Facilitating Participation in Action towards Sustainability in City District East

Facilitating Participation in Action towards Sustainability in City District East

Anne Braukmann, GCE, 3702618 Maayke Damen, EG, 3437671 Eefje Gijzen, EG, 0038423 Conor McEvoy, ER, 3561674 Tessa van Mechelen, EG, 3686833 Roel Vreeken, ER, 3047423 Saskia Wijte, GCE, 3221822

Group Paper November 4, 2011 Transdisciplinary Case Study Master Sustainable Development Utrecht University Supervisor: Dr. Paul Schot Coordinator: Broer Soolsma

Acknowledgements For this report we are indebted to Broer Soolsma, who provided us with useful feedback, contacts and information, and without whose help we would not have bene able to do this project as well as we did. Similarly, all people form WATERgraafsmeer, Waternet and city district East who have helped us deserve our gratitude. Furthermore, we would like to thank all supervisors of the University of Utrecht, Dr. Paul Schot, Dr. Frank van Laerhoven, and Dr. Robert Harmsen, to whom we could always turn with questions. A special thank you goes out to Ms Wilma Mik, Mr Sander Alkema and Ms Jacqueline Rijke, who partook in our interviews. Ms Nevin Öz tok deserves special mention as well, as she took time out of her busy schedule to talk to us. Finally, the time and effort of the one person who showed up for the focus group, and who remains anonymous, was also greatly appreciated.

2

Table of Contents Introduction ....................................................................................................................................................... 5 Positioning of Chapter 1 and 2: Internal and External Factors ....................................................... 7 1. Internal Factors Influencing Pro-Environmental Behaviour ...................................................... 7 1.A Introduction ........................................................................................................................................................... 7 1.B Research Methodology ...................................................................................................................................... 8 1.C Results....................................................................................................................................................................... 9 1.D Conclusion............................................................................................................................................................. 12 1.E Action Plan – Recommendations ................................................................................................................. 12 2. External Factors Influencing Pro-Environmental Behaviour.................................................. 14 2.A Introduction ......................................................................................................................................................... 14 2.B Research Methodology .................................................................................................................................... 14 2.C Results..................................................................................................................................................................... 14 2.D Conclusion............................................................................................................................................................. 19 2.E Action Plan – Recommendations ................................................................................................................. 19 3. Collective Pro-Environmental Action................................................................................................ 20 3.A Introduction ......................................................................................................................................................... 20 3.B Research Methodology .................................................................................................................................... 20 3.C Results..................................................................................................................................................................... 21 3.D Conclusion............................................................................................................................................................. 24 3.E Action Plan – Recommendations ................................................................................................................. 24 4. Analysing Residents’ Initiatives of Energy Saving Measures and Examining the Potential of Applying Small-Scale Renewable Energy Technologies in Dwellings ................................... 26 4.A Introduction ......................................................................................................................................................... 26 4.B Research Methodology .................................................................................................................................... 27 4.C Results..................................................................................................................................................................... 27 4.D Conclusion............................................................................................................................................................. 32 4.E Action Plan - Recommendations .................................................................................................................. 32 5.Presenting Viable Insulation Measures and Examining the Implementation and Effect of Public Procurement on the Simple Payback Period of Suggested Technologies and Measures .......................................................................................................................................................... 34 5.A Introduction ......................................................................................................................................................... 34 5.B Research Methodology .................................................................................................................................... 34 5.C Results..................................................................................................................................................................... 35 5.D Conclusion............................................................................................................................................................. 41 5.E Action Plan - Recommendations .................................................................................................................. 42 6. Greening the Private Space: Ecological Benefits and Drawbacks of Green Roofs and House Insulation ........................................................................................................................................... 43 6.A Introduction ......................................................................................................................................................... 43 6.B Research Methodology .................................................................................................................................... 43 6.C Results..................................................................................................................................................................... 44 6.D Conclusion............................................................................................................................................................. 48 6.E Action Plan – Recommendations ................................................................................................................. 48 7. Greening the Public Space ..................................................................................................................... 49 7.A Introduction ......................................................................................................................................................... 49 7.B Research Methodology .................................................................................................................................... 50 7.C Results..................................................................................................................................................................... 50 7.D Conclusion............................................................................................................................................................. 53 7.E Action plan - Recommendations .................................................................................................................. 54 3

Integration of Recommendations and Combined Action Plan ..................................................... 55 Conclusion ....................................................................................................................................................... 60 References ....................................................................................................................................................... 61 Appendices ...................................................................................................................................................... 72

4

Introduction Around the world, cities and urban communities are becoming increasingly aware of the growing urgency to become more sustainable (Droege, 2008). This is also the case for the capital of the Netherlands: Amsterdam (Amsterdam Duurzaam, 2011). For example Amsterdam’s city district East (CDE), the focus of this research, is an area located 5.5m below New Amsterdam Level that already has, and with climate change increasingly will have, problems with rainfall flooding. Due to these problems, this area has been chosen to host an experimental societal project called WATERgraafsmeer (WATERgraafsmeer, 2010, “Achtergrond”). This project, initiated by Waternet and CDE, uses a governance approach1 to tackle challenges like climate change and urban densification (WATERgraafsmeer, 2010, “Aanpak WATERgraafsmeer”). The aim of this project is to connect different kinds of stakeholders, like inhabitants and service providers, to share experiences, knowledge and act collectively towards sustainability (ibid.). Stimulated by, among other things, technological improvement of small-scale renewable energy technologies, higher electricity and gas prices, and the trend of individuals becoming more aware of global climate change, citizens take initiatives to sustainably improve their environment (Droege, 2008). In CDE, initiatives that range from making green roofs to applying insulation systems can be found. However, the wide range of initiatives taken by the inhabitants knows varying degrees of success and sometimes they solely remain ideas (B. Soolsma, personal communication, September 9, 2011). Since the current governance approach does not result in a sufficient amount of successful collective action to sustainably improve residences or the neighbourhood, WATERgraafsmeer would like to know how it can stimulate and better facilitate such initiatives. This consultancy project conducts research which focuses on the stimulants and barriers for making citizens’ initiatives a success either from the perspective of WATERgraafsmeer or the inhabitants themselves. Therefore, the central research question is the following: How can inhabitants of city district East who are involved with sustainability be facilitated to be successful in achieving their initiatives and ensure collective action to sustainably improve their residences or their immediate environment? As suggested by the client, Middenmeer and Park de Meer are the designated research areas within CDE. These residential areas have similar housing and a relatively high percentage of ownership of the dwellings (~80%). Moreover, the term sustainability in this research is defined as follows: “the use of the vital functions (possible uses) of our biophysical surroundings in such a way that they remain indefinitely available” (Hueting & Reijnders, 1998, p.139). Chapter 1 and 2 give insight in the internal and external factors that influence proenvironmental behaviour in the research area. Chapter 3 shows what factors are influencing collective action and will apply this to a successful and an unsuccessful initiative in CDE. Chapter 4 to 7 provide literature, tools and suggestions that show which actions WATERgraafsmeer and inhabitants can undertake to better facilitate and be more successful in achieving initiatives The concept governance describes the patterns that emerge from the governing activities of social, political and administrative actors, it includes non-state actors in the analysis of societal steering and is not tied to a particular period of time or place. Governance is opposed to government, that is described as the traditional form of governing, with a central role for national authorities. It refers to those social activities, which make a purposeful effort to guide, steer control or manage societies. (Jordan, 2008, p. 21 and Kooiman& Van Vliet, 1993, p. 64 through Stoker, 1998). 1

5

aimed at sustainability. Chapter 4, 5 and 6 concentrate on measures for private properties, with a focus on energy in chapter 4 and 5, while chapter 6 concentrates on ecology. Chapter 7 focuses on measures for the public space. The main research question is answered in the ‘integration’ that combines all previous chapters into a set of recommendations and an action plan for WATERgraafsmeer and inhabitants of CDE setting up or running initiatives.

6

Positioning of Chapter 1 and 2: Internal and External Factors In the Netherlands environmental protection and service provision is being retrenched and localised, e.g. to local city districts. This makes the involvement of inhabitants and civic action increasingly important to successful community development and sustainability (Feitelson & Lindsey, 2001). This is also one of the reasons WATERgraafsmeer is interested in facilitating participation of local inhabitants. Their envisioned outcome is changing people’s behaviour towards sustainability (WATERgraafsmeer, 2010, “Aanpak WATERgraafsmeer”). Yet at the moment they are struggling with exactly how to involve local inhabitants in the governance processes (Godschalk et al., 2003). To be able to facilitate people participating in local environmental governance processes it is necessary to have insight in factors that influence behaviour of citizens regarding undertaking action towards sustainability (Clark et al., 2003). Action towards sustainability is defined as “behaviour that consciously seeks to minimize the negative impact of one’s actions on the natural and built world” (Kollmuss & Agyeman, 2002). There is an array of literature on factors that influence pro-environmental behaviour (PRB), whereby each discipline looks through their own lens. Two ever present approaches are found in the field of psychology and the field of socio-economics. The first focuses on factors that are motivators of behaviour from within the actor, for instance their attitudes, norms and perceived behavioural control (Azjen, 1991). The second mainly focuses on individual characteristics and factors that shape the actor’s capacity to act, such as age and income (Clark et al., 2003). Often these are referred to as internal and external factors. More and more it is argued that both approaches are necessary to explain PEB (Kollmuss & Agyeman, 2002). Although the factors are intrinsically linked and influence each other, for practical and analytical purposes the two approaches are discussed separately in the following two chapters, so that each receives due attention and focus. The first chapter takes the internal factor approach to explain behaviour and the second chapter focuses on the external factor approach. Additionally, each approach arrives at different tools and (in)abilities for influencing PEB. Together, this will amount to a full spectrum of recommendations.

1. Internal Factors Influencing Pro-Environmental Behaviour Tessa van Mechelen, 3686833, EG

1.A Introduction Behaviour of citizens is key in -facilitation of- successful sustainability initiatives. In the governance approach of WATERgraafsmeer it is expected that citizens and other actors provided with a platform for collaboration will set change in motion (WATERgraafsmeer, 2010, “Aanpak WATERgraafsmeer”). However, change is a product of behaviour and it is unclear why some inhabitants of city district East (CDE) do perform pro-environmental behaviour (PEB) and others do not. Psychology science and related literature might provide insight into the stimulants and barriers for PEB. It describes so-called internal factors such as values, beliefs, and attitudes. For the WATERgraafsmeer and inhabitants, it is interesting to see if the general literature on stimulants and barriers also applies to its inhabitants. Derived stimulants might be used by inhabitants to create a larger group for successful collective projects. Also, the “tools invoking behavioural change” from this field, which are “awareness, education, guilt and persuasion” 7

(Clark et al., 2003, p. 237) might be applied. The following research questions are formulated for this chapter: 1. What are, according to the literature, the internal factors that make up the stimulants and barriers for pro-environmental behaviour by inhabitants in their residential area? 2. What are the internal stimulants for engaged inhabitants of Park de Meer and Middenmeer for pro-environmental behaviour? 3. What are the internal barriers for engaged inhabitants of Park de Meer and Middenmeer for pro-environmental behaviour? The answers in the first chapter of this section will form a building block in combination with Chapter 2 which focuses on the external factors. Together they explain how behaviour can, and cannot be influenced. This will help WATERgraafsmeer and inhabitants to be more successful in facilitating and running sustainability initiatives.

1.B Research Methodology Chapter 1 and 2 follow the same methodology as they research two sides of the same coin. First, a broad literature collection and review was conducted in order to search for what can be considered internal and external factors that influence behaviour. The literature is scientific, as the client did not provide additional literature. Second, information gathering from inhabitants of Park de Meer and the Middenmeer was envisioned to test the relevance of the factors found. Due to time restrictions this information gathering was to be indicative, not scientific. Scientific review learnt that a focusgroup of house-owners was the most useful and feasible. Such a focus-group allows enlarging of the sample size at low cost, as several people can be interviewed at once. Also, participants speak more naturally than when interviewed one-on-one (Bernard, 2002). A problem might be an increase in socially desirable answers because of social norms from others present. Bernard (2002) was used as a guideline to formulate and structure the questions. See Appendix A for the setup including notes on factors. The focus-group session was planned on 20.00h on October 18 at a centrally located neighbourhood café/restaurant. To lower the threshold to partake, drinks would be provided by CDE. As this research focuses on what citizens see as barriers and stimulants for PEB, only inhabitants that had already expressed an interest in sustainability were of interest. The right database to draw a sample from was found in a new phenomenon, Nudge: “an independent company that stimulates a more sustainable society through a consumerplatform by connecting, strengthening and accelerating people and initiatives”.2 This selection method (after which self-selection would take place) disables any claims to generalisability and skews the outcomes towards people willing to act. However, it would be in accordance with the clients wish to focus on people that are already involved in sustainability. Fifty Nudgers living in the research area were invited to the focus-group session. Alas, the number of participants could not have been more disappointing as there was one cancellation of the two confirmed participants. Consequently, the session was reformulated into an interview. Four inhabitants expressed interest to participate in the research via email. In addition Oost Oogst, a group of citizens living in CDE focusing on the production and consumption of organic food, was contacted. They assured us to e-mail their numerous members our questionnaire, which can be found in Appendix B. The questions are formulated to not direct Dutch mission statement: “Nudge is een onafhankelijke onderneming die vanuit een consumentenplatform de verduurzaming van de samenleving bevordert door mensen en initiatieven te verbinden, te versterken en te versnellen.” From: http://nudge.nl/over-ons. 2

8

the answers and to not exclude possible interesting information from the inhabitants by being too narrow. Unfortunately, none have replied.

1.C Results Intentions PEB starts with the assumption that people have control over (part of) their behaviour, to choose to act with environmental considerations in mind3. One often cited author in the field of behaviour, Icek Ajzen, wrote The theory of planned behaviour (1991). He explains that it is generally found that intention is a good predictor of human behaviour, if there are no serious problems of control. Control is made up of the opportunities and the resources that an actor has. However, Ajzen (1999) uncovers another influence, which is the ‘perceived control’ over behaviour, which can be understood as the confidence of an actor to be able to perform a certain task. Whether an actor feels that they are able to control the desired outcome of their behaviour combined with their intention will much better predict the behaviour. The author is very specific about the phrasing of intention and action for prediction; if the behaviour is ‘donating time to a nature conservation society’, we must assess the intention ‘to donate time to a nature conservation society’ and not the intention ‘to volunteer time’ in general or ‘to work for nature conservation’ (adjusted example from Ajzen, 1999, p. 185). Therefore, the theory of planned behaviour may explain disparities between intentions and behaviour concerning the environment in three ways, namely 1) because there might be an influence of ‘perceived control’ in which the actor does not feel the action is within their control, 2) because it might be that the intention regarding the behaviour towards the environment is measured on another scale than the outcome behaviour and 3) there are problems with actual control in the field of opportunities and resources. This latter group of factors will receive more attention in chapter 3. Additionally, there is another obstruction to intention. It can be confused with perceived behavioural control, but is named locus of control or efficacy. Some people feel like their behaviour makes a difference, while others feel that changes are not due to individual behaviour. This is called the locus of control, which can be internal or external (Fransson & Gärling, 1999, p. 375). In a meta-analysis performed by Hines et al. (1987) it was shown that PEB occurs more with individuals who have an internal locus of control. Sometimes locus of control is related to efficacy in which people understand their own behaviour is too small to make a change, which leads to responsibility barriers, according to Blake (1990). His respondents answered they felt they could not act on their own and felt powerless. Moreover, some ascribed the responsibility for the environment to individuals or groups that could act more effectively. The next paragraphs focus on the internal factors that inform intention: values, norms and attitudes (towards the environment, society and governance). Values Values can be seen as criteria for choice making, whereby values are “cognitive representations of three universal requirements: (a) biological needs, (b) interactional requirements for interpersonal coordination, and (c) societal demands for group welfare and survival” (Swartz & Bilsky, 1987, p. 550). Fransson and Gärling (1999) explain that values influence the formation of attitudes and that a set of values can be understood as a value orientation. In relation to PEB, In this chapter, the view that people have cognitive self-regulation is taken as given, leaving other views out, such as those of renowned neuroscientist Victor Lamme who argues that this control does not exist. In his book “De vrije wil bestaat niet”, he shows that the part of the brain associated with the conscious is the last to react, when physical action has already been set into motion. 3

9

three value orientations can be discerned: 1) egoistic, people that take costs and benefits to themselves into account, 2) social-altruistic, people that judge on the basis of costs and benefits towards the group and 3) biospheric, people that take costs and benefits towards ecosystems into account (Stern, Dietz & Guagnano, 1995; Fransson & Gärling, 1999). Of course, we should not see value orientations as absolute and separate when applied to people, but in research and related to specific subjects an orientation can be dominant. In this way, an egoistic value orientation can be considered a barrier to PEB, although it does not exclude PEB that is informed by other motives such as cost-effectiveness. Dominant social-altruistic and biospheric value orientations are generally considered to be stimulants towards PEB. Norms A norm can be defined “as an expectation held by an individual about how he or she ought to act in a particular social situation” (Fransson & Gärling, 1999, p. 374). Norms can be internalised, making it a personal norm, which means there is no need for control from the outside. A social norm is controlled, for instance through punishment and reward. An example of a norm can be “take responsibility towards the environment and conservation”; this will inform the individual on what they ought to do in a more specific situation (Tanner, 1999, p. 148). The norms relate to values, in which altruism and environmentalism are the norms of the social-altruistic and biospheric values and Clark et al. (2003, 245) find that both are necessary for the voluntary provision of an environmental public good. However, there are two types of awareness necessary for norms to motivate behaviour: awareness of the consequences of one’s own actions and awareness of responsibility of these outcomes (Clark et al., 2003, p. 240). One of the six categories of reasons Palm and Tengvard (2011) found when researching motives for micro-electricity generation in Sweden was ‘to set an example for others’, which can clearly be understood as a norm-setting reason. However, seemingly undirectly related norms can work for or against PEB. Examples from Palm and Tengvard (2011): the norm ‘do not hinder the neighbours’, for instance by obstructing their view with a high micro-turbine, works against PEB. The norm ‘show your wealth’, in which a respondent compares his mirco-turbine, which delivers expensive electricity, to having a Mercedes on the driveway, works towards PEB. These examples show that norms influencing PEB might be unrelated to environmental considerations; thus case-by-case there are norms that form stimulants and barriers. Thus, a positive value orientation towards the environment does not have to lead to intentions to perform PEB if there are heavier weighing norms that oppose the behaviour (Fransson & Gärling, 1999, p.378). Attitudes Attitude can be understood as a generally positive or negative view but also as a broader judgment or position towards a person, place, thing, or event. According to Fransson and Gärling (1999) attitudes related to the environment might be divided in four categories. 1) An environmental attitude which emphasises the fragility of nature and is anti-anthropocentristic, which is coined the New Environmental Paridigm by Dunlap and Van Liere (1978). 2) An attitude in which a threat to other human beings through a degrading environment takes focus. 3) An attitude in which personal threats from environmental degradation is the focus. This is also described and found important for PEB as personal problem awareness in Tanner (1999), in which concerns for own health and risks stimulate PEB. 4) Environmental concern that comes from a deeper concern or value orientation, perhaps related to religion or post-materialistic values. 10

Clark et al. (2003) have proceeded to test the workings of different attitudes to stimulate behaviour. They found that biocentrism within altruism is most important, which means that the participants show altruistic attitudes towards the environment, not people. Also, they found that local concerns mattered more than big global problems to inform their attitude and behaviour. From research into the gap between attitudes and behaviour in the US, Blake (1990) confirmed two familiar points: 1) “Environmental concern, and basic environmental action are becoming widespread throughout the population; 2) “Few people take environmental actions which involve changes to their lifestyle” (p.262-263). Blake proceeds to question whether the concerns regarding the environment people express are actually related to their environmental actions. Complimentary are the findings of Palm & Tengvard (2011) who found that it was generally people who already embraced a green lifestyle that would participate in microelectricity programs. The above might be explained by two more categories of attitudes: the attitude towards other human beings and the attitude towards governance. Sutton and Tobin (2011) and Fischer et al. (2011), argue that people expect a certain role from the government and how the world should be governed, which influences their attitude towards their own behaviour. Clark, Kotchen and Moore (2003, p. 240) say that the environment and many of its parts can be understood as a public good of which those investing in it will not solely reap the benefits, because it is non-rival and non-excludable. Therefore, some attitudes include an expectance that the government needs to solve issues related to public goods. This is closely related to the perception of human kind, also coined ‘folk psychology’ (Fischer et al. 2011) in which the behaviour of others is very important for individual behavioural decisions. There needs to be societal trust for behavioural change and people who believe that others are in general honest and cooperative would more likely express PEB (Fischer et al. 2011, p.1026). Stimulants for PEB in short could therefore be a bio-altruistic attitude, already having a green-lifestyle, trust in other humans and a feeling of personal responsibility besides or within the attitude towards governance. Barriers to be PEB could thus be distrust in other human beings and a conception of governance in which responsibility does not lie with the individual. Moreover, Blake finds individual barriers from his respondents that can be characterised as “laziness, wrong person, lack of interest” (Blake, 1999, p.265). The first and last barriers might be categorised under egoistic attitude and ‘wrong person’ under either category of attitudes, towards other people or governance. From Understanding to Change To sum up, value orientation produces specific values which lead to specific attitudes. These converge and contradict with personal and social norms, leading case-by-case to intentions, which will only lead to behaviour if the individual places the locus of control within himself, has perceived control of the behaviour and has the resources and capabilities to perform the behaviour. “[The literature of psychologists] suggests that PEB originates from values, beliefs, and attitudes that orient individuals toward particular actions. Consequently, psychologists recognize awareness, education, guilt, and persuasion as tools for invoking behavioral change” (Clark, Kotchen & Moore, 2003, p.237). From this perspective, knowledge might increase awareness and concern about impacts of environmental problems. Sutton and Tobin (2011) find that negative appraisals of the consequences of an environmental problem are associated with the willingness to change behaviour and that information is used by the individual on how to 11

change his behaviour to prevent these expected negative effects. Likewise, Stern (1992) found that knowledge is the single factor that could help explain whether attitude predicted behaviour between two groups. Also, actively engaged individuals stood out in their knowledge of a specific problem and how to effectively deal with it. By contrast, Fransson and Gärling (1999) quote a research that found no positive correlation between knowledge and PEB. Divided into abstract and concrete knowledge, only the concrete knowledge influenced PEB. Blake (1990) agrees that there is an over-emphasis on knowledge, with all the other factors influencing behaviour as well. Reflection on an Inhabitant As the methodology section and scientific literature review revealed, it is not easy for inhabitants to move from a positive attitude to PEB towards action. Joining Nudge or Oost Oogst is understood to represent a positive attitude – but nobody replied. The one interviewed inhabitant of the Middenmeer has exactly this concern: “The group of people, who actually want to know it, is not that big”4 and the group that is willing to change its lifestyle is equally small. Another difficulty is his doubt about perceived control. He thinks all people -himself includedhave very limited control. Additionally, the interviewee believes that the government is a follower and can be at most a partner in sustainability initiative, but change has to come from the people and we all have to do it. Moreover, the inhabitant sees the ‘market’ as the necessary evil that causes many of the environmental problems we face. The lack of faith in behaviour changes of others, in control of behaviour, in government and the market could work against PEB according to the literature. However, the inhabitant only experiences waves of these barriers demotivating him. The inhabitant finds his drive from the knowledge from the ‘ecological footprint’ that it is impossible to continue using resources the way we have. It will go wrong and he is worried for himself and for his offspring (egoistic), not for other people as such (altruism), for the continuation of humankind and not nature as such (biocentrism). Additionally, he has performed a lot of PEB (for more examples see chapter 2) and finds it a stimulant to continue and increase his PEB. As ‘Firstname Duurzaam’5, his Twitter name, he has internalised the social norm that we should act out what we argue for and he should therefore live the lifestyle he preaches.

