NIEUWJAARSVERSLAG WWW.HISTORISCHCENTRUMOVERIJSSEL.NL FEBRUARI 2013
DE HOOGTEPUNTEN VAN 2012 Het was een bijzonder jaar voor het Historisch Centrum Overijssel. Aan de ene kant weer volop projecten en resultaten en aan de andere kant een stevige bezuiniging met gevolgen, helaas ook personele gevolgen. U zult over de vele hoogtepunten van het afgelopen jaar alles lezen in dit publieksverslag! Ik kan als directeur met recht weer trots zijn op de organisatie en vooral op onze medewerkers en de vele vrijwilligers die met enthousiasme en doorzettingsvermogen alles mogelijk maken. Veel dank! Ook veel dank uiteraard aan onze sponsoren, subsidieverstrekkers en partners met wie we alle resultaten hebben gerealiseerd. Een paar punten wil ik aanstippen. De projecten over onze nieuwe Overijsselaars hebben mij erg geïnspireerd. De projecten over de Molukse gemeenschap in Zwolle, de Turkse gemeenschap in Zwolle en de Syrisch orthodoxe christenen in Twente hebben aangetoond dat de geschiedenis van nieuwkomers ook onderdeel is geworden van de Overijsselse geschiedenis. De publicaties die over deze nieuwe Overijsselaars zijn verschenen, geven een prachtig inzicht in de komst en de inbedding
van deze mensen in de Overijsselse maatschappij. Het tweede project is MijnBuurtMijnVerhaal, als onderdeel van ons bredere programma MijnStadMijnDorp. Een project over Westenholte, Voorst en Frankhuis voor en door bewoners in de wijken zelf. Een enorm succes mede dankzij de inspirerende samenwerking met Driezorg. Het project was een pilot die zeker vervolg krijgt op verschillende plaatsen in Overijssel. Ondanks
bezuinigingen kan 2012 voor het HCO qua resultaten een goed jaar genoemd worden. Ook voor de komende beleidsperiode 2013-2016 zult u nog veel van ons horen en zullen we met name in het digitale domein nog meer aan de weg timmeren. Bert de Vries Directeur Historisch Centrum Overijssel twitter.com/directeurHCO
AANWINST VAN 2012: HET ARCHIEF VAN DE KONINKLIJKE KWEKERIJ MOERHEIM TE DEDEMSVAART Het archief van de Koninklijke Kwekerij Moerheim in Dedemsvaart werd in 2012 overgedragen aan het Historisch Centrum Overijssel. Het loopt over de jaren 1888-1989 en heeft een omvang van 13 strekkende meter. Het archief vertelt het verhaal van Bonne Ruys, de grondlegger van de kwekerij. Hij werd in 1865 geboren en startte in 1888 zijn eigen bedrijf. Door zijn kweekkunsten ontstonden succesvolle planten. Zeer gewild in binnen- en buitenland waren zijn snijboon 'Reuze Slagzwaard zonder Draad' en 'Moerheims Reuzenpeul'. Bonne specialiseerde zich steeds verder in het vinden van nieuwe variëteiten van planten. Het bedrijf dat met 2.5 hectare begon, groeide in vijftig jaar uit tot een omvang van 48 hectare.
WAANDERS-LEZINGEN NEDERLANDSE KONINGEN • GOUDEN EEUW • WEDEROPBOUW • WOII • FILOSOOF JEANJACQUES ROUSSEAU • ONDERGANG KATHOLICISME • SCHOONHEID IN DE HEDENDAAGSE KUNST Zoals ieder jaar stonden de Waanders-lezingen ook dit jaar weer hoog op de agenda. Een breed scala aan sprekers kwam voorbij. De eerste lezing in 2012 was die van schrijfster Daniela Hooghiemstra. Zij bracht de Nederlandse koningen Willem I, II en III voor het voetlicht. De tweede vrouwelijke spreekster op rij was Nelleke Noordervliet, met haar bijzondere betoog over de Gouden Eeuw. In april en mei ston-
den Auke van der Woud en David Barnouw achter het katheder. De Groningse emeritus hoogleraar architectuur- en stedenbouwgeschiedenis Van der Woud sprak over de Wederopbouw en de verpaupering van historische centra. Barnouw hield een indrukwekkend verhaal over de Duitse inval in mei 1940, Waffen-SS’ers en wittebrood. Na de zomervakantie gaf filosoof Maarten Doorman het startsignaal
met zijn verhaal over de 300 jaar geleden geboren filosoof Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), de uitvinder van het ‘ik’, en zijn volgens hem onmogelijke zoektocht van de mensheid naar authenticiteit. Journalist, historicus en radiopresentator Jos Palm en auteur van Moederkerk werd katholiek opgevoed en zag de dramatische geschiedenis van rooms Nederland zich voor zijn ogen voltrekken.
