Fe ite n & Cijfe rs Belangrijk, maar saai Jongeren en nieuws
Mira Media Oktober 2005
Inhoudsopgave Pag. 1. Inleiding
3
2. Mediagebruik jongeren 2.1 Electronische media 2.2 Gedrukte media 2.3 Mediagebruik allochtone jongeren 2.3.1 Electronische media 2.3.1 Gedrukte media
3 3 4 4 4 5
3. Nieuwsgaring jongeren 3.1 Snack en slow nieuws 3.2 Interesse onderwerpen
5 6 6
4. Jongeren en interactieve media 4.1 Multiculturele websites
7 8
5. Nieuwe vormen van journalistiek 5.1 Electronische media 5.2 Gedrukte media 5.3 Succesformules
9 9 9 10
6. Conclusie
10
Literatuur
12
2
1. Inleiding Belangrijk maar saai . Deze associatie hebben jongeren als ze naar hun mening over nieuws gevraagd worden. Dit blijkt uit onderzoek van Irene Costera Meijer (Universiteit van Amsterdam) naar de nieuwsgaring van jongeren. Zij voerde het onderzoek, getiteld De toekomst van het nieuws , uit in opdracht van het NOS Journaal. Jongeren gaan op een andere manier met nieuws om dan volwassenen en het NOS Journaal wilde graag weten hóe. Wat blijkt? Jongeren willen snack en slow nieuws: korte, snelle nieuwsoverzichten en langere berichten met het verhaal achter het nieuws. Jongeren maken veel gebruik van interactieve media (internet, mobiele telefonie, msn) en willen 24 uur per dag het meest actuele nieuws onder ogen krijgen. Hoe gaan jongeren tegenwoordig met nieuws om? Via welke mediakanalen vergaren ze nieuws? En hoe gaat de journalistiek om met deze nieuwe vormen van nieuwsvergaring? Deze en andere vragen komen aan bod in deze nieuwe editie van Feiten & Cijfers .
2. Mediagebruik jongeren Ik kijk vier uur per dag tv, ik volg drie soaps. Mijn computer staat ook aan om muziek te luisteren. Als er even niets op tv is, dan ga ik surfen. Als ik moet wachten op een pagina die moet laden, dan ga ik weer zappen. Alles staat aan en je doet eigenlijk alles tegelijk 1 (Hasna El Maroudi, 6 vwo, 19 jaar) De jongeren van nu zijn omringd door een overdaad aan informatie. Via internet, radio, televisie, kranten, boeken, tijdschriften, vrienden en de mobiele telefoon krijgen ze een stortvloed van beelden, geluiden en teksten over zich heen. De meeste jongeren gaan hier laconiek mee om. Ze zijn opgegroeid met (nieuwe) media en vinden er moeiteloos hun weg in. 2.1 Electronische media De televisie is al decennia lang een vanzelfsprekendheid in de huishoudens waarin kinderen opgroeien. Ondanks de stormachtige opkomst van internet, is de televisie nog steeds het meest gebruikte medium onder jongeren (zie onder meer Huysmans & de Haan, 2003; EIAA, 2005). In de onderstaande tabel met recente gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) staat aangegeven hoeveel uren per week aan televisie kijken werd besteed door 15-24-jarigen in 2004. Tabel 1. Aantal uren TV kijken per week in 2004, 15-24 jarigen (in procenten) Aantal uren tv kijken per week Meer dan 20 uur 10 -19 uur 5 - 9 uur 1- 4 uur Minder dan 1 uur
15 - 19 jaar 27 37 21 13 2
20 - 24 jaar 26 37 24 11 2
Bron: CBS Statline, 2005
We zien dat er niet veel verschil is in televisiekijktijd tussen 15-19 jarigen en 20-24 jarigen. Het vaakst wordt er gemiddeld tussen de 10 en 19 uur televisie gekeken per week. Dit is nog steeds meer dan de gemiddelde tijd die per week aan internet wordt besteed: 9 uur voor 15-19 jarigen en 7 uur voor 20-24 jarigen. Toch lijkt internet het te gaan winnen van televisie. Zo blijkt uit een Europees vergelijkend onderzoek van CJP naar het mediagebruik van jongeren dat onder Nederlandse jongeren het internet het meest favoriete én meest gebruikte medium is voor het zoeken naar informatie. De televisie wordt vooral gebruikt voor ontspanning. Uit dit zelfde onderzoek blijkt dat radio een stuk minder populair is onder jongeren. Het wordt wel gebruikt om lokaal nieuws te volgen en voor achtergrondmuziek (Geursen & Plemp, 2005). Maar televisie en internet zijn duidelijk favoriet. Wel komt uit een onderzoek van Interview-NSS in 2005 onder ruim tweeduizend stadsjongeren naar voren dat internetradio in het algemeen een grote groei doormaakt. Vooral in de leeftijdsgroep van 15 tot 25 jaar neemt dit een vlucht: één op de zes luistert online radio. Dit is een verdubbeling ten opzichte van 2004. Daarmee rukt internet hard op als aanvullend distributiemedium voor de radio naast ether en kabel. Ook via de 1