1.D Conclusion From the single interview with an inhabitant it becomes clear that PEB can come from different attitudes and cannot be found to derive from one set of stimulants. The external factors found in chapter 2 that influence the inhabitant will form more of an explanation for his behaviour. In short: different combinations of internal barriers and stimulants can lead to PEB.

1.E Action Plan – Recommendations In literature, researchers with a large sample set do make some recommendations for (facilitating) sustainability initiatives. - Structure the project in such a way that short-term self-interest of participants coincides with long-term collective interests (Franssons & Gärling, 1999, p.374). Dutch: “De groep van de mensen die het echt willen weten is niet zo groot”. (Anonymous, personal interview October 18, 2011). 5 The Dutch ‘duurzaam’ means sustainable, in which firstname is the first name of the inhabitant. 4

12

- Use social norm setting to group pressure inhabitants into PEB, which means that projects need to seek visibility and that participants should express their pro-environmental norms. - In line with the previous idea: encourage initiatives with a social component, which might mean doing the initiative with a hobby club or relate it to personal interests (dog walking). This will lower the threshold to participate, will change participants’ social norms and will take away a lack of efficacy (Blake, 1999, p.269).

13

2. External Factors Influencing Pro-Environmental Behaviour Maayke Aimée Damen, 3437671, EG “Although sustainable development acquired its initial currency in the international arena, it will be the local responses that will determine its success or failure as a practical programme.” (Munton, 1997, p.148)

2.A Introduction The governance approach adopted by WATERgraafsmeer aims at facilitating and stimulating pro-environmental behaviour (PEB) of the inhabitants of Amsterdam city district East (CDE) (WATERgraafsmeer, 2010, “Aanpak WATERgraafsmeer”). To be able to facilitate behavioural change, it is vital to have insight in the factors influencing behaviour. Likewise, inhabitants setting up or running initiatives benefit from this knowledge. Qualitative and quantitative research have shown that a positive intention of individuals towards PEB cannot solely explain behaviour and that policies/programmes fall short if the focus is only on internal factors (Kollmus &Agyeman, 2002; Clark et al., 2003; Driessen & Leroy, 2007). Therefore this chapter, complementary to chapter 1, uses socio-economic science and related literature to investigate which so-called ‘external factors’, like gender, income and exposure prove significant in explaining PEB. External factors shape the capacity and willingness of actors to PEB and prove equally important in explaining and steering behaviour (Guangano et al., 2005). The challenge for WATERgraafsmeer and inhabitants is that the influence they can exert on external factors is limited. The objective of this chapter is to answer the following research questions: 1. What are, according to the literature, the external factors that make up the stimulants and barriers for PEB by inhabitants in their residential area? 2. Which external stimulants can be identified in Park de Meer and Middenmeer and what do the engaged inhabitants consider as external stimulants? 3. Which external barriers can be identified in Park de Meer and Middenmeer and what do the engaged inhabitants consider as external barriers?

2.B Research Methodology The research methodology of this chapter is covered in chapter 1. One addition is that the PEBsteering effect of several factors is investigated via application to a dataset of O+S6.

2.C Results Virtually all studies explain the gap between pro-environmental intentions and actual PEB by referring to the role of external factors as set out in the comprehensive study of Stern and Oskamp (1987). They developed a framework that established a dialectic causal relation between internal and external factors and subsequently linked that to PEB. For example, when the intention to only eat biological meat proves complicated because it is costly and time consuming to procure, behaviour is less likely to reflect intention. Guagnano et al. (1995) also found that external factors affect the strength (positively or negatively) of the internal factorbehavioural relation. For example people who want to separate their garbage, but are not

O+S is the Department for Research and Statistics from the municipality of Amsterdam. O+S provides various basic statistics, like population size, age and employment rate. This information is mostly used by the municipality and the city districts to define or evaluate policy (O+Sa, 2011). 6

14

provided with public recycling-infrastructure, might therefore think it is not really important to recycle, since the infrastructure would otherwise have been provided. Thus, internal and external factors influence each other and jointly influence behaviour. However, influencing this relation is complicated by the fact that not all external factors can be influenced. The socio-economic literature classifies external factors into four not mutually exclusive groups: socio-demographic, institutional, economic and cultural factors (Kollmuss & Agyeman, 2002). In response Wakefield et al. (2005) emphasise that the factor ‘exposure’ should also be added. In line with the found dialectic causal relation, external factors relevant in influencing PEB will be categorised according to the possibility to be influenced by WATERgraafsmeer or inhabitants. Due to practical reasons research questions two and three will be answered per external factor. External factors that cannot be influenced7 The following socio-demographic factors cannot be influenced. They need to be taken into account and used to differentiate policies/programmes. Age The influence of someone’s age is characterised as “the strongest and most consistent predictor of environmental concern” (Mohai & Twight, 1987,p.813). Virtually all studies found that PEB varies according to age. The majority finds that people below 35 are more inclined to exercise PEB. Two hypotheses can explain this relation: 1) difference in behaviour stems from generation differences (cohort-effect), 2) PEB coincides with the changing socio-economic circumstances when aging (age-effect); thereby older people are more included to protect the status-quo. Most evidence points towards confirmation of the first hypothesis, yet only a time-series study can investigate the hypotheses (Mehta & Ouellet, 1995). As figure 2.1 shows, within CDE 50% of the inhabitants is under the age of 35. Compared to Amsterdam and The Netherlands this number is relatively high. Hence, this might be a stimulant to PEB in East. One inhabitant of CDE, interviewed for this research and introduced in chapter 1, shows much PEB8 and ranks into the category 35-64. PEB is thus not exclusively a trait of youngsters.

7It

should be noted that this chapter by no means implies that human behaviour is somehow predetermined by a set of external factors. Rather, this overview will provide a comprehensive lens through which individual environmental behaviour can be explored and interpreted. 8 PEB of the interviewee included: consuming less, procuring biological food and clothing, not eating meat, mainly travelling by train, driving a Toyota Prius, never use the airplane, saving as much energy as possible. Installed solar panels on his roof, insulated his home, and invests in windmill parks. Moreover he twitters, blogs and writes (i.e. in a local newspaper) about sustainability. He participates in the sustainability working-group of a political party, facilitates the repair of products via the concept Repair Café and supports Aid Foundations in his daily work (Anonymous, personal interview October 18, 2011).

15

Figure 2.1: Comparison of age groups

Comparison of age groups January 1, 2011

100%

Percentage

80%

8

11

42

41

60%

15

43 65+

40% 20%

35-64 50

48

42

0-34

0% Amsterdam city district East

Amsterdam

The Netherlands

Source: (O+Sb, 2011; CBS, 2011)

Gender Nearly all studies identify a clear gender difference in PEB (Dietz et al., 1995; Wakefield et al., 2005). Two hypotheses can explain this difference: 1) differences emanate from the development of a consciousness under patriarchy for men, while the feminine ethic is grounded in an ‘ethic of care’9, 2) differences can be explained by the division of productive and reproductive labour. Most studies conclude that women are more emotionally engaged than men, are more concerned about destruction of the environment, less impressed with technological solutions and the willingness to change behaviour is higher and therefore they more often show PEB. In CDE, 50,2% of the inhabitants is female, in Amsterdam this percentage is 50,7% and in The Netherlands 50,5% (O+Sb, 2011; CBS, 2011). In all three, the difference in sex-ratio is too little to speak of a large scale stimulant to PEB. This does not undermine the fact that females are more likely to exercise PEB. The interviewee, showing PEB, is male. Factors which are difficult to influence It is extremely complicated to influence the following factors, yet not impossible. However, in this analysis they should be taken as a given and used to differentiate policies/programmes. Additional research is necessary if WATERgraafsmeer or inhabitants want to influence them. Socio-Economic Status Socio-economic status is defined as the “social standing or class of an individual or group” and measured as a “combination of education, income and occupation” (APA, 2011). Education refers to the number of years individuals received education. Most of the Western studies find that the more years of education, the higher the tendency to express PEB The core notion in an ‘ethic of care’ is taking care of others. Thereby the focus is on responsiveness in an interconnected network consisting of love, trust, human bonding, care, needs, and the prevention of harm (Gilligan, Carol (1982) In a Different Voice. Harvard University Press.). 9

16

(Kollmuss & Agyeman, 2002; OECD, 2011). Furthermore, the overall picture of many studies is that the higher the income, the more inclined people are to exercise PEB (Clark et al., 2003; Wakefield et al., 2005). One reason stresses that the new middle classes have proportionally more resources to engage in PEB. Lastly, the comprehensive EU-wide study of the OECD (2011) finds that liberal professions (specified as doctors, lawyers and teachers) show more PEB than other professions. O+S does not provide data to analyse the education level of the inhabitants in CDE. Yet, this relation holds true for the interviewee, who finished his degree in University. The average personal income of inhabitants in CDE was €22.800 in 2008; slightly higher than the Amsterdam average of €22.600. The average disposable income per household was €31.500 in 2008; also higher than the Amsterdam average of €30.600 (O+Sb, 2011). Although not asked for the income of the interviewee, he did note that he had “plenty of money” (Anonymous, personal interview October 18, 2011). Lastly, 47% of the inhabitants of CDE have a liberal profession -including the respondent- as compared to 42% in Amsterdam10. With the last two factors above average this might be a stimulant towards PEB in East. Household composition This factor is composed of: a single-person household versus another composition, the marital status and whether children are present. On a household level the norms and values of that particular household are formed, thus the way people arrange their personal lives is influenced by the composition of the household (Dietz et al., 1998; OECD, 2011). Two conclusions from the literature are: 1) households with children show more PEB (ibid), 2) shared households like student flats show less PEB because responsibility is fragmented (Clark et al., 2003). O+S does not provide data to analyse household composition in CDE. The respondent does have children and indicated they stimulated him to exercised PEB. Residential status11 This factor addresses housing tenure: whether people own the house or rent it. Multiple studies have shown that homeowners are more able to change their physical environment towards sustainability, by for example insulating the house, and therefore are also more likely to do so (OECD, 2011). Broer Soolsma (personal communication, September 9, 2011) indicated that around 80% of the houses in CDE are privately owned. Hence, this can be seen as a stimulant to PEB. The interviewee, who installed solar panels and insulated his house, is a home-owner. Exposure characteristics This factor is composed of the visibility, duration and intensity of the issue one is exposed to (Wakefield et al., 2005). This can be personal exposure like with frequent flooding of the basement or street. It can also be more distant exposure, to for example natural disasters as hurricane Katrina, via the media, accounts of foreign friends etc. The respondent indicated that more distant exposure like Malthus’s population theory and the release of the ‘Club of Rome’ report stimulated him towards PEB. Although CDE lies Comparison to the whole of the Netherlands for the factor income and profession was not possible due to inconsistencies is data between O+S and CBS. 11Studies have found that living in rural or urban areas makes a difference regarding PEB. However, this factor is not applicable in the urban residential areas of this study. Similarly, a factor that might be relevant and has also been proven significant in some studies (Wakefield et al. 2005) is health status. Yet, because WATERgraafsmeer is not aimed at, plus does not have to deal with specific health issues, this factor is not included in the analysis. 10

17

below sea-level and has issues with flooding, our respondent indicated to never have been positively or negatively exposed to, or influenced by, environmental issues in his daily life. Factors that might be influenced The following external factors might be influenced by WATERgraafsmeer or inhabitants. These need not only be taken into account when developing policies, but can also provide some leverage when aiming at PEB. Cultural factors/ Social network characteristics The cultural norms of a society are important in shaping someone’s behaviour, since people tend to look at their neighbours and society as a whole when determining their actions (Hopper & Nielsen, 1991). Thereby a supportive social network positively influences the ability to cope with environmental stressors and engage in action (Lazarus, 1993; Putnam, 2000). An example is the study of Boehmer-Christiansen and Skea (1991) who discovered that the cultural value of forest in Germany, together with the countries emphasis on stability and security, led to a completely different response to acid rain than in the UK, with different cultural norms. The interviewee stated that his friends who also show PEB form a stimulant to him, for example in taking the train more frequently. On the other hand, his feeling to stay ‘up-to-date’, mostly regarding societies technological developments make him procure every new product and forms a barrier towards PEB. Chapter 3 presents literature and suggestions on influencing this factor, for example coordinated stimulation of social network ties. Chapter 6 suggests the organisation of ‘open roof’-days. Institutional factors Kollmuss and Agyeman (2002) argue that people are more likely to conduct PEB when the necessary institutional stimulants are in place, like public recycling-opportunities, uncomplicated regulations, accessible subsidies, public transportation etc. For example, an increased recycling rate proved causally related to public curb-side collections (Guagnano et al., 1995). A complicating factor is that institutional factors interact on multiple institutional levels. Subsidies stimulated the interviewee to procure solar panels. Moreover, the excellent public transportation infrastructure stimulates him to leave the car at home and use public transport instead. A suggestion for the WATERgraafsmeer to positively influence this factor, put forth in chapter 4 is allowing people to connect their home grids to each other. Chapter 3 and 5 suggests easing institutional regulations in order to make it easier for inhabitants to alter/retrofit their houses. Economic factors This factor consists of the following: (disposable) income, financial stimulants, the costs of an action and resources (in money, time and energy) to access networks, technologies etc. (OECD, 2011). When a pro-environmental action is expensive and people have little income they will not undertake action. On the other hand, a high income can have two effects: 1) more money to buy (polluting) products, 2) or more money to spend on pro-environmental actions (OECD, 2011). Important here is that people tend to favour actions of which the payback time is short (Kollmuss & Agyeman, 2002). PEB is also influenced by taxes and subsidies, which can make a pro-environmental action cheaper or a polluting action more expensive. The opposite is also true: cheap energy can stop people from insulating their house. Although financial incentives are helpful in initiating behaviour, continued PEB also depends on other internal and external 18

factors (De Young, 1985-86; Guagnano et al., 1995). Furthermore, PEB is influenced by the costs of an action and resources (both in time, money, knowledge and energy) available to a person to undertake action and to access technologies, the credit market etc. to better facilitate the action (ibid; OECD, 2011). If these so-called transaction costs are too high people are less likely to exercise PEB (see chapter 3). The respondent thinks it is uneconomical to not make use of subsidies to procure solar panels and insulate his house. Moreover, his decision to not eat meat is partly based on the costsaving aspect. Time forms a barrier to PEB, he often still buys regular clothes, for example, since those are more readily available than organic clothes. It is unknown what the reason is so little people responded to the focus-group and questionnaire, but high transaction costs and no direct personal benefits are reasons provided by the literature. Suggestions for the WATERgraafsmeer to influence these factors are presented in chapter 5 and 7, by means of subsidies to ensure measures are economically attractive for inhabitants.

2.D Conclusion External factors influence internal factors, the internal factor-behaviour relation and they directly influence behaviour. This means that although external factors, that to a large extent cannot be influenced, co-determine internal factors and behaviour. When WATERgraafsmeer or inhabitants want to influence behaviour they need to take the steering-effect of external factors into account and differentiate their strategies to influence internal factors in accordance with external factors specifics. Moreover, factors that might be influenced should be affected in ways that prove to be stimulants to PEB. For the interviewee, the factors socio-economic status, household composition, housing tenure, exposure, a supportive social network, public transport infrastructure and financial incentives are good additional external stimulants to explain why his attitude mentioned in chapter 1 leads to PEB.

2.E Action Plan – Recommendations For WATERgraafsmeer to better facilitate, and for inhabitants to be more successful in achieving initiatives aimed at sustainability, current policies/programmes should be evaluated in light of the information provided in chapter 1, 2 and 3. However, the barriers defined in these chapters show that not every inhabitant can be stimulated to exercise PEB or act collectively. Moreover, when developing new policies/programmes efforts should be aimed towards external factors specifics that proved to be stimulants to PEB. This means targeting towards or involving people under the age of 35 and especially women. Additionally, people that are highly educated, have a high (disposable) income, have a liberal profession, are homeowners and have children are more likely to exercise PEB and should therefore be involved or targeted. Suggestions are targeting young mothers waiting at school for their children, women (with children) in homeowners associations or youngsters at school via their curriculum12. Lastly, this chapter found that amongst the social, institutional and economic factors that might be influenced, supportive cultural norms and social networks, supportive regulation, uncomplicated and easily accessible subsidies and the right financial incentives stimulate PEB. Chapter 3 to 7 provide additional literature, suggestions and tools on how WATERgraafsmeer and inhabitants can influence these factors.

12

These suggestions are supported by (among others) the findings of the Barefoot College (Roy, 2011).

19

3. Collective Pro-Environmental Action Eefje Gijzen, 0038423, EG

3.A Introduction One way for WATERgraafsmeer to sustainably improve the district is to facilitate the grassroots projects set up collectively by inhabitants of CDE as much as possible (WATERgraafsmeer, 2010, “Bewonersinitiatieven”). It is of interest to see to what extent projects in the area were successful. For this purpose, two cases have been selected; one successful, Vrienden van Frankendael, and one which hasn’t been as successful yet, a solar panel project for an apartment building in Park De Meer13. In the study of these projects, lessons learnt can then be incorporated into the advice given to the client. The research questions are: - What are the factors that influence the success of collective action? - To what extent were the collective projects Vrienden van Frankendael and the green roofs initiative successful? - Which factors contributed to the success or failure of these projects? - How can WATERgraafsmeer contribute to increase the chances of success for grassroots initiatives in Park de Meer and Middenmeer? The answers found in the research for this chapter build on the findings of the previous two chapters and generate a list of recommendations and a clear description of actions to be taken in order to facilitate collective action.

3.B Research Methodology In order to generate results about success or failure of collective action, one first needs to know what is needed in general by groups of citizens who are engaged in collective action. Therefore, literature on collective sustainability projects is reviewed as well as literature on collective action problems. Thus, a list of necessary conditions is made. Then two cases, one successful, one failed, are examined. Interviews with people involved in both projects are held to generate factors that have played a role in this success or failure. The first project is a homeowners’ association who wanted solar panels on their apartment building. These solar panels would serve to reduce the energy costs for the joint spaces in the building. This project has not come through yet. The second project, Vrienden van Frankendael, is an association of citizens who worked together to preserve Park Frankendael and make it more sustainable. They set up a society in order to better voice their objections to the plans that were made for the area (also see chapter 7). This project is a success according to the participants. The interviews are structured by means of a topic list, transcribed, and then coded (see appendices C, D, and E). The next step is to compare the results from literature research with the projects. The factors that contributed to success or failure are then presented, and a list of recommendations follows from that.

Due to the limited time span in which this project needed to be finished, both cases were selected on the basis of the information given by the city district. The client also indicated these projects as successful or not. The question whether these projects can really be compared is a valid one. Arguably, a homeowner’s association requires a different type of collective action, and therefore faces different collective action problems, than a society which was set up with the sole purpose of saving a park. Due to the limited time in which this research needed to be done, it was impossible to find a failed and a successful project which also had similar characteristics. The results from the research are therefore tentative. 13

20

3.C Results Literature Review: Factors that Influence the Success of Collective Action Olson (1971) states that an organisation or group serves the “furtherance of the interests of their members” (Olson, 1971, p.5). These interests are generally common interests. Therefore, collective action can be defined as the actions of a group of people working toward a common goal. Olson (1971) states that when a person is part of a group or organisation, “his own efforts will not have a noticeable effect on the situation of his organization, and he can enjoy any improvements brought about by others whether or not he has worked in support of his organization” (Olson, 1971, p.16). When special arrangements, like rules and norms, are absent, individuals will rather act in their own personal interest than in the group interest. This collective action problem can also occur when inhabitants of a neighbourhood engage in collective action to invest in, for instance, solar panels. By letting one person take the lead in investing time and effort in trying to find the right information and organising the buyers in the neighbourhood, other participants are essentially free-riding. This could cause the project to fail, since the person doing the investments reaps as many benefits as the others, thereby making his cost-benefit ratio unattractive. This person is therefore unlikely to continue investing. Because of these investments of time and energy, also called transaction costs (North, 1990; Coase, 1988), people are likely to free-ride on the participation efforts of others. According to Rydin and Pennington (2000), the commitment of people who do engage in collective action is likely to be highly unstable and active participation in the process is rare. In order to get individuals in a group to act in the group’s interest, a selective incentive is needed (Olson 1971). A selective incentive is a benefit that is not available to the group as a whole, but is directed “selectively toward the individuals in the group” (Olson, 1971, p.51). In this way, individuals who are active in the group are treated differently than those who are not. For the cases discussed in this chapter this would mean that when a group of neighbours invest in solar panels, the benefits such as a lower joint energy bill will only be available to those who participate. In the case of Vrienden van Frankendael this is less obvious, since everyone can enjoy the park, whether or not they have invested in it. Other, non-material benefits would be “meeting friends who share similar values and beliefs, and the enjoyment of collective effort with these people” (Rydin & Pennington, 2000, p.157). Willer (2009) argues that one of these selective incentives could be status. He states: “[G]roups pay respect to individuals for their contributions to the group’s efforts. By contributing, individuals display their concern for the group. The group, in turn, conveys respect for the individual. Receiving that respect further motivates the individual to contribute” (Willer, 2009, p.23). Rydin and Pennington (2000) mention the phenomenon of rational ignorance, an obstacle closely related to transaction costs. When people start to engage in individual or collective action, finding information and processing it takes time, effort and resources, i.e. transaction costs. For that reason, actors have to ensure that the benefits outweigh the costs. If actors perceive the investment of resources in becoming informed as not worthwhile, the quality of participation is expected to be poor. Rent-seekers, people who try to derive economic rent by manipulating the social or political circumstances rather than by adding value, Rydin and Pennington state, are usually better informed about issues which directly affect them. They may fill this rational ignorance void, providing other actors with selective and distorted information. This raises the question of whether government should be involved in training and information provision as a part of the process (Rydin & Pennington, 2000). 21

Rydin and Pennington (2000) state that participation is most likely to occur in smallgroup situations, where potential participants know one another. Neighbours in an apartment building collectively purchasing solar panels, for instance, are likely to know one another fairly well and will see each other on a regular basis. Also, these groups tend not to be overly large. Newman et al. (2008) examine the role of social capital in a successful local community initiative to have car-free streets on special days in Toronto, Canada. Social capital is defined as “social networks and the norms of reciprocity and trustworthiness that arise from them” (Putnam, 2000, p.19). Newman et al. (2008) say these networks consist of individuals connected to each other by ties, and the variation in these ties. They argue that the evolution of a network’s ties contributes to the success or failure of the collective to achieve its sustainable development goals. Putnam (2000) distinguishes two types of ties: 1) bonding ties, ties that connect people who have common relations, like family members, friends or neighbours and 2) bridging ties, connections to people from other groups and communities. Bonding ties generate dense clusters of interconnected people and strong but localised trust. Bridging ties allow access to resources and opportunities, but decay faster than bonding ties. Newman et al. (2008) discovered that the initiative had a strong core which had remained unchanged since the beginning. The core organisers had many close friends (bonding ties) who helped out with events, while other community members assisted by attending larger public meetings. The core group mobilised existing social capital and increased it over time. This supports the idea of a strong core and weak periphery. They conclude that bonding ties are important to the success of this initiative. As to the bridging ties, Newman et al. (2008) especially examined the ties with the municipality. They say that the main obstacles were the rigidity of the regulations at the municipal and provincial level and the lack of funding. Newman et al. (2008) suggest that a realignment of regulations strategically directed to locally based grassroots initiatives, along with access to steady funding at critical points in network formation, could contribute to the success of network formation around local sustainability initiatives. In other words, lowering the transaction costs would increase the chances of success. They also claim that local network formation is sustained by positive feedback from the local community. In sum, the reviewed literature suggests that grassroots collective action has better chances of being successful when: -