MIJN
DE WEEK VAN HET NEDERLANDSE BIER
MIJN
De Waanders-lezingen zijn een samenwerking tussen Waanders boekverkopers en het Historisch Centrum Overijssel. Elke lezing wordt verzorgd door een gerenommeerd spreker rond een nationaal onderwerp. Er is altijd ruimte voor vragen en discussie. Geïnteresseerd? Kijk op www.historischcentrumoverijssel.nl voor de sprekers in 2013.
i WWW. STAD DORP.NL
ZWOLS AGNIETENBIER Ter gelegenheid van de allereerste week van het Nederlandse bier presenteert het HCO u het Agnietenbier, een kloosterbier van Zwolse kwaliteit! Het bier werd gebrouwen voor de tentoonstelling over de Moderne Devotie eind 2011. Het werd samengesteld door Hettingabier te Zwolle in samenwerking met het HCO en is vernoemd naar het Agnietenklooster, nabij de Agnietenberg te Zwolle. Daar leefde Thomas a Kempis (1380-1472), een volgeling van Geert Grote en een vooraanstaand lid van de Moderne Devotie. Het Agnietenbier is een goudgeel kloosterbier met een heerlijk hoparoma en een subtiele kruidige smaak. Het bier is ambachtelijk gebrouwen met gevitaliseerd water en natuurlijke grondstoffen. Ongefilterd met nagisting op de fles geeft het bier een uitgebalanceerde en ronde smaak. Het Agnietenbier is te koop bij de balie van het HCO en bij verschillende lokale slijterijen.
Mijnstadmijndorp.nl is een cultuurhistorisch netwerk op initiatief van het Historisch Centrum Overijssel. Op dit digitale platform kunnen particulieren en historische verenigingen zich aanmelden om historische informatie te delen, uit te wisselen en te verkrijgen. U bent van harte welkom! Surf naar www.mijnstadmijndorp.nl, registreer en neem een duik in het online verleden van Overijssel.
Niet alleen het aantal bezoekers, 35.217, dat het platform bezocht is gegroeid, ook qua ontwikkelingen stond het niet stil. Achter de schermen is hard gewerkt om ervoor te zorgen dat de informatie op de site goed te vinden is. De vormgeving, navigatie en zoekfuncties zijn in 2012 flink doorontwikkeld. Zo zijn straks de honderden historische foto’s en documenten nog beter te vinden. In maart 2013 gaat de verbeterde versie online. Tijdens deze lancering zal er ook een presentatie plaatsvinden over de nieuwe en aankomende ontwikkelingen.
MIJNBUURTMIJNVERHAAL
Iedere buurt kent zijn eigen geschiedenis, de ene gaat verder terug dan de andere, maar elke buurt kent zijn verhalen van buurtbewoners, scholen, fabrieken, speeltuinen en verenigingen.
Leerlingen uit de groepen 1 tot en met 8 van twee basisscholen in Westenholte gingen tijdens de Kinderboekenweek met als thema ‘Hallo wereld!’ ook aan de slag met hun wijkgeschiedenis. Met oude foto’s, filmbeelden en voorwerpen leerden zij hun wijk beter kennen. De groepen 7
Veel van de Zwolse geschiedenis is terug te vinden in het archief van het Historisch Centrum Overijssel (HCO). Kaarten, documentatie van verenigingen en bedrijven, foto’s van straten enzovoort. Het enige wat meestal ontbreekt zijn de persoonlijke herinneringen. Vaak zijn het juist die herinneringen die mensen samenbrengen en een buurt een gezicht geven. Daarom ontwierp het HCO begin dit jaar in samenwerking met (oud)bewoners een unieke tentoonstelling over de Zwolse buurtschappen Westenholte, Voorst en Frankhuis. De basis bood het HCO, maar de insteek was dat buurtbewoners de rest deden. Elke week was er daarom een Historisch Café waar (oud-)buurtbewoners hun herinneringen konden optekenen en foto’s werden ingescand. En wat begon als een kleine expo groeide uit tot één van de meest succesvolle tentoonstellingen van het Historisch Centrum Overijssel. Dankzij dit succes bloeiden er tal van randactiviteiten. Zo bracht het Zwols Historisch Tijdschrift een speciaal nummer uit over de buurt, verzorgde het koor Zang en Vriendschap uit Westenholte een optreden en was er een Historische Avond gewijd aan de buurt.
