Seminarie “Architectuur ontmoet biodiversiteit" CIVA 30/04/2009
Fauna en architectuur Inrichting voor de stedelijke fauna Séminaire “L’architecture à la rencontre de la biodiversité" CIVA 30/04/2009
Architecture et faune
Aménagements pour la faune urbaine
ir. Ben Van der Wijden Afdeling Natuur, Water en Bos - Division Nature, Eau et Forêt Dienst Strategie Biodiversiteit – Service Stratégie Biodiversité
Probleemstelling • wijziging landschap & landinrichting sinds jaren ’50 • wijziging bouwstijlen sinds energiecrisis jaren ’70 + efficiënter gebruik ruimten binnen gebouwen •
politiek van isolatie en duurzaam bouwen
Enoncé du problème • changements dans le paysage et dans l’aménagement du paysage depuis les années ’50 • changements dans les styles de construction depuis la crise énergétique des années ’70 + utilisation plus efficace des espaces intérieurs • politique d’isolation et de construction durable
Zeer positief Paradoxaal genoeg woningnood voor dieren
Très positif mais paradoxalement crise du logement pour les animaux
Doelstelling
• laten zien dat een meerwaarde kan gecreëerd worden door een klein beetje
Objectif
• montrer qu’une valeur ajoutée peut être créée sans grand extra
extra te doen • MAIS en veillant à toujours respecter • MAAR : steeds het bestaande respecteren beter bestaande kolonie-/nestplaats trachten te behouden nieuwe inrichtingen worden vaak niet meteen gebruikt
l’existant : tâcher de préserver les colonies/sites de reproduction est toujours préférable les nouveaux aménagements sont rarement directement utilisés
natuur is niet maakbaar
la nature ne se fabrique pas
logica is ook hier : minimale impact op
adopter la logique de l’impact minimum
het bestaande
sur l’existant
DEEL I/PARTIE I Gebouwen Bâtiments
DEEL II/PARTIE II + +
Landschap/Urbanisme Paysage/Urbanisme
• LES HOMMES
• LES ANIMAUX
• MENSEN
se loger
se loger
wonen
se déplacer
se déplacer
zich verplaatsen
travailler
rechercher sa nourriture
werken
Gewone grootoorvleermuis Oreillard roux
• DIEREN wonen zich verplaatsen
Rosse vleermuis – Noctule commune
Gewone dwergvleermuis Pipistrelle commune
voedsel zoeken
Watervleermuis Vespertilion de Daubenton Gebouw mag dus niet los gezien worden van omgeving: geldt zowel voor mensen als dieren
Uit: Limpens, 1997
Il faut donc considérer les bâtiments en lien avec leur environnement : ceci vaut tant pour les hommes que pour les animaux
GIERZWALUW
• gebouwbewonende soort • landt alleen maar tijdens de broedtijd • soort die in Brussel nog vrij algemeen is, zou echter snel kunnen afgelopen zijn
MARTINET
• espèce qui gîte dans les bâtiments • ne se pose qu’en période de reproduction • espèce encore assez commune à Bruxelles mais
• insectivoor
qui pourrait régresser assez
• broedt in kieren & spleten
rapidement
van gebouwen
• insectivore • niche dans les fentes et fissures des bâtiments
ACTIES :
ACTIONS :
• preventief : informeren of er een kolonie is (1 jaar voor de geplande renovatie)
• prévention : s’informer de la présence d’une colonie (1 an avant la rénovation prévue)
• indien kolonie : ¾geen werken tussen 15/04 en 31/08 ¾vervangende nestgelegenheid voorzien
• en cas de présence d’une colonie : ¾pas de travaux entre le 15/04 et le 31/08 ¾prévoir des emplacements alternatifs pour les nids
• ingemetselde neststenen – geïntegreerde nestgelegenheid – nestkasten – speciale dakpannen
• briques-nichoirs – opportunités intégrées pour la nidification – nichoirs – tuiles spéciales
Voor alle nestgelegenheden (niet speciale dakpannen) geldt :
Pour toutes les possibilités de nidification (hors tuiles spéciales) :
minimum bodemopp. 15x25 cm en min hoogte 13cm invliegopening max 2cm boven de bodem (niet van binnen gemeten) invliegopening 7 cm breed x 3,5cm hoog of rond 5cm doormeter of vierkant 5x5cm. de invliegopening moet asymmetrisch aangebracht zijn, zodat er een donkere hoek in de nestgelegenheid ontstaat.