The group of participants is small Transaction costs do not exceed benefits for participants The possibilities for free-riding are minimal Selective incentives are present The rational ignorance void is either non-existent or not filled by faulty information Social capital is strongly present: both bonding ties and bridging ties are abundant There is a strong, stable core of initiators and a periphery of helpers Positive feedback from the community is present

Collective Action in Watergraafsmeer Park de Meer The interview with Ms Mik (personal interview, October 21, 2011) indicated that the homeowners’ association consisted of 35 households. This in itself shouldn’t be too large a group to undertake collective action, but from Ms Mik’s responses it becomes clear that other 22

factors have a large influence. The core initiators for this project initially consisted of three people: Ms Mik and two others. Eventually, one of these core initiators left the initiative, since she did not feel that the project would succeed and did not see the point in investing time and energy any longer. The potential benefits did not outweigh the transaction costs for this person. When talking about the transaction costs, Ms Mik said that most time and effort is put in finding the right information. Though it cannot be proven that the rational ignorance void was filled by rent-seekers, Ms Mik said that she got conflicting information on numerous occasions. First of all, they received three quotes which differed enormously. Also, she claimed that it was very hard to find out the rules for homeowners’ associations. She stated that, in general, the regulations for subsidies, deducing the costs and legal implications for future homeowners were the main obstacles. When asked about the selective incentives, Ms Mik mentioned meeting other people with similar interests and the knowledge that she has gathered for herself. On the question whether status was one of the benefits she gained, she laughed and said that she was seen as: “idealistic, but not in a positive way.”14 Besides the core being reduced to two people now, Ms Mik indicated that none of the other households did anything to help. Therefore, a periphery of helpers was absent. In fact, the other members of the homeowners association could be said to free-ride on the time and effort the core initiators put into the project. Initially, the idea was to not only have solar panels or green roofs for that apartment building alone, but for all other apartment buildings in the neighbourhood. When asked about this, Ms Mik said: “That was rather a low point in our motivation, when we had written to the other associations. There is nobody who immediately says: “Oh, yes, we want that, too,” but: “Keep us updated on your progression.”15Later on in the interview she also said: “Free-riding, yes, find out for us and keep us posted.”16 Both bonding and bridging ties are largely absent or weak in this case. In fact, Ms Mik is currently selling her apartment due to little social cohesion in the neighbourhood. Regarding bridging ties, at first there were contacts with the city district and the council member for sustainability, but these contacts petered out after only one or two meetings, thus they were not very strong. Also, contacts with businesses, such as Dakdokters and energy companies have resulted in nothing but confusion. Furthermore, the feedback from the community was rather negative. Ms Mik states: “One person says: ‘You should never put anything on your roof because it would ruin your roof,’ another says: ‘You’ll never get anything out of it.’ It is hardly stimulating.”17 Vrienden van Frankendael For Vrienden van Frankendael, around 900 people have at one time been a member of the society. Currently, 200 people still pay contributions. The core initiators have been active throughout the entire period. One of these is mentioned especially throughout the interview held with Mr Alkema and Ms Rijke, members of the board of the society. Mr Vos was they key initiator and was active for the park and the society until his untimely death. The society has five people on the board who have taken over this role. This supports the idea of a stable core. Concerning the periphery, Ms Rijke and Mr Alkema claim that for each job to be done, 20 to 25 idealistisch, maar dan niet positieve zin. dat was wel een dip in onze motivatie, toen we dat rondschrijven hadden gedaan naar de andere flats. Er is niemand die meeteen zegt: “oh, ja dat willen we ook,” maar: “houd ons op de hoogte van jullie vorderingen.” 16 Wel meeliften, maar, zoek het maar uit en houd ons maar op de hoogte. 17De ene zegt je moet nooit wat op je dak zetten want dan gaat je dak eraan, een ander zegt je krijgt het er nooit uit. Het is bepaald niet stimulerend. 14 15

23

people volunteer. In addition, several people do small jobs, such as ordering the archives, which constitutes the periphery of helpers. (S. Alkema & J. Rijke, personal interview, October 21, 2011). Bonding ties seem to be quite strong, as both respondents repeatedly refer to the involvement of the neighbourhood. Another factor for their success that is mentioned is the importance of good communication with the neighbours and members of the society. Arguably, this enhances the bonding ties. The feedback from the community seems to be truly positive. “You hear nothing else than that the experiences are positive.”18 Alkema especially stresses the importance of bridging ties: “It is of vital importance that you have good contacts with politics. [...] We have regular consultations with the officials under which Park Frankendael falls.”19In addition, the society is also part of a ‘congress of parks’, where ideas and experiences are shared. Though free-riding does occur, to both respondents this does not seem to be a problem. Rather, they enjoy doing something of which others also reap the benefits. Other selective incentives mentioned are meeting people who have the same ideas, the feeling that you have gotten a result together with others and appreciation by people in the neighbourhood. When talking about Mr Vos, the initiator, both speak about him with reverence and warmth, and say that he was well-known in the neighbourhood, implicitly supporting the selective incentive of status, although explicitly they preferred to call it ‘appreciation’. Finally, no instances of rational ignorance or rent-seekers were found.

3.D Conclusion From the presented results, the conclusions can be that the Park de Meer project failed due to the absence of strong social capital. Additionally, transaction costs were high, especially regarding finding information in the complex web of regulations around subsidies and legal consequences. There may have been some rent-seeking, but this was not proven. The level of free-riding was high and this resulted in at least one core initiator to cease working for the project. Selective incentives were present, but not so that others were willing to actively participate. Consequently, there was no periphery of helpers. The feedback from the community was rather negative than positive. Vrienden van Frankendael was successful due to the abundance of strong bridging and bonding ties and positive feedback from the community. There was a strong core of initiators and a periphery of helpers. Free-riding is not deemed a problem, selective incentives are present and outweigh transaction costs. No instances of a rational ignorance void or rent-seekers were detected.

3.E Action Plan – Recommendations From the interviews can be deduced that help in organisation and the strengthening of bonding and bridging ties is needed. Currently, this function is dispersed over several departments of the city council. In a conversation with the council member for sustainability indicates that her guidance can only go so far (Özütok, personal communication, 27 October 2011). WATERgraafsmeer could facilitate this by having one or more case workers, who could guide and counsel projects, thereby also reducing transaction costs. Currently, initiators have to have a multitude of contacts and by having one case worker per project, the transaction costs could also Je hoort niets anders dan dat dat als zeer positief wordt ervaren. Het is het uitermate belangrijk dat je goed contact hebt met de politiek. Dus ik zeg nu maar even het stadsdeel is de politiek. Er is een regelmatig overleg met ambtenaren die, waaronder Park Frankendael valt. 18 19

24

be reduced. Also, this would increase the chances of uniform and clear information, thereby reducing the chances of a rational ignorance void and possibilities for rent-seekers. In addition to this, a well-publicised FAQ-site and perhaps courses offered by WATERgraafsmeer on how to find your way through all the legal and administrative regulations would be welcome. Alternatively, legal and administrative regulations could be simplified. This would constitute the realignment of regulations strategically directed to locally based grassroots initiatives, along with access to steady funding at critical points in network formation Newman et al. (2008) mentioned. Inhabitants wishing to engage in collective action should enhance bonding ties especially, through good communication with neighbours and actively involving potential participants. They should stress the benefits of the end result and selective incentives, like meeting like-minded people, and have institutions to combat free-riding, although it would depend on the project in question how this could be done. They should also invest in bridging ties, actively engaging in frequent visits or other forms of contact with the city district, companies, and other initiatives. There are numerous ways in which companies could involve themselves more in grassroots initiatives, especially those involving homeowners’ associations. Companies that provide solar panels, for instance, could actively seek out homeowners’ associations and provide them with information on their products, thereby increasing their market. They could start up pilot projects with one apartment building in the neighbourhood and then provide the findings to similar buildings in the same neighbourhood. This would decrease transaction costs for initiatives and make the threshold to take part in such an initiative lower, as well as lower the price.

25

4. Analysing Residents’ Initiatives of Energy Saving Measures and Examining the Potential of Applying Small-Scale Renewable Energy Technologies in Dwellings Roel Vreeken, 3047423, ER

4.A Introduction Energy use for homes is one of the major sectors of energy consumptions. More than one third of the world’s primary energy demand is caused by the residential sector, and this primary energy mainly comes from fossil fuels (Balta, Dincer & Hepbasli, 2011). One way to make the residential energy supply sustainable is by installing small-scale renewable energy technologies. Many spaces within the urban environment, such as roofs and facades can be utilised to produce energy. Photovoltaic panels and solar heat collectors, for instance, can be used to produce power. Ambient air, wastewater and underground aquifers can be utilised to extract heat. Thirdly, municipal solid waste and green waste can be exploited to produce both, using the technology micro CHP (Genske, Porche & Ruff, 2009). Some owners of the houses of the Amsterdam neighbourhoods Middenmeer and Park de Meer have been taking initiatives to apply small-scale renewable energy technologies (SCRET) (B. Soolsma, personal communication, September 9, 2011). Installing these kinds of technologies has lowers the use of electricity and gas from the grid. Benefits of this are lower annual energy costs for households and less sensitivity to a rise in energy prices set by the energy company. New ideas and initiatives have been tried by inhabitants, but some of these do not succeed (ibid). In this chapter, these initiatives are analysed. What can be learnt from this analysis is how to make initiatives for SCRETs in that way it is successful, and, if possible, how to do so collectively. Secondly, the most cost effective small-scale renewable energy technologies are identified. This is done by analysing the subsidies in place, the energy prices and technological performance of each small-scale renewable energy technology. The technologies which are technologically possible are selected, followed by an assessment of the economic feasibility by calculating the simple payback period (Blok, 2007). In the final step, an assessment on how sustainable these recommended measures are is conducted. This is done by calculating the amount of abatement for primary energy and CO2 the recommended measures can achieve. In order to get to the end result mentioned above, the following specific research questions are set: 1. What initiatives for installing small-scale renewable energy technologies have been undertaken by the residents of the Amsterdam neighbourhoods Middenmeer and Park de Meer in 2010? 2. What is the payback period of these SCRETs with and without subsidy? 3. How much primary energy and CO2 emissions can these technologies and energy saving measures20 save per year? The major part of the energy supply for houses in The Netherlands is not sustainable. The electricity and heat that is going to the houses comes mostly from power stations fired by coal or gas and the heating of water for domestic heating is fired by natural gas (IEA, 2008). These fossil fuels are not sustainable since they are finite and cause pollution on a local and global level (Blok, 2007). The results of this research will give recommendations for facilitating initiatives

20The

energy saving measures will be further discussed in chapter 5. An outline of the different insulation measures and high efficiency boiler will be given and the payback period will be calculated.

26

for urban renewable energy technologies. It will also give recommendations of which measures are best suited to the inhabitants of Middenmeer and Park de Meer.

4.B Research Methodology This research is qualitative as well as quantitative and is conducted through several research methods. First of all, this research begins with an interview with the client. This person will elaborate the case and the problem. Also, information of other relevant people in the specific case is gathered, for instance other employees of municipality district Amsterdam East who have relevant knowledge for this research consultancy case. Another research method used is a literature review. The literature review means using scientific articles, internet sites of reliable institutions and databases from the CDE. The SCRETs are analysed by calculating the payback period and annually saved primary energy and CO2emissions. These indicators are dependent on the determinant in the following conceptual framework. Conceptual Framework Subsidies Energy Prices Technological performance SCRET Technogical performance SCRET

PBP

Saved Primary Energy & CO2 emissions

Payback Period Payback Period (PBP) = Investment costs/(annual Revenues - annual Costs) (Blok, 2007) The payback period shows the number of years after which an investment is earned back. This is an important measure for homeowners, because the quicker the investment is earned back, the more years it can create revenue for the homeowner. This method of analysis is used to select the options for SCRETs. In chapter 5 the effect of collective procurement on the payback period is examined. Saved primary energy (P.E.)and CO2-emissions Saved P.E. (gas) = annual reduction in heat demand * efficiency boiler Saved P.E. (electricity) = annual reduction kWh * 3,6 (MJ/kWh)/ efficiency CO2-emissions = P.E. * CO2 emission factor (Blok, 2007).

4.C Results Analysis of Initiatives Taken for Sustaining Residents’ Energy Supply by the Inhabitants of City District East in 2010 In this section the initiatives of the inhabitants of city district East (CDE)in year 2010 are analysed and two successful cases of collective procurement are described.

27

Initiatives in 2010  Requests for subsidy photovoltaic solar panels The following numbers are about the whole CDE21 (Gemeentestadsdeel Amsterdam Oost, 2011b). The neighbourhoods Park de Meer and Middenmeer are a small part of CDE and numbers of these two areas are not known.  Subsidy for photovoltaic solar panels in 2010. Statistics CDE. Number of requests 195 Number of houses with solar panels 148 (58% homeowners’ associations) Amount of dropout after the register period 24% Thus in 2010, a percentage of 24% of the requests for subsidy fell through, since solar panels were not installed. The majority of the requests (58%) were done collectively via the homeowners’ association (M. Menkveld, personal communication, October 6, 2011). Successful collective procurement initiatives in 2010  Building of a sustainable department at street Ringdijk 11-13, Don Bosco area At the historical Ringdijk in CDE an apartment building was constructed with seven dwellings in it. The owners of the apartment building wished to have an environmentally friendly and sustainable building. Therefore, the building features solar boilers, underground heat and cold storage and the house is well-insulated. The principals of this building project are private individuals who live in the dwellings who chose to build an apartment building which is very sustainable. This project is financed without using any subsidies and is an example of a successful initiative with collective procurement (Amsterdamse Nieuwbouwprijs, 2011).  Homeowners Association ‘Javaplantsoen’ In 2010 the homeowners’ association ‘Javaplantsoen’ in CDE applied for a subsidy for photovoltaic solar panels. 21 of the 38 members of this association requested solar panels via their homeowners’ association. 24 sets of solar panels were purchased with the help of the CDE’s subsidy. The solar panels are property of the homeowners’ association. Because it is not allowed to connect households to each other by an electricity grid in The Netherlands, a homeowners’ association has to link the central system to central facilities. In the case of Javaplantsoen, the generated electricity is used for powering central facilities like the elevator and the lighting in corridors, staircases and the bicycle parking in the cellar (Gemeente Amsterdam Stadsdeel Oost, 2011). Most often collective procurement by homeowners is done via a homeowners’ association. In 2010, 58% of the solar panels were installed by these associations (M. Menkveld, personal communication, October 7, 2011). This a substantial percentage of the total requests for subsidy for photovoltaic solar panels made, which proves that collective procurement through a homeowners’ association is convenient and works well. A reason for the success is that every homeowner in an apartment building is a member of a homeowners’ association. If an apartment building consists of multiple dwellings, homeowners are legally required to be a member of the homeowners’ association in The Netherlands. Residents of an apartment buildings pay service costs to the association, and a part District Amsterdam East consists of city districts Watergraafsmeer, Indische buurt, Oud-Oost, IJburg and Oostelijk Havengebied (Gemeente Amsterdam stadsdeel Oost, 2011b). 21

28

of these service costs are used for paying the electricity for and heating of the common space in the building (Rijksoverheid, 2011). Subsidies 2011  CDE- Photovoltaic solar panels Subsidy

1,00 per Watt peak; €1,200 per request, or 30% of the costs made for the request of solar panels (NieuwAmsterdamsKlimaat, 2011).

 Municipality of Amsterdam – Green roofs Subsidy €50/m2 or max. 50% of the made cost Maximum budget per request €20,000 Conditions Minimal roof surface of 40 m2 (Gemeente Amsterdam, 2011)  Province North-Holland – Energy saving measures and SCRETs Subsidy Individual homeowner: €500 Homeowner association: €500 times * number of apartments Conditions The total costs of the project are a minimum of €2000 including Cost integral advice of €250 on average. This is a subsidy for applying SCRETs or energy savings measures specially for dwellings (photovoltaic system, solar boiler, roof insulation, floor insulation, HR++ glass, wall insulation) However, the subsidy will not be granted if already another subsidy is given for the projects (Provincie Noord-Holland, 2011).  National Government of The Netherlands – Energy saving measures Maximum budget per request: €750 or €300 Owners of house or apartments can get a premium when taking energy saving measures. The amount of subsidy depends on the improvement of the energy savings of the house. The more energy saving, the higher the subsidy. An improvement of the energy index by minimal 0.75: €750 An improvement of the energy index by minimal of 0.50: €300 The energy index (see figure 4.1 below) determines what category of the energy labels (A to G) the specific house can receive. This number is calculated based on 1) building features, 2) fixed installations in the building, 3) standardised residents’/user behaviour.

29

Figure 4.1: Energy labels and Energy index (Energiesubsidiewijzer, 2011)

Analysis subsidies The subsidies given by the municipality of Amsterdam appear to be successful in CDE. For example, the 2011 budget for the subsidy for solar panels was ‘sold out’ in five minutes (B. Soolsma, personal communication, October 29, 2011). This is also the case for green roofs, and most likely this will also be the case when the CDE grants subsidies for green roofs in 2012 (N. Özütok, personal interview, October 27, 2011) One can conclude that the subsidy budget is by far not enough for all requests. The subsidy of the province of North-Holland could also be applied for, for solar panels as well as for all kinds of insulation measures. However, the main difficulty is the minimum amount of investments of €2000. Therefore, a subsidy for one low costs energy saving measure is often not enough (Provincie Noord-Holland, 2010). Thirdly, the Dutch national government also grants subsidies, stimulating energy saving measures. The downside of these subsidies is that they only apply to dwellings with a low energy label, since the low cost effective energy saving measure (like roof insulation) are generally already applied to the dwellings with a high energy label. Also, most of the time one measure is not enough to be eligible for the subsidies. The advantage of these subsidies is that they can be applied for in combination with other subsidies (Energiesubsidiewijzer, 2011). The costs for obtaining an energy label are much lower for apartment buildings, since the dwelling are very similar. The average cost of purchasing an energy label for a single dwelling is €265, whereas the cost per homeowner for an apartment building with 40 dwellings is €83 (P. Van den Woerd, personal communication, 2011). This type of collective action should be done via the homeowners’ association. An energy label of a dwelling is valid for 10 years. In general, houses with an energy label are easier to sell, and it increases the value of the house (Energielabel, 2011). Average Gas en Electricity Prices The average electricity price of electricity in the year 2010 in the Netherlands including energy tax and VAT (Milieucentraal, 2011): Gas €0,58 per kWh Electricity € 0,22 kWh Best practice Small-Scale Renewable Energy Technologies (SCRET’s) in 2011  Photovoltaic solar Cells Photovoltaic (PV) solar energy is a renewable energy technology in which electromagnetic energy from sun radiation is converted into electricity. This conversion is made possible by the photovoltaic effect in which energy from photons are converted into an electrical current (Green, Emery & Hishikawa, 2010).

30

The types of photovoltaic solar cells which are nowadays most mature and cost-effective are the multi-crystalline (mc-Si) and the mono-crystalline silicon solar cells (c-Si). These two solar cell technologies dominate today’s PV production (Dimova-Malinovska, 2010). The monocrystalline has an efficiency of 25% and the multi-crystalline solar cells have an efficiency of 20%. However, mono-crystalline solar cells are more expensive than multi-crystalline ones (Green et al., 2010). The best choice of photovoltaic solar panels depends on the positioning of the panels and the wishes of the homeowner. Solar cells with a higher efficiency also mean a higher price. The most purchased type of solar panels are the multi-crystalline panels, which have an average lifetime 25 years. Like in every market sector, there are large differences in price and quality of solar photovoltaic panels. Therefore, in this research the model of photovoltaic panels which are mostly used have been taken into account. This is the model produced by the firm Suntec STP 230 multi-crystalline with a standard size set of 3 solar panels (Bespaarbazaar, 2011).  Solar boiler A solar boiler is a renewable energy technology in which a liquid (usually alcohol) is being heated by sunlight and gives of this heat to the water in a heat exchanger. After the water has been heated, a boiler heats it further in order to get the right temperature for heating. This is called a combi-boiler, because the energy from the sun is usually not enough to heat up the water to a sufficient temperature. This type is the most commonly issued one, and consists of a collector of about 3 m2 and a storage barrel of 80-120 litre (SenterNovem, 2008).

Figure 4.2. Standard type solar boiler (SenterNovem, 2006)

Although for this renewable energy technology no subsidies are in place, a cost and CO2 abatement analysis is conducted. Data of the most applied solar boiler in The Netherlands are taken into account, namely of the boiler Remaha ZentaSOL solar boiler with two collectors (Remeha, 2011) Results PBP and Annually Saved Primary Energy and CO2-Emissions In table 4.1 below, the results of the calculations for the PBP and saved primary energy and CO2 emissions are shown. The PBPs of the energy saving measures will be shown in chapter 5. Table 4.1. Results of calculations for PBP, Primary Energy Saved & CO2 emissions saved. SCRET PBP (years) PBP with Primary energy CO2 emissions subsidy (years) saved (MJ) saved (kg) Photovoltaic solar panels 11.1 7.8 3,637 328

31

(set of 3 panels)

Solar boiler (2 collector + boiler)

18.9

16.8

High efficiency boiler 107% Green roofs (Standard roof surface 55 m) Double glazing (Standard size window 2 m) Wall insulation (Average wall surface 115 m2)

4,133

196

14,861

832

9,075

508

7,713

432

7,454

417

The results show that the only option for applying a SCRET are photovoltaic solar panels with subsidies. Although a solar boiler has relatively high primary energy savings, even with subsidies of the province of North-Holland it has a long payback period.

4.D Conclusion For implementing renewable energy in the residential area the only technology which is realistically achievable is that of photovoltaic solar panels, although other measure result in higher CO2 and primary energy savings. Along with the use of the subsidies of the municipality of Amsterdam, the technological performance nowadays is good enough for a sufficiently short payback period of 7.8 years. In general, this payback period is short enough for purchasing. Apart from the fact that it saves money, it also saves waste of primary energy of fossil fuels and its inherent CO2-emissions. For a standard set of 3 multi-crystalline solar panels, it annually saves 3,637 MJ and 328.2 kg CO2. Besides solar panels, a solar heating boiler saves a great amount of natural gas. A standard size of a standard solar boiler saves 4,133 MJ of natural gas and 196 kg of CO2. However, the subsidies of the province of North-Holland are not sufficient to make it economically feasible. In conclusion, it can be said that subsidies are an imperative when solar panels and solar boilers are purchased individually. As said, for solar boilers the subsidies of the province do not suffice. One way to tackle this problem is engaging in collective procurement, e.g. via a homeowners’ association.

