chemische middelen? Hoe het oppervlaktewater niet te veel belasten? Met zo’n 11.000 medewerkers en 3500 studenten is het UMC een kleine stad, die zijn invloed doet gelden op de omgeving.

MRI-scanners

Veel aandacht gaat uiteraard naar de techniek. Het afvalwater controleert men regelmatig op verontreiniging voor het in de riolering komt. Alle lampen zijn energiezuinig. Het UMC-bestuur is in gesprek met Philips geweest om de mri-scanners zo energiezuinig mogelijk te maken. Een mri-scanner kan daardoor in aanschaf duurder zijn, maar door een lagere energierekening juist goedkoper uitvallen. Daarmee lost men meteen een misverstand op:

Medewerkers worden met vergoedingen gestimuleerd zoveel mogelijk met het openbaar vervoer te komen. De buslijnen 11 en 12 zorgen voor een frequente verbinding met de Binnenstad en het Centraal Station. Wie met de auto komt, kan deze in de parkeergarage, die komend jaar klaar is, zetten. De tram die naar de Uithof zal rijden, laat nog tot 2018 op zich wachten. Weliswaar is de aannemer volop in de weer met de ontwikkeling en aanleg van de tramsporen elders in de stad. En de fiets? Opvallend is dat UMC-bestuurslid Bol met geen woord rept over het gebruik van het rijwiel van en naar het ziekenhuis. Er is toch een enorm aantal studenten dat naar de collegezalen in het UMC rijdt?. En dat schoon en geluidloos!

Triple Aim-organisatie

“Ik ben zelf geinspireerd geraakt door het vraagstuk van duurzaamheid, toen ik werkte onder de vleugels van Herman Wijffels, bij de Rabobank. Daar heb ik echt dat thema zich zien ontwikkelen. Duurzaamheid is een pijler van je bestaansrecht. Zo wordt je een triple Aim-organisatie: je levert goede zorg, tegen zo gering mogelijke kosten en levert tegelijk een bijdrage aan de gezondheid van mensen”, zo zegt bestuurslid Bol tot slot. Tekst: Guus Albrecht

Bart vertelt op een aardige manier waar u op moet letten om zo milieuvriendelijk te tuinieren. Altijd al meer willen weten over tuinieren zonder bestrijdingsmiddelen? Kom dan naar deze lezing. Wanneer: woensdag 16 januari, tijd nog onbekend Waar: Moestuin Bartimeus, Driebergsestraatweg 44, Doorn Kosten: leden gratis, niet-leden €2,50 Aanmelden: niet nodig zie: www.doorn.groei.nl Woensdag 16 januari 2013 tot maandag 16 juni 2014 Natuurgidsencursus IVN Amersfoort Deze Natuurgidsencursus geeft een goede basis om actief aan de slag te gaan binnen

Bewust tuinieren, foto: Susan van Schijndel

Winterplaatje, foto: Heleen Hüpscher


De wolzwever

Bij onderstaande adressen is het Utrechts Milieublad gratis te verkrijgen:

Wolzwever, foto: Sim Visser

Vlieg vermomd als hommel

In het voorjaar kom je in de tuin soms een merkwaardig uitziende hommel tegen met een lange zuigsnuit. Deze staat recht naar voren als een lans dat lijkt op een vervaarlijk steekapparaat. Het gaat hier om een onschuldige zuigsnuit, waarmee hij nectar uit diepe bloemkelken kan bereiken. Dit is dan ook geen hommel, maar een wolzwever die tot de vliegenfamilie hoort. Als je goed kijkt, vallen de vliegenkenmerken wel op. Hij heeft dunne poten en de voor vliegen typische grote ovale facetogen. Verder staan de vleugels zijwaarts in rust, terwijl veel hommels en bijen hun vleugels op hun rug vouwen. Tenslotte heeft hij geen opvallend gekleurde beharing en gekleurde patronen, zoals bij hommels. De wolzwever bootst de hommel na, zodat vogels en andere roofinsecten hem met rust laten. Hommels hebben immers een angel, waarmee ze belagers een pijnlijke herinnering kunnen bezorgen. De wolzwever heeft geen angel, maar wekt bij belager wel de suggestie. Dit verschijnsel noemen we mimicry. De latijnse naam voor wolzwever (Bombylius) lijkt ook op de latijnse naam voor hommel (Bombus).

