Farmaceutische zorg - apotheker

Farmaceutische zorg - apotheker >> faculteit farmaceutische, biomedische en diergeneeskundige wetenschappen >> masteropleiding | 2010-2011

Colofon Redactie Vormgeving Fotografie

Onderwijscommissie Farmaceutische Wetenschappen en de Dienst Studieinformatie Ann Engelen (kaft) An Devaux, Sebastian Houston (binnenwerk) Jan Crab

Deze brochure is met grote zorg samengesteld. Studieprogramma’s evolueren en worden regelmatig bijgestuurd. Het is daarom mogelijk dat het aanbod van opleidingsonderdelen van de verschillende studierichtingen enigszins afwijkt van de informatie in deze brochure. |2

Inhoud Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Farmaceutische wetenschappen binnen de Universiteit Antwerpen . . . . . . . . . . . . . 6 Master in de Farmaceutische Zorg - Apotheker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Doelgroep en toelatingsvoorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Vereiste voorkennis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Loopbaanperspectieven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Studieprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Masterproef Farmaceutische Zorg - Apotheker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Vakbeschrijvingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Studeren in het buitenland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Onderwijs en examens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Studieadvies en studentenbegeleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Nuttige websites. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Meer info?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

3|

Voorwoord Misschien is dit je eerste kennismaking met de Universiteit Antwerpen. Misschien heb je reeds enkele jaren geleden de weg naar onze universiteit gevonden en hier je bacheloropleiding voltooid. In elk geval word je masterstudent, en wil je informatie over de masteropleidingen die wij aanbieden. Het boekje dat je nu ter hand neemt, brengt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met 13.000 studenten. Vanaf 2007-2008 zijn de masteropleidingen gestart die aansluiten op de academische bachelor­opleidingen. Binnen de associatie wordt de samenwerking bevorderd met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote Hogeschool, de Artesis Hogeschool en de Hogere Zeevaartschool. Tijdens je masteropleiding wordt de kennis die je opdeed tijdens je bacheloropleiding verder uitgediept. De Universiteit Antwerpen stelt alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden regelmatig bijgestuurd en aangepast aan maatschappelijke en ­wetenschappelijke evoluties. We nodigen je alvast uit op onze infodagen (20 maart en 24 april 2010) of op de infomarkt (15 september 2010). Welkom bij de Universiteit Antwerpen! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen

|4

Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? STUDENTGERICHTHEID De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent onder andere dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen, hetgeen een vlotte interactie mogelijk maakt. De kleine afstand tussen studenten en het docentencorps zorgt ervoor dat je bij je profs terecht kan met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard; dit biedt ook nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden bovendien ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het ­beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. ­Tenslotte is de ­Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -­ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. INNOVERENDE ACADEMISCHE OPLEIDINGEN De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, waarbij de ­opleidingen zowel oog hebben voor theorie als voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook interna­tionale faam geniet. De ‘ivoren’ academische toren werd reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende ­samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van ­feitenkennis centraal: je verwerft relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De BaMa-structuur werd ook gezien als een kans tot vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ­ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. INFRASTRUCTUUR Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest moderne ­infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er “hotspots” waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook grootschalig geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te ­bieden. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met 13 000 ­studenten, ­verspreid over vier campussen en zeven faculteiten. De ­campussen ­Middelheim, ­Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een ­groene ­omgeving. De ­campussen ­Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum voor 5|

Beeldhouwkunst ­Middelheim en het Nachtegalenpark. Studeer je op campus Drie ­Eiken dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers ­rondom de ­campus. De ­Stadscampus, met zijn kern van prachtig ­gerenoveerde 16de-eeuwse ­gebouwen, ligt in ­hartje Antwerpen. De opleiding Farmaceutische Zorg is ­gesitueerd op de campussen ­Groenenborger en Drie Eiken. VORMING De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook een brede ­vorming. Jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ­ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor ­pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula, en bij personeel en studenten. ANTWERPEN Tenslotte kies je voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is, naast een universiteitsstad, een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, ­cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur, .... Kortom: een stad waarin Antwerpenaars, ­bezoekers en studenten graag wegzinken. Speciaal voor de lancering van de nieuwe huisstijl van de Universiteit Antwerpen, schreef Pieter Embrechts een lied “U Aan het woord”. In deze brochure vertellen wij graag over onze universiteit, daarna is het woord aan “A”!

Farmaceutische wetenschappen binnen de Universiteit Antwerpen De studierichting Farmaceutische Wetenschappen staat voor een brede opleiding, ­waarbij zowel de patiënt als het geneesmiddel centraal staan. Het doel van de opleiding is het academisch vormen van apothekers die qua competenties beantwoorden aan de vereisten van de hedendaagse samenleving en industrie. Na de drie bachelor­jaren kan je kiezen tussen twee masteropleidingen van twee studiejaren: • •

Master in de Farmaceutische Zorg – Apotheker Master in de Geneesmiddelenontwikkeling – afstudeerrichting Apotheker of ­Bio­­farmaceutische wetenschappen

De opleiding Master in de Geneesmiddelenontwikkeling maakt het voorwerp uit van een andere brochure.