4.E Action Plan - Recommendations The following recommendations are given in order to increase the purchasing of small-scale renewable energy technologies. 1. CDE should expand the subsidy budgets for SCRETs in order to address more requests for solar photovoltaic subsidies and to make the purchase of solar boilers feasible. 2. Collective procurement via homeowners’ associations should be stimulated and promoted by CDE, since these associations are most suitable for collective procurement. 32

3. Regulations should be changed to make it possible for homeowners to connect their home grids to each other in apartment buildings. That way it becomes possible to send the electricity generated by the collectively purchased SCRET only the homeowners who participated in the purchasing. 4. Collective procurement for energy labelling of multiple dwellings in an apartment building results in considerably lower costs per dwelling, and should be stimulated. 5. A combination of different subsidies in place for applying for insulation and/or SCRETs could result in high returns: collective energy labelling apartment dwellings, subsidy municipality Amsterdam or the province North-Holland and National Government result in high returns on subsidies. 6. More options for SCRETs become feasible and cheaper to apply during the construction phase of new dwellings, e.g. heat and cold storage and insulation. Coordination with housing corporations and construction companies to implement these measures is recommended. 7. Homeowners who want to make their houses more energy sustainable, can check the website http://www.verbeteruwhuis.nl/. Here homeowners can check which energy measures are most cost effective to take for their dwellings.

33

5.Presenting Viable Insulation Measures and Examining the Implementation and Effect of Public Procurement on the Simple Payback Period of Suggested Technologies and Measures Conor McEvoy 3561674, ER

5.A Introduction It has been noticed that there is a need to find viable technological solutions to sustainability issues in the chosen areas of Park de Meer and Middenmeer. As well as looking at small-scale renewable technologies, it is important to reduce energy demand in a household. The best way to address this is to reduce the heat demand in a dwelling. Communities do not generally act as a collective. Instead, individuals concerned with the environment make slight changes to become more sustainable. By getting communities involved in the collective procurement of technologies and measures, greater gains could be achieved. It is believed that the city district east (CDE) can become a prime example of what is feasible when a community works together. One way of achieving these gains is to improve the insulation standard of the houses. With rising fuel prices all across Europe, it makes sense to retrofit houses in order to avail of substantial cost and energy savings. Domestic homes account for 20% of final energy use in the Netherlands (European Commission, 2010). As a result, this sector’s energy use needs to be addressed. By reducing the amount of energy consumed by the domestic end users within CDE, savings in domestic heating expenditure can be achieved. In a broader sense, tackling domestic energy use may mean that European targets can be reached, while at the moment projections are coming up short (European Commission Memo, 2011). In order to facilitate sustainable initiatives within the community, residents will require relevant information regarding technologies and measures that could be implemented in their area. In order to do this, technologies/measures have been chosen that are suited to the area and to the initiatives that are currently in place. An economic analysis is also carried out, comparing individual costs and the impact of collective procurement. This analysis entails calculations on the payback periods of the recommended technologies. Along with this analysis, it is also important to examine the impact of financial subsidies, which are applicable to our recommended technologies and measures. Homeowners need to know best practice solutions in order to implement changes that will benefit the entire community. This then leads to the following specific research questions: 1. What is the age and condition of the houses within the community? 2. What are the incentives and barriers for collective procurement? 3. What viable insulation measures can be implemented (in collective procurement projects) in the areas of Park de Meer and Middenmeer? 4. How can a public procurement plan successfully be implemented in Park de Meer and Middenmeer? 5. What are the financial benefits of collective procurement by examining payback periods?

5.B Research Methodology In order to facilitate initiatives, it is important to demonstrate how collective action and public procurement may benefit local homeowners. By suggesting insulation measures and showing the economic benefits of collective procurement, individuals may be enticed towards proenvironmental behaviour and towards collective action. 34

For this, a literature review was carried out examining the potential for insulation retrofit in the selected areas within CDE. Supply companies were contacted and common assumptions regarding the houses in the area were made in order to calculate the payback periods. Collective action has inherent economic benefits and in order to express the benefits of collectively organizing the community towards pro-environmental behaviour, individuals need to know the economic implications.

5.C Results Age and condition of houses Retro-fitting residential buildings provides great potential for energy savings, especially fitting efficient windows and roof insulation (Commission of European Communities, 2006). Understanding the age and condition of the residential housing is important in making decisions on viable technologies and measures. The age and condition of the houses in Middenmeer are assumed to be in line with the general characteristics of the CDE housing. Figure 5.1. outlines the percentage share of houses built within certain periods during the last century. As can be seen from figure 5.1, the majority of homes in CDE are built before 1945, which represents 40% of the total housing in the CDE. The houses within the range of <1945–1970 are of more interest for our study, as it is within these homes that most of the efficiency gains can be achieved. Park de Meer is a relatively new housing development. These homes were built in the early 90s and adhere to a stricter building standard in comparison to pre-1945. It is within these homes that less gain from insulation measures would be achieved. It is therefore assumed that these homes have higher quality insulation compared to the houses within Middenmeer. The exact details regarding each building’s specifications could not be gathered; these are important for more accurate calculations and recommendations. Apartment <1945 Apartment 1945-1970 Apartment 1971-1990 Apartment >1990 Single-Family 15% 40% 36% 7% 2% Figure 5.1 The division of homeownership for the households in Oost‐Watergraafsmeer(Woon Amsterdam, 2010)

Insulation Measures Households consume about 20% of the total energy used in The Netherlands (Odyssee, 2009). Of this 20%, around 60% of the energy consumed in Dutch households is used for space heating. Insulation is a passive product; once installed, it works efficiently, quietly and continually, usually hidden from sight. For the purpose of this study, green roofs, Low-e double-glazing and 35

wall insulation are examined as viable insulation measures that can benefit individual homeowners and the community as a whole. Green roofs, double glazed windows and cavity wall insulation alter the houses’ surface energy balance and hence affect both building energy consumption and the transport of heat into the environment (D.J. Sailor, 2011). As can be seen from table 6.1, the greatest potential for improved insulation measures reside in retrofitting the windows in an average home, closely followed by the roofs. An outline of green roofs, double-glazing and cavity wall insulation are described below. Building Element

U-Value (W/m2/K)

External Wall

0.03

Pitched Roofs Ground Floors

0.16-0.20 0.22

Windows

1.88

Table 5.1: U-Values of building elements (European Commission(B), 2010)

Green Roofs The choice to examine green roofs was based on the community based benefits, which are discussed in chapter 6, as well as the inherent insulation benefits as discussed below. There are two types of green roof systems: intensive and extensive. Intensive green roofs have a deep substrate layer, which allows deep-rooted plants to survive, such as trees and shrubs (Castleton, 2010). Intensive roofs are accessible to people, require substantial maintenance and weigh more per m2 compared to extensive green roofs. Extensive green roofs have a thin substrate layer with low level planting e.g. sedum. The extensive roof systems, with Sedum planting, has been chosen to be the most suitable system for the flat roof houses located in Middenmeer. Extensive green roofs are more common in residential settings, require little maintenance and are lightweight in composition (Edgar, 2004). Because little is known about the build quality and weight restrictions of the houses within CDE, the extensive roof system is assumed to be the most applicable.

Figure 5.2 Extensive green roof system (Getter et al., 2006)

Experiments were carried out to examine the engineering performance of green roofs. They demonstrate that green roofs minimise heat flow in winter months and also reduce the cooling demand in summer months (Liu, 2003). Liu also shows that green roofs reduced median daily 36

temperature fluctuations. These experiments show that by choosing to implement a green roof measure, temperature regulation could be increased significantly. When a green roof is combined with insulation measures, studies suggest that heat transfer from the roof to the interior is reduced substantially and vice versa. For the non-insulated roof, the heat transfer coefficient was between 6 – 16 W/m2/K (R-Value 0.16-0.06), and for the well-insulated roof it ranged from 0.02 – 0.06 W/m2/K (R-Value 50-16.6) (Niachou, 2001, H.F. Castleton et al,.2010). This means that homes within Middenmeer, which have little or no insulation (pre-1945), would benefit more from implementing the green roof measures than the newly built houses within Park de Meer. The addition of a green roof can improve the insulation properties of a building, hence reduce annual energy consumption. Not only does the roof act to reduce the heat loss from the building in winter and heat gain into the building in summer, it also adds thermal mass to help stabilise internal temperatures all year round. Retro-fit Potential for Green roofs When retrofitting a home to include a green roof, it is important to think of orientation and overshadowing (Wilkinson et al., 2009). However, these restrictions can be overcome by using various types of sedum (Getter et al., 2009). The houses within our study area are not all suitable for green roofs because of the steepness of the roof itself. However, there are numerous flat roofs located along Heimholtzstraat and Linnaeusparkweg. These buildings are 2-3 storeys in height with a flat roof. The load bearing capacity is critical when designing a vegetated rooftop. The dead weight and also the saturated weight needs to be expertly examined by an engineer. Sedum green roofs have a maximum load of 85kg/m2 with total saturation, but lighter versions are also available, which weigh 35kg/m2 (Dakdokters, 2011). Green roofs have the potential to save 2% of energy used for space heating per annum (Castletron, N.D). This assumption has been used to calculate the payback period of such a green roof investment. Low-E Double Glazing From an on-site visit, it was seen that the majority of windows within the Middenmeer district were single glazed. Generally windows have poorer insulating performance than the wall they are set in. As a result, windows can significantly affect the energy performance of a building. UValues are used to measure the ability of a window to prevent heat loss. The lower the U-value, the greater the ability to insulate. As can be seen from table 5.1, windows have the highest Uvalue in an average household. Single glazed windows, which are the predominant window type in Middenmeer, are made out of a single pane of glass. A typical U-value for a 4mm single glazed window is in the order of 5.7W/m2/K, but a typical low-e double glazed window has a U-value of 2.3 W/m2/K. This figure is half that of single glazing and represents a large potential for energy saving. Low –E double glazing windows, if properly installed, have the potential to reduce up to 17% of the heat demand in a household. This figure is assumed for the calculations relating to payback period (Apte J. et al., 2003). Cavity Wall Insulation Around 30% of the heat loss of an average house is through the external walls. This figure is higher if the house is old and detached (Theyellowhouse, 2011). Given the breakdown of the housing build dates within CDE (figure 5.1.), it can be presumed that the majority of houses within the area have cavity walls. Buildings constructed pre-1920 are likely to have solid external walls and, as such, they are not addressed in this study. When choosing the correct type of cavity wall insulation it is important to inspect the quality and type of wall being insulated. 37

Problems with damp and any other issues such as cracks or imperfections should be examined prior to choice of insulation measure. The most achievable method of cavity wall insulation is the method of filling the air space with a porous material, i.e. injecting a fluid/material into the cavity prevents heat loss through the process of convection (Macdonald, 2004). Retrofitting a domestic dwelling with cavity wall insulation has been found to reduce demand for space heating by 15% (BBC, 2008). The three most common wall insulation measures are as follows: 1) Blown mineral fibre, 2) Polystyrene beads or granules, and 3) Urea formaldehyde foam. For this study, the choice of wall insulation is blown mineral wool. Blown mineral fibre has a long life span, is durable and has relatively low failure risk. Therefore, it is deemed the best option for the houses within CDE (Macdonald, 2004). Collective Procurement Incentives and Barriers Efficient procurement practices can play a key role in modern communities, as they can reduce wasteful activities and purchases (Özbilgina, et al. 2010). The interest in sustainable initiatives is evident in the areas of Park de Meer and Middenmeer when examining the number of initiatives which have developed in the district. However, these initiatives know various degrees of success. It is therefore important to translate this interest into successful action and break through market barriers. Initial investment costs for certain technologies as well as the choices of technical issues can act as a deterrent towards purchasing sustainable technologies. By examining literature, assumptions were made based on the incentives and barriers of collective procurement, these are outlined in Table 5.2. In order to have successful implementation of a procurement project within the communities of Park de Meer and Middenmeer, it is also important to have guidelines for an efficient procurement project. This will be discussed in the section that follows. Incentives Lower Purchasing Prices Higher Quality Lower Transaction Costs Reduced Workloads Reduced (Supply) Risk Learning from Each Other

Barriers Set-up Costs Coordination Costs Loosing Flexibility Losing Control Supplier Resistance Free-Rider Effect

Table 5.2 Advantages and Disadvantages of Collective Procurement

Successful Collective Procurement Plan By establishing a forum for public procurement, the community within Park de Meer and Middenmeer would benefit from reduced costs and improved social communication with neighbours (Schotanus F., 2007). Usually project groups are set up for one-time purchasing agreements, but if public procurement is successful in the first instance, then the community could establish a permanent group (homeowners’ association). Members should focus on the shared problem and in this way all members would share the supply risks and knowledge needed. A steering committee should be formed if further purchases are going to be made as a collective. In order to successfully implement a collective purchasing group within a community, 38

suggestions on necessary steps are outlined below (US Department of Energy, 2011, Schotanus, 2007). Step 1–Pre-procurement It is important that planning is carried out prior to a procurement. This planning should include:  Establish a Committee with relevant stakeholders within the neighbourhood.  Discussion with stakeholders about what is needed and the budget that is available to fulfil the need.  Engagement with the market to understand the solutions that may be available and to get feedback on how their requirement may be best realised
  Effective governance is important for organising arrangements and resourcing plans. Step 2–The Tender Process Committees are responsible for achieving value for money, normally through a fair and open tender process. Members decide to go to the market and examine the best available options. In order to achieve this fair, open tender, the following points should be adhered to.  Equal treatment of market parties  Mutual recognition of tenders  Majority decision on best available tender Once all tenders have been examined, the most economically viable measure should be chosen which meets the needs of all participants. Simple Payback Period (PBP) The simple payback period refers to the period of time required for the investment to repay the cost of the original investment. The formula for calculating is outlined below.

Annual savings are calculated by examining how much natural gas/energy use, in Euros, is abated by implement the technology/measure. Assumptions regarding domestic energy use for heating were based on an average Dutch household. The steps to calculate the PBP are outlined below and the results are presented in table 5.3. General assumptions for calculations Below are the general assumptions, which are made in order to calculate the PBP of each measure.  Annual average energy use per household – 40,035MJ  Annual average gas use per household – 1,570m3  Annual average electricity use per household – 3480KWh  Efficiency of Boiler – 75%  Energy content of natural gas – 34MJ/m3  Average natural gas price - 0.543 €/m3  Average Electricity price – 0.23€/KWh

39

Payback Period Method The method involved in calculating the PBP is outlined in the steps below. 1. Calculate investment cost of measure/technology 2. Subtract relevant subsidies, which are discussed in chapter 4. 3. Examine energy savings by calculating reduction in energy use after the installation of the measure. 4. Divide investment costs by total benefits in order to find payback period. Measure

Investment cost (€)

Benefits Subsidy (€/year) availability

Green Roof (55m2)

4,675 (De Dakdokters, 2009) 1,435 (Bespaarbazaar, 2011)

18.2

Yes (2012-CDE)

128.9

Low-E Double Glazing (1 Window)

333 (European Commission, 2009)

Wall Insulation

937.25 (Source4me, 2011) 1,616 (Remeha, 2011) 1,600 (Nefit, 2011)

Solar PV (3 Panels)

Solar Boiler High Efficiency Boiler

PBP Without Subsidy (per person) 256.7

PBP With Subsidy (per person) 171.1

Yes (Municipality Amsterdam)

11.1

7.8

154.8

No

2.1

N/A

102.4

Yes (Province North Holland) Yes (Province North Holland) No

9.1

4.2

22.8

15.7

6.8

N/A

75.7 272

Table 5.3 Assessments of Payback Periods

Payback Period with Public Procurement In order to investigate the impact of public procurement, companies were contacted and discount rates obtained for the relevant technologies. The investment costs are then calculated with the discount rate obtained through purchasing larger quantities. Table 5.4 shows a selection of technologies/measures which were selected for this study and the results are based on the PBP per individual. This table shows the possible economic gains that can be achieved through working together as a community. Measure

Green Roof

Data/Assumptions

  

Total area assumed 375m2 Assume 8 participants 18% Discount rate (De Dakdokters, 2011)

PBP Without Subsidy (Years) 112.6

PBP With Subsidy (years) 56.3

40

Solar PV

  

Low E- Double Glazing

   

Wall Insulation





Purchase of 20 modules Each module has 230Wp Capacity At a discount of .80€/Wp (S&R Solar solutions, 2011) Homes taking part - 5 Assumed total area of 2m2 Assume 8 participants Assume 10% discount rate

4.3

3.0

1.2

N/A

Price based on standard 8.2 size home in the Netherlands – 115m2 (Homedesign, 2011) Cost calculated through online source

3.8

(Source4me, 2011)





Discount rate @ 10% (Quality pumped insulation, 2011) Assume 4 participants

Table 5.4 Effect of collective purchasing on payback period

Energy Label Obtaining an energy label for your home has inherent benefits with regards to subsidies, as outlined in chapter 4. However, collectively purchasing an energy label for apartments also includes substantial discount rates. To purchase an energy label individually costs €265 and when purchased as a collective of 40 households, the cost decreases to €83 (also see chapter 4). Order of implementation It is important to note that the order in which technologies and measures are implemented can impact upon the payback period. All the PBPs calculated are based on an average Dutch household and each measure was assumed to be implemented first. However if measures were made in sequence, the PBPs would increase as a result of lower heat demand within each household. This is important to bear in mind when reviewing each payback period.

5.D Conclusion By examining the various payback periods of the selected measures, it is hoped that inhabitants see the inherent gains of collectively purchasing certain technologies and measures. Showing inhabitants the economic implications, allows individuals to more easily relate to the benefits of such technologies and measure. All measures examined for collective purchasing show a decrease in the payback period. It is important to note that the figures presented above are meant as a guide. Prices will vary for each collective purchase and scenario. 41

5.E Action Plan - Recommendations In order to best facilitate inhabitants initiatives, WATERgraafsmeer need to evaluate how citizens can best be informed about technologies/measures, which go towards proenvironmental behaviour. Organizations such as “Nudge”, “Wij Willen Zon” and “Zoncollectief” are already well established. These all provide a platform through which individuals can organise themselves into a collective to purchase sustainable technologies or insulation measures. Using this idea, a platform dedicated to CDE should be developed. This could be run through a homeowners’ association, who can coordinate the community’s requests. Companies such as “De Dakdokters” and “S&R Solar Systems” should outline the benefits of collective purchasing on their websites. Along with this, these companies should develop a forum on their individual websites, so that people that share similar interests can gather and share relevant information and experiences.

42

6. Greening the Private Space: Ecological Benefits and Drawbacks of Green Roofs and House Insulation Anne Braukmann, 3702618, GCE

6.A Introduction This chapter will focus on greening the private space, referring to private houses or housing complexes, while chapter 7 investigates possibilities for greening the public space. Sustainable housing is associated with energy and cost savings by most people. However, it should also address aspects such as health and quality of living in general and the impact that certain materials used have on the environment (Priemus, 2005). In urban areas the ecological processes have been altered, for instance by creating extensive impervious surfaces and thereby replacing natural vegetation (Oberndorfer et al., 2007). This results in modified climate conditions (urban heat islands), which have an adverse effect on human health and in a drastic increase of runoff due to reduced infiltration capacities of urban surfaces (Yuan & Bauer, 2007; Scholz-Barth, 2001). Furthermore, it means a loss of habitat for plants and animals leading to a strongly reduced biodiversity in cities and towns. Especially in densely populated areas such as city district East (CDE), it is essential to find possibilities to protect the environment and ecosystem services that are associated with it. Everyone has numerous possibilities to achieve this in their private space, but often a lack of information prevents the implementation of such measures (Buys et al., 2005). For this research the main focus will be on two of the sustainable measures that have been considered by present initiatives of WATERgraafsmeer, namely green roofs and insulation of buildings (B. Soolsma, personal interview, September 9, 2011). Solar panels and solar boilers have already been discussed in chapter 4, because for these technologies the focus is on energy aspects. For green roofs and insulation it is important to critically assess ecological aspects to find out whether they can be sustainable in the long term (Bianchini & Hewage, 2011, Levin & Purdom, 1983). With these considerations in mind, the following research questions were devised: 1. What are the ecological benefits and drawbacks of greening roofs and insulating buildings a) In general? b) Specifically for the buildings in the Park de Meer and Middenmeer area? 2. Based on the findings of question 1a) and 1b), what recommendations concerning green roofs and insulation can be made for WATERgraafsmeer and the inhabitants of the research areas? 3. How can these recommendations influence the facilitation of initiatives? Answering these particular research questions is important for the main research question as a whole, because only if the proposed measures are compared from different perspectives and inhabitants are well informed, relevant and efficient recommendations can be made. Of course, this information has to be connected to people’s interests and possibilities. Furthermore, it will be connected to the results of a comparison of both the energy and financial aspects to finally allow for the development of integrated recommendations that are reliable and well-balanced.

6.B Research Methodology To answer the first research question a general literature study was conducted. It should reveal the advantages and disadvantages of green roofs and insulation of buildings based on criteria such as the internal climate of the houses, health issues and the influence on the groundwater level. In order to find out what possibilities there are for green roofs in the Middenmeer and 43

Park the Meer, the number of houses with flat roofs was estimated using Google Maps and information about insulation of houses in these areas was collected. This process was improved by consulting responsible companies and asking for information, for instance for specific types of houses. Finally, conclusions were drawn from these findings and recommendations were made for the different technologies investigated in order to answer the second research question and for making an action plan.