Bijzondere kenmerken

De meest voorkomende wolzwever is de ‘gewone wolzwever’, die je ook regelmatig in tuinen aantreft. Deze heeft de grootte van een hommel en heeft een opvallende brede donkerbruine lengtestreep op de voorvleugel. Het vlieggedrag is heel typerend en fraai om te zien. Ze zijn in staat om ‘doodstil’ voor een bloem te hangen waaruit ze met hun lange zuigsnuit nectar opzuigen. Hierbij slaan de vleugels wel 300 keer per minuut. Op deze manier lijkt de wolzwever op de kolibri en de kolibrivlinder. Het betreft diersoorten die

onafhankelijk van elkaar dezelfde techniek hebben ontwikkeld, ook wel convergente evolutie genoemd. De paring gaat net zoals de vlinders en wantsen het doen: met de achterlijven tegen elkaar.

Broedparasiet

De wolzwever vliegt van half maart tot juni. Na bevruchting bepoedert het vrouwtje haar eieren eerst met zand alvorens ze de eieren vlakbij de nestingang van solitaire bijen en wespen legt. De larven kruipen vervolgens in het nest van o.a. de zandbij en vervelt daar in een trage made. Daar doet hij zich eerst tegoed aan de stuifmeelvoorraad. Vervolgens wordt de bijenlarve geconsumeerd.

Russische baboesjka

Een aantal soorten zijn zelf hyperparasitair op de larven van sluipvliegen. Hiermee wordt bedoeld dat de wolzwever parasiteert op een ander broedparasiet. Bijvoorbeeld een sluipvlieg parasiteert op een vlinderrups, die vervolgens weer geparasiteerd wordt door een wolzwever. Alsof het Russische baboesjka poppetjes zijn. Tekst: Sim Visser

Zandbij foto: Nigel Jones

Bibliotheek De Meern Bibliotheek Kanaleneiland Bibliotheek Lunetten Bibliotheek Oog In Al Bibliotheek Parkwijk Bibliotheek Vleuten Bibliotheek Zuilen Boerderij Hazenveld Bureaubewust Buurtcomite Voordorp Vooruit Buurthuis Nieuwe Jutter Centrale Bibliotheek Utrecht Centrum Sterrenzicht Cumulus Welzijn / Buurtcentrum De Leeuw Cumulus Welzijn / Buurthuis De Bram Cumulus Welzijn / Buurthuis Einstein Cumulus Welzijn / Buurthuis Oudegracht Cumulus Welzijn / Buurthuis Oudwijk Cumulus Welzijn / Buurthuis Sterrenzicht Cumulus Welzijn / Anders actief Cumulus Welzijn / Transit De Groeneweg Slagerij Dienstencentrum Zuilen Het Vorstelijk Complex Dierenbescherming Utrecht, Amersfoort e. o. Informatie Centrum Utrecht (ICU) Portes Buurthuis De Ravelijn Portes Buurthuis De Tol Portes Buurthuis De Uithoek Portes Buurthuis Rosa Portes Buurthuis Zuilen Portes Dienstencentrum De Barkel Portes Dienstencentrum De Plantage Portes Dienstencentrum West Portes Sociaal Cultureel Centrum De Musketon Rio de Bio Stadsboerderij de Eilandsteede Stadsboerderij de Gagelsteede Stadsboerderij de Griftsteede Stadsboerderij de Koppelsteede Uit de Kunst Universiteitsbibliotheek De Uithof Wijkbureau Oost/Noordoost Wijkbureau Overvecht Wijkbureau West Wijkbureau Zuid Wijkbureau Leidsche Rijn Wijkservicecentrum Vleuten-De Meern Wijkwinkel Votulast Winkel van het Utrechts Landschap Zalen- en activiteitencentrum “De Kargadoor”