|6

De masteropleidingen die leiden tot de titel van apotheker zijn inhoudelijk zo ­geconcipieerd en afgewogen dat je als afgestudeerde efficiënt als apotheker kan ­functioneren in alle beroepstakken. In beide masters komen immers een aantal ­gemeenschappelijke ­opleidingsonderdelen voor, zoals medicinale chemie, toxicologie, farmaceutische ­wetgeving, deontologie, galenische farmacie, biofarmacie, farmaco­ therapie en ­farmaceutische zorg. De masteropleidingen die leiden tot de titel van ­apotheker ­omvatten ook een wettelijke apotheekstage van zes maanden (waarvan maximum drie maanden in een hospitaal). Deze titel is noodzakelijk om de functie van apotheker in een ­open­bare ­apotheek te ­kunnen uitoefenen of om het diploma ziekenhuisapotheker, industrie­apotheker of ­klinisch ­bioloog te kunnen behalen. Anderzijds zijn er opleidings­onderdelen die de eigenlijke ­differentiatie tussen de beide masters vormen. In de ­masteropleiding ­Farmaceutische Zorg wordt het aspect ‘­farmaceutische ­patiëntenzorg’ grondig ­uit­gediept en komen onder meer dermo­farmacie, ­magistrale formulatie en ­kwaliteitszorg, fytotherapie en medisch ­materiaal aan bod (zie studie­ programma verder in deze ­brochure). Je keuze tussen de master­opleidingen zal ­hoofdzakelijk worden bepaald door je interesse voor de maatschappelijk-sociale rol van de apotheker of voor een eerder exact-wetenschappelijke functie. In elke master­ opleiding moet je het bewijs leveren dat je een omvangrijk onderzoekswerk zelfstandig kan ­uitvoeren (de masterproef). Afhankelijk van de masteropleiding waarvoor je hebt gekozen, situeert de masterproef zich in de farmaceutische zorg of in de geneesmiddelen­ ontwikkeling.

Master in de Farmaceutische Zorg - Apotheker In de farmaceutische zorg staat de wisselwerking tussen patiënt, geneesmiddel en andere zorgverstrekkers centraal. De masteropleiding Farmaceutische Zorg bereidt je zeer grondig voor op een apothekersfunctie in de openbare apotheek en de ziekenhuisapotheek en leidt tot de titel van apotheker. Als officina-apotheker verschaf je o.a. informatie over geneesmiddelen, doe je aan patiëntenbegeleiding en bereid je ook zelf geneesmiddelen. Je draagt niet alleen een belangrijke eindverantwoordelijkheid inzake geneesmiddelen en gezondheidsproducten, maar je vervult ook een heel sociale functie in de samenleving. De aan de Universiteit Antwerpen gevormde apothekers zijn uitstekende en ­competente beroepsmensen. Dit blijkt overduidelijk uit de respons van de werkgevers evenals uit de tevredenheid van de alumni. De opleiding Farmaceutische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen is zowel naar vorm als inhoud niet louter academisch, maar ook sterk beroepsgericht. De individuele docenten zijn zich allen goed bewust dat deze ­beroepsgerichtheid essentieel is voor de opleiding tot apotheker, zowel wat ­betreft ­kennis en inzicht als wat betreft de capaciteit zelfstandig te werken. Hoor­colleges en ­seminaries worden vaak vanuit de praktijk gegeven en slaan op deze wijze een brug 7|

t­ ussen de aan de universiteit opgedane kennis en inzicht en het concrete werk in de ­latere beroepssituatie. De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Het directe contact tussen studenten, docenten en assistenten zorgt er voor dat studenten met hun individuele problemen op een snelle en soepele manier worden geholpen. Naast klassieke onderwijs­ vormen zoals hoorcolleges, wordt er binnen de masteropleiding Farmaceutische Zorg aan de Universiteit Antwerpen veel aandacht besteed aan activerende onderwijs­ vormen, waaronder laboratoriumoefeningen of seminaries in kleine groepen, portfolio en opdrachten via de elektronische leeromgeving Blackboard. Dit versterkt de efficiëntie van het onderwijs en verhoogt de betrokkenheid van de studenten.

Doelgroep en toelatingsvoorwaarden Academische bachelors in de Farmaceutische Wetenschappen hebben rechtstreekse toegang tot de Master in de Farmaceutische Zorg. Academische bachelors of academische Masters in één van de disciplines van de ­exacte wetenschappen of van de life sciences kunnen instromen mits zij slagen voor een ­verkorte opleiding Academische Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen (­programma goed te keuren door de Onderwijscommissie).

Vereiste voorkennis De competenties van een academische Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen zijn vereist om de masteropleiding Farmaceutische Zorg te kunnen aanvatten.

Loopbaanperspectieven Met de masteropleiding Farmaceutische Zorg word je bijzonder goed voorbereid om aan de slag te gaan als officina-apotheker in een openbare apotheek. In een officina zijn de beroepsmogelijkheden voor een apotheker veel ruimer dan enkel apotheker-eigenaar. Vele apothekers werken immers zelfstandig of in dienstverband als provisor (dit is een apotheker-titularis die de officina beheert in plaats van de eigenaar), als adjunctapotheker of als plaatsvervangend apotheker. Je taak zal vooral bestaan uit het ­verschaffen van informatie over geneesmiddelen en patiëntenbegeleiding. Uiteraard blijf je naast de therapiebegeleiding ook verantwoordelijk voor de conformiteit en de kwaliteit van specialiteiten en bereidingen. De laatste jaren echter ligt de nadruk meer en meer op de sociale rol die je als apotheker vervult betreffende het correcte gebruik van genees­middelen. Je geeft de patiënt een wetenschappelijk gefundeerde uitleg over