en 8 gingen een ochtend in gesprek met oudere wijkbewoners in Woonzorgcentrum Westenhage. In totaal verdiepten 343 leerlingen zich in twee weken tijd in de geschiedenis van hun wijk. Genieten van alle herinneringen en foto’s van de (oud-)buurtbewoners? Ga dan naar www.mijnbuurtmijnverhaal.nl
NIEUWKOMERS IN OVERIJSSEL De komst en vestiging van veel mensen in de tweede helft van de vorige eeuw in Overijssel maakt deel uit van onze gezamenlijke geschiedenis. Het Historisch Centrum Overijssel legt deze geschiedenis vast en wil deze presenteren aan komende generaties.
Van Eufraat en Tigris naar Regge en Dinkel: levensverhalen van christenen uit Zuidoost-Turkije en Syrië
Köklenmek (wortelen): Drie generaties Turkse Zwollenaren vertellen
Kenang Kenangang (herinneringen): een boek over de Molukse gemeenschap
Afgelopen jaar vonden er daarom drie feestelijke boekpresentatie’s plaats van nieuwkomers in Overijssel. Elk boek bevat verschillende levensverhalen van personen die zich in Overijssel hebben gevestigd.
SCHIMMEN OP HET GORDIJN -
ONDERDUIKERS IN ZWOLLE 1940-1945
Het echtpaar Noordhof: één echtpaar, dat gedurende de Tweede Wereldoorlog in hun huis in Zwolle onderdak verleende aan maar liefst veertien onderduikers. Met dat wonderbaarlijke gegeven is het educatieve team aan de slag gegaan voor de jaarlijkse educatieve tentoonstelling. Vijf verhalen van Zwolse onderduikers stonden in 2012 centraal. Waarom doken zij onder, hoe brachten zij hun dag door, en hoe kan het dat het in sommige gevallen goed is gegaan? De familie Noordhof werd onder meer geholpen door Frans van Westen, hoofd van de Koningin Emmaschool. Huidige leerlingen van de Koningin Emmaschool, nog steeds een grote school, hielpen bij de totstandkoming van de tentoonstelling. Zo werd oorlogsgeschiedenis ook hun schoolgeschiedenis. In totaal bezochten ruim 1200 leerlingen de tentoonstelling, die ook gedurende de zomervakantie te zien bleef in de Geschiedenishal van het HCO. Een recordaantal!
HCO-NIEUWSBRIEF De HCO-nieuwsbrief kreeg in 2012 een nieuw jasje. Nieuwsgierig? Op www.historischcentrumoverijssel.nl kunt u zich aanmelden. Wij houden u op de hoogte met archiefweetjes – nieuws en agenda.
MIJN
MIJN
STAD DORP.NL
HISTORISCH TIJDSCHRIFT OVERIJSSEL In 2012 beleefde MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel zijn derde en laatste jaar van uitgave. Hoewel het blad door lezers en lezeressen in toenemende mate werd gewaardeerd, bleef de exploitatie ervan onrendabel. Het dubbelnummer 5-6 dat kort voor de Kerst werd uitgebracht vormde een waardige afsluiting. ‘De cijfers regeerden over de letters en de tijd leidde ook naar de digitaliteit. Zeer veel dank aan de makers van het tijdschrift en aan de lezers en lezeressen. Wim Coster, hoofdredacteur
FILM•FILM•FILM Het jaar 2012 stond op audiovisueel gebied grotendeels in het teken van een grootscheepse digitaliseringoperatie.
Op Youtube kunt u vele fragmenten vinden uit de filmcollectie van het Historisch Centrum Overijssel. Bijvoorbeeld deze unieke beelden uit 1936 waarin een goedlachse krantenbezorger wordt gevolgd. Ondanks de winterse omstandigheden en een paar uitglijders houdt hij de moed erin.