6.C Results General Ecological Benefits and Drawbacks of Green Roofs From an ecological perspective green roofs mainly have advantages. They can be considered as small ecosystems within urban areas that can provide environmental benefits and ecosystem services (Oberndorfer et al., 2007). Furthermore, they are beneficial because they can be seen as a promising solution to problems caused by the drastic increase of impervious surfaces in urban areas. They increase the amount of green spaces, which can lead to a higher environmental quality of a city or town, which is certainly beneficial in times of increasing awareness for environmental problems and sustainability as a solution for them (Getter & Rowe, 2006). In this section, some major benefits of green roofs are outlined. The most important benefit of green roofs for ecology is their function as ecosystems and that they can provide a habitat for diverse species of plants and animals, when inaccessible to the public (Oberndorfer et al., 2007). In this context the distinction between extensive and intensive green roofs plays an important role. Extensive green roofs consist of few species, which only need a low medium depth and little maintenance (figure 6.1a). In contrast to this, intensive roofs can accommodate a much wider range of species, including shrubs or small trees. This necessitates a thicker medium layer and more intensive maintenance (figure 6.1b), which also increases the costs of such a roof (Getter & Rowe, 2006; see also chapter 5.C). Despite the small range of plants that is usually used in particular for extensive green roofs, often a relatively fast colonisation by animals, such as insects or birds is possible. Intensive green roofs even have the potential for restoration of native plant communities, including some endangered species (Coffman & Davis, 2005). a

b

Figure 6.1: Layers of an extensive green roof (a) and an intensive green roof (b) (American Hydro-tech Inc., 2011)

In light of imminent, more extreme weather events another advantage of green roofs plays an important role. The impervious surfaces of urban areas prevent infiltration of precipitation into the soil, which can create excessive runoff (Scholz-Barth, 2001). The resulting 44

increased risk of flooding is often problematic for municipal sewer systems. Furthermore, accumulated pollutants can be washed into waterways by runoff, which can lead to eutrophication and adverse effects on human health (Dwight et al., 2004). As the medium and the vegetation of green roofs can capture much of the precipitation, they can be an efficient remedy for areas prone to flooding. Investigations revealed that due to evaporation and transpiration by the plants on green roofs, runoff can be reduced by 60-100% (Rowe et al., 2003; VanWoert et al., 2005). Additionally, the presence of green roofs results in lower rates of runoff over a longer time span, causing a delay of storm water runoff (Liu, 2003). Furthermore, green roofs can to some extent mitigate air pollution which, despite using improved catalysts and filtering technologies, still is problematic in urban regions (Beelen et al., 2008). Plants possess the ability to filter pollutants such as dust, pollutions from diesel engines and other chemical volatiles out of the air. These substances are then stored in the plant tissues or transported to the soil medium by the plants (Liesecke & Borgwardt, 1997). A reduction of harmful pollutants in the air could decrease the amount of respiratory and cardiovascular diseases in the concerned area. An establishment of green roofs has further positive effects on human health. In some cases they can be used as recreational areas and green spaces have been proven to reduce stress and enhance positive feelings (Ulrich & Simmons, 1986). For the houses on top of which they are placed, they provide direct benefits such as noise reduction by absorption of sound waves (Dunnett & Kingsbury, 2004) and a better internal climate of the building (Peck et al., 1999; see also chapter 5.C). Besides looking at the benefits of green roofs, it is also sensible to look for drawbacks. If ecological aspects are less important, for instance energy savings are the main objective, common insulation of roofs is much more cost efficient (Getter & Rowe, 2006). Furthermore, a life cycle analysis, like Bianchini and Hewage (2011) did, can give insights into what kind of emissions are produced during the manufacturing process of materials used for green roofs. They determined the amount of air pollutants produced and compared them to the mitigating effect of green roofs on air pollutants. The result was that pollution caused by the production of green roof materials can be balanced within 13-32 years, which makes green roofs a sustainable product on a long-term basis. General Ecological Benefits and Drawbacks of Insulation Materials As nowadays insulation of walls and roofs is a common practice and obligatory for the construction of new buildings in most European countries (Papadopoulus, 2005), there has been much research on the performance of the different insulating materials. The most common materials for insulation are inorganic fibrous material, namely glass-wool and stone-wool (figure 6.2), which in 2005 accounted for 60% of the market share and organic foamy materials, mainly expanded and extruded polystyrene (figure 6.3) and poly-urethane, which presented about 27% of the market share (Papadopoulus, 2005). Alternative materials like sheep and cotton wool as well as “intelligent” and transparent materials found limited penetration to the market, because they are relatively expensive compared to the previously mentioned materials (Levin & Purdom, 1983).

45

Figure 6.2: Mineral wool of different thickness (Darling, 2011)

Figure 6.3: Expanded polystyrene used for insulation (Teknopanel, 2011)

Papadopoulus made an overview of the performance of different insulation materials, comparing their insulation ability, physical properties of the material, their impact on human health and the environment. From an ecological perspective mainly the latter two aspects are of importance. This comparison revealed that the main benefits of glass-wool and stone-wool are that they contain no toxic substances and show no reaction to fire. Drawbacks are the occurrence of some emissions of dust and fibres, which can lead to slight irritations of the skin, eye and upper respiratory tract, the relatively high energy consumption in their production and very limited possibilities to reuse or recycle these materials. Stone-wool has a slightly better sound absorption than glass-wool. Concerning the comparison of foamy materials, the main benefits of expanded and extruded polystyrenes are their potential to be reused or recycled and that they have better moisture absorption than inorganic fibrous materials. Their main disadvantages are that some companies still use the greenhouse gases CFC and HCFC for their production and that they show some toxicity in case of fire. Polyurethane seems the least favourable of the materials due to its production of toxic gases in case of fire and environmental problems such as waste disposal. Another aspect that has to be considered when insulating a building is the build-up of moisture and air polluting substances in well-insulated rooms (Levin & Purdom, 1983). This means that adequate ventilation of interior spaces is very important. In order to avoid accumulation of moisture and the development of mould as a consequence, moisture absorbing materials and breathable or mineral colours can be used on the walls (Pavlik & Cerny, 2008; BUND, Ökotipps, 2011). Ecological Benefits and Drawbacks of Green Roofs and Insulation for Houses in Middenmeer and Park de Meer As CDE, to which the two research areas belong, is located 5.5m below New Amsterdam Level, flooding after intense rainfall events is a serious problem. For this reason installing green roofs in this area is particularly interesting. As mentioned above, green roofs can reduce runoff by 60100%, depending on the slope of the roof, the medium and the vegetation used (Rowe et al., 2003; Van Woert et al., 2005). Therefore, it is important to take a closer look at characteristics of the houses in the two research areas. An estimation using Google Maps revealed that in Park de Meer about 16 buildings have flat roofs. The size of these flat roofs varies approximately between 350 m² and 1400 m². In Middenmeer, which is about four times as large as Park de Meer, about 63 buildings or blocks have flat roofs. Here sizes range from approximately 50 m² to 1900 m². Thus, in terms of space there would theoretically be many possibilities for establishing green roofs. However, it is also important to consider the construction of the buildings, because 46

some additional supporting structures might be necessary to carry the weight of the medium and the plants. For both the purpose of storm water retention and delay and using green roofs for creation of a new habitat for animals and plants, intensive green roofs are more efficient. Unfortunately, the high costs and the weight of these roofs often make and installation unfeasible. Extensive green roofs are more cost-efficient but have similar advantages regarding, for instance, insulation and noise reduction as intensive roofs. Therefore, it needs to be considered which criteria play a major role for the research areas. Concerning the selection of plant species, it has to be considered that even though The Netherlands have a relatively moderate climate, weather conditions on roofs are more extreme. For instance, drought tolerance of species is an important factor, because solar radiation on the roofs can be quite intensive and the moisture content of the shallow substrate is usually quite low (Getter & Rowe, 2006). Succulent species, especially of the genus Sedum are well suited for these conditions. Prepared sedum mats, consisting of four to eight species, can be used for extensive green roofs. Alternatives can be herb or grass roofs, which yield a higher biodiversity but also need more maintenance and are more expensive (Dakdokters, 2011). It is also possible to install extensive green roofs on a roof with a slope from 0 to 30° (Optigrün, 2011), which increases the potential of the two areas for green roofs. Furthermore, there seem to be many roof terraces present in the two areas. Along with establishing green roofs, it might also be interesting for the two areas to use the numerous roof surfaces for other activities such as growing vegetables, installing bee hives or keeping chickens. This has been done in rooftop garden projects for instance in New York (figure 6.4), which were also considered very useful for the purpose of environmental education (Eagle Street Rooftop Farm, 2010). Participating inhabitants named numerous advantages of these activities, such as bringing people, especially children, raised in urban areas closer to nature and more appreciation for food that they have been growing themselves. As described in chapter 1 and 2, people who are more familiar with a green lifestyle are more inclined to make sustainable choices, also due to group pressure and culture.

Figure 6.4: A workshop at the Eagle Street Rooftop Farm (Butterbean’s Kitchen Blog, 2011)

Concerning insulation, the focus for Park de Meer and Middenmeer should be on retrofitting of older houses, because there are currently no plans to demolish older buildings and replace them by modern ones (B. Soolsma, personal interview, October 14, 2011). As described in chapter 5.C, about 42% of houses in Middenmeer were built before 1970. Presumably these houses are most 47

interesting for insulation measures. In Park de Meer most of the houses were built more recently (in the early 1990s), which means that most of them should already be insulated. Replacement of insulation material which is less favourable in terms of health aspects would obviously make sense, but is often financially not feasible. Therefore, the only recommendations that can be made mainly for Middenmeer concern the choice of insulation material used for retrofitting.

6.D Conclusion From an ecological point of view green roofs mainly have advantages and can be considered as a sustainable product on a long-term basis, because air pollution caused by the production of green roof materials can be balanced within 13-32 years (Bianchini & Hewage, 2011). One particularly important benefit for the research areas is their potential to reduce and delay storm water runoff, which can help the prevention of an overflow of the sewer system in this area (Liu, 2003; Van Woert et al., 2005). In terms of space, the two considered areas have good potential for establishing green roofs. However, specific construction of the houses needs to be investigated by experts before implementation (N. Özütok, personal interview, October 27, 2011). When the performance of different insulation materials is compared, it becomes apparent that mineral wool is the material of choice in terms of health hazards, flammability and fire protection. The only drawbacks of these materials are some emissions of dust and fibres and the relatively high energy consumption during production (Levin & Purdom, 1983; Papadopoulus, 2005). Furthermore, sufficient ventilation after insulation of buildings or use of moisture absorbing materials should be considered.

6.E Action Plan – Recommendations Establishing green roofs has many ecological benefits, which have been discussed in detail in this chapter. However, it is important to stress that they can also have direct benefits for the inhabitants of the buildings on which they have been installed. To enhance the interest of inhabitants for green roofs, it could be pointed out that green roofs can also be used for other activities such as growing vegetables, installing bee hives or keeping chickens. This can be reached, for instance, by using green roofs in combination with roof terraces that can be readily accessed. By emphasising that, this way, green roofs could also be used for environmental education purposes or that they can have a recreational factor, more inhabitants could be stimulated to get involved in initiatives. Furthermore, in group activities focused on personal interests, for instance gardening for food, it is easier to be motivated for sustainability (see chapter 1). The information that has been presented in this chapter and chapter 4 and 5 could be summarised in leaflets, which can then be made available for the inhabitants of Park de Meer and Middenmeer by WATERgraafsmeer. Furthermore, information evenings for interested inhabitants could be organised at which films, presentations or posters can be shown about sustainable measures for the research areas. For such an event experts for green roofs and house insulation could be invited. Another possibility would be to support a group of interested inhabitants for instance who live in one building and setup a pilot programme. This group could then organise ‘open roof days’ for other inhabitants to familiarise themselves with the possibilities and spark their interest. This could enhance social norm setting and cultural setting, which is important for facilitating sustainable initiatives as described in chapter 1 and 2. 48

7. Greening the Public Space Saskia Wijte, 3221822, GCE

7.A Introduction It has been shown that people find it very valuable to have trees, shrubs, grass etc. in their neighbourhood. Several studies show a correlation between a green neighbourhood and personal health. Sugiyama et al. (2008) showed this relationship, they made a distinction between physical health and mental health and concluded that perceived neighbourhood greenness is related stronger to mental health than to physical health. The relation with physical health, they suggest, might be mediated by recreational walking. However, there is also evidence that provision of good access to green space within urban areas is positively correlated with physical activity and physical health (Coombes et al., 2010). Not only is access to green space beneficial for physical and mental health, having a garden and gardening are suggested to work therapeutically (Gross & Lane, 2007). Schroeder and Ruffolo (1996) researched householder valuation of street trees. They found that households valued them “pleasing to the eye”, they said their presence “enhances look of yard and home”, and it “brings nature closer.” Other studies have shown that a positive correlation is present between presence of green or open space and property value (Nicholls, 2004). The previous paragraphs express the need for green areas in neighbourhoods. This chapter focuses on involvement of inhabitants on greening the area of study: Park de Meer and Middenmeer. Both neighbourhoods are located in city district East (CDE). CDE as an organisation is part of the WATERgraafsmeer project (see introduction). Inhabitants can be engaged in greening the area in several ways. As shown in chapters 4, 5 and 6 they can become involved in greening their houses with measures such as green roofs and by retrofitting their houses with insulation and solar photovoltaic cells. Besides implementing these measures, which focus on private space, inhabitants can also become engaged in greening and maintaining the public space, or greening the neighbourhood. ‘Greening the neighbourhood’ here is defined as implementing initiatives that enhance the amount of green space in a neighbourhood. In the area of study green sites are present, such as parks and plantations that are open to all inhabitants. Especially for inhabitants who do not own a garden these areas might be of importance. Some of the inhabitants are already involved in initiatives in CDE, but the main goal of this chapter is to describe how inhabitants are or can be involved and how more inhabitants can be involved. Research is done on present initiatives in the area. Furthermore, other Dutch initiatives are considered and used as an example for WATERgraafsmeer; possibly interesting aspects that can be applied to the research area are mentioned. Finally, the ecological benefits of the present and possible initiatives are determined. The accompanying research questions are: 1. What are the initiatives concerning greening the public space that inhabitants can get involved with in CDE? a. Which initiatives concerning greening the public space, are already present in CDE? b. Are initiatives concerning greening the public space present in other Dutch cities and, if so, how have inhabitants been engaged? c. For each of the initiatives: what is the role for the inhabitants and WATERgraafsmeer? 49

2. What are the ecological and environmental beneficial effects of green areas constructed and maintained by the inhabitants for biodiversity, local air quality and groundwater levels? Greening houses is a step towards sustainability which focuses on private space. Greening the neighbourhood focuses on making the whole neighbourhood, the public space, more sustainable. The benefits of participating in initiatives that green the neighbourhood are shared by all inhabitants which leads to positive feedback of the community ( also see chapter 3), while the benefits of private space initiatives are shared only by the homeowners themselves. It is suggested that initiatives such as collective gardening have a lower threshold for inhabitants than e.g. buying (expensive) solar panels, so initiatives on greening the public space could be a first step to getting inhabitants involved and engaged.

7.B Research Methodology For this study, relevant literature is consulted. The information on the current initiatives in CDE was provided by Broer Soolsma and gathered by contacting specialists he recommended. Specialists from initiatives in other cities were also contacted, and information was gathered from websites of the corresponding initiatives. Finally, information about the initiatives in combination with scientific literature is used to determine the ecological benefits of initiatives that are implemented or can be implemented in the area.

7.C Results The first part of this section shows initiatives that are already present in CDE in which inhabitants can get involved. Furthermore, this section shows other Dutch initiatives that can be an example for the area of study. Finally, beneficial effects of the initiatives mentioned are given. Initiatives that are already Present in the Area of Study Within CDE, two initiatives in which inhabitants can help greening the neighbourhood are already present. Not all inhabitants are involved at the moment, so the goal of this section is to show how more inhabitants could get involved in these initiatives. House front gardens CDE (organisation) offers inhabitants free construction of a house-front garden, for an example see figure 7.1, with a maximum of 100 gardens per year. The garden can be 60 centimetres deep at maximum, and must be constructed in such a way that enough free space stays available on the sidewalk. These little green spaces enhance the local environment and have beneficial effects on water storage capacity, biodiversity and the ability to filter particulate matter out of the air. It also attracts butterflies and insects, which provide food for birds. Apart from that, a house-front garden provides shelter for birds (“Geveltuinen en plantenbakken in de openbare ruimte”, 2011, para 1.; Geveltuinbeleid stadsdeel Oost en nadere regels voor het plaatsen van plantenbakken en gevelbanken, p1). A role for CDE is facilitation of financial means and constructing the gardens. A role for inhabitants is applying for a house-front garden and thereby enhancing the amount of green spots in the neighbourhood. This initiative is not solely focused on individuals. Inhabitants can also sign up for a house-front garden collectively, for example with households in an entire street. When one of the inhabitants is about to apply for a house-front garden, he or she can involve neighbours.

50

Figure 7.1: Example of a house-front garden (Geveltuinen en plantenbakken in de openbare ruimte, 2011).

Park Frankendael A successful lobby for a dynamic park with ecological elements was carried out from 1987 onwards. Park Frankendael is a site in Amsterdam with cultural heritage and used to include a country house, a trade plantation (which later became a city plantation), school gardens, allotment gardens and it contained a big garden centre. The park area had been a green area since 1882, but until 1990 this park was not accessible for inhabitants. When the city plantation was closed (1984) and the garden centre moved out (1987) a discussion started about the new arrangement of the area. The municipality suggested using the area for housing purposes; the inhabitants of the area disagreed and preferred an accessible park. In 1990 an association was set up by involved inhabitants that grew out to an association with about 600 members nowadays. Since the redevelopment, which was finished in 2008, Park Frankendael now includes allotment gardens, school gardens, grass areas, a nature garden, an organic restaurant and a scouts building (Hollandschap, 2000). Inhabitants can get involved in the park in two ways; via the association or as visitor. Some association members are involved in maintaining the park on a voluntary basis (Sybesma & Vos, 2010). They help with maintenance of the trees, grass, shrubs and are involved with supervision and security of the park. CDE is the official administrator of the park and meets with the association to discuss about maintenance and events. The association also takes care of organising events in the park, in order to bring people together. People meet in the allotment garden where they grow their own vegetables and are allowed to use herbs from the common herbal garden (Hollandschap, 2000). The nature garden and school garden are used for educational purposes, for example to educate children of nearby schools about nature. Other Initiatives This section will show other initiatives in the Netherlands that can contain interesting elements for WATERgraafsmeer. It is not possible to discuss all initiatives, since there are many, so a selection was made. Two initiatives of which the information was easily accessible are considered here. 51

Middenmoes In Heerhugowaard, a town 30 kilometres North of Amsterdam, a vegetable garden called “Middenmoes” has been set up by inhabitants. There used to be a primary school at the location of the garden. When the school was closed and demolished in 2009 an piece of fallow land remained. One of the inhabitants suggested to establish a vegetable garden at the empty site. The municipality approved and supported the project with a small budget, but they emphasised that this project would only be temporary, until another zoning plan for the site is determined (Moestuinen Plan, 2010). Only inhabitants of the district in which the garden is located can use the Middenmoes. The garden developed towards a place where people meet, kids play together and where gardeners exchange their vegetables with each other. This initiative might look similar to the vegetable garden in Park Frankendael, but in this case the vegetable garden was devised, designed and constructed by the inhabitants themselves, whereas in Park Frankendael these tasks were carried out by CDE. EVA-lanxmeer in Culemborg In Culemborg a sustainable neighbourhood has been set up in a protected drinking water extraction area owned by water company Vitens. At the beginning of the 1990s, an association of experts was founded ‘to give an example’ for a sustainable neighbourhood. The goal was to set up a sustainable neighbourhood in which inhabitants are involved. A partnership with the municipality of Culemborg was set up and an inhabitants’ association, “Bewonersvereniging EVA Lanxmeer”, was founded (Bewonersvereniging EVA-Lanxmeer, 2011). The inhabitants were not explicitly involved in designing the ecological neighbourhood, but were involved in designing the common gardens and they initiated ecological management of the green areas in their neighbourhood, without big machines or pesticides, done by themselves. An association, “Stichting Terra Bella”, was set up to do so. The municipality facilitated a budget for the association and checks once a year whether the green areas in the neighbourhood are still being maintained according to the agreement between the association and the municipality. About 10% of the inhabitants work on a voluntary basis on mowing, cutting trees and other tasks, in association with a gardener. (Kruit & Veer, 2011). Kruit and Veer mention that EVA-Lanxmeer can be used as an example for other neighbourhoods and municipalities; however, the urban planning of a neighbourhood is an important factor for the potential of the project. In Park Frankendael, inhabitants are already involved with maintenance. For CDE it can be suggested that the inhabitants can also take care of maintenance of other green spaces, such as plantations, shrubs and street banks in the area. This could be financed and monitored by WATERgraafsmeer. Beneficial Effects for the Environment The beneficial environmental effects of initiatives that focus on greening the neighbourhood can be subdivided in three main sections; biodiversity, water storage capacity and air quality. Biodiversity Constructing house-front gardens enhances biodiversity, since the gardens are attractive for butterflies, insects and birds. Park Frankendael contains a lot of ecological elements that can be attractive to a myriad of species, including protected species. During development of the park the presence of the ‘Root Vole’, a protected species, was reported. It has not been reported since then but the species might be present in the park. Two protected plant species are present in the park, namely ‘Ramsons’ and ‘Yellow Corydalis’. The ‘Stork’, according to the Bird Directive a 52

protected bird species, is present in Park Frankendael too (Hollandschap, 2005). EVA-Lanxmeer shows similar results. Due to the ecological character of the neighbourhood 36 red list bird species have been spotted in the area. About 140 plant species are present, none of which are protected, but plants provide food and shelter for animal species (Kruit & Veer, 2011). The ecology in EVA-lanxmeer is further enhanced by not using pesticides or insecticides. Finally, vegetable gardens increase the number of plant species in the area. This form of green space has a double function; enhancement of biodiversity and food production. The observed beneficial effects for biodiversity are also well reported in scientific literature. Bezák and Lyytimäki (2011) state that urban green areas are important to maintain biodiversity. A UK research by Gaston et al. (2005) showed that domestic gardens enhance biodiversity, especially when expanded with measures such as ponds and nesting places for aculeates. This could apply to allotment gardens and vegetable gardens too. Water storage capacity When considering water storage capacity, green space is preferable over paved surface. Paved space is impervious and, as mentioned in chapter 6, impervious space prevents infiltration of precipitation into the soil, causing excessive runoff. Since CDE is located in a polder which lies 5,5 meters below sea level (Watersysteem, 2011) additional water storage capacity can be very helpful in case of excessive precipitation. Park Frankendael is already used as an important water buffer. The water elements in the park have not been constructed solely for esthetical reasons; the water storage capacity of CDE needed to be increased in order to discharge surpluses of precipitation via another route than purely via sewage systems. The water elements in the park function as a buffer with a vegetational filter (Hollandschap, 2000). Besides parks, smaller green urban spaces in the area of study, such as (house-front) gardens, plantations and vegetable gardens are small spots of pervious space, that enhance infiltration of runoff and precipitation. Air quality The report about house-front gardens suggests that vegetation filters PM10, particulate matter that is dangerous for human health (Remy et al., 2011), out of the air and therefore enhances air quality (Geveltuinbeleid stadsdeel Oost en nadere regels voor het plaatsen van plantenbakken en gevelbanken, p1). Even a small house-front garden can function as a filter. As mentioned in chapter 6, plants can filter pollutants, such as dust and chemical volatiles out of the air, and store the substances in plant tissue or transport it to the soil (Liesecke & Borgwardt, 1997). This means that green spaces in CDE function as a filter and enhance the air quality of the area of study.

7.D Conclusion Having green areas within a neighbourhood is beneficial for both the inhabitants and the environmental aspects of the area: biodiversity, water storage capacity and air quality. Therefore, it is good to enhance participation of inhabitants in initiatives that green the neighbourhood. In the area of study two initiatives are already present in which the inhabitants can get involved; applying for house-front gardens and getting involved in Park Frankendael. Two other Dutch initiatives show that inhabitants can achieve a lot when they set up initiatives such as a vegetable garden or ecological self-maintenance. The self-maintenance structure in

53

Culemborg results in a comprehensive ecological maintenance of green areas which could not have been reached by the municipal maintenance due to budget issues.