|8

de geneesmiddelen verbonden aan een voorschrift, de zelfzorggeneesmiddelen en de parafarmaceutische producten. Aansluitend op dit masterdiploma bestaan er de volgende master na master­opleidingen: opleiding tot ziekenhuisapotheker (een opleiding gespreid over drie jaar), industrie­ apotheker (één jaar bijkomende opleiding) en een specialisatie in de klinische biologie (een ­opleiding gespreid over vijf jaar). Het behalen van een doctorstitel is mogelijk na ongeveer vier jaar fundamenteel onderzoek. Werk je in een ziekenhuis dan sta je o.a. in voor beheer en management, distributie van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en implantaten, bereiden van steriele ­geneesmiddelen, sterilisatie, hygiëne, informatie naar medici en paramedici, opvolgen van klinische studies en het opstellen van formularia. Spreekt de overheid als werkomgeving je aan, dan kan je terecht bij het Federaal ­Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten. Je kan ook aan de slag in het onderwijs. De academische lerarenopleiding sluit aan bij de masteropleiding. De academische graad van “geaggregeerde voor het secundair ­onderwijs – groep 2” geeft officiële bevoegdheid voor het secundair onderwijs, tweede en derde graad. Aparte folders i.v.m. deze verdere studie- en specialisatiemogelijkheden en de ­doctoraatsopleiding zijn verkrijgbaar bij de achteraan vermelde adressen. Je vindt ­eveneens bijkomende informatie op de volgende website: http://www.ua.ac.be/farmacie >onderwijs. De tewerkstellingssituatie van de apothekers is zeer gunstig: de werkloosheid kan als ­nihil beschouwd worden. Van werk “zoeken” is nauwelijks sprake: de overgrote ­meerderheid van farmaciestudenten heeft werk nog voor het afstuderen. De meeste ­apothekers ­werken voltijds, maar deeltijds werk behoort eveneens tot de ­mogelijkheden.

9|

Studieprogramma MASTER IN DE FARMACEUTISCHE ZORG - APOTHEKER: 1STE JAAR Verplichte opleidingsonderdelen Medicinale chemie

10

Toxicologie

6

Galenische farmacie en biofarmacie II

12

Farmaceutische wetgeving en deontologie Farmacotherapie en farmaceutische zorg I en II m.i.v. medisch ­materiaal Dermofarmacie

3 12

Magistrale formulatie en kwaliteitszorg

4

Voedsel- en voedingsleer II

4

Diergeneeskundige geneesmiddelen

3

Farmacognosie II: fytotherapie

3

TOTAAL

60

3

MASTER IN DE FARMACEUTISCHE ZORG – APOTHEKER: 2DE JAAR Verplichte opleidingsonderdelen Stage (6 maanden) met stage-examens

30

Masterproef farmaceutische zorg

24

Keuzevakken (minimaal 6 sp te kiezen uit)

| 10

Antibioticabeleid

3

Elementen van de bedrijfskunde en sociale wetgeving

3

Farmacotherapie en farmaceutische zorg III

3

Gezondheidsbeleid en farmacovigilantie Kritisch denken in relatie tot de officinapraktijk: capita selecta m.i.v. ­alternatieve therapieën

3

TOTAAL

60

3

Masterproef Farmaceutische Zorg - Apotheker De studenten leren zelfstandig en op een kritische wijze onderzoek over een probleem met betrekking tot de farmaceutische zorg uitvoeren, hierover schriftelijk en mondeling rapporteren en zich een wetenschappelijke attitude eigen te maken. De masterproef wordt als volgt ingedeeld: • Onderzoekswerk in het domein van de farmaceutische zorg: analyse van een ­probleem i.v.m. farmaceutische patiëntenzorg, vertrekkende van medicatie­-­ historieken, in ­samenwerking met de stageapotheek, gevolgd door het praktisch uitwerken van een oplossing (actieplan). • Literatuurstudie over het onderwerp, met aandacht voor nieuwe ontwikkelingen. • Afhankelijk van het onderwerp, een onderzoeksopdracht i.v.m. kwaliteitscontrole die aansluit bij het farmaceutische zorgprobleem. • Schriftelijke rapportering van het onderzoekswerk in de farmaceutische zorg. • Mondelinge voorstelling en verdediging.

Vakbeschrijvingen In deze brochure laten we je kennis maken met de inhoud van de verplichte opleidingsonderdelen. Op www.ua.ac.be/ood vind je meer informatie over de andere opleidingsonderdelen, begin- en eindtermen, werkvormen, evaluatie, noodzakelijk en aanbevolen studie­ materiaal. MEDICINALE CHEMIE Medicinale Chemie is een chemische discipline met aspecten van biologische, medische en farmaceutische wetenschappen. Het omvat onderzoek naar, design van, en bereiding van biologisch actieve moleculen, de studie van hun metabolisme, de interpretatie van hun werkingsmechanisme op moleculair niveau en het opstellen van een structuur-­ activiteitsrelatie. In deze cursus worden alle actieve farmaca besproken die verkrijgbaar zijn op de markt, alsook de nieuwste trends. Deze geneesmiddelen worden ingedeeld volgens de receptoren waarop ze inwerken. Deze indeling is scheikundig logisch en geeft ook een beter inzicht in de structuur-activiteitsrelatie en het werkingsmechanisme op moleculair niveau. Per klasse van geneesmiddelen worden ondermeer de volgende ­eigenschappen besproken: • Korte inleiding (herhaling) van het biochemisch systeem waar op ingewerkt wordt; • De scheikundige eigenschappen van de actieve farmaca en hun invloed op het ­gebruik als geneesmiddel: bv. oplosbaarheid, stabiliteit, driedimensionale structuur, elektronische eigenschappen, …; • De ontwikkeling van het eindproduct uit een leadverbinding; 11 |