Emerce magazine, mei 2004
3
mobiele telefoon of mp3-speler kan tegenwoordig naar de radio geluisterd worden. Interessant is de vraag of hierdoor ook meer jongeren naar de radio gaan luisteren. Vooralsnog is hier geen onderzoek naar gedaan. 2.2 Gedrukte media Jongeren afkomstig uit een milieu waarin dagelijks door de ouders een krant gelezen wordt, nemen deze gewoonte veel sneller over dan jongeren waarvan de ouders nauwelijks een krant lezen. In huishoudens waar ten minste één van de ouders een opleiding op hbo- of wo-niveau heeft afgerond, is meer dan drie maal zo vaak een dagbladabonnement aanwezig dan in huishoudens waar de ouders ten hoogste lager onderwijs hebben afgerond (Huysmans & de Haan, 2003). Van een groep van 1187 onderzochte Vlaamse jongeren tussen de 16 en 18 jaar leest 20% nooit een krant, 41% af en toe en 19% leest dagelijks een krant. Deze jongeren lezen de krant voornamelijk vanwege de praktische bruikbaarheid van de geboden informatie (52%) en om op de hoogte te blijven van actuele thema s (47%). De krant wordt minder gelezen vanuit een gewoonte of om een eigen opinie te vormen (Raeymaeckers, 2003). Wel is het krantenleesgedrag onder jongeren toegenomen door het verschaffen van gratis dagbladen zoals Sp!ts en Metro. Uit de Amsterdamse Burgermonitor van 2004 blijkt dat van alle Amsterdamse jongeren tussen de 16 en 25 jaar 36% wel eens Spits leest en 25% Metro (Gemeente Amsterdam, 2005). Volgens Bart van Kuijk van Young Works, een reclame- en communicatiebureau gespecialieerd in jongeren, scoren kranten als Sp!ts en Metro goed onder jongeren omdat ze geen aandacht besteden aan bijzaken. Ze willen de wereld zoals zij die zien: zonder filters (Van der Zande, 2004). Daarentegen maakt slechts 18% van de Nederlandse kinderen en jongeren tussen de 6 en 29 jaar gebruik van nieuwssites van kranten via internet (Sikkema, 2005). Ook van invloed bij het mediagebruik van jongeren is hun leefsituatie. Als jongeren tijdens hun studie op kamers gaan wonen, verandert hun mediagebruik. In de thuissituatie bij ouders kijken jongeren vaak mee naar programma s die de ouders ook kijken (zoals het NOS Journaal). Steeds meer kinderen hebben een tv-toestel op de eigen kamer, maar toch blijkt het samen kijken met de ouders vaak gezelliger te zijn Op kamers hebben jongeren plotseling meer vrijheid om zelf te bepalen hoe ze hun dag indelen, wat ze doen en waar ze naar kijken. Over het algemeen schiet het kijken naar het nieuws of het lezen van een krant er dan nogal eens bij in (Witte, 2005). 2.3. Mediagebruik allochtone jongeren Om er achter te komen of er verschil is in het mediagebruik van allochtone en autochtone jongeren, vestigen we nu de aandacht op de wijze waarop jongeren met andere etnische roots dan de Nederlandse van de media gebruik maken. 2.3.1 Electronische media Als we puur kijken naar de hoeveelheid tijd die allochtone jongeren voor de televisie doorbrengen, dan kijken zij per week meer televisie dan autochtone jongeren (zie tabel 2). Antilliaanse en Surinaamse jongeren kijken gemiddeld tien uur per week meer televisie dan autochtone jongeren. Naar de radio wordt weinig geluisterd door allochtone jongeren. Surinaamse en Antilliaanse jongeren luisteren het meest: gemiddeld zo n 11 uur per week. Tabel 2. Aantal uren tv kijken en radio luisteren per week (gemiddeld)
TV kijken Radio luisteren
Turken 21 5
Marokkanen 18 5
Surinamers Antillianen Chinezen Autochtonen 26 26 18 16 11 11 7 -
Bron: Publieke Omroep, 2004; SKO, 2002