Met een subsidie van de Provincie Overijssel kon een groot deel van de filmcollectie professioneel worden gescand. Deze films worden nu gekoppeld aan records in de beeldbank; er zijn er al vele via de website van het HCO te bekijken. Gaandeweg het project zijn er ook bijzondere aanwinsten geweest. Zo kwam er op de valreep van 2012 nog een zestal films binnen van de St. Georgius Basiliek te Almelo. Ze zijn allemaal gemaakt in de jaren ’30 en geven een mooi beeld van het katholieke leven in Twente.
KAART TEN HAVE GERESTAUREERD VAN KNIPMUTSEN
Bij wijze van cadeau ter gelegenheid van het afscheid van HCO-collega jhr. Arnold Gevers in november, werden er zes kaarten van Ten Have gerestaureerd en gepresenteerd tijdens het afscheidssymposium te zijner ere.
De geschiedenis van deze kaarten gaat terug naar 1648. In dat jaar kwam Zwollenaar Nicolaas ten Have met een nieuwe kaart van het grondgebied van Overijssel. Andere cartografen hadden Overijssel al eerder in kaart gebracht en velen zouden Ten Have nog volgen. Zijn kartering van ‘Transisalania‘, dat wil zeggen Overijssel, bleef echter een bijzonder en unieke uitgave. Ongeveer 175 jaar lang zou deze kaart dé kaart van Overijssel blijven. Dankzij een goed restauratieplan van Peter van der Most, restaurator bij het HCO, en Restauratieatelier Hoogduin in Delft is de kwaliteit van de kaarten weer voor lange tijd gewaarborgd.
TOT CARNAVAL Voor het zeventiende achtereenvolgende seizoen organiseerden vier Zwolse historische organisaties de ‘Historische Avonden’. Het jaar 2012 stond weer bol van de Zwolse gezelligheid tijdens de gratis lezingavonden in het Historisch Centrum Overijssel. Van knipmuts tot Carnaval en van stadsarcheologie tot buurtschappen. Natuurlijk staan er ook weer bijzondere donderdagavondlezingen in 2013 op het programma. Kijk voor alle informatie op www. historischcentrumoverijssel.nl
KENGETALLEN 2012 Algemeen Omvang organisatie Aantal medewerkers Aantal vrijwilligers
€ 3.800.000 35 medewerkers, 26,1 fte 100 vrijwilligers, 22 fte
Omvang collectie Archief Bibliotheek Beeldmateriaal Audiovisueel Publieksbereik Aantal bezoekers Aantal bezoekers Aantal bezoekers Aantal bezoekers
16,5 km 1.5 km 210.649 12.810
studiezaal tentoonstellingen activiteiten verhuur zalen
Educatie Aantal leerlingen primair onderwijs (in HCO) Aantal leerlingen voortgezet onderwijs (in HCO) Aantal studenten MBO/HBO (in HCO) Aantal leerlingen buiten het HCO, middels lespakketten Educatie aantal leerlingen op scholen in Zwolle
3745 3311 1811 2688
1041 877 240 9500 988
historischcentrumoverijssel Collectie Aantal verworven archieven Aantal verworven beeldmateriaal Aantal verworven AV-materiaal Digitaal bereik Aantal website-bezoeken www.historischcentrumoverijssel.nl Aantal website-bezoeken www.mijnstadmijndorp.nl.nl Aantal nieuwsbrief abonnees Facebook ‘vind ik leuks’ Youtube – aantal filmpjes bekeken
48 meters 500 stuks 1500 items
221.186 35217 3463 177 30061
Eikenstraat 20 | 8021 WX Zwolle | T 038 426 63 00 Publieksingang: Van Wevelinkhovenstraat
[email protected] www.historischcentrumoverijssel.nl Openingstijden: Dinsdag: 09.00 uur t/m 17.00 uur Woensdag: 09.00 uur t/m 17.00 uur Donderdag: 09.00 uur t/m 21.00 uur Vrijdag: 09.00 uur t/m 13.00 uur
Op onze website vindt u een volledig overzicht van alle activiteiten en openingstijden en openingstijden in de zomermaanden.
www.historischcentrumoverijssel.nl