• • •

Structuur-activiteitsrelatie; Werkingsmechanisme op het moleculaire niveau (t.h.v. de receptoren); Inleiding tot het therapeutisch gebruik.

TOXICOLOGIE Wegens de enorme toename van het aantal ‘man-made’ producten (ongeveer 16 ­miljoen) komen we in contact met ongeveer 100 000 verschillende producten. Naast de acute en subacute toxiciteit dient er voldoende aandacht te gaan naar de effecten op lange termijn zoals teratogeniciteit, carcinogeniciteit, immunologische en ­neuro­logische ­effecten en invloed op de fertiliteit. Volgende aspecten worden behandeld: ­evolutie van de ­toxicologie, absorptie, distributie, metabolisatie, excretie, antidota, eerste hulp bij intoxicaties. In het partim geneesmiddelentoxiciteit wordt kort ingegaan op de ­toxicologische evaluatie van kandidaat geneesmiddelen. Vervolgens komt het ­belang van predisposerende factoren in het ontstaan van ongewenste effecten van genees­ middelen aan bod. De meest voorkomende typen ongewenste effecten worden vanuit een ­orgaan-­fysiologisch standpunt besproken. In een tweede luik leren de studenten via een ­opdracht objectieve geneesmiddeleninformatie opzoeken, kritisch ­evalueren en ­verwerken. In het partim algemene toxicologie wordt ingegaan op de toxiciteit van ­solventen, gassen, metalen, pesticiden, drugs of abuse, persisterende organische ­polluenten en behandelingsmethoden voor acuut geïntoxiceerde patiënten. GALENISCHE FARMACIE EN BIOFARMACIE II Verschillende aspecten van volgende toedieningsvormen o.a. parenteralia, colloïdale en disperse systemen, dermatica, rectalia, poeders, capsules, tabletten en toedienings­ vormen met gereguleerde afgifte worden besproken. Van de artsenijvormen die in de officina worden afgeleverd ofwel magistraal worden voorgeschreven zullen volgende aspecten aan bod komen: • formulatie (fysicochemische, technologische en biofarmaceutische aspecten); • bereidingstechnieken (kwaliteitsnormen; GPP); • controle (farmacopee eisen; stabiliteit); • verpakking, etikettering, bewaren (farmacopee eisen); • toediening (informatie naar de patiënt toe); • specifieke biofarmaceutische aspecten van de beschouwde artsenijvorm, nl. de ­invloed van de vormgeving op de vrijgave en de resorptie van het farmacon. De praktische oefeningen hebben tot doel de studenten leren zelfstandig problemen op te lossen. Tijdens het practicum zullen de studenten magistrale voorschriften ­kritisch moeten ontleden en de bereidingen nauwkeurig moeten uitvoeren, rekening houdend enerzijds met de fysicochemische eigenschappen van de te verwerken farmaca en ­anderzijds met de biofarmaceutische en farmacopee eisen gesteld aan de te bereiden toedieningsvorm. Zorg zal besteed worden aan het toepassen van de geldende goede | 12