Programma s als Goede Tijden, Slechte Tijden, Comedy Factory, Big Brother en Costa! zijn onder alle allochtone jongeren populair. Marokkaanse jongeren kijken van alle groepen het meest naar nieuwsprogramma s zoals NOVA, het NOS Journaal, Twee Vandaag en Netwerk (Publieke Omroep, 2004). Ruim driekwart van de allochtone jongeren heeft een schotel in huis tegen slechts 16 procent van de autochtone jongeren. Jongeren die een sterke affiniteit hebben met het land waar hun etnische roots liggen, kijken het meest naar satellietzenders. Dit geldt vooral voor Turkse jongeren, in het bijzonder bij meisjes (d Haenens et al, 2004). Ook Chinese jongeren kijken regelmatig naar Chinese zenders, maar dan vooral voor entertainment. Het Chinese nieuws kunnen ze niet goed volgen omdat ze de taal niet genoeg beheersen. Chinese jongeren vinden het wel belangrijk om het nieuws te volgen en daarom lezen veel jongeren Nederlandse kranten (80%) en kijken naar het journaal (NOS
4
Journaal en RTL Nieuws). Wel hebben ze, net als veel andere allochtone jongeren, kritiek op Nederlandse nieuwsprogramma s omdat ze teveel gericht zijn op autochtone Nederlanders. Het nieuws sluit niet aan bij hun eigen dagelijks leven. Chinese jongeren zijn wel geïnteresseerd in nieuws uit het land waar hun etnische roots liggen; vooral via familie blijven ze op de hoogte van gebeurtenissen in China (Liu, 2004). Onder jongeren in de randstad is de radiozender FunX populair. Onder stadsjongeren bevinden zich veel jongeren van niet-Nederlandse afkomst. Voor stadsjongeren tussen de 15 en 25 jaar is FunX zelfs de meest beluisterde zender: 21% van de jongeren luistert dagelijks naar FunX en laat daarmee Radio 538 (18%) en Yorin FM (8%) achter zich (Interview-NSS, 2005). Het station speelt in op de muziekvoorkeuren van de jongeren in de grote steden. FunX biedt een weloverwogen muziekmix van verschillende muziekstijlen die niet op andere jongerenzenders is te horen, zoals latin, turkpop, r&b, reggae, african, arab en hiphop. Verder zendt FunX reportages uit over onderwerpen die jongeren bezighouden. FunX telt in 2005 gemiddeld zo n tienduizend luistersessies per dag via het internet, een verdrievoudiging ten opzichte van vorig jaar (Interview-NSS, 2005). 2.3.2 Gedrukte media Tabel 3: Percentage dat wel eens een krant of tijdschrift leest (15-35 jaar)
Nederlandse krant Nederlands tijdschrift Eigentalige krant Eigentalig tijdschrift
Turken 56 29 50 25
Marokkanen 50 36 11 10
Surinamers 88 69 24 11
Antillianen 84 64 41 18
Chinezen 65 55 34 34
Bron: Publieke Omroep, 2004
Uit bovenstaande tabel blijkt dat Surinamers en Antillianen vaker een Nederlandse krant lezen dan Turken en Marokkanen. Dit geldt ook voor Nederlandse tijdschriften (waaronder multiculturele tijdschriften). De helft van de Turkse jongeren leest wel eens een Turkse krant, en ook Antilliaanse jongeren lezen wel eens een krant die specifiek op de eigen etnische groep is gericht. Ruim een derde van de Chinese jongeren leest regelmatig tijdschriften in hun moedertaal, en dit geldt ook voor een kwart van de Turkse jongeren. Marokkaanse en Surinaamse jongeren maken het minst vaak gebruik van eigentalige kranten of tijdschriften. Marokkaanse jongeren (vaak Berber-sprekend) zijn veelal de Arabische taal niet machtig die in deze kranten en tijdschriften wordt gebruikt en bovendien is het aanbod van Marokkaanse kranten beperkt in Nederland. Surinaamse jongeren zoeken wellicht via andere kanalen informatie over het land waar hun etnische roots liggen. Onder Marokkaanse jongeren is het blad Mzine populair. Mzine wordt sinds 2002 maandelijks uitgegeven en is een landelijk magazine gericht op Marokkaanse jongeren in Nederland. Uit een onderzoek van MCA Communicatie (2005) blijkt dat bijna de helft (49%) van de Marokkanen Mzine kent. Een substantieel deel van de Marokkanen leest het blad soms tot meestal (38%). Een blad gericht op Turkse jongeren in Nederland is het tweetalige maandblad Magazin. Bijna een kwart van de Turken (24%) kent Magazin. Ongeveer een op de zes Turken (17%) leest het blad soms tot meestal.