dimensions minimales : fond 15x25 cm hauteur 13cm trou d’envol : max 2cm au dessus du fond (mesuré de l’extérieur) 7cm de large x 3,5 cm de haut ou cercle de 5cm de diamètre ou carré de 5cm de côté non centré de façon à créer un coin plus sombre à l’intérieur du nichoir
HUISZWALUW
HIRONDELLE DE FENÊTRE
Opmerkelijke afname:
Fort déclin:
afname aantal kolonies: •1995: 9 2001: 6 •1982: 716 nesten in ZO-Brussel 1992 : 168 (-75%) •Laatste jaren: stabilisatie?
diminution des colonies : •1995: 9 2001: 6 •1982: 716 nids SE de Bruxelles 1992 : 168 (-75%) •Dernières années : stabilisation?
Aantal koppels Huiszwaluw in Quartier de la Cambre 60
50
Aantal
40
Aantal koppels
30
20
Mogelijke oorzaken: •nestgelegenheid: mogelijkheden È •nestmateriaal (modder) : È •insecten : È(vervuiling)
Causes possibles:
10
0
Jaar
•nidification: possibilités È •matériel (boue) : È •insectes : È(pollution)
Oplossing :
Solution :
Plaatsen van kunstnesten stabilisatie van de populatie
placement des nids artificiels stabilisation de la population
HUISZWALUW
HIRONDELLE DE FENÊTRE
School Mater Dei Ecole Mater Dei
Vorst – Gerijstraat Forest – Rue du Charroi
HUISZWALUW
HIRONDELLE DE FENÊTRE
Specifieke opvolging door Aves – Suivi spécifique par Aves
HUISZWALUW
HIRONDELLE DE FENÊTRE
Plaatsen van artificiële nesten (Watermaal-Bosvoorde)
Placements des nids artificiels (Watermael-Boitsfort)
HUISZWALUW
HIRONDELLE DE FENÊTRE
ZWARTE ROODSTAART
ROUGEQUEUE NOIR
• trekvogel
• oiseau migrateur
• overwintert in Middellands zeegebied
• hiverne sur les pourtours de la Mediterranée
• broedt bij ons
• niche chez nous
• oorspronkelijk soort van schraal begroeide
• à l’origine, espèce des pâturages montagneux
bergweides en rotsformaties
et des formations rocheuses
• plaatsing van nestkasten
• placement de nichoirs
• Vooral in het stadscentrum
• principalement au centre ville
SLECHTVALK • Iedereen kent verhaal van de
FAUCON PELERIN • Tout le monde connait l’histoire du
slechtvalk van de Sint-
faucon pèlerin de la cathédrale St-
Goedelekathedraal
Michel et Gudule
• Mooi voorbeeld ve kleine ingreep op de juiste plaats • Slechtvalkkast
• Belle image d’une petite intervention au bon endroit • Nichoir à faucon pèlerin
begonnen op de koeltorens van
d’abord sur les tours de refroidissement
Electrabel
d’Electrabel
opvallende come-back
come-back remarquable
• Eten o.a. duiven
• Mange entre autres des pigeons
INRICHTING VAN KERKEN
Afgesloten tegen duiven, maar ook voor andere dieren
AMENAGEMENT D’EGLISES
Fermeture pour les pigeons, mais également pour les autres animaux
KERKUIL
CHOUETTE EFFRAIE
KAUW
CHOUCAS
•Kraaiachtige
•Corvidé
•Broedt koloniaal
•Niche en colonie
•Brengt vaak grote hoeveelheden nest-
•Apporte souvent de grandes quantités
materiaal binnen •Kan probleemsoort zijn
de matériaux de construction pour les nids •Peu être problématique
Zomerverblijfplaatsen – Gîtes d’estivage Kerken en kastelen – Eglises et châteaux
Holle bomen – Arbres creux
Gewone huizen - Habitations
Specifieke inrichtingen Aménagements spécifiques
• Zolder
Waar kruipen ze? Où se cachent-elles?