deze wandeling vertelt de gids over de rijke historie van dit landgoed. Wanneer: zondag 6 januari om 14.00 uur Waar: vertrekpunt Paviljoen Beerschoten, De Holle Bilt 6, 3732 HM De Bilt Kosten: gratis Aanmelden: niet nodig zie: www.utrechtslandschap.nl Woensdag 9 januari Kindernatuur activiteit bij Landgoed Beerschoten Wat gebeurt er in de winter in het bos? Het Utrechts Landschap geeft informatie over het onderwerp. De kinderen knutselen iets en gaan ongeveer een uur het bos in, mits het weer het toelaat. Wanneer: woensdag 9 januari van 14 tot 16 uur Waar: Paviljoen Beerschoten, De Holle Bilt 6, De Bilt Kosten: € 4,- inclusief limonade en iets lekkers Aanmelden: voor dinsdag 8 januari en uitsluitend per e-mail (ook voor informatie): [email protected]. Bijzonderheden: leeftijd 5 tot 12 jaar, maximaal 10 kinderen per middag. Bij minder dan 4 aanmeldingen gaat de middag niet door. Bij slechte weersomstandigheden behouden wij ons het recht voor het thema aan te passen zie: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 12 januari Werken in het landschap Woerden Werkgroep Landschapsbeheer organiseert Landschapsonderhoud Wanneer: zaterdag 12 januari van 10.00 uur tot ongeveer 15.00 uur Waar: Fietspad bij de Brandweerkazerne, Boerendijk 34, Woerden www.sites.google.com/site/ivnwoerdeneo/ kalender

Landgoed Beerschoten, foto: Heleen Hüpscher Zondag 13 januari Stap je warm en kijk om je heen Lage Vuursche Stevige wandeling door de Bossen van Lage Vuursche, waarbij wordt stilgestaan bij de verschillende soorten landschappen die u tegenkomt. Wanneer: zondag 13 januari om 14.00 uur Waar: startpunt bij Kuil van Drakensteyn, Lage Vuursche Kosten: gratis Aanmelden: niet nodig zie: www.ivn-eemland.nl Dinsdag 15 janauari Dia-lezing avond bij Goei&Bloei afdeling Zeist “De ongekende weelde van voorjaarsbloeiers, er is meer dan violen en primula´s” Tijdens deze interessante lezing zal Hans Kramer, bekend kweker en eigenaar van kwekerij de Hessenhof in Ede, tientallen voorjaarsbloeiers laten zien die de moeite

Landgoed Beerschoten, foto: Heleen Hüpscher

waard zijn om aangeplant te worden. Hij vertelt over de verzorging en met welke planten het best gecombineerd kan worden, zodat men zo lang mogelijk van bloei weet te genieten. Wie al eerder lezingen van Hans Kramer bijwoonde weet dat het weer een bijzonder boeiende avond zal worden. Zelf schrijft hij over dit onderwerp het volgende: Wie in het voorjaar naar het tuincentrum gaat om lentebloeiers aan te schaffen komt zo op het eerste gezicht niets tekort. Het lijkt wel of alles in bloei staat, of het nu voorgetrokken is of niet. Bij nadere beschouwing blijkt dat maar een paar soorten vaste planten de hoofdmoot vormen. Waarom? Omdat ze zo gemakkelijk in grote aantallen te kweken zijn. Dat is jammer want op deze wijze missen we veel van de charme die de rijkdom aan voorjaarsplanten biedt. Er zijn honderden soorten die jammer genoeg nauwelijks aangeboden worden omdat ze voor de groothandel (en 90% van de in Nederland aangeboden planten stammen daar vanaf) te traag zijn om op te kweken. En traag in de opkweek betekent zeker niet dat ze moeilijk zijn. Integendeel, het is meestal zo dat dit soort planten juist jarenlang zonder omkijken vast in de tuin kunnen blijven staan en elk jaar in omvang toe nemen. Kom daar maar eens om bij een viool of een primula die bijna jaarlijks gescheurd moet worden. Wel is het zo dat deze planten vaak op het moment van aankoop nog niet voldoende tonen, nog niet visueel aantrekkelijk zijn, zoals de handel dat noemt. Ook moet U in het begin wat extra geduld betrachten, want het duurt vaak een paar jaar voordat de plant haar volle schoonheid toont. Dat zorgt er vaak voor dat dit soort planten op de kwekerij blijven staan en tot winkeldochters verworden.