7.E Action plan - Recommendations This section will show how inhabitants can get involved in greening the public space. The recommendations are divided in recommendations for inhabitants and for WATERgraafsmeer. Role for inhabitants Speak up; it can make sense and one can achieve a lot. If inhabitants feel like setting up a project such as a vegetable garden, or if they want to maintain the green areas in their street themselves, they should announce their ideas. Firstly, fellow inhabitants may be interested because such initiatives have a low threshold level for participation, as no excessive costs are involved. Secondly, present initiatives in and outside of the area of study show that a municipality, or in this case WATERgraafsmeer, is usually willing to cooperate and to finance such a project. This is also stressed by Ms. Özütok, the sustainability official of CDE (N. Özütok, personal communication, 2011). She states that CDE is very open minded concerning initiatives on sustainability. An example is Park Frankendael. If the inhabitants would not have pronounced their wishes, the park might not have been there. For future initiatives it is recommended that if inhabitants want to set up a collective garden or want to take part in maintenance, they should inform each other and the municipality; when cooperating, a successful implementation is more likely. Furthermore, inhabitants can also get involved in projects that already exist. If they feel like participating in Park Frankendael, they can apply for membership at the association Vrienden van Frankendael. Since there are no plans to demolish buildings in the area, spots of undeveloped land will not be present in the near future. However, small grass patches within the streets can also be viable places for (small) initiatives. Examples of such locations are Linneaushof and Galileïplantsoen. Role for WATERgraafsmeer There are several recommendations for the future role of WATERgraafsmeer. They can consult the inhabitants when (re)developing green areas; inhabitants might have nice suggestions and might be willing to cooperate. If inhabitants come up with initiatives, such as setting up a collective vegetable garden, WATERgraafsmeer can fund them with a budget when possible. The example of EVA-lanxmeer shows that inhabitant initiatives, such as pronouncing the wish to maintain the public green themselves, can be money saving, since the inhabitants maintain the area on a voluntary basis, which is cheaper than hiring professional staff. Furthermore, cooperation with associations, such as Vrienden van Frankendael, can lead to the same advantages. Through agreements with these associations, inhabitants can maintain parks or other green areas on a voluntary basis. Furthermore, enhancing air quality and water storage capacity is a goal of the WATERgraafsmeer project as a whole and enhancing the public green space in CDE can contribute to that.

54

Integration of Recommendations and Combined Action Plan The aim of this study was to find out how inhabitants can (be facilitated to) be successful in carrying out initiatives to make their residences or immediate environment more sustainable. The first step towards achieving successful (facilitation of) initiatives in the designated research areas of Middenmeer and Park de Meer within city district East (CDE) is to reveal which internal and external factors can be used as/are stimulants and which barriers there are to proenvironmental behaviour (PEB). This includes what inhabitants have encountered when involved in a collective initiative and the recommendations that can be taken from their experience. The second step is to explore the possible sustainability technologies with their ecological and economical benefits and drawbacks. This includes how inhabitants, markets and the local institutions each have their role in making it happen. Figure 1 shows how the separate results from each chapter feed into each other. Research Topics Tracks EG

Results

1. Internal factors 2. External factors 3. Projects and collective action

1. Sustainable technology and measures ER

Inhabitants’ PEB 1. Stimulants and barriers 2. Lessons from collective projects Technological perspective 1. Benefits and drawbacks 2. Collective procurement 3. Economic viability

2. Economic and energy analysis 1. Ecological analysis technologies for households GCE 2. Ecological analysis greening neighbourhood

Recommendations 1. For facilitation 2. For inhabitants 3. For the market

Ecological perspective 1. Benefits and drawbacks 2. Social possibilities 3. Possible initiatives

Figure 2: Flowchart

Carrying out (collective) initiatives Collective action within the CDE occurs, but “often there is no project” (B. Soolsma, personal communication, October 18, 2011). Projects and group initiatives are preferred over inhabitants acting solo, because it increases the pro-environmental impact and reduces the transaction costs per participant. There is a need for a community group that can handle requests and organise collective action within the area of CDE. In this way inhabitants have a low threshold starting point when they want to act. This community group can be aided by a caseworker, with specific experience in the field of pro-environmental collective action, representing WATERgraafsmeer. The organisational expertise of the caseworker would strengthen bridging ties and aid the legal and administrative procedures, which are often time consuming. Moreover, the community group should offer training sessions on dealing with bureaucracy and leading projects.

55

Projects themselves should be structured in such a way that short-term self-interest of participants coincides with long-term collective interests. Subsidies offered by the CDE are an example of how well this already functions. The subsidy for solar panels of 2011 of €120,000 was ‘sold out’ in 5 minutes, which shows the popularity of this scheme. There is a wide set of different attitudes that inform PEB: altruism, biocentrism and egoism. Thus, the communicated values that underlie a project should take into account this wide variety in environmental attitudes that inhabitants might have. It means that communication should involve more inhabitants and promotion of the project should be carefully phrased. However, it might be that attitudes towards governance and society (folk psychology) hold inhabitants back from acting: people feel that what they can do just does not make a difference. This problem can be overcome by making projects and changes visible and close to home. In return for receiving assistance with their projects, inhabitants have to hold ‘open house’ days. Visible projects also promote social norms. Social norm setting can be used by groups to stimulate other inhabitants to perform PEB. Also, as some social norms might hinder PEB (e.g. do not disturb the neighbours), these need to be discovered and countered. In line with the importance of norms, it makes sense to encourage initiatives with a social component, which means establishing or using an existing club (sports), association (homeowners) or shared interest (dog walking) to form a group for a sustainability project. This lowers the threshold to participate, changes participants’ personal norms and takes away the feeling of a lack of efficacy. A strand of possibilities for visible projects is located in greening the public space. One way of getting involved could be working on a voluntary basis in Park Frankendael. More radical is the idea of inhabitants maintaining the public green and plantations in the neighbourhood. In this project, the inhabitants experience that working together is a nice way of being outside and getting in touch with fellow inhabitants. Likewise, inhabitants can set up a collective (vegetable) garden, which is another way of getting in touch with fellow inhabitants and being close to nature. Such a project could also be used for environmental education purposes and for bringing mothers and their children together. Ideally, this could raise ecological awareness and enhance the wish for a more sustainable way of living for future generations as well as enhance bonding ties. The role of the CDE for this kind of project would be funding, providing space and evaluation of functionality. However, not all inhabitants are equally inclined to perform PEB. To increase the chance of success for a certain project, a particular profile of people can be involved or targeted. For instance, people below the age of 35 have proven to be most inclined towards PEB. Furthermore, involving or targeting women proved to be of significance. Additionally, people that are highly educated, have a high (disposable) income, have a liberal profession, are homeowners and have children, are more likely to exercise PEB and therefore should be involved or targeted. Summing up, this means that the WATERgraafsmeer as a project should employ one or more case-workers to specifically work in a community group that is the starting point for any inhabitant who wants to take action to improve their residence or environment. The group can use the above named stimulants and barriers to inform inhabitants that ask for guidance on how to best involve other inhabitants. Also, via this platform inhabitants with the same plans can be linked together. Moreover, the community group will have more information on sustainability technologies, subsidies and more, specific for the neighbourhood as presented below.

56

Making the residence and immediate environment more sustainable It is important to provide relevant information about sustainable measures for initiatives by inhabitants of the CDE. This information needs to be presented in an effective way, so that inhabitants easily understand it and weigh pros and cons. Below, Table 1 presents the main benefits and drawbacks of the technologies investigated in this research.

Measure

Benefits

Economic

Drawbacks

Ecological

Economic

Ecological

Solar PV panels

-Economically viable for individual and collective purchasing (PBP: 7.8yrs and 3yrs)

- Set of 3 panels Annual savings: 328 kg CO2 4.688 MJ - No pollutants emitted during use

- High capital cost for individual

- Chemicals used in production

Solar boilers

- PBP does not exceed lifetime of technology

- Single solar, 2 collectors Annual savings: P.E. 4.133 MJ CO2 231 kg -No pollutants emitted during use

- High investment costs

- Anti-freeze pollutant used

Green roofs

- PBP decreases dramatically with collective purchasing (171-56yrs) - 2% reduction in heat demand/year

- Investment costs still very high -> not justified from economic perspective - some maintenance needed - limited applicability (mainly to houses with flat roofs) - only direct benefits from insulation for rooms underneath roof

- Emission of air pollutants during manufacturing process of materials used for green roofs

Building wall insulation

- PBP of 4 yrs with collective action - Applicable to many older houses - Once installed no maintenance

- Standard roof 55 m2 Annual savings: P.E. 994 MJ CO2 508 kg -Storm water retention and delay -Function as ecosystem - Mitigation of air pollution - Positive effects on human health (recreational value, reduction of stress) - Noise absorption - Improvement of internal climate of the building - Increases lifespan of roofs - Standard size 115 m2 Annual savings: P.E.7.454 MJ CO2 417 kg Inorganic fibrous materials: - Contain no toxic substances - Fire retardant Organic foamy materials: - Can be reused or recycled - Good moisture

- Investment costs high if subsidy is not available

- Large impact when installing, best to do when renovating house Inorganic fibrous materials: - Some emissions of dust and fibres - Relatively high energy consumption in production - Limited possibilities to reuse/cycle Organic foamy materials: - CFCs and HCFCs used

57

absorption

Low-E Double Glazed Windows

- Very low PBP per window with collective purchasing (1.2yrs) - No maintenance - Applicable to any house

- Standard size 2 m2 Annual savings: P.E.8447 MJ CO2 432 kg - Limited disturbance when installed

in production - Some toxicity in case of fire - Relatively high initial capital costs

N/A

Table 2: Benefits and drawbacks of six sustainable measures

The main conclusions that can be drawn from this table are that solar PV panels are easy to install and economically viable, with plenty of information available. By comparison, the benefits of solar boilers are lower in the local climate. Insulation measures show inherent benefits for both wall insulation and low-e double glazing, which pay back directly to the inhabitant in energy bill savings. However, wall and roof insulation has downsides when it needs to be installed in a house that is already occupied. This measure is even more attractive when collective purchasing is considered, because costs become lower and insulation effects become stronger when applied to the multi-unit housing found in the research area. Green roofs are a valuable measure from an ecological point of view as well as their potential to reduce and delay storm water runoff. This can help in the prevention of an overflow of the sewage system, which plays a particularly important role in the area. However, the relatively high initial costs often constrain the establishment of green roofs. Yet, if an old roof of a house needs to be renovated due to old age or damage, installing a green roof would be a viable option due to the little difference in capital costs of a common new roof (G. Menkveld, personal e-mail, October 20, 2011). House front gardens only have a limited size and therefore less ecological benefits than green roofs. However, they can easily be implemented and might be particularly interesting for inhabitants because of the short-term benefits, such as an increase in the aesthetic value of a neighbourhood. The information gathered for this research can be used by WATERgraafsmeer, for instance in designing information brochures that are made available for the inhabitants. Furthermore, the proposed community group can organise information evenings on specific technologies for interested inhabitants. For such an evening experts from companies that provide sustainable technologies are invited. This could be someone from “De Dakdokters” for green roofs, “S&R solar solutions” for solar PV and likewise for other sustainable technologies. Because high initial costs represent a major barrier for the implementation of sustainable measures, the CDE is recommended to set up a collective procurement fund, which gives out loans with a low interest rate and a set payback time. The fund could be specifically aimed at homeowners associations, because the largest sustainability and economic gains can be made in engaging a whole multi-unit building. The homeowners’ association as a legal entity engages in the loan and has its members pay back the loan through their service costs. This way, only those who are interested to be involved need to invest time, and free-riders are prevented. The initial service costs will go down from the benefits of the investment in insulation, solar PV panels or green roofs, balancing it out to a slight in- or decrease in monthly costs. Other collectives, for instance established through the proposed community group, might apply as well. The collectives that make use of this favourable financial scheme should be required to have open house days, because this can result in the spread of the useful knowledge, norm

58

setting etc. It can be trusted that such favourable financial schemes work in the CDE, as it was observed for the solar panel subsidy mentioned above. As companies for sustainable technologies play an important role, also stressed by Mrs Özütok (personal communication, 27 October 2011), sustainability officer of CDE, in this process another recommendation is that these companies should become more open about collective procurement prices, for instance by explicitly advertising them on their homepages. There could even be a campaign set up by the CDE or community group to address companies. Another recommendation for these companies would be to actively seek out homeowners’ associations and provide them with information on their products. Moreover, if an installation company of a sustainable technology is asked for a price quote by one household, it should become practice to spread this quote for all comparable houses in the neighbourhood. This communication works as effective marketing to get other jobs, as well that it lowers the threshold for inhabitants to consider the installation. Moreover, it could include a promoted price deduction if more inhabitants apply collectively. The companies might even take their corporate environmental responsibility as far as too voluntarily investigate buildings of interest in the area that are potential candidates for insulation measures and renewable technologies. Summing up, the technologies provide ample benefits, but have their specific drawbacks. Most of these can be overcome by working and procuring collectively. However, collective procurement proves difficult. CDE should start a collective procurement fund to battle these difficulties, which targets home-owner associations and collectives. There is a large role for the market of companies of sustainable technologies who will experience benefits from showing more corporate environmental responsibility. An extended list of recommendations can be found in appendix F.

59

Conclusion Facilitating initiatives is not an easy feat. People’s pro-environmental behaviour is influenced by both internal and external factors, and collective action is often hampered by transaction costs. Yet the hope is that this case study will aid WATERgraafsmeer, inhabitants and other parties to engage in pro-environmental (collective) action by providing insights on social, technological and ecological aspects. In this way, all actors involved in sustainable initiatives are informed of the benefits and drawbacks of installing solar panels, green roofs, insulation and greening public and private spaces. Also, participants are now made aware of the pitfalls that individuals and collective projects can encounter when taking sustainable initiatives. Though it can by no means be claimed that this report is all-encompassing, it is hoped that it is a useful first step towards facilitating grassroots initiatives.

60

References American Psychological Association. (2011). Socio-economic Status. Retrieved from the American Psychological Association website on September 25, 2011: http://www.apa.org/topics/socioeconomic-status/index.aspx Amsterdamse nieuwbouwprijs. (2011). Ringdijk 11-13. Retrieved from the Nieuwbouwprijs website on October 6, 2011: http://nieuwbouwprijs.nl/2011/09/16/ringdijk-11-13/ Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behaviour, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211. Apte, J., Arasteh, D.P.E., Huang, Y.J., (2003). Future advanced windows for zero-energy homes. Retrieved from the GAIA website on October 12, 2011: http://gaia.lbl.gov/btech/papers/51913.pdf Balta, M.T., Dincer, I., Hepbasli, A. (2011). Development of sustainable energy options for buildings in a sustainable society. Sustainable Cities and Society, 8(1), 72-80. Bass, B. (2007). Green Roofs and Green Walls: Potential Energy Savings in the winter. Retrieved from the UP Engineers and Architects (UPEA) website September 30, 2011: http://www.upea.com/pdf/greenroofs.pdf BBC. (2008). Mind the Gap! Fitting cavity wall insulation. Retrieved from the BBC website on October 25, 2011: http://www.bbc.co.uk/bloom/actions/cavitywallinsulation.shtml Beelen, R., Hoek, G., van den Brandt, P.A., Goldbohm, R.A., Fischer, P., Schouten, L.J., Jerrett, M., Hughes, E., Armstrong, B. & Brunekreef B. (2008). Long-Term Effects of Traffic-Related Air Pollution on Mortality in a Dutch Cohort (NLCS-AIR Study). Environ. Health Perspect., 116(2), 196-202. Bernard, H. R. (2002). Research methods in anthropology. Qualitative and quantitative approaches. AltaMira Press. Bespaarbazaar, (2011). Zonnepanelenpakket Sunkit. Retrieved from the Bespaarbazaar website October 12, 2011: http://www.bespaarbazaar.nl/zonnepanelen-pakket-sunkit-7360wp-p870.html Bezák, P. & Lyttimäki, J. (2011). Complexity of urban ecosystem services in the context of global change. Ekologia Bratislava, 30(1), 22-35. Bianchini, F. & Hewage, K. (2011). How “green” are the green roofs? Lifecycle analysis of green roof materials. Building and Environment, 48, 57-65. Blok, K. (2007). Introduction to Energy Analysis. Amsterdam: Techne Press.

61

BUND. (2011). Ökotipps: Bauen und Renovieren. Retrieved from the BUND website on October 06, 2011: http://www.bund.net/service/oekotipps/bauen_und_renovieren/ Butter Bean’s Kitchen. (2011). Eagle Street Rooftop Farm –Inspiration for a sustainable city. Retrieved from Butter Bean’s Kitchen Blog on October 23, 2011: https://butterbeanskitchen.wordpress.com/tag/eagle-street-rooftop-farm/ Buys, L., Barnett, K., Miller, E. & Bailey, C. (2005). Smart housing and social sustainability: Learning from the residents of Queensland’s Research House. Australian Journal of Emerging Technologies and Society, 3(1), 43- 57. Castletona, H.F., Stovinb, V., Beck, S.B.M. & Davison, J.B. (2010). Green roofs; building energy savings and the potential for retrofit. Energy and Buildings, 42(9), 1582–1591. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). (2011). Bevolking; kerncijfers. CBS Statline. Retrieved from the CBS website on October 25, 2011: http://statline.cbs.nl Clark, C. F., Kotchen, M. J., & Moore, M. R. (2003). Internal and external influences on proenvironmental behavior: Participation in a green electricity program. Journal of Environmental Psychology, 23(3), 237-246. Coase, R.H. (1988). The Firm, the Market and the Law. Chicago: University of Chicago Press. Coffman, R. R., & Davis, G. (2005). Insect and avian fauna presence on the Ford assembly plant ecoroof, p. 457–468. In Proc. of 3rd North American Green Roof Conference: Greening rooftops for sustainable communities, Washington, DC. 4–6 May 2005. The Cardinal Group, Toronto. Commission of European Communities. (2006). Action Plan for Energy Efficiency: Realising the Potential. Retrieved from the Europa website on September 30, 2011: http://ec.europa.eu/energy/action_plan_energy_efficiency/doc/com_2006_0545_en.pdf Coombes, E., Jones, A.P. & Hillsdon, M. (2010). The relationship of physical activity and overweight to objectively measured green space accessibility and use. Social Science and Medicine, 7(6), 816-822. Darling, D. (2011). Mineral wool insulation. Retrieved from the Encyclopedia of Alternative Energy and Sustainable Living website on October 23, 2011: http://www.daviddarling.info/encyclopedia/M/AE_mineral_wool_insulation.html De Dakdokters. (2011). Groene daken. Retrieved from the De Dakdokters website on October 20, 2011: http://www.dakdokters.nl/content/groene-daken Derksen, L., & Gartrell, J. (1993). The social context of recycling. American Sociological Review, 58(3), 434-442. De Young, R. (1985–1986). Encouraging environmentally appropriate behavior: the role of intrinsic motivation. Journal of Environmental Systems, 15 (4) 281–292. 62

Dietz, T., Stern, P. C., & Guagnano, G. A. (1998).Social structural and social psychological bases of environmental concern. Environment and Behavior, 30(4), 450-471. Dimova-Malinovska, D. (2010). The state-of-the-art-future development of photovoltaic technologies – the route from crystalline to nanostructured and new emerging markets. Journal of Physics: Conference Series, 16(253), 1-15. Driessen, P. & Leroy, P. (2007). Milieubeleid. Analyse en perspectief. Bussum: Coutinho press. Dunlap, R. E., & Van Liere, K. D. (1978). The “New Environmental Paradigm”: A proposed measuring instrument and preliminary results. The Journal of Environmental Education, 9(4), 10–19. Dunlap, R., & Scarce, R. (1991). The polls-poll trends: environmental problems and protection. Public Opinion Quarterly, 55, 651-672. Dunnett, N., & Kingsbury, N. (2004). Planting green roofs and living walls. Portland, OR: Timber Press Inc. Dwight, R.H., Baker, D., Semenza, J. & Olson B. (2004). Health effects associated with recreational coastal water use: urban versus rural California. American Journal of Public Health, 94(4), 565567. Eagle Street Rooftop Farm. (2010). Farm Fact Sheet. Retrieved from the Rooftop Farms website on October 21, 2011: www.rooftopfarms.org Edler, J. & Georghiou, L. (2007). Public procurement and innovation—Resurrecting the demand side. Research Policy, 36(7), 949–963. Energielabel. (2011). Energielabel woningen. Retrieved from the Energielabel website on October 2, 2011: http://www.energielabel.nl/woningen Energiesubsidiewijzer. (2011). Begrippenlijst. Retrieved from the Energiesubsidie website on October 9, 2011: http://www.energiesubsidiewijzer.nl/Begrippenlijst.aspx#E European Commission. (2007). Netherlands – Energy Mix Fact Sheet. Retrieved from the website Europa September 24, 2011: http://ec.europa.eu/energy/energy_policy/doc/factsheets/mix/mix_nl_en.pdf European Commission. (2009). Study on the Energy Savings Potentials in EU Member States, Candidate Countries and EEA Countries. Retrieved from the Europa website on September 24, 2011: http://ec.europa.eu/energy/efficiency/studies/doc/2009_03_15_esd_efficiency_potentials_final _report.pdf European Commission (2010a). EU energy and Transport in Figures - Statistical Pocket. Retrieved from the Europa website on September 17, 2011: 63

http://ec.europa.eu/energy/publications/statistics/doc/2009_energy_transport_figures.pdf European Commission, (2010b). Green Public Procurement: Windows Technical Background. Retrieved from the Europa website September 24, 2011: http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/windows_GPP_background_report.pdf European Commission. (2011). Analysis of options to move beyond 20% greenhouse gas emission reductions and assessing the risk of carbon leakage. Retrieved from the Consilium website on September 17, 2011: http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/envir/117083.pdf EVA-Lanxmeer. 2011. About the neighbourhood. Retrieved from the Stichting EVA-lanxmeer website on October 23, 2011: http://www.bel-lanxmeer.nl/html/onzewijk/visitors_information.html Feitelson, E., & Lindsey, G. (2001). Local use of economic instruments in the Chesapeake Bay Critical Area Programme. Journal of Environmental Planning and Management, 44(2), 187–206. Fischer, A., Peters, V., Vávra, J., Neebe, M., & Megyesi, B. (2011). Energy use, climate change and folk psychology: Does sustainability have a chance? results from a qualitative study in five European countries. Global Environmental Change, 21(3), 1025-1034. Fransson, N., & Gärling, T. (1999). Environmental concern: Conceptual definitions, measurement methods, and research findings. Journal of Environmental Psychology, 19(4), 369-382. Gaffin, S. (2005). Energy balance modelling applied to a comparison of white and green 
roof cooling efficiency in: Greening Rooftops for Sustainable Communities, Retrieved from the AIBS website on October 14, 2011: http://www.aibs.org/bioscience-press-releases/resources/1107.pdf Gaston, K.J., Smith, R.M., Thompson, K. & Warren, P.H. (2011). Urban domestic gardens (II): experimental tests of methods for increasing biodiversity. Biodiversity and Conservation, 14(2), 395-413. Gatersleben, B., Steg, L., & Vlek, C. (2002). Measurement and Determinants of Environmentally Significant Consumer Behavior. Environment and Behavior, 34(3), 335 -362. Gemeente Amsterdam. (2011). Subsidieverordening groene daken en muren. Retrieved from the Gemeente Amsterdadm website on September 28, 2011: http://www.amsterdam.nl/toerismevrije-tijd/groen-natuur/actueel/subsidieverordening/ Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek (O + S). (2011a). Over O+S.. Retrieved from the Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek website on October 15, 2011. http://www.os.amsterdam.nl/overos/

64

Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek (O + S) (2011b). Buurtcombinaties. Retrieved from the Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek website on October 15, 2011: http://www.os.amsterdam.nl/feitenencijfers/buurtcombinaties Gemeente Amsterdam Stadsdeel Oost. (2011). Subsidie 2011 Zon op je Dak. Retrieved from the Gemeente Amsterdam stadsdeel Oost website on October 6, 2011: http://www.nieuwamsterdamsklimaat.nl/publish/pages/371821/oost.pdf Gemeente Amsterdam Stadsdeel Oost. (2011b). Buurten in Oost. Retrieved from the Gemeente Amsterdam stadsdeel Oost website on October 9, 2011: http://www.oost.amsterdam.nl/wonen_en/buurten-oost/ Gemeente Amsterdam Stadsdeel Oost. (2011c). Geveltuinen en plantenbakken in de openbare ruimte. Retrieved from the stadsdeel Oost website on October 5, 2011: http://www.oost.amsterdam.nl/wonen_en/natuur_en_milieu/groen/geveltuinen/ Genske, D. D., Porsche, L. & Ruff, A. (2009). Producing renewable energy in Urban spaces. IOP Science, IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science, 2(6). GEPVP. (2007). Low E-glass in Buildings – Impact on Environment & on Energy Savings. Retrieved from the Protechnology website on September 30, 2011: http://www.protechnology.lt/studies/PT-WP-05-2007.pdf Getter, K.L (2009). Solar radiation intensity influence extensive green roof plant communities. Retrieved from the Michigan State University website on September 24, 2011: http://www.hrt.msu.edu/greenroof/ Getter, K.L. & Rowe, D.B. (2006). The Role of Extensive Green Roofs in Sustainable Development. Hortscience, 41(5), 1276–1285. Godschalk, D. R., Brody S., & Burby R. (2003). Public participation in natural hazard mitigation policy formation: Challenges for comprehensive planning. Journal of Environmental Planning and Management, 46(5), 733–754. Green, M. A., Emery, K., Hishikawa, Y. & Warta W. (2010). Solar cell efficiency tables (version 37). Progress in photovoltaic’s: research and applications, 8(19), 84-92. Gross, H. & Lane, N. (2007). Landscapes of the lifespan: Exploring accounts of own garden and gardening. Journal of Environmental Psychology, 27(3), 225-245. Guagnano, G. A., Stern, P. C., & Dietz, T. (1995). Influences on attitude–behavior relationships: A natural experiment with curbside recycling. Environment and Behavior, 27(5), 699–718. Hines, J. M., Hungerford, H. R. & Tomera, A. N. (1987). Analysis and synthesis of research on responsible environmental behavior: A meta-analysis. Journal of Environmental Education, 18(2), 1-18.