bereidingspraktijken (GPP) en het opstellen van SOPs. De studenten zullen ­verschillende magistrale bereidingen uitvoeren ter illustratie van de verschillende artsenij­vormen ­besproken in de theoretische cursus. Om teamwerk te bevorderen zullen enkele ­oefeningen en rapportering in groep gebeuren. FARMACEUTISCHE WETGEVING EN DEONTOLOGIE De wettelijke definitie van het geneesmiddel en andere gezondheidsproducten wordt toegelicht, waarna het monopolie van de apotheker, de vereisten voor een officina en de spreiding van apotheken worden besproken. De aflevering van geneesmiddelen en de specifieke wettelijke bepalingen voor giftstoffen, verdovende middelen en psychotrope stoffen worden in detail overlopen. Er wordt aandacht besteed aan de conformiteit van het geneesmiddel en aan ongeoorloofde praktijken met geneesmiddelen. Ook reclame en informatie met betrekking tot geneesmiddelen komen aan bod. FARMACOTHERAPIE EN FARMACEUTISCHE ZORG I EN II M.I.V. MEDISCH MATERIAAL In dit opleidingsonderdeel worden farmacotherapie en farmaceutische zorg ­geïntegreerd onderwezen. Farmaceutische zorg is de verantwoorde aflevering van voor­geschreven ­geneesmiddelen of van geneesmiddelen die zonder voorschrift ­kunnen ­afgeleverd ­worden, met het oog op, in overleg met andere zorgverstrekkers en de ­patiënt, het ­bereiken van algemene gezondheidsdoelstellingen zoals het voorkomen, het ­identificeren, en het ­oplossen van problemen verbonden aan het geneesmiddelen­ gebruik. ­Farmaceutische zorg is erop gericht om op een continue wijze het gebruik van geneesmiddelen te ­verbeteren en de levenskwaliteit van de patiënt te bewaren of ­verbeteren. Het inter­professioneel overleg omvat onder meer het eventuele ­doorverwijzen naar een arts en het informeren van de behandelende arts. Dit opleidingsonderdeel wordt zoveel mogelijk gedoceerd uitgaande van de meest voor­komende ziektebeelden. De voor de behandeling in aanmerking komende genees­ middelen, zowel zelfzorggeneesmiddelen als voorschriftplichtige, worden ­grondig ­besproken met de nadruk op advies voor verantwoord geneesmiddelengebruik. ­Tijdens partim II wordt een aantal capita selecta besproken. Het belangrijkste ­medisch ­materiaal wordt eveneens toegelicht. De studenten leren zowel zelfzorgadvies als ­advies bij ­voorgeschreven geneesmiddelen te geven. Binnen het aanbod van voorschriftvrije geneesmiddelen leren ze een wetenschappelijk verantwoorde keuze te maken. Ze verwerven ­inzicht in de opbouw van een therapie en de keuze van voor­geschreven genees­middelen. Ze ­leren geneesmiddeleninteracties herkennen, verklaren en hiervoor een oplossing aanbieden. Tevens leren ze medicatiefouten herkennen en oplossen. De studenten leren deskundig gezondheidsvoorlichting te geven en advies te verlenen over medisch materiaal. Ze worden voorbereid om goed samen te werken met de (huis)arts.

13 |

DERMOFARMACIE De studenten verwerven inzicht in de verschillende aspecten van dermatica en dermo­farmaceutische producten, zodat zij hun toekomstige taak als raadgever kunnen ­vervullen. De verschillende huidziekten en hun medicamenteuze behandeling ­worden ­besproken, evenals de structuur en de eigenschappen van de huid. Volgende ­onderwerpen komen aan bod: preventie en verzorging (reinigingsproducten, ­hydratatie, applicatie van ­cosmetica, preventie en behandeling van veroudering van de huid, ­protectie tegen zonlicht), haarverzorgingsproducten, deodorantia en antiperspirantia, neveneffecten op de huid (irritatie, allergie, zonlicht-geïnduceerde reacties, urticaria) door contact met stoffen uit onze omgeving, met nadruk op cosmetica en ­farmaceutische producten. ­Hypoallergische en “dermatologisch-geteste” producten worden kritisch benaderd, ­alsook producten voor “gevoelige” huid. De algemene principes van lokale ­dermatologische therapie evenals nieuwere artsenijvormen voor dermatologische ­toepassing worden besproken. MAGISTRALE FORMULATIE EN KWALITEITSZORG De studenten verwerven kennis van de hedendaagse kwaliteitseisen en kwaliteits­ borging zowel in een farmaceutisch bedrijf als in de officina. Ze leren een kwaliteits­ systeem in de officina, SOPs (standard operating procedure) voor de verschillende artsenijvormen­ ­bereid in de officina, handelingen en organisatie in een apotheek op te stellen. De ­volgende onderwerpen komen aan bod: (1) kwaliteitszorg en kwaliteits­ systemen in ­industrie, ziekenhuisapotheek en officina, (2) farmaceutische zorg en ­kwaliteit van leven, (3) GMP richtlijnen in de industrie en GPP richtsnoeren in de officina, (4) ­kwaliteitszorg bij apotheekbereidingen (protocollering, SOP), (5) eisen i.v.m. lokalen, materiaal, personeel en documentatie. Tijdens het practicum runnen de studenten, verdeeld in teams, in real-time een ­virtuele apotheek, waarbij de verschillende teamleden specifieke verantwoordelijkheden ­krijgen. Dit “apotheekgame” is gebaseerd op een interactieve leeromgeving in ­Blackboard en ­focust op het verwerven van competenties voor de latere beroeps­ uitoefening. ­Probleemoplossend redeneren en werken in teamverband staan centraal. Er komen ­verschillende aspecten van de galenische farmacie en kwaliteitsbeheersing, maar tevens ­farmaceutische zorg en toxicologie aan bod in de uit te voeren opdrachten, die ­gebaseerd zijn op hedendaagse problemen in de openbare apotheek. VOEDSEL- EN VOEDINGSLEER II De cursus Voedsel -en Voedingsleer II bouwt verder op de cursus Voedsel- en ­Voedingsleer I (3de Bachelor) die informatie gaf over de relatie voedsel – voeding voor een gezonde ­populatie. In de cursus Voedsel -en Voedingsleer II worden levens­ middelen ­besproken die gebruikt kunnen worden om gezondheidsproblemen te ­voorkomen of te ­verhelpen, enerzijds voor welbepaalde medische indicaties (metabole | 14