3. Nieuwsgaring jongeren Na school heb ik echt geen zin in politiek of wereldrampen!
2
Hoe gaan jongeren nu precies met nieuws om? Uit verschillende onderzoeken blijkt dat jongeren wel degelijk geïnteresseerd zijn in de wereld om hen heen, en dus ook in nieuws. Maar het zijn vooral de hoofdlijnen van het nieuws die worden gevolgd om niet onwetend en dom over te komen bij anderen. Jongeren wijzen op de geringe impact van de actualiteit op hun eigen leven en denken dat hun interesse wel zal stijgen naarmate deze impact bij het ouder worden zal toenemen (Raeymaeckers, 2003). Een niet te onderschatten medium is het persoonlijk contact met vrienden. Vrienden zijn voor jongeren één van de meest geraadpleegde informatiebronnen (Geursen & Plemp, 2005). Verder is er een verschil in nieuwsinteresse tussen jongeren en meisjes. Jongens zijn meer geïnteresseerd in nieuws dan meisjes. Jongens kijken vaker naar actualiteitenprogramma s en lezen vaker een krant. 2
CJP, 2005
5
Meisjes zijn meer geïnteresseerd in emotie- en reality-tv (Raeymaeckers, 2003; Beekhoven & Van Wel, 1998). Het lijkt erop dat jongens meer interesse hebben in harde informatie en dat meisjes meer informatie zoeken die gericht is op fun en emotie. Meisjes willen zich vooral graag identificeren met andere meisjes van hun leeftijd (Geursen & Plemp, 2005). Ook het opleidingsniveau van jongeren speelt mee. Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe meer gekeken wordt naar nieuws- en actualiteitenprogramma s. 3.1 Snack en slownieuws De manier waarop kranten of nieuwsprogramma s het nieuws brengen, sluit niet aan op de interesses van jongeren. Jongeren kijken nauwelijks naar het televisienieuws zoals dat nu wordt gepresenteerd: 3,6% van jongeren tussen de 16 en 24 jaar kijkt naar het NOS Journaal, tegen 12,4% voor de gehele bevolking (Pekelder, 2005). Actualiteitenprogramma s behandelen vaak politieke thema s en weiden uit over achtergronden uit het nieuws. Dit is voor jongeren minder aantrekkelijk, omdat ze dan meer moeite moeten om het nieuws te begrijpen. Jongeren geven wel aan interesse in nieuws te hebben, maar als het teveel inspanning kost, haken ze af (Raeymaeckers, 2003). Jongeren volgen het nieuws om op de hoogte te zijn, te kunnen meepraten met anderen en in sommige gevallen om de verveling tegen te gaan. Hoe ze aan hun nieuws komen, dat maakt ze niet uit. Jongeren willen nieuws als ze behoefte aan nieuws hebben en dat is nooit op vaste tijden (Witte, 2005). Volgens Irene Costera Meijer, hoofddocent Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam, vinden jongeren nieuws van belang, maar nauwelijks interessant. Nieuws moet voor jongeren ergens toedienen, het moet ontroeren en boeien. Daarom zijn onder jongeren programma s als PREMtime, Man bijt hond en RTL Boulevard ook zo populair. Nieuws wordt in deze programma s van een andere kant belicht en op een aantrekkelijke manier verpakt. Zo blijkt uit onderzoek van KLO (2003) dat Man bijt Hond voornamelijk populair is onder jongeren (13 tot 24 jaar) omdat nieuws en actualiteiten er wel een rol in spelen, maar op een wat luchtiger manier worden gebracht dan in een journaal of actualiteitenrubriek. Jongeren vinden dit programma leuk omdat het afwisselend is en omdat er lekker veel humor in zit. RTL Boulevard is bij jongeren favoriet vanwege de losse en humorvolle presentatie en de mix tussen roddels en serieus nieuws. Ook Kopspijkers wordt gewaardeerd vanwege het afwisselende karakter, de actualiteit en de satire. Humor blijkt dus een belangrijk ingrediënt in nieuwsprogramma s om jongeren te trekken. In Costera Meijer s onderzoek3 naar jongeren en nieuws maakt ze een onderscheid tussen snack en slow nieuws. Deze vormen van nieuws zijn aantrekkelijk voor jongeren. Snacknieuws zijn korte overzichten waarin in één oogopslag het belangrijkste nieuws te zien is. Slow nieuws laat het verhaal achter het nieuws zien in de vorm van reportages waarin persoonlijke verhalen van mensen verteld worden (Pekelder, 2005). 3.2 Interesse onderwerpen Voor jongeren staat nieuws tamelijk ver af van de dagelijkse leefwereld. Tegelijk is voor het goed begrijpen van nieuws een bepaalde voorkennis noodzakelijk, die vaak bij jongeren nog ontbreekt. Ook het taalgebruik is vaak te moeilijk. Dit geldt vooral voor politieke kwesties; regionaal nieuws spreekt jongeren eerder aan omdat de elementen die in het regionaal nieuws aan bod komen minder ver verwijderd zijn van de leefwereld van jongeren. Jongeren zien het liefst nieuws dat ze op zichzelf kunnen betrekken. Als het om politieke zaken gaat, wordt meestal raad gevraagd aan ouders of vrienden.
3
Het onderzoek De toekomst van het nieuws van Costera Meijer wordt in het najaar van 2005 gepubliceerd.
6
Tabel 4: Interessegraad voor krantenrubrieken van Vlaamse 16-18-jarigen (in procenten) % (N=1187) Binnenlandse politiek Buitenlandse politiek Sport Film Strips Cultuur Economisch nieuws Televisie en ontspanning Misdaad en moord Rampen en ongevallen Streeknieuws
Helemaal niet Zeer geïnteresseerd geïnteresseerd 36.7 3.7 40.4 3.2 26.4 21.6 4.6 28.4 19.6 11.7 23.8 7.1 44.2 3.2 7.8 23.3 7.3 26.3 6.5 24.2 6.9 24.4
Bron: Raeymaeckers, 2003
Jongeren lijken de minste interesse te tonen voor economisch nieuws en buitenlandse politiek (zie tabel 4). Dit soort nieuws vertoont ook maar weinig raakvlakken met hun eigen leefwereld. Dit geldt ook voor binnenlandse politiek. Voor regionaal nieuws daarentegen interesseren de jongeren zich wél. Jongeren voelen zich sterker verbonden met wat er in hun regio gebeurt, wat zich vertaalt in een grotere interesse in streeknieuws (Raeymaeckers, 2003). Verder zijn jongeren zeer geïnteresseerd in nieuws over films en sensationeel nieuws rond misdaad, moord, rampen en ongevallen. Allochtone jongeren zijn meer dan hun autochtone leeftijdsgenoten geïnteresseerd in het wereldnieuws (Pekelder, 2005). Deze jongeren hebben banden met twee verschillende landen (het land waar ze wonen en het land waar hun familie vandaan komt) en hebben daarom een bredere kijk op nieuws. Ze zijn óók geïnteresseerd in het nieuws dat zich in het land van hun familie afspeelt. Uit het onderzoek van Costera Meijer blijkt bijvoorbeeld dat allochtone jongeren zich vreselijk geërgerd hebben aan de enorme aandacht die besteed werd aan het overlijden van prinses Juliana terwijl tegelijkertijd een ernstige aardbeving in Iran maar mondjesmaat werd belicht.