65

Hollandschap (2000). Beheers- en gebruiksplan Park Frankendael. Commissioned by Stadsdeel Oost/Watergraafsmeer. July 2000. Hollandschap (2005). Park Frankendael, Natuurwaarden-Ecovisie. Commissioned by Stadsdeel Oost/Watergraafsmeer. August 2005. Homedesign. (2011). Space Standards for new homes. Retrieved from the Homedesign website on September 24, 2011: http://homesdesign.wordpress.com/2009/01/04/space-standards-fornew-homes/ Hopper, J. R., & Nielsen, J. M. (1991). Recycling as altruistic behavior: normative and behavioural strategies to explain participation in a community recycling program. Environment and Behavior, 23 (2), 195–220. Hydrotech (2011). Garden Roof Components. Retrieved from the Hydrotech website on October 23, 2011: http://www.hydrotechusa.com/ Inglehart, R. (1995). Public Support for Environmental Protection: Objective Problems and Subjective Values in 43 Societies. PS: Political Science and Politics, 28(1), 57-72. International Energy Agency (IEA). (2008). Energy policies from IEA countries. The Netherlands 2008 review. Retrieved from the IEA (OECD) website on October 2, 2011: http://www.iea.org/textbase/nppdf/free/2008/Netherlands2008.pdf Kruit, J. & Veer, P. (2011). Bewonersparticipatie in het openbaar groenbeheer. “State of the art” na vijf jaar zelfbeheer in de wijk EVA-Lanxmeer (Culemborg). Wageningen UR (University & Research Centre), Wetenschapswinkel. Rapport 270. Alterra rapportnummer 2117. Kollmuss, A. & Agyeman, J. (2002). Mind the Gap: why do people act environmentally and what are the barriers to pro‐environmental behaviour? Environmental Education Research, 8(3) 239–260. Lazarus, R. S. (1993). Coping theory and research: Past, present, and future. Psychosomatic Medicine 55(3), 234–247. Levin, L. & Purdom, P.W. (1983). A Review of the Health Effects of Energy Conserving Materials. American Journal of Public Health ,73(6), 683-690. Liere, K. van, & Dunlap, R. (1980). The social bases of environmental concern: A review of hypotheses, explanations, and empirical evidence. Public Opinion Quarterly, 44 (2), 181–197. Liesecke, H.J. & Borgwardt, H. (1997). Abbau von Luftschadstoffen durch extensive Dachbegrünungen. Stadt und Grün, 46, 245–251. Liu, K. (2003). Engineering performance of rooftop gardens through field evaluation. National research council Canada, 23, 1-15.

66

Macdonald, M. (2011). Alternatives to glass mineral wool. Retrieved from the Docstoc website on September 22, 2011: http://www.competitioncommission.org.uk/inquiries/completed/2004/superglass/glass_wool_report.pdf Mehta, M. D., & Ouellet, E. (1995). Environmental sociology: theory and practice. Captus Press Inc. Middenmoes, 2010. Moestuinen Plan. Retrieved from the Middenmoes website on October 12, 2011: http://www.middenmoes.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=5:moestuinenpl an&catid=25:the-project&Itemid=18 Milieucentraal. (2011). Energieprijzen. Retrieved from the Milieucentraal website on October 28, 2011: http://www.milieucentraal.nl/themas/energie-besparen/energieprijzen Mohai, P. & Twight, B. W. (1987). Age and Environmentalism: An Elaboration of the Buttel Model Using National Survey Evidence. Social Science Quarterly, 68(4), 798-815. Munton, R. (1997). Engaging sustainable development: some observations on progress in the UK. Progress in Human Geography, 21(2), 147-163. Nefit. (2011). Solarline Zonneboilers. Retrieved from the Nefit site on October 12, 2011: http://www.nefit.nl/consument/producten/zonne-energie/Zonneboilers/Pages/Default.aspx Newman, L. Waldron, L. Dale, A. & Carriere, K. (2008). Sustainable urban community development from the grassroots: Challenges and opportunities in a pedestrian street initiative. Local Environment, 13(2), 129-139. Niachou, A. (2001). Analysis of the green roof thermal properties and investigation of its energy performance. Energy and Buildings, 33(3), 719–729. Nicholls, S. (2004). Measuring the Impact of Parks on Property Values. Parks and recreation, 39(3), 24-32. Nieuw Amsterdams Klimaat. (2011). Zon op je dak. Nieuwamsterdamsklimaat website on October 1, 2011: http://www.nieuwamsterdamsklimaat.nl/zon-dak/zon-dak-2011/

Retrieved

from

the

North, D. C. (1990). Institutions, Institutional Change and Economic Performance. Cambridge: Cambridge University Press. Oberndorfer, E., Lundholm, J., Bass, B., Coffman, R. R., Doshi, H., Dunnett, N., Gaffin, S., Köhler, M., Liu, K. K. Y. and Rowe, B. (2007). Green Roofs as Urban Ecosystems: Ecological Structures, Functions, and Services. BioScience, 57(10), 823-833. OECD (2011). Greening household behaviour: the role of public policy. OECD Publishing. 67

Olson, M. (1971). The logic of Collective Action: Public Goods and the Theory of Groups. London: Harvard University Press. Olsen, M. E., Lodwick, D. G., & Dunlap, R. E. (1992). Viewing the World Ecologically. Westview Press. Boulder, CO. Optigrün (2011). Beachtenswertes bei der planun einder dachbegrunung. Retrieved from the Optigrün website on October 8, 2011: http://www.optigruen.de/Dachbegruenung/Dachbegruenung_3.html. Owens, S. (2000). Engaging the public: information and deliberation in environmental policy. Environment and Planning A 32, 3(7), 1141, 8. Özbilgina, I. G. & Imamolu, M. Y. (2010). The impact of dynamic purchasing systems in the electronic public procurement processes. Procedia Computer Science, 3(4), 1571-1575. Palm, J., & Tengvard, M. (2011). Motives for and barriers to household adoption of small-scale production of electricity: Examples from Sweden. Sustainability: Science, Practice, and Policy, 7(1), 6-15. Papadopoulus, A.M. (2005). State of the art in thermal insulation materials and aims for future developments. Energy and Buildings, 37(1), 77-86. Pavlik, Z. & Cerny, R. (2008). Experimental assessment of hygrothermal performance of an interior thermal insulation system using a laboratory technique simulating on-site conditions. Energy and Buildings, 40(5), 673–678. Peck, S.W., Callaghan, C., Kuhn, M.E. & Bass, B. (1999). Greenbacks from green roofs: Forging a new industry in Canada. Canada Mortgage and Housing Corporation. Ottawa, Canada. Priemus, H. (2005). How to make housing sustainable? The Dutch experience. Environment and Planning B: Planning and Design, 32(1), 5-19. Provincie Noord-Holland. (2011). Duurzaam Renoveren, Subsidie. Retrieved from the Provincie Noord-Holland website on October 24, 2011: http://product.sduconnect.nl/product.xml?view=product&account_id=214&product_collection_ id=741&lokettype=10&view=product&product_id=8590&top10=0&smarttags=0&navigation=li st Putnam, R. (2000). Bowling alone: the collapse and revival of American community. New York: Simon & Schuster. Remeha, (2011). Remeha Consumentenprijslijst. Retrieved from the Remeha website on October 12, 2011: http://www.remeha.nl/fileadmin/user_upload/Consumer_site/PDF/125453_Remeha_Consume ntenprijslijst_mei_2011.pdf 68

Remy, S., Nawrot, T., Fierens, F., Petit, P, Vanderstraeten, P, Nemery, B. & Bouland, C. (2011). Health impact of urban air pollution in Belgium. Air Quality, Atmosphere and Health, 4(3), 243246. Rijksoverheid. (2011). Appartement kopen. Retrieved from the Rijksoverheid website on October 8, 2011: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/koopwoning/appartementkopen?ns_campaign=Themabouwen_wonen_en_leefomgeving&ro_adgrp=Koopwoning_apparte ment_kopen_vve&ns_mchannel=sea&ns_source=google&ns_linkname=%2Bvereniging%20%2B eigenaren&ns_fee=0.00 Roy, B. (2011). Learning from a barefoot movement: Bunker Roy on TED.com [video file]. TED Talk, Edinburgh, Scotland. Retrieved from the Ted Talk website on October 24, 2011: http://blog.ted.com/2011/10/17/learning-from-a-barefoot-movement-bunker-roy-on-tedcom/ Rydin, J. & Pennington, M. (2000). Public Participation and Local Environmental Planning: the collective action problem and the potential of social capital. Local Environment, 5(2), 153-169. Sailor D. J. & Hagos, M., (2011). An updated and expanded set of thermal property data for green roof growing media. Energy Buildings, 43(9), 2298-2303. SenterNovem (2008). Duurzame energie in uw woning. Antwoorden op uw vragen. Agentschap Ministerie van Economische Zaken, Utrecht. SenterNovem. (2006). Zonneboiler(Combi). Warmtewinst door Zon, Agentschap Ministerie van Economische Zaken. Retrieved from the SenterNovem webstie on October 10, 2011: http://www.senternovem.nl/epn/maatregelen/verwarming/zonneboilers.asp Scholz–Barth, K. (2001). Green roofs: Stormwater management from the top down. Environmental Design & Construction, 4, 63–70. Schotanus, F. & Telgen, J. (2007). Developing a typology of organisational forms of cooperative purchasing. Journal of Purchasing and Supply Management,13(4), 53–68. Schroeder, H. C. & Ruffolo, S.R. (1996). Householder evaluations of street trees in a Chicago suburb. Journal of arboriculture, 22(1), 35-43. Schwartz, S. H. & Bilsky, W. (1987). Toward a universal psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53(3), 550-562. Source4me. (2011). Cavity wall materials and cost calculator. Retrieved from the Source4me website on September 22, 2011:http://www.source4me.co.uk/calculate_cavity_wall.php Stern, P. C. (1992). Psychological dimensions of global environmental change. Annual Review of Psychology, 43, 269-302. 69

Stern, P. C. & Oskamp, S. (1987). Managing scarce environmental resources. In D. Stokols & I. Altman (Eds.), Handbook of environmental psychology (pp. 1043–1088). New York: Wiley Stern, P. C., Dietz, T., & Guagnano, G. A. (1995). The new ecological paradigm in socialpsychological context. Environment and Behavior, 27(6), 723-743. Stern, P. C., Dietz, T., Abel, T., Guagnano, G. A., and Kolof, L. (1999). A value-belief-norm theory of support for social movements: The case of environmental concern. Human Ecology Review 6(2), 81–97. Sugiyama, T., Leslie, E., Giles-Corti, B & Owen, N. (2008). Associations of neighbourhood greenness with physical and mental health: do walking, social coherence and local social interaction explain the relationships? Epidemiological Community Health, 62(9), 1-6. Sutton, S. G., & Tobin, R. C. (2011). Constraints on community engagement with great barrier reef climate change reduction and mitigation. Global Environmental Change, 21(3), 894-905. Sybesma, R., & Vos, E. (2010). Park Frankendael: Van Stadskwekerij tot stadspark. Twintig jaar inzet door Vereniging Vrienden van Frankendael voor een uniek ecologisch park in de Watergraafsmeer. 16 pages. Tanner, C. (1999). Constraints on environmental behaviour. Journal of Environmental Psychology, 19(2), 145-157. Tradenote. (2011). Expanded Polystyrene. Retrieved from the Tradenote website on October 23, 2011: http://www.tradenote.net/polystyrene_2/ Ulrich, R.S., &Simons, R. (1986). Recovery from stress during exposure to everyday outdoor environments. In J. Wineman, R. Barnes, and C. Zimring (eds.). The costs of not knowing. Proceedings of the 17th Annual Conference of the Environmental Research Association. Environmental Research Association, Washington, D.C. U.S Department of Energy, (2011). A Community Guide to Collective Purchasing of Residential PV Systems. Retrieved from the US department of energy website, September 14, 2011: http://www.nrel.gov/docs/fy11osti/50440.pdf Wakefield, S. E. L., Elliott, S. J., Eyles, J.D., & Cole, D.C. (2005). Taking Environmental Action: The Role of Local Composition, Context, and Collective. Environmental Management, 37(1), 40–53. Washington State University. (1993). Energy Efficiency Factsheet - Reflective Roof Coatings. Retrieved from the Washington State University website on September 14, 2011: http://www.energy.wsu.edu/ftp-ep/pubs/building/res/roof_coat.pdf WATERgraafsmeer. (2010). Projecten en Activiteiten. Retrieved from the WATERgraafsmeer website on September 17, 2011: http://www.watergraafsmeer.org/projecten-en-activiteiten/bewonersinitiatieven

70

WATERgraafsmeer, (2011). Watersysteem. Retrieved from the WATERgraafsmeer website on October 12, 2011: http://www.watergraafsmeer.org/over-watergraafsmeer/watersysteem Wilkinson, S. & Reed, R. (2009). Green roof retrofit potential in the central business district, Property Management. Property management, 27(5), 284-301. Willer, R. (2009). Groups Reward Individual Sacrifice: The Status Solution to the Collective Action Problem. American Sociological Review, 74(1), 23-43. Woert, N. D. van, Rowe, D. B., Andresen, J. A., Rugh, C. L., Fernandez, R. T. & Xiao, L. (2005). Roof Storm water Retention: Effects of Roof Surface, Slope, and Media Depth. Journal Environmental Quality, 34(3), 1036–1044. Woon Amsterdam. (2010). Stadsdeel Oost. Retrieved from the Woon Amsterdam website September 22, 2011: http://woonamsterdam.info/index.php?id=138 Yuan, F. & Bauer, M.E. (2007). Comparison of impervious surface area and normalized difference vegetation index as indicators of surface urban heat island effects in Landsat imagery. Remote Sensing of Environment, 106(3), 375-386.

71

Appendices Appendix A: Items & Questions Focus Group Session 20.00 18-10-2011 café / restaurant 1900 Leeftijd Sekse Opleidingsniveau en sector waarin werkzaam/functie Getrouwd Kinderen Over milieu bewustzijn: 1. Vind je jezelf milieubewust? 2. Waarom is milieubewust zijn / leven belangrijk voor je? a. Zelf / gezondheid / dreiging + genieten persoonlijk leven (egoistic) b. Anderen / mensheid als geheel / lasten van milieuproblemen (altruism) c. Natuur / milieu in eigen waarde / voortbestaan planeet / dieren (biocentrism) 3. Vanaf welk moment denk je dat je milieu bewust(er) bent geworden? a. Hoe denk je dat dat komt? i. Door anderen – familie - vrienden / door de media (exposure) ii. Door dingen meemaken – hogere waterstanden, het weer – problemen met gezondheid – astma (visibility+intensity) b. (doorvraag) Heb je zelf wel eens vervelende dingen meegemaakt door het milieu? (visibility+intensity) i. Bijvoorbeeld door gedrag van de natuur / door activiteiten van mensen in de omgeving. ii. Waardoor denk je dat die problemen in het milieu ontstonden? (klimaat verandering / mensen die vervuilen etc.) c. (doorvraag) Zijn mensen in je directe omgeving milieu bewust? (exposure) 4. Hoe zie je duurzaamheid terug in de cultuur in Nederland? (culture) a. Zijn er dingen in de Nederlandse cultuur die duurzaamheid bevorderen? b. Zijn er dingen in de Nederlandse cultuur die duurzaamheid tegen gaan? 5. Hoe zie je de rol van andere mensen met betrekking tot duurzaamheid? (trust in society / folk psychology) a. Heb je vertrouwen dat andere mensen zich ook milieu bewust (zullen) gedragen? 6. Hoe zie je de rol van de overheid? a. Wat moet de overheid doen voor milieubewust gedrag (informeren, subsidieren, platform bieden, verbieden / regels maken etc.) b. Heb je vertrouwen in de overheid als je denkt aan het milieu? Over milieu bewuste acties 1. Aan welk gedrag kun je merken dat je milieu bewust bent? a. Persoonlijke levenstijl (consuminderen, besparen, groenste keuzes) b. Acties om de omgeving te veranderen (anderen informeren, investeren in huis etc.) 2. Wat voor milieu bewuste dingen heb je gedaan? 72

a. Wat heeft gezord dat je het echt ging doen? b. Wat voor moeilijkheden kwam je daar bij tegen? 3. Heb je aanpassingen gemaakt aan je huis/directe omgeving om dit milieu bewuster te maken? a. Wat heeft gezorgd dat je het echt ging doen? b. Wat voor moeilijkheden kwam je daar bij tegen? c. (doorvraag) Zou je dit willen? d. Heb je concrete plannen? 4. Wat voor dingen kom je tegen die het moeilijk maken de dingen te doen die je je voorneemt? a. Zelf (internal) i. Lui / verkeerde persoon / niet geinteresseerd. b. Middelen i. Tijd ii. Geld iii. Kennis iv. Netwerk c. Systeem i. Overheid ii. Markt iii. Cultuur 5. Wat zou je helpen om je voornemens om je omgeving te verbeteren voor het milieu uit te voeren? a. Zelf (internal) i. Lui / verkeerde persoon / niet geinteresseerd. b. Middelen i. Tijd ii. Geld iii. Kennis iv. Netwerk c. Systeem i. Overheid ii. Markt iii. Cultuur

73

Appendix B: Question Form Email Onderzoek milieubewustzijn en gedrag Beste buurtbewoner van de Middenmeer of Park de meer, Wat fijn dat je even tijd wilt nemen om onze vragen over duurzaamheid te beantwoorden.Wij, Tessa en Maayke, zijn master studenten duurzame ontwikkeling aan de Universiteit Utrecht. Namens Stadsdeel Oost doen wij onderzoek naar milieubewustzijn en gedrag van huiseigenaren in onze buurt. Jij hebt via Nudge aangegeven geinteresseerd te zijn in het onderwerp en we zijn blij dat betrokken bewoners ons een handje helpen! Er zijn geen goede of foute antwoorden in deze vragenlijst. Het gaat om jouw visie en beleving. Schrijf op wat er in je opkomt, de vragen mogen breed geinterepreteerd worden. De informatie zal anoniem verwerkt worden in een rapport dat wordt aangeboden aan het Stadsdeel en tevens ter inzage aan Nudge en uw buurtburgemeester. Leeftijd

Getrouwd

Sekse M/V

J/N

Kinderen (aantal)

Opleiding Werk / Sector / Functie

Deel 1: Milieubewustheid 7. Vind je jezelf milieubewust? 8. Waarom is milieubewust zijn / leven belangrijk voor je? 9. Vanaf welk moment denk je dat je milieu bewust(er) bent geworden? a. Hoe denk je dat dat komt? b. Heb je zelf wel eens vervelende dingen meegemaakt door het milieu? c.

Zijn mensen in je directe omgeving milieu bewust?

10. Nederlandse cultuur: Zijn er dingen in de Nederlandse cultuur die duurzaamheid bevorderen/tegen gaan? 11. Heb je vertrouwen dat andere mensen zich ook milieu bewust (zullen) gedragen? 12. Hoe zie je de rol van de overheid met betrekking tot duurzaamheid? Deel 2: Milieubewust gedrag 6. Aan welk gedrag kun je merken dat je milieu bewust bent? 7. Wat voor milieu bewuste dingen heb je gedaan?

74

8. Heb je aanpassingen gemaakt aan je huis/directe omgeving om het milieu bewuster te maken? a. Wat heeft gezorgd dat je het echt ging doen? b. Wat voor moeilijkheden kwam je daar bij tegen? 9. Wat voor dingen kom je tegen die het moeilijk maken je voornemens om je omgeving te verbeteren voor het milieu uit te voeren? 10. Wat zou je helpen om je voornemens om je omgeving te verbeteren voor het milieu uit te voeren?