functie­stoornissen, ­diabetes, …), anderzijds voor bevolkingsgroepen met specifieke behoeften (zuigelingen, ­zwangeren, ouderen, sporters, …). Hierbij worden de specifieke dieetproducten besproken in relatie tot de gewone levensmiddelen met aandacht voor energie-inhoud, nutriënt samenstelling en inname of toedieningswijze. Tijdens het seminarie wordt aan de student gevraagd een nutritionele anamnese op te stellen en kritisch te evalueren en voor een voedingssupplement de wetenschappelijke gegevens na te gaan die de ­vergezellende claim (al dan niet) ondersteunen. DIERGENEESKUNDIGE GENEESMIDDELEN In eerste instantie wordt een aantal diersoortspecifieke fysiologische mechanismen ­besproken die van groot belang zijn om het gebruik van bepaalde diergenees­middelen uit te leggen. Vervolgens wordt kort ingegaan op een aantal wettelijke aspecten van het diergeneesmiddelengebruik met speciale aandacht voor de voedselveiligheid en het ­gebruik van diergeneesmiddelen bij de nutsdieren. Verder wordt voor elke huisdier­ species de economische context geschetst waarin het diergeneesmiddelengebruik moet worden gesitueerd. Daarbij wordt veel informatie gegeven over de bedrijfsstructuren van nutsdierenbedrijven en de omvang van het gebruik van diergeneesmiddelen, waardoor het voor de student mogelijk wordt het diergeneesmiddelengebruik correct te plaatsen. Daarnaast wordt veel aandacht besteed aan speciale applicatievormen die ­typisch zijn voor diergeneesmiddelen. Er wordt ingegaan op massamedicatie en het ­grote ­belang van de preventieve diergeneeskunde. Tenslotte worden de verschillende klassen van farmaceutica die in de diergeneeskunde worden gebruikt kort besproken en worden per species een aantal belangrijke aandoeningen in de verf gezet, vooral dan waar het ­geneesmiddelengebruik een aantal typische diergeneeskundige aspecten ­vertoont. ­Verder wordt er ook kort ingegaan op de farmacovigilantie, zodat de student ook inzicht krijgt in de manier waarop bijwerkingen binnen het diergeneesmiddelengebruik worden gerapporteerd. FARMACOGNOSIE II : FYTOTHERAPIE De vereenvoudigde registratieprocedure omvat 23 lijsten met verplichte indicatie, die ongeveer 180 planten met medicinale eigenschappen omvatten. De meest gebruikte fytotherapeutica zullen besproken worden onder de vorm van SPC-cores (Summary of Product Characteristics), die kunnen gebruikt worden voor de registratie van deze preparaten. Achtereenvolgens komen aan bod: beschrijving van de drogerij, de werkzame inhoudsstoffen, plantbereidingen, farmacologische werking en toxiciteit, ­klinische ­studies met inbegrip van farmacokinetiek, therapeutische indicaties en dosering, ­contra-indicaties, ongewenste effecten, interacties, gebruik bij zwangerschap en borstvoeding, ­gebruik bij besturen van voertuigen en gebruik van machines, overdosering en ­bewaring. De studenten leren de meest courant gebruikte fytotherapeutica kennen met betrekking tot hun farmaceutische kwaliteit, hun farmacologische werking en toxiciteit en hun 15 |

t­ herapeutische werkzaamheid aan de hand van klinische studies. Ze leren een onderscheid te maken tussen fytotherapeutica, waarvan het therapeutisch gebruik is gebaseerd op valabele klinische studies (WHO klasse I en II), op literatuurgegevens (WHO klasse III) of op de traditie (WHO klasse IV). Ze leren fytotherapeutische thees samenstellen voor één of meerdere indicaties van de lijsten van de vereenvoudigde registratie en bestaande thees met betrekking tot hun therapeutische werkzaamheid evalueren. Tevens leren ze wetenschappelijke en publieke bijsluiters bij bestaande fytotherapeutische thees op te stellen. STAGE (6 MAANDEN) MET STAGE-EXAMENS De apotheekstage kan worden omschreven als het gedeelte van de opleiding waarbij praktijkervaring wordt opgedaan als directe voorbereiding op de beroepsuitoefening. Praktijk en theorie vloeien hier in elkaar. De student zal zich in de stageplaats onder ­leiding van een erkende stagemeester bekwamen in de farmaciepraktijk: geneesmiddelen­aflevering en grondige kennis van de specialiteiten, bereiding van geneesmiddelen en eigenschappen van de grondstoffen, kwaliteitszorg, verantwoordelijkheden van de apotheker, organisatie en inrichting van de apotheek, parafarmacie, management en administratie, leren samenwerken met collega’s en artsen. Bij de studie van de farmaceutische specialiteiten wordt teruggegrepen naar de cursussen van medicinale chemie, farmacognosie, farmacologie, toxicologie, farmacotherapie en farmaceutische zorg, fysiopathologie, medische biochemie, farmaceutische microbiologie en wetgeving. Het bereiden van magistrale en officinale preparaten steunt op de lessen galenische farmacie, biofarmacie en kwaliteitszorg. Aan iedere stagiair wordt bij de aanvang van de stage een stagewijzer als leidraad meegegeven. Deze wordt eveneens uitvoerig toegelicht tijdens de jaarlijkse bijeenkomst met de stagemeesters. Het stageprogramma geeft een niet-limitatieve opsomming van alle aspecten en taken die tijdens de zes maanden moeten worden bekeken of uitgevoerd. In zijn/haar portfolio verzamelt de student persoonlijke aantekeningen en bedenkingen over de diverse items waarmee hij/zij geconfronteerd wordt.

| 16

Studeren in het buitenland De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma’s zoals ERASMUS. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het ERASMUS-programma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van ERASMUS) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma’s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. Meer info op www.ua.ac.be/dis De masteropleiding Farmaceutische Zorg laat je toe om een deel van je opleiding in het buitenland uit te voeren. De meeste studenten gaan naar het buitenland in het kader van een uitwisselingsprogramma. Het bekendste voorbeeld is ongetwijfeld het Socrates/Erasmus programma van de Europese Commissie, maar ook buiten Europa zijn er tal van mogelijkheden. Ook het volgen van lessen in het kader van zomerscholen is ­mogelijk. Uiteraard word je in je keuze begeleid. Ook als je in België blijft, maak je kennis met de internationale dimensie van de wetenschap via buitenlandse gastdocenten en wetenschappelijke literatuur.