4. Jongeren en interactieve media Chatten is uitgaan op internet en na verloop van tijd wordt een bepaalde chatroom je stamkroeg. Het is echt verslavend. 4 (Marokkaanse studente van 25) Internet is de meest favoriete bron van informatie. Internet is leuk, snel en het biedt oneindig veel mogelijkheden: informatie, vermaak, downloads en natuurlijk communicatie. Verder is het grote voordeel van internet dat de gebruiker zelf kan beslissen wanneer en waarvoor internet gebruikt wordt (Geursen & Plemp, 2005). Uit het onderzoek Jongeren 2005 van bureau Qrius blijkt dat jongeren in 2005 meer tijd aan internet en games besteden ten opzichte van 2003. Ook het gebruik van games neemt toe: het online gamen is met name populair onder 6-14 jarigen. Dit alles gaat ten koste van de tijd die jongeren aan televisie kijken besteden (Sikkema, 2005). Tabel 5. Activiteiten op het internet door jongeren tussen de 12 en 24 jaar in 2004 (in procenten) Activiteiten op internet (% internetters) EChatten, Zomaar Zoeken naar specifieke informatie mailen telefowat Heeft Informatie over (% informatiezoekers): neren surfen spec. Onderwijs, Actualiteit, Gezond- Com. info. opleiding nieuws heid producten, gezocht diensten 12-17 73 73 56 74 38 30 11 25 18-24 86 52 57 86 44 58 23 50 Bron: CBS 2005
4
Gazzah & Sonneveld, 2005
7
Werk, Vacatures 10 32
Iets anders 53 56
Uit tabel 5 blijkt dat de wat oudere jongeren (18-24 jaar) meer e-mailen dan tieners (12-17 jaar) maar dat deze laatste groep juist meer chat via internet. De oudere groep zoekt ook meer gericht naar nieuws en actualiteiten op internet dan 12-17 jarigen. Nieuwssites als nu.nl worden dan ook verhoudingsgewijs slecht bezocht door tieners. Slechts vier procent van de bezoekers is tussen de 12 en 20 jaar. Volgens een studie van het onderzoeksbureau Multiscope is het bij twintigers en dertigers juist andersom. Zij bezoeken buitenproportioneel veel nieuwssites (Van Jole, 2005). We zien verder dat over het algemeen 18-24 jarigen vaker specifiek informatie zoeken op het internet dan 12-17 jarigen. De oudere group gebruikt het internet waarschijnlijk dan ook vaak voor studie of werk. Tieners zijn op een meer ontspannen manier bezig met internet, zoals chatten en zomaar wat surfen. Als we nu kijken naar wat voor soort websites er over het algemeen door jongeren bezocht worden, dan gaat het vooral om e-mailsites (zoals hotmail) en muzieksites. Dit blijkt uit een grootschalig onderzoek in tien Europese landen naar het internetgedrag van 7000 jongeren tussen de 15 en 24 jaar (zie tabel 6). Tabel 6. Bezochte websites door Europese jongeren in de leeftijd van 15 tot 24 jaar (in procenten) Bezochte websites E-mail Muziek Nieuws Muziek-download sites Sport Instant messaging (MSN) Lokale informatie Games Film Chat room Reizen Werk Dating
2004 (%) 88 66 56 48 46 44 40 40 38 31 30 30 4
Bron: EIAA 2005
Uit tabel 6 blijkt ook dat meer dan de helft van de Europese jongeren nieuwssites bezoekt (56%) en en dat 40% op internet zoekt naar lokale informatie. Datingsites zijn veel minder populair: slechts 4% van de jongeren zegt hier gebruik van te maken. MSN wordt door praktisch alle jongeren gebruikt: door middelbare scholieren, studerende en werkende jongeren en leerlingen uit de bovenbouw van de basisschool. Weblogs zijn veel minder populair. Toen deze net in opkomst waren, hebben veel jongeren er een aangemaakt, maar daarna niet meer bijgehouden. Ze zien het nut er eigenlijk niet van in. Jongeren communiceren veel liever in een besloten omgeving (via MSN), dan dat ze met onbekenden communiceren via een weblog (Sikkema, 2005). Uit een onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen (2004) naar het gebruik van digitale media door Turkse en Marokkaanse jongeren, blijkt dat autochtone jongeren vaker thuis de beschikking hebben over internet dan Turkse en Marokkaanse jongeren. Daarentegen hebben Turkse en Marokkaanse jongeren wel vaker een pc op de eigen slaapkamer, waar in Nederlandse gezinnen de computer meestal in een gemeenschappelijke woonruimte staat. Het surfen op internet blijkt vooral onder autochtone en Marokkaanse jongeren populair, Turkse jongeren blijven hier wat achter. Online wordt vooral informatie gezocht voor studie of school en voor hobby s. Minder wordt gezocht naar informatie over kunst, cultuur of religie (d Haenens et al, 2004). 4.1 Multiculturele websites Vanwege ontevredenheid met de beeldvorming van moslims in de media, hebben Marokkaanse jongeren in 1999 een eigen website opgezet: Maroc.nl. Deze website was meteen een groot succes en nadien hebben andere organisaties hun voorbeeld gevolgd, wat resulteerde in o.a. het Marokkaanse Maghreb.nl, de Turkse website Lokum.nl of het Hindoestaanse IndianFeelings.nl. De meeste multiculturele sites kenmerken zich door de vaak heftige discussies die zich in de verschillende forums van de sites afspelen. Elk forum heeft verschillende rubrieken met een eigen thema waarover bezoekers discussiëren. Op de Marokkaanse en Turkse websites neemt de islam een belangrijke plaats in. De grootste rubrieken op deze sites gaan echter over liefde en relaties of