Uit de media

Lijnbus 90 procent schoner

Patricia Westgeest


de landelijke kranten of van het internet. Dit was voor de rubriek Uit de Media.

Eind november bereikte ons het bericht dat Patricia Westgeest plotseling is overleden. Zij was al meer dan 15 jaar als vrijwilligster verbonden aan het Milieucentrum. In het begin werkte ze voor de Knipselkrant, de voorganger van het Utrechts Milieublad. Voor dit blad schreef zij in de rubriek Bladeren samenvattingen van wat er zoal in tijdschriften over milieu en duurzaamheid verscheen. Toen het Milieucentrum begin 2012 de bibliotheek ophief en dus de meeste abonnementen opzegde, haalde zij haar stukjes ook uit

Patricia was niet erg mededeelzaam over haar persoonlijke leven. We hebben haar vooral leren kennen als iemand die gepassioneerd kon discussiëren over recht en onrecht op onze wereld of over de aantasting van natuur en milieu. Ze was daar oprecht bij betrokken, haar idealen waren zuiver. Ze heeft zich steeds enthousiast ingezet voor het Milieucentrum. We zullen haar missen.

Groene agenda

Januari

Dinsdag 1 en zaterdag 5 januari Gezinsactiviteit schaapskooi Heidestein Schaapskooi Heidestein is in gebruik als informatiecentrum. Kinderen mogen helpen met het voeren van de Drentse heideschapen om half vier. U kunt hier koffie/ thee, Cup-a-Soup, glühwein, fris en koeken kopen. Wanneer: dinsdag 1 en zaterdag 5 januari van 13.30 tot 16.30 uur Waar: hoofdingang landgoed Heidestein via de Prinses Margrietlaan in Zeist Kosten: gratis Zie: www.utrechtslandschap.nl Vrijdag 4, 11, 18 en 25 januari Biologische Boerenmarkt in Utrecht Elke vrijdag brengen de biologische boeren hun verse producten naar hartje Utrecht. Het zijn kwaliteitsproducten, de lekkerste, de mooiste, vers van de boerderij. Er is een ruim aanbod aan koeien-, schapen-, geitenkaas, groenten en fruit, brood en gebak, sappen, mooie warme schapenvachten, vlees en duurzaam gevangen vis. Je proeft de aandacht. Uiteraard heeft u de gelegenheid om vragen te stellen, zodat u écht weet wat u eet. Wanneer: vrijdag 4, 11, 18 en 25 januari van 10.00 tot 18.00 uur Waar: op het Vredenburgplein te Utrecht Zie: www.boerenmarktutrecht.nl Vrijdagen 4 en 18 januari en 1 februari en 15 februari Kijkavond Publiekssterrenwacht Schothorst In de wintertijd genieten we van de vroege donkerte. Het is dan goed mogelijk om andere hemelobjecten dan de zon waar te nemen met de grote telescoop. We proberen elke Kijkavond een ander hemellichaam in de kijker te zetten: denk aan de Pleiaden (dat kleine ‘steelpannetje’), de Orion Nevel, het Andromeda stelsel of