17 |

Onderwijs en examens MASTER IN BAMA In heel Europa werd het BaMa-systeem ingevoerd, na het ondertekenen van het ­Bologna-akkoord. Alle bestaande opleidingen in het hoger onderwijs werden ­omgevormd tot ­academische en professionele bachelor- en masteropleidingen. Meer informatie over het BaMa-systeem vind je op www.ua.ac.be. In Vlaanderen zijn alle masteropleidingen academisch. Elke masteropleiding aan de Universiteit Antwerpen heeft specifieke toelatingsvoorwaarden. In elk geval heb je een professioneel of een academisch bachelordiploma behaald, als je inschrijft voor een masteropleiding. Afhankelijk van het diploma dat je reeds op zak hebt, kan je ­ofwel rechtstreeks instromen in een masteropleiding, ofwel eerst een schakelprogramma (na een professionele bacheloropleiding) of een voorbereidingsprogramma (na een ­academische bacheloropleiding) doorlopen. Visueel kunnen we dit als volgt ­voorstellen: Academische Bachelor Academische Bachelor

Academische Master

Professionele Bachelor

voorbereidingsprogramma

schakel



Academische Master Academische Master

SEMESTERSYSTEEM EN EXAMENS Aan de Universiteit Antwerpen wordt het semestersysteem gehanteerd. Het academiejaar wordt opgesplitst in twee delen, die elk afgesloten worden door een examen­ periode. Deze twee examenperiodes (in januari en juni) vormen samen de eerste zittijd. In de tweede zittijd worden alle examens hernomen waarvoor je minder dan 10/20 behaalde. Voor elk opleidingsonderdeel waarvoor je slaagt, behaal je credits. Het examenreglement wordt elk jaar kritisch geëvalueerd en aangepast, in samenspraak met studentenvertegenwoordigers. Het volledige reglement kan je raadplegen op www.ua.ac.be/studport.

| 18

Studieadvies en studentenbegeleiding STUDIEADVIES EN STUDENTENBEGELEIDING Tijdens het academiejaar kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding in eerste instantie terecht voor informatie en advies. Je kan daarbij niet alleen denken aan algemene informatie over opleidingen binnen en buiten de Universiteit Antwerpen, maar ook aan informatie over het leerkrediet, over het onderwijs- en examenreglement, enzovoort. Daarnaast kan je bij de dienst terecht met studiegebonden en ­persoonlijke problemen. Dit zowel onder de vorm van groepsactiviteiten als onder de vorm van ­individuele begeleiding, die beide volledig gratis worden aangeboden. Afspraken met de begeleiders van deze dienst kan je maken via het Studenten Informatie Punt (STIP). STUDIEKEUZE EN HERORIËNTERING Bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding kan je onder meer terecht voor ­advies omtrent je studiekeuze. Aan de hand van gesprekken en oefeningen kan je meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten, interesses en de studierichtingen die daarbij passen. Ook bij twijfel aan je studiekeuze kan je bij de dienst terecht om je ­oorspronkelijke studiekeuze te herevalueren om vervolgens na te gaan welke stappen je kan ondernemen wanneer je wil stoppen of veranderen van studierichting. ALGEMENE STUDIEBEGELEIDING: STUDIEVAARDIGHEDEN EN STUDIEPLANNING Daarnaast organiseren Studentenbegeleiders elk semester trainingen over studie­ vaardigheden, o.a. de trainingen ‘effectief plannen en studeren’ en ‘uitstelgedrag’. Je kan er echter ook terecht voor individuele en digitale begeleiding rond deze topics. PSYCHOSOCIALE BEGELEIDING Ook wanneer je last hebt om je te concentreren, twijfelt aan je studiekeuze, kampt met examenangst of persoonlijke problemen ervaart zoals het afspringen van een ­relatie, ernstige ziekte in je onmiddellijke omgeving, ... kan je een afspraak maken met een studentenbegeleider voor een psychologische begeleiding. Dat kan op verschillende manieren, gaande van individuele gesprekken over het volgen van een training tot het bekomen van een gepaste doorverwijzing. Dit alles gebeurt steeds op vrijwillige basis. BEGELEIDING VAN STUDENTEN MET EEN FUNCTIEBEPERKING, TOPSPORT OF K ­ UNSTBEOEFENING: Studenten met functiebeperkingen (fysische handicap of chronische ziekte, leer­stoornis zoals dyslexie, AD(H)D, psychische problemen ...) of met bijzondere vragen omwille van sport op topniveau of kunstbeoefening kunnen via de dienst voor Studieadvies en ­Studentenbegeleiding bijzondere faciliteiten voor onderwijs en/of examens aanvragen. Dit is voorzien in het Onderwijs- en examenreglement van de Universiteit Antwerpen.