• Grenier
Vleermuizen in huizen Les chauves-souris dans les habitations
• ½ inheemse vleermuizen in gebouwen
•½ chauves-souris indigènes dans des habitations
• Dwergvleermuis meest algemeen in gewone huizen
•La Pipistrelle est la plus répandue dans les habitations normales
• Vleermuizen knagen niet, brengen geen nestmateriaal aan en veroorzaken geen schade • Grote groepen splitsen Æ geen overbevolking
•Les c-s ne rongent pas, n’apportent pas de matériaux de nidification et n’occasionnent pas de dégâts •Les grands groupes se séparent Æ pas de surpopulation
INSECTEN
INSECTES
TUININRICHTING
AMENAGEMENT DES JARDINS
• Gebouw en omgeving mogen niet los van
• Le bâtiment et son environnement ne
• Eenvoudige principes:
• Principes élémentaires:
elkaar gezien worden
doivent pas être considérés séparément
9 Inrichting natuurlijke vijver
9 Aménager une mare naturelle
9 Maaibeheer met afvoer ipv gazonbeheer
9 Gestion de fauche avec évacuation du foin plutôt que pelouse tondue
9 Bloemrijke borders of bloemenweide
9 Abords arborés ou prairie fleurie
9 Gemengde hagen & houtkanten, inheemse soorten
9 Haies mélangées et alignements d’arbres, espèces indigènes
9 Holle bomen, dood hout
9 Arbres creux, bois mort
9 Geen pesticiden
9 Pas de pesticide
• Codewoord: EXTENSIVEREN
• Mot clé: EXTENSIFICATION
TUININRICHTING
AMENAGEMENT DES JARDINS
TUININRICHTING
AMENAGEMENT DES JARDINS
Boomgaarden / Vergers
TUININRICHTING
AMENAGEMENT DES JARDINS
Connectiviteit op schaal van de doelsoort! Connectivité à l’échelle de l’espèce-cible!
TUININRICHTING
AMENAGEMENT DES JARDINS
Dood hout brengt leven in de tuin! Du bois mort apporte de la vie dans le jardin!
TUININRICHTING AMENAGEMENT DES JARDINS
Prijsverschil Economie fossiele brandstoffen Différence de prix Economie d’énergies fossiles
TUININRICHTING
AMENAGEMENT DES JARDINS
BIOTOOPINRICHTING
• Broedwand oeverzwaluw
AMENAGEMENT DE BIOTOPES
• Paroi pour hirondelle de rivage
Artificiële broedwand voor Oeverzwaluw - Paroi artificielle pour hirondelle de rivage (Silex dom.)
Constructie van een nieuwe
Construction d’un nouveau
winterverblijfplaats voor
gîte d’hiver pour
vleermuizen
chauves-souris
Constructie van een nieuwe winterverblijfplaats voor vleermuizen Construction d’un nouveau gîte d’hiver pour chauves-souris
Constructie van een nieuwe winterverblijfplaats voor vleermuizen Construction d’un nouveau gîte d’hiver pour chauves-souris
Constructie van een nieuwe winterverblijfplaats voor vleermuizen Construction d’un nouveau gîte d’hiver pour chauves-souris
Constructie van een nieuwe winterverblijfplaats voor vleermuizen Construction d’un nouveau gîte d’hiver pour chauves-souris
Constructie van een nieuwe winterverblijfplaats voor vleermuizen Construction d’un nouveau gîte d’hiver pour chauves-souris
Conclusie:
Conclusion:
• Inachtname van de biodiversiteit is veel
• La prise en considération de la
meer dan een groendak alleen
biodiversité va bien plus loin que la simple pose d’une toiture végétalisée
• Toch betreft het vaak slechts kleine accenten
• Cela n’implique cependant que l’addition de petites touches vertes
• Steeds het bestaande respecteren
• Respecter toujours l’existant
• Steeds de drie functies in gedachten
• Toujours garder les 3 fonctions à
houden: wonen – verplaatsen – werken
l’esprit: se loger – se déplacer – travailler
• LB - ANWB kan steeds gecontacteerd worden voor advies op maat
• Pour des conseils sur mesure, n’hésitez pas à contacter BE - DNEF
SURVIVALKIT
KIT DE SURVIE