één van de vele bolhopen (een bolvormige groep sterren die rond een sterrenstelsel draait, red.) die ons melkwegstelsel rijk is. Gedurende de wintertijd zijn we elke 1e en 3e vrijdag van de maand vanaf 20.00 uur geopend voor een Kijkavond. Mits het helder (genoeg) is natuurlijk. Of de Kijkavond door gaat ziet u op onze website. Wanneer: vrijdagen 4 en 18 januari en 1 februari en 15 februari van 20.00 uur tot 22.00 uur Waar: Publiekssterrenwacht Schothorst, Schothorsterlaan 27, Amersfoort Kosten: gratis Informatie: [email protected] Zie: www.publiekssterrenwacht.nl Zaterdag 5 januari Wandeling van molen tot molen Het Utrechtse Landschap organiseert een wandeling van molen tot molen met glühwein. De bezoekers van Molen De Hoop wandelen onder leiding van een gids naar de Loenderveense Molen. In beide molens geven de molenaars uitleg over de

techniek en de geschiedenis van de molen. De wandeltocht van ca. 7 km gaat langs de rivier de Vecht. Om weer op temperatuur te komen staat er in Molen De Hoop na afloop een glaasje glühwein klaar. Wanneer: zaterdag 5 januari om 12.00 uur Waar: De Hoop, Dorpsstraat 106, Loenen a/d Vecht Kosten: molendonateurs en beschermers van het Utrechts Landschap € 3,- / nietbeschermers € 4,Aanmelden: niet noodzakelijk zie: www.utrechtslandschap.nl Zondag 6 januari Wandelexcursie Beerschoten Door het Utrechts Landschap wordt er een wandeling bij Beerschoten georganiseerd. Duur van de wandeling is ongeveer 1,5 uur. Landgoed Beerschoten is een prachtig bosgebied, vlakbij de stad Utrecht. Het landgoed in De Bilt behoort tot de mooiste landgoederen van de Utrechtse Heuvelrug. In het gebied komen reeën, de das, de vos en vele vogels voor zoals de raaf. Tijdens

Bestuur Regio Utrecht wil het openbaar vervoer in de stadsregio gunnen aan Qbuzz. Deze vervoerder claimt met 90 procent minder CO2uitstoot te kunnen rijden door via een satelliet het rijgedrag van de buschauffeur buitenspel te kunnen zetten. De chauffeurs zelf hebben zo hun bedenkingen. “Ik geloof daar niets van”, zegt Robert Post, buschauffeur bij GVU-Connexxion, straks rijdend voor Qbuzz.

Aanbestedingsprocedure

Het is nog maar de vraag of openbaar vervoerder Connexxion zich zo gauw gewonnen geeft. De aanbestedingsprocedure is immers in de regio nog niet ten einde. Connexxion heeft beroep aangetekend. De aanbestedingsprocedure van het BRU sleept zich al enige jaren voort en de rechter kwam er zelfs aan te pas. Ook de nieuwe procedure, die daarna volgde, verloopt verre van gladjes. BRU besloot het OV in de stadsregio Utrecht vanaf december 2013 te gunnen aan Qbuzz. Maar OV Regio Utrecht BV (met als enige aandeelhouder Connexxion Openbaar Vervoer NV) heeft nu wederom bezwaar aangetekend. De vervoerder heeft bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven een kort geding aanhangig gemaakt. BRU (dat overigens per 1 januari 2013 ophoudt te bestaan) wil een openbaar vervoerder, die op de gunstigste voorwaarden vervoer in de stadsregio aanbiedt. Wie zegt dat de toekomstige vervoerder met minder luchtvervuilende bussen het lijnennet in de regio exploiteert? Op de nogal summiere site van Qbuzz maakt men geen enkel woord vuil aan welk type bus men over een jaar wil inzetten. Triomfantelijk zegt Qbuzz op zijn website de concessie in de Regio Utrecht gewonnen te hebben.