19 |

Na het indienen van je aanvraag, word je uitgenodigd voor een intakegesprek met een studentenbegeleider. In onderling overleg worden de nodige afspraken gemaakt. Als je dossier helemaal in orde is en voorzien van de nodige attesten zal de dienst je dossier ter goedkeuring voorleggen aan de rector. AFSTUDEERBEGELEIDING Tot slot kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding terecht voor ­begeleiding bij het afstuderen. Misschien kan je hulp gebruiken bij je zoektocht naar geschikte jobs, wil je weten welke jobs bij je passen, wil je weten welke studies je na het behalen van je diploma nog kan gaan doen, hoe je het solliciteren best aanpakt, … Met al deze vragen kan je op de dienst terecht voor een individuele begeleiding. Ook worden jaarlijks sollicitatietrainingen aangeboden en jobdagen georganiseerd met ­panelgesprekken, infosessies en bedrijvenstanden. Je kan hierover meer informatie ­krijgen op het STIP. Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt ook in het ­begin van elk semester bekend gemaakt in alle mogelijke publicaties voor studenten. Je vindt ook heel wat informatie op de website www.ua.ac.be/studentenbegeleiding.

Nuttige websites WEBSITE MASTERS Op www.ua.ac.be/masters vind je uitgebreide informatie over alle masteropleidingen die de Universiteit Antwerpen inricht. Je kan vanuit deze URL ook doorklikken naar de ­website van een faculteit. INFOMOMENTEN VOOR TOEKOMSTIGE STUDENTEN Infodagen Elk jaar organiseert de Universiteit Antwerpen informatiedagen voor leerlingen van het secundair onderwijs. Deze hebben plaats in maart en april. Naast een algemene en een specifiek studiegerichte infosessie kan je aan de infostanden de cursussen inkijken en een aantal brochures verkrijgen. Je krijgt de gelegenheid tot vragen stellen en ­desgewenst tot een persoonlijk gesprek. Vooraf inschrijven is niet nodig. De data en meer info vind je op www.ua.ac.be/infodagen. Infomarkt Twijfel je nog over je studiekeuze? Wil je nog graag een bevestiging van je keuze? Dan kan je terecht op de infomarkt in september. ’s Namiddags is er een infomarkt voor ­bachelor-, schakel, master- en master na masterprogramma’s. ’s Avonds is er een i­nfomarkt ‘flexibel studeren en avondonderwijs’. Net als bij de infodagen in het voorjaar kan je aan de infostanden de cursussen inkijken en brochures verkrijgen. Je kan er ook | 20

terecht met je vragen en eventuele twijfels. Naast de medewerkers van de opleidingen zijn er ook studentenbegeleiders aanwezig. Vooraf inschrijven is niet nodig. De datum en meer info vind je op www.ua.ac.be/infodagen. INSCHRIJVEN Praktische informatie in verband met inschrijvingen vind je op: www.ua.ac.be/inschrijvingen HET STUDENTENPORTAAL Op het studentenportaal van de Universiteit Antwerpen www.ua.ac.be/studport vind je algemene informatie die voor alle studenten nuttig kan zijn: de academische kalender, de computer- en netwerkinfrastructuur, blackboard, beschikbare cursussen, ­financiering, huisvesting, sociale voorzieningen, eten en drinken op de campussen, studentenjobs, studentenclubs, sport, contactpersonen, studieloopbaanbegeleiding per faculteit, ­doctoreren, enz.. BIBLIOTHEEK De Universiteit Antwerpen heeft een uitgebreide collectie ter beschikking voor ­studenten en personeel. Op de Stadscampus is er een gloednieuwe bibliotheek voor de humane en sociale wetenschappen. Op de campus Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken zijn de bibliotheken voor de Exacte en Medische Wetenschappen gehuisvest. Meer info? Kijk dan op http://lib.ua.ac.be BEGIN ACADEMIEJAAR Het academiejaar 2010-2011 start op maandag 27 september 2010. Op www.ua.ac.be/ onthaaldag kan je vanaf midden september actuele informatie over het begin van het academiejaar terugvinden. HOE DE CAMPUS TE BEREIKEN? De vier campussen zijn vlot bereikbaar met de fiets, de auto of het openbaar vervoer. Op www.ua.ac.be/route vind je duidelijke wegbeschrijvingen.

21 |

Meer info? STUDENTENADMINISTRATIE FACULTEIT Faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen Departement Farmaceutische wetenschappen Campus Drie Eiken Gebouw S Universiteitsplein 1 2610 Wilrijk  Guy Vermeiren T +32 (0)3 265 23 30 [email protected] Marleen Snoeckx T +32 (0)3 265 27 11 [email protected] www.ua.ac.be/farmacie DEPARTEMENT STUDENTGERICHTE DIENSTEN Studenten Informatie Punt (STIP) Stadscampus Agora-gebouw, 1ste verdieping Grote Kauwenberg 2 2000 Antwerpen T +32 (0)3 265 48 72 Campus Drie Eiken Gebouw G Universiteitsplein 1 2610 Antwerpen (Wilrijk) T +32 (0)3 265 20 09 [email protected]

| 22

Nota’s

23 |

Nota’s

| 24