8
over actualiteiten en níet over de islam (Gemeente Amsterdam, 2005). Yasmina.marokko.nl is op dit moment de grootste Marokkaanse webcommunity in Nederland met 80.000 leden. Yasmina richt zich vooral op Marokkaanse meiden. Uit tabel 7 blijkt dat Marokkaanse jongeren het meest op internetforums te vinden zijn en Surinaamse jongeren het minst. Ook van alle Amsterdammers met internet thuis, discussiëren Marokkaanse Amsterdammers het meest op internet. We zien verder dat Turkse jongeren veel meer gebruik maken van internetforums dan Turkse Amsterdammers in het algemeen (15% tegen 7%). Tabel 7. Discussieert wel eens op internet via een forum, 2004 (procenten) Amsterdammers Jongeren (16-25 Etniciteit met internet thuis jaar) met internet thuis Nederlands 11 20 Surinaams 8 9 Turks 7 15 Marokkaans 15 28 Alle Amsterdammers 11 16 Bron: Amsterdamse Burgermonitor 2005
Na Yasmina is Maroc.nl de meest succesvolle Marokkaanse website. Zij telt meer dan 40.000 leden, van wie ongeveer 12.600 actief aan discussies deelnemen (september 2005). De Stichting Maroc.nl richt zich op Marokkaanse jongeren in Nederland en heeft zich als doel gesteld de toegang tot internet van eigen organisaties te vergroten en de interactie tussen allochtonen onderling en tussen allochtone en autochtone Nederlanders te bevorderen (Brouwer, 2005). Eén van de populairste onderdelen van Maroc.nl is het forum. Hierop discussiëren dagelijks tientallen jongeren over verschillende thema s. In de rubriek Nieuws van de dag kunnen jongeren hun mening geven over actuele zaken. Deze rubriek is in september 2005 goed voor bijna dertigduizend discussies met vijfhonderdduizend berichten. Volgens de Amsterdamse Burgermonitor van de Gemeente Amsterdam (2005) bracht de moord op filmmaker Theo van Gogh een verandering teweeg binnen de actualiteitenforums op de jongerensites. De moord leidde tot meer omvangrijke discussies en de onderwerpen veranderden. Net als in andere media debatteren de forumbezoekers sinds 2 november 2004 meer over thema s als extremisme en problemen rondom de multiculturele samenleving.
5. Nieuwe vormen van journalistiek 5.1 Electronische media Inmiddels is bekend dat het NOS Journaal niet veel populariteit geniet bij jongeren. Ze vinden dit wel een belangrijk programma, maar kijken er niet naar omdat ze de manier waarop het nieuws gebracht wordt, saai vinden. Daarom kwam het NOS Journaal met het idee om een apart jongerenjournaal te maken. Na een onderzoek naar de nieuwsbeleving onder jongeren, uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam, bleek het jongerenjournaal toch niet zo n goed idee. Jongeren willen niet in een aparte hoek gedrukt worden, maar zijn wél op zoek naar manieren om snel op de hoogte te blijven van het belangrijkste nieuws. Dit blijkt ook uit de populariteit van een site als Nu.nl onder jongeren. Daarom lanceert introduceert de NOS eind september 2005 het concept NOS Headlines. NOS Headlines wordt de nieuwe merknaam van de NOS voor jongeren. Het radionieuws op 3FM en FunX zal zo gaan heten en er wordt een nieuwe website met dezelfde naam gelanceerd. Deze site zal naast kort en flashy nieuws ook een interactief aspect krijgen: luisteraars, kijkers en lezers kunnen niet alleen reageren maar ook hun eigen nieuws in beelden, geluiden of tekst aanbieden (Van Hoorn, 2005). Daarnaast gaat een jongerenredactie bij FunX, het radiostation voor jongeren in de vier grote steden, nieuwsitems maken voor de NOS. 5.2 Gedrukte media De laatste tijd zijn er ook binnen de geschreven journalistiek steeds meer initiatieven ontstaan om meer jongeren bij nieuws te betrekken. Zo zijn de Volkskrant en het Eindhovens Dagblad bezig met de ontwikkeling van een speciale jongerenkrant. Bij de Volkskrant gaat het om een gratis jongerenkrant die thuis wordt bezorgd. Het Eindhovens Dagblad mikt op een multimedia krant voor lezers tussen de 18 en 30 jaar oud. De krant, getiteld Peper, bestaat uit een interactieve website, dating- en smsdiensten en een regionale weekkrant die waarschijnlijk 1 euro gaat kosten en apart verkocht wordt.