Satelliet

Schonere lucht in stad en regio is even belangrijk als goed openbaar vervoer. Voor het BRU reden de strengste milieueisen op te leggen aan de nieuwe exploitant. Qbuzz beweert het antwoord gevonden te hebben in de satellieten. Een gps-systeem houdt tot op de meter bij waar de nieuwe bussen, die vanaf begin december 2013 moeten rijden, zich bevinden. In straten waar de luchtvervuiling groot is, bijvoorbeeld Vredenburg, bepaalt de elektronica hoe snel de bus mag en in welke versnelling dat gebeurt. Het systeem is nieuw voor Nederland. Buschauffeur Post moet het allemaal nog zien. “Als de techniek het laat afweten, valt alles dan stil?” Volgens Post kan BRU veel eenvoudiger milieuwinst boeken door de verkeerslichten op buslijnen veel beter af te stellen. “We rijden nu van rood naar rood, dat is pas slecht voor het milieu”.

Euro VI-norm

Het regiobestuur laat weten dat Qbuzz het beste busvervoer in verhouding tot de prijs levert. Connexxion/GVU heeft het nakijken. Vanaf 8 december volgend jaar moeten in stad en regio, bussen rijden die voldoen aan de Euro VI-norm. Die rijden op schone diesel, gefabriceerd uit aardgas. Het Wijk C-comité bekijkt een en ander met argusogen en is bevreesd dat de eventuele nieuwe vervoerder de door het BRU gedicteerde strengere milieunormen aan zijn laars lapt. Qbuzz krijgt Van het BRU het recht tien jaar lang het openbaar vervoer te verzorgen in de stadsregio. Of vanaf december 2013 de blauw-oranje bussen daadwerkelijk door stad en regio rijden, valt nog te bezien. Het is zaak deze hele kwestie nauwlettend op de voet te volgen. Tekst: Guus Albrecht Meer weten? Kijk op www.regioutrecht.nl www.qbuzz.nl

Colofon

Het Utrechts Milieublad is een onafhankelijke uitgave van het Milieucentrum Utrecht waarin milieu-activiteiten en praktische informatie is gebundeld. De uitgave verschijnt eens per twee maanden met een oplage van 600 ex. Abonnementen Een abonnement op het Milieublad is kosteloos. Wel worden de portokosten in rekening gebracht. Aanmelding op het redactieadres. Het Milieublad is ook gratis af te halen.

Utrechts Milieublad No 46

januari/februari 2013

Redactie Heleen Hüpscher, Nathalie van Doesburg, Susan van Schijndel, Guus Albrecht, Erna de Hollander, Sim Visser, Monique Claringbould, Inge Dekker en Marike Stokker (eindredactie). Vormgeving Marike Stokker Foto’s Heleen Hüpscher (omslagfoto), Susan van Schijndel, Martijn van Andel. Enkele foto’s uit Flickr en Wikipedia. Foto’s en grafieken afkomstig van de sites www.flickr.com en www.wikipedia.org vallen onder de Creative Commons licentie. Zie hiervoor: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0

Zeehelden en zonnepanelen Agenda: Natuurschilderen

Productie en distributie Milieucentrum Utrecht Oudegracht 60 3511 AS Utrecht telefoon: 030 236 72 40 e-mail: [email protected]

Fort Blauwkapel

Het Utrechts Milieublad is gemaakt op 100% kringlooppapier. Artikelen uit het Milieublad mogen overgenomen worden, mits ze zijn voorzien van bronvermelding. Deadline aanleveren kopij en agendapunten no. 47 maart/april 2013: 8 februari

De wolzwever UMC als duurzame stad Uitgave van het Milieucentrum Utrecht

februari 2013

Recommend Documents