9
Naast nieuws en achtergrondverhalen staan er in de jongerenkrant ook uitgaanstips. Lange verhalen komen er niet in, wel veel kort (regionaal) nieuws en foto s. Op de website kunnen lezers terecht om hun persoonlijke foto s en verhalen te publiceren en te discussiëren. Het is de bedoeling dat de Eindhovense jongerenkrant vanaf eind september 2005 verschijnt (Adformatie, 2005). Overigens zegt Bart van Kuijk van Young Works in het Emerce-magazine van mei 2004 dat hij kranten nooit zou adviseren om een jongerenkrant te maken: Jongeren willen best bij de volwassenen horen. Als jongere wil je niet perse als zodanig aangesproken worden. Let als krantenmaker dus eerder op de keuze van berichten, de vormgeving en de tone-of-voice (Van der Zande, 2004). Volwassenen doen soms krampachtige pogingen om jongeren te bereiken. Meestal heeft dat een averechts effect waardoor jongeren vaak het gevoel hebben niet serieus genomen te worden. Een initiatief vanuit jongeren zelf is het online magazine Spunk. Spunk omschrijft zichzelf als een volwassen magazine voor jongeren . Jonge schrijvers publiceren hier hun artikelen en columns over uiteenlopende onderwerpen die jongeren bezig houden. Per 1 september 2003 is Spunk een alliantie aangegaan met NRC Handelsblad, waarmee Spunk.nl het online jongerenmagazine van NRC.nl is geworden. 5.3 Succesformules Wil je als omroep meer jongeren bereiken, dan moet je geen programma s vóór jongeren maken, maar dóór jongeren zelf laten invullen. Dit blijkt wel uit de succesformules van FunX, CoolCast van BNN en 6pack van CCCP.tv. Voor 6pack maken zes jonge televisiemakers ieder dag items die ze zelf bedenken en draaien. Van deze items wordt vijf keer per week 20 minuten televisie gemaakt en s nachts uitgezonden op SBS6. Het concept speelt in op de behoefte van jongeren aan interactie. Op de website van 6pack kan iedere kijker zijn kritiek en ideeën kwijt in de shoutbox. Verder schrijven de jonge tv-makers iedere dag een artikel in de gratis krant Sp!ts. Een concept dat hierop aansluit is die van MoveYourAss tv, een kritisch jongerenmagazine dat mondiale thema s aan de kaak stelt. Jongeren maken hiervoor in binnen- en buitenland reportages om te ontdekken wat mensen beweegt en inspireert. Vanaf 23 september 2005 wordt het programma door LLink op Nederland 3 uitgezonden. Publieke omroepen proberen meer jongeren te bereiken door het organiseren van Summerschools bij de Media Academie, het opleidingsinstituut van de publieke omroep. Vorig jaar organiseerde BNN in samenwerking met producent IdtV de talentenjacht CoolCast. Dertig jongeren kregen een stoomcursus radio- en televisiemaken. Uiteindelijk konden twee jongeren aan de slag bij BNN en drie bij IdtV. Deze zomer organiseren de VARA, RTL en IdtV weer een summerschool voor mediagenieke jongeren, met de hoop die talenten te vinden die een frisse wind over het mediapark kunnen laten waaien. Dit zijn talloze voorbeelden van hoe omroepen en producenten in Hilversum de media aantrekkelijker willen maken voor jongeren. Om jongeren te bereiken moeten producenten nieuwsgierig zijn naar wat jongeren denken, en oprecht willen begrijpen wat jongeren bezig houdt (Olly, 2004). Jongeren willen niet als een aparte groep behandelt worden, maar op hun eigen manier meedraaien in de wereld van de volwassenen. Het is aan de volwassenen om jongeren hier ook toe te laten.
6. Conclusie Zoals we hebben gezien zijn jongeren wel degelijk geïnteresseerd in nieuws. Alleen de manier waarop het nieuws gebracht wordt in veel nieuws- en actualiteitenprogramma s en dagbladen, spreekt jongeren niet aan. Jongeren willen in één oogopslag het belangrijkste nieuws van de dag kunnen zien en houden niet van diepgravende politieke verhandelingen. Daarom zijn kranten als Sp!ts en Metro en programma s als Man Bijt Hond en RTL Boulevard zo populair onder jongeren: ze brengen nieuws op een luchtige manier én met humor. Ook de afwisseling tussen shownieuws en serieus nieuws spreekt jongeren aan. De jongeren van nu zijn gewend om zich een weg te banen door alle verschillende media heen. Het internet heeft voor hun geen geheimen meer: ze onderhouden contacten met vrienden en vriendinnen via MSN en zoeken informatie voor school via verschillende zoekmachines. Veel nieuwsmedia richten zich tegenwoordig dan ook via internet tot jongeren. Zo heeft de NOS de nieuwssite NOS Headlines ontwikkeld met nieuws dat vooral voor jongeren interessant is, en ook het Eindhovens Dagblad richt zich met de multimediale krant Peper speciaal op jongeren. Verschillende omroepen realiseren zich dat ze meer jongeren aan zich moeten binden en organiseren talentenjachten om jongeren te stimuleren een opleidingstraject in de media te volgen. Daarnaast nemen jongeren ook de touwtjes in
10
eigen handen. Voor het programma 6pack maken jongeren zelf reportages waar kijkers weer op kunnen reageren via internet. Het programma wordt s nachts uitgezonden en bereikte al gauw een zekere cultstatus onder jongeren. Ook de grootstedelijke radiozender FunX blijkt mateloos populair onder stadsjongeren vanwege hetzelfde recept: jonge radiomakers trekken erop uit om reportages te maken over wat jongeren nu écht bezig houdt. Hetzelfde geldt voor het online magazine Spunk. Hier schrijven jongeren hun eigen artikelen en columns over actuele zaken die betrekking hebben op de leefwereld van jongeren. De gouden tip voor mediamakers die meer jongeren willen bereiken lijkt dan ook: breng nieuws dat jongeren aanspreekt op een luchtige manier of laat jongeren hun éigen programma s maken of artikelen schrijven. Maar doe dit vooral niet onder de noemer speciaal voor jongeren !
11
Literatuur Adformatie Online (2005). Eindhovens Dagblad komt met jongerenkrant. 25 februari 2005 (www.adformatie.nl). Adformatie Online (2005). Broertjes: nrc.next wordt een concurrent . 16 augustus 2005 (www.adformatie.nl). Brouwer, L. (2005). Marokkaanse websites: een barometer voor storm in de multiculturele samenleving. In ZemZem nr. 1: 91-96. EIAA (2005). Media Consumption Study. Youth Online Results. Londen: EIAA. Gazzah, M. & Sonneveld, N. (2005). Jongeren, jeugdcultuur en internet. In D. Douwes, M. de Koning & W. Boender (red.), Nederlandse moslims. Van migrant tot burger. Amsterdam: Amsterdam University Press. Gemeente Amsterdam (2005). De Amsterdamse Burgermonitor 2004. Amsterdam: Dienst Onderzoek en Statistiek. Geursen, E. & Plemp, J. (2005). Jongeren en informatie in Europees perspectief. Amsterdam: CJP. d Haenens, L., Summeren, C. van, Saeys, F. & Koeman, J. (2004). Integratie of identiteit? Mediamenu s van Turkse en Marokkaanse jongeren. Amsterdam: Boom. Hoorn, H. van (2005). Het belangrijkste is dat je jongeren interesseert voor radio . Interview met Arjen Penders, eindredacteur 3FM Nieuws. In Broadcast Magazine, 9 september 2005. Huysmans, F. & Haan, J. de (2003). Media en ICT. In E. Zeijl (red.), Rapportage Jeugd 2003. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Interview-NSS (2005). FunX marktleider in de randstad. Via Radio.nl, 7 april 2005. Jole, F. van (2005). Versnipperde informatie. In de Volkskrant, 11 juni 2005. KLO (2003). Jongerenonderzoek, kwalitatief onderzocht. Hilversum: NOS Dienst Kijk- en Luisteronderzoek. Liu, S.F. (2004). Chinese jongeren: leven in twee culturen. Een onderzoek naar de betekenis van Chinees zijn voor het mediagebruik, de nieuwsconsumptie en informatiebehoefte van Chinese jongeren in Nederland. Ongepubliceerde doctoraalscriptie Communicatiewetenschap. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. Olly, M. (2004). Door de ogen van producenten. Hoe producenten denken over kijkers, nieuws en jongeren. Ongepubliceerde doctoraalscriptie Communicatiewetenschap. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. Pekelder, W. (2005). Nieuws als snack. Jongeren haken massaal af bij NOS Journaal. In Broadcast Magazine, 9 september 2005. Publieke Omroep (2004). Mediagebruik Etnische Publieksgroepen 2002. Hilversum: Publieke Omroep. Raeymaeckers, K. (2003). De kloof tussen jongeren en nieuws. In D. Biltereyst & Y. Peeren (eds.). Nieuws, Democratie & Burgerschap. Onderzoek over hedendaagse nieuwsmedia. Gent: Academia Press. Sikkema, P. (2005). Jongeren 2005. Het speelveld verandert. Amsterdam: Qrius.
12
Witte, E. (2004). Het nieuws op kamers: de invloed van de leefsituatie op het nieuwsmediagebruik van jongeren. Ongepubliceerde doctoraalscriptie Communicatiewetenschap. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. Zande, E. van der (2004). Hoe bereikt u de MSN-generatie? In Emerce-magazine (mei 2004) via Vnunet.nl.
13