75

Appendix C: Topic List Interviews Introductie Mijn naam is Eefje Gijzen, Masterstudent Sustainable Development aan de Universiteit Utrecht en in opdracht van WATERgraafsmeer en Stadsdeel Oost doe ik een onderzoek naar lokale initiatieven. Het doel van dit onderzoek is het stadsdeel te adviseren hoe zij initiatieven beter kunnen faciliteren. Dit tracht ik te doen door een inventarisatie van literatuuronderzoek over factoren die het succes van collectieve lokale initiatieven beïnvloeden in combinatie met interviews. Het interview zal ongeveer een uur in beslag nemen en uiteraard bestaat de mogelijkheid anoniem te blijven. Algemeen - Reden ontstaan initatief - Zelfkwalificatie geslaagd o Waarom deze kwalificatie - Hoe groot is de groep deelnemers aan project? - Wat is uw functie binnen project? o Altijd functie geweest? o Andere functies? o Hoe tot deze functie gekomen? Factoren succes Social capital (Newman et al. 2008; Rydin and Pennington 2000) - Wie zijn degenen die het project geïnitieerd hebben? Zijn die nog altijd actief? o Niet? Waarom niet? Wie heeft het overgenomen? Hoe lang zijn die actief? In die functie? o Wel? Zijn zij nog steeds het hart van het initiatief? o Wie zijn momenteel de dragers van project? Hoe lang betrokken? o Kennisoverdracht? - Is het verloop van actieve deelnemers aan het project groot? o Hoe groot? Hoe lang blijven mensen actief - Heeft u veel contact met buurtbewoners? o Zijn zij betrokken bij initiatief? o Op welke manier? o Wat is veel? o Waar gaat dat contact dan over? o Hoe zou u dat contact omschrijven? - Heeft u veel contact met andere organisaties/overheden? o Zijn zij betrokken bij initiatief? o Op welke manier? o Wat is veel? o Waar gaat dat contact dan over? o Hoe zou u dat contact omschrijven? - Wat vinden omwonenden van het project? o Reacties o Positief? Free-riding, transaction costs en selective incentives (Olson 1971; North 1990; Coase 1988) - Welke investeringen heeft u/anderen moeten maken? o geld, tijd, energie, informatie, etc. 76

o Wat was moeilijk/ kostte veel investeringen? o Rol Stadsdeel? o Andere overheden? o Andere partijen? - Hebben anderen hiervan geprofiteerd zonder deze investeringen te maken? o Wat vindt u daarvan? o Heeft het u/anderen weerhouden om deze investeringen te doen? - Heeft u regels voor het meedoen aan project? o Consequenties voor niet nakomen afspraken/ mensen die niet actief genoeg zijn? - Welke voordelen hebben deze investeringen opgeleverd? o (dingen die anderen die deze investeringen niet gedaan hebben niet krijgen: aanzien, omgang met gelijkgestemden, financiële voordelen, etc.) - Per saldo investeringen het waard geweest? o Status (Willer 2009) o Financieel o Vrienden met gelijke ideeën o Anders? Rational Ignorance void/informatie vergaring (Rydin and Pennington 2000) - Hoe kwam u aan de informatie voor het project? o Van wie/welke organisaties? o Wat voor informatie was nodig? o Moeilijk te vinden? o Veel tijd in geïnvesteerd? - Heeft op enig moment de verkeerde informatie gehad? o Van wie? o Hoe kwam dat? o Hoe kwam u daar achter? o Problemen hierdoor? o Heeft dat ervoor gezorgd dat actieve leden ermee ophielden? o Oplossing? Rol Overheid/andere partijen - Welke rol ziet u voor andere partijen? o stadsdeel o Bedrijven o Stedelijke gemeente o Andere overheden o Belangenorganisaties/consumentenorganisaties - Hoe kan Stadsdeel/WATERgraafsmeer helpen projecten als deze tot een succes te maken o Regelgeving o Contacten met andere bewoners stimuleren o verspreiden van informatie over actuele ontwikkelingen op het o gebied van duurzaamheid o Contacten met andere partijen Is er nog iets dat u kwijt wil naar aanleiding van dit interview?

77

Appendix D: Transcription of Interviews Transcription interview Park de Meer Date 21 October, 2011 Aanwezig: Eefje Gijzen (EG), interviewer, Mevr. W. Mik (WM), initiatiefnemer project groene daken/ zonnepanelen VVE Praterlaan. EG Mijn naam is Eefje Gijzen, Masterstudent Sustainable Development aan de Universiteit Utrecht en in opdracht van WATERgraafsmeer en Stadsdeel Oost doe ik een onderzoek naar lokale initiatieven. Het doel van dit onderzoek is het stadsdeel te adviseren hoe zij initiatieven beter kunnen faciliteren. Dit tracht ik te doen door een inventarisatie van literatuuronderzoek over factoren die het succes van collectieve lokale initiatieven beïnvloeden in combinatie met interviews. Het interview zal ongeveer een uur in beslag nemen uiteraard bestaat de mogelijkheid anoniem te blijven. Nou ehh, ik wilde graag beginnen met te vragen naar de reden van het ontstaan van het initiatief voor groene daken en of u misschien iets kunt uitleggen over de plannen. WM Wij hebben als vereniging van eigenaren elk jaar een jaarvergadering, en euh, daarin heb ik voorgesteld om eens te onderzoeken of we niet zonnepanelen op het dak kunnen nemen, want het is nogal een hoog verbruik hebben we, en dat zou dan kunnen […] voor de gemeenschappelijke ruimtes zijn. Nou, dat leek mij een goed idee en toen speelde het bestuur de bal terug enneh, van nou , wil jij een commissietje vormen met een bestuurslid en dat uitzoeken. Nou dat is prima maar kunnen we nog een andere buurman die echt gespecialiseerd in is… erbij pakken. Dus met drie man zijn we dat gaan uitzoeken. Hoe we dan bij het stadsdeel kwamen… nou we wilden in elk geval een groter… we hebben hier zes van die flats, zijn allemaal die met die dronken groene balkonnetjes. Als we die nou ermee bij kunnen betrekken dan heb je een groter volume en dan kun je mogelijk ook de prijs een … en er staan bovendien aan de rand van deze wijk een aantal sociale woningbouwflats, en ik denk nou, potverdorie als we die woningbouwvereniging mee kunnen krijgen verbreed je het nog. Nou, toen sloegen we helemaal op hol, nou dat niet echt hoor, maar wel... Dit is oorspronkelijk bedoeld als eco-wijk, maar tijdens de bouw tien jaar geleden is er steeds, ja, is er telkens wat af gevallen. Het is hier nog steeds wel autoluw, je ziet hier geen auto’s op de straat, we vermoeden dat het ook oorspronkelijk de bedoeling was dat er hier zonnepanelen op overal op de daken zouden komen, de ze iets zouden doen met het afvalwater, of het regenwater, euh, er is overal in de afwerking is er allemaal heel duurzaam materiaal gebruikt. Er zijn hier Wadi’s, dat zijn sytemen uit indonesie waarin, we zitten hier 5m beneden NAP, op de bodem van een meer, en er zijn wadi’s om bij grote hoosbuien de boel, nou ja, overloopwater. Dat werkt nu goed, eerst niet, liepen alle parkeergarages onder, maar nu wel. Toen dacht ik, goh nou kun je dat ook weer combineren met een groen dak, met hoe heet dat spul ook alweer. Maarreh… en toen zijn we naar een informatiemiddag geweest van het stadsdeel, een energiemarkt hadden ze daar gemaakt. Dus daar zijn gebracht, van zonnepanelenleveranciers, met de dakdokter, met zijn witte… hebben we al die mensen uitgenodigd hier, op het dak gegaan, bladibladibla, offertes aangevraagd, euh… rondschrijven gedaan aan alle andere flats en 78

EG WM EG WM EG WM EG WM EG WM

EG WM

EG WM EG

WM

toen dachten we, weet je wat, we moeten naar het stadsdeel zelf toe gaan en dat bleek al een ingewikkelde business, überhaupt om het allemaal te begrijpen, technisch en die subsidiesystemen die pasten dan ook weer niet op het VVE-verhaal. Wat doe je dan? Dat is meer op particulieren gericht en mijn god, ik begreep er geen donder van. Dus toen heb ik gewoon opgebeld en toen kwam ik bij het secretariaat van Nevin Özütok. En meteen uitgenodigd, meteen een conferentietje met iemand van Waternet erbij, verschillende mensen. Allemaal hartstikke leuk, maar vervolgens... Zij bleken niets anders te kunnen dan ons ondersteunen, maar waarin dan was een beetje onduidelijk. In elk geval niet financieel, daar zetten ze heel duidelijk een piketpaaltje. Maar ze kunnen ons wel ondersteunen in… met andere mensen in contact te brengen, andere initiatieven, we zouden een conferentietje gaan belegen hier in het buurthuis en daar konden zij dan ook wel sprekers voor leveren, of nee, dat moesten we zelf een programmaatje opstellen en dan zou de wethouder ook een openingswoordje kunnen doen. Wanneer is dit initiatief ontstaan, precies? Anderhalf jaar geleden. Anderhalf jaar geleden. En als u nu zeg maar alles overziend, wat zou dan de kwalificatie zijn die u geeft aan het proces tot nog toe? Is het geslaagd of niet of…? Nou het is nogal stroperig, en euh, ja die kwalificatie. Het kost veel meer tijd dan je van tevoren denkt. Hoe groot is de groep deelnemers aan uw project? We waren met zijn drieën en er is er een afgevallen. Een bestuurslid, die duurde het allemaal te lang. Dus nou zijn we nog met zijn tweeën. Ok. Dus u bent met zijn tweeen zeg maar de aandrijvers, maar ik mag aannemen in … ik weet niet hoeveel huizen er in deze flat alleen zijn? 35. Die zouden allemaal, mocht het doorgaan, profiteren, dus die zouden dan ook allemaal moeten deelnemen. Maar dat hebben we dus, de afgelopen jaarvergadering was in maart geloof ik, toen hebben we ons verslag gedaan van de stand van zaken tot nu toe maar bewoners willen dan toch precies weten van hoeveel het hun kost en hoeveel het hun oplevert. Dat konden we toen allemaal nog niet zeggen omdat het onduidelijk was of we die subsidies zouden krijgen of niet. En, euh, werd nog even de vraag gesteld van gaan we daar mee door, of… men is niet meteen positief. Wat is… u bent de enige twee die hier in geïnteresseerd is en de rest zegt van… Doe je werk en we merken het wel. En dat is ook wel... dat was wel een dip in onze motivatie, toen we dat rondschrijven hadden gedaan naar de andere flats. Er is niemand die meteen zegt: “oh, ja dat willen we ook,” maar: “houd ons op de hoogte van jullie vorderingen.” OK. En hoe zou u uw functie binnen dit geheel omschrijven? Er is niet echt een officiële functie? Nou, nee. Initiatiefnemer. Dan slaan die andere vragen ook niet echt ergens op. Dus dan ga ik door met het kopje factoren voor succes. U heeft net verteld dat u één van de initiatiefnemers bent en dat er daarnaast nog twee mensen waren die in eerste instantie meededen. En u vertelde ook dat één van de twee is afgevallen. Waarom? Omdat het haar te lang duurde en dat zij inschatte dat het niet zou lukken. Wilde ze haar 79

tijd ergens anders aan besteden. EG En er is niemand die dat heeft overgenomen? WM Nee. EG En de andere persoon die nog wel aanwezig is die zit nog steeds in het hart van het initiatief, die doet nog steeds volop mee? WM Ja, maar die zit nu bij de VN om daar te praten over energie en weet ik wat, dus die zwerft over de hele wereld om met energie bezig te zijn en hij baalt dat ie het in zijn eigen huis niet voor elkaar krijgt. EG Dat kan ik mij voorstellen. Dus u bent allebei de dragers van dit project en dat is al de anderhalf jaar dat u hiermee bezig bent. Mag ik dat concluderen? WM Ja. EG Bent u van plan om hiermee op te houden of… WM Nou, Peer en ik hebben gezegd, we proberen tot de volgende jaarvergadering, die is weer in het voorjaar nog een paar dingen uit, via andere wegen dan het geijkte, daar geloven we niet meer in. EG En wat zijn die wegen dan? WM Nou, dus niet via die subsidies. Tsja, dat krijgen we niet voor mekaar, dan moet je hier ik weet niet hoeveel mensen van die flat meekrijgen. En dat meekrijgen, dat willen ze misschien nog wel, maar dan moet je weer een handtekening. En je moet dit, en je moet een kopie van het identiteitsbewijs en weet ik veel wat voor ingewikkelde regelingen er zijn. Wij denken van meer, rechtstreeks contact met een energieleverancier, GreenChoice of wat dan ook, en nou,hebben jullie er zin in, laten we dat dan samen doen, een pilot project of wat dan ook. En dan alleen voor onze flat. We houden ze wel op de hoogte, maar… EG En… heeft u veel contact met de bewoners in de flat hierover? WM Nee. EG Nee? Zij zijn ook niet echt betrokken bij het initiatief? WM Nou ja, ik maak een nieuwsbrief samen met het bestuur. En daarin goh… vierkeer per jaar proberen we ze een beetje bij de hand de nemen en vertellen we wat de voortgang is. EG Maar het is niet zo dat zij uit zichzelf naar u toekomen en zeggen goh, kan ik wat doen… WM Nee totaal niet. Ik ga hier ook verhuizen. EG Dus dat contact blijft beperkt tot vier keer per jaar. Kunt u dat contact omschrijven? Wat voor contact is dat? WM Nou, in elk geval tijdens de jaarvergadering. Dat het een apart agendapunt is. Dat is dus tot nu toe.. de eerste jaarvergadering dat ik het aan de orde bracht is dus anderhalf jaar geleden, en afgelopen jaarvergadering in maart 2011 hebben we verslag gedaan. Dan komen er vragen van… het was een grote opkomst, dat ik op dat moment dacht van jeetje, nou, wat zal er allemaal gebeuren. Je moet natuurlijk eerst investeren wil je later oogsten. Dus als het om geld gaat heb je altijd wel een hoge opkomst. Dus er waren zeer veel vragen en niet op alle vragen konden wij antwoord geven, want er zit veel techniek in. Nou, dat weet ik niet, de volgende keer zouden we iemand van zo’n… of een leverancier of wat dan ook, en die andere keren dan schrijven we een nieuwsbrief. Met andere dingetjes van de flat, weet ik veel, dat er alleen auto’s in de parkeergarage mogen staan, dat je de tussendeuren dicht moet houden want anders dan, voor brandgevaar, weet ik het. En dan dus iets over de zonnepanelen, groene daken, wat de voortgang is. EG Wat is de voortgang eigenlijk, in welke fase zou u zeggen dat u zit? Zit u nog in de 80

WM

EG WM EG WM

EG WM EG WM EG WM EG

WM EG WM EG WM EG WM

EG

oriënterende fase of weet u al, nou we willen alleen zonnepanelen, geen groene daken… We weten dat we, hoeveel we nodig hebben, of kwijt kunnen en hoeveel dat kost, nou dat weten we niet, want we hebben drie offertes en die liggen waanzinnig ver uit elkaar, en de leveranciers kunnen ons niet vertellen waar dat verschil in zit. Daar lopen we in vast. […]Peer doet dat allemaal, terwijl die dus hartstikke zelf deskundig is, maar we komen er niet uit dus nemen we ook geen stappen. […] We gaan eerst inzetten op die zonnepanelen en niet op een sedem dak, dat was het ja. Omdat, we begrijpen dat 25 jaar zo’n dak mee kan en ze het ligt er nu tien jaar op en als je eigenlijk halverwege, er nu een sedem dak op legt, ja is dat wel verstandig… Ja en , wat haal je dan allemaal over hoop en nou, dus op die toer zitten we En andere organisaties en overheden, heeft u daar contact mee? U had het al over leveranciers van energie, welke zijn dat? Peer heeft geloof ik met GreenChoice heeft ie te maken en we zijn met, die woont hier in de wijk, Urgenda, daar hebben we ook contact mee. Wat is dat? Dat is ook een burgerinitiatief dat je zelf ladingen zonnepanelen inkoopt, dus 100.000 of zo, en dat kan door het hele land zijn en dan kun je dat veel goedkoper aanschaffen. Zon Op Je Dak, dat is van Amsterdam, van ARC, Amsterdam Reduceert CO2 uitstoot. ARC. Die ondersteunen, die geeft die subsidies, Zon Op Je Dak. Dan hebben we nog overwogen om mee te doen aan dat SDE, die landelijke subsidieregeling, nou daar snapten we helemaal niets van. Dus, dat hebben we laten gaan. En die organisaties, zowel dat zon op je dak en als die GreenChoice en Urgenda, zijn zij ook echt betrokken bij uw initiatief? Nee, nee, meer consulterend, adviserend. En, we hebben het hier al een klein beetje over gehad, maar, omwonenden, ook de mensen in de buurt, wat vinden van uw project? De ene zegt je moet nooit wat op je dank zetten want dan gaat je dak eraan, een ander zegt je krijgt het er nooit uit. Het is bepaald niet stimulerend. U zou dat niet kwalificeren als positief? Nee. Wel meeliften, maar, zoek het maar uit en houd ons maar op de hoogte. Ja, nee, precies, daar wilde ik het nou net over hebben. Free-riding, u doet de investeringen en iemand anders heeft daar de vruchten van en dan heb ik het niet alleen over financiele investeringen maar ook over tijd en moeite die u erin steekt. Welke investeringen heeft u en ook uw euh, nou ja, “for want of a better word” partner in dit project, Peer, zei u, moeten maken? Tijd en , nee tijd. Vooral tijd? Ja… Tijd en energie die je er dan in steekt. Ja. En is dat… hoeveel heeft u daar dan in geïnvesteerd, in termen van uren of… Nou helemaal niet zo veel… als je nou per maand, vier uur ofzo… een keer een besprekinkje met die mevrouw van Urgenda, een keer met Stadsdeel, een keer met elkaar, een keer met die luitjes het dak op. En andere investeringen, euh, heeft u, u heeft ook gezocht naar informatie mag ik aannemen, dat valt daar onder? 81

WM EG WM EG WM EG WM

EG WM

EG WM EG WM

EG WM EG WM

In die vier uur per maand, ja. Voor ieder van ons he? Dus dat is in totaal zeg maar 8 uur per maand Of twaalf uur toen Babette nog mee deed. Heeft u ook geld moeten investeren hierin? [Mevrouw Mik schudt haar hoofd]. Nog niet, nee. Ok. Wat was er nou precies moeilijk, wat kostte de meeste investeringen? Je weg vinden, dat is een en twee het kunnen begrijpen. Dus het vinden van de informatie en het “processing the information” Ja het echt doorgronden. Dan kregen we weer informatie van die subsidieregeling, kreeg iedereen een folder in de bus, maar dan sprak je die mensen zelf van die organisatie en dan was dat andere informatie dan in die folder stond. Nou, en ook omdat dat technisch gezien en ook juridisch, want hier zaten we ook nog van ja, als de huidige bewoners nu investeren, hoe zit het dan als je je huis verkoopt en hoe gaat het met je opvolger. Allemaal dat soort vragen kwamen natuurlijk ook bij die ledenvergadering naar voren en daar hebben we nog geen antwoord op. Maar eer je er achter bent wie daar wel een antwoord op kan geven, nou dan ben je wel weer een paar uur verder. En inderdaad wat ik je zeg, van die offertes lezen. Dat je drie offertes hebt gekregen maar een waanzinnige bandbreedte dat dat uit elkaar loopt. Uiteenloopt, ja en waar zit ‘m dat dan in. We hebben daar tot nu toe geen antwoord op kunnen vinden. Dus dat hadden we ook, bij het stadsdeel hebben we dat ook aange.. hebben we gezegd goh, ach, nou daar komen we misschien straks nog wel op. Nou, de volgende vraag is; wat is dan precies de rol van het stadsdeel hierin, dus gaat u gerust verder. We waren dus blij verrast met de snelle uitnodiging, want ik geloof at het binnen 10 dagen geregeld was, ik had gebeld, we waren uitgenodigd en er echt een soort van conferentietje was belegd. Met iemand ook van Waternet. Heel fijn, maar toen werd toch eigenlijk wel de bal teruggespeeld naar ons, van zetten jullie een programmaatje in elkaar en toen is wel even ter sprake gekomen ook technische ondersteuning, in de zin van meelezen van die offertes, of je hebt zoveel kilowatt piekuur, weet ik het, nodig voor als je dit, snap je, daar een ondersteuning in, wat je wel… daar zijn we verder niet op doorgegaan, ik weet niet waarom dat […]Ze hebben ons wel in contact gebracht met die mevrouw van Urgenda. Bij voorbeeld. En dat heeft ook wat opgeleverd? Nee maar meer dat wij weten wat Urgenda is en dat we altijd bij haar terug kunnen komen voor verdere… zij heeft ook wat adressen gegeven, maarreh… En andere overheden? De provinciale overheid, of… Daar zijn we ook geweest voor subsidies, maar pfff. Dat weet ik niet dat deed Babette allemaal. Nou en de Rijksoverheid voor SDE, wat we dus niet begrepen. Kijk daar had je nou graag willen sparren met iemand. Maar dat hadden we bij een van de mogelijke leveranciers natuurlijk wel kunnen doen, maar daar had je dan al een keuze moeten maken en zo bijten we onszelf steeds weer in de staart. Zou u durven zeggen dat anderen van uw investeringen hebben geprofiteerd zonder dat ze zelf deze investeringen hebben gemaakt? Wel als je het hier voor elkaar krijgt. Maar op dit moment hebben ze er nog geen profijt van, bijvoorbeeld van de informatie die u … Nee, nou ja, de energie gaat 20% omhoog dus dat is een leuk argument. Dat hoorde ik 82

EG WM EG WM EG WM EG WM EG WM

EG WM EG WM EG WM EG WM EG WM

EG

WM EG WM EG WM EG WM

gisteren. In principe is het natuurlijk wel zo, u zoekt die informatie en geeft dat dan weer door aan de VVE, en ook in die… Brief . Wat vindt u ervan dat u die investeringen doet endat anderen daar dan op een of andere manier van profiteren? […] Nou ja, ik vind het leuk om te doen ook. Heeft het u of misschien anderen weerhouden van die investeringen te doen. […] Zij is er mee opgehouden, ja. Is dat een reden geweest voor haar? Ja. Kunt u uitleggen wat haar motivatie precies was? Moet ik even teruggaan hoor. Zij schatte in dat gezien de matige enthousiasme tijdens de ledenvergadering en ook de matige reacties van de zusterflats, er weinig kans op succes was en ze had daar gewoon geen zin in om er nog meer tijd aan te besteden. Ja dat was wel letterlijk zo ja. Heeft u regels voor het meedoen aan dit project. Zijn er … Nee? Geen regels? Waar moet ik dan aan denken? Nou ja, euh… dat je bijvoorbeeld, ja, een minimale investering doet, geld, dan wel in informatie vergaren, dan wel… Nou, dat is wel even ter sprake gekomen tussen ons drieën, dat een van ons vond dattie er wat meer tijd in stak dan een ander, maar voor mij was dat geen punt. Nee, dus u heeft daar niet regels voor, er zijn ook geen consequenties verbonden aan als je die afspraken niet nakomt? Nou ja, dan moest iemand er uit bij ons, maar nou, dat slaat nergens op maar goed. Welke voordelen hebben de investeringen op geleverd tot nog toe? [lacht]. Inzicht in hoe lastig het is om het voor elkaar te krijgen, je hebt wel kennis gemaakt met een aantal mensen die die er toch ook mee bezig zijn. Omgang met gelijkgestemden? Mensen met hetzelfde doel. Ja. Ja. Ja. En toch ook überhaupt kennis vergaren met dit geheel, zodat, als ik ergens anders zou wonen, mijn huis staat te koop, ik snel dat zou kunnen oppakken in een andere omgeving. Euh… Sorry, maar uw huis staat te koop? Dat betekent dat op het moment dat u uw huis verkoopt dat u ook niet meer mee gaat doen in dit project. Mag ik vragen of de verkoop van uw huis ook een reden, zeg maar een gevolg is van deze… Nee, nou, het is een algemeen gevolg van weinig sociale cohesie hier in de buurt. Daar heeft het wel mee, dat is wel een directe aanleiding om mijn huis te verkopen, ja. Daar kan ik mij wel iets bij voorstellen. Zeker als je dan zo’n project doet merk je dat ook meer. Ik had dat al wel vrij snel door. Het is trekken aan een dood paard, maar we willen het dan toch voor de flat, in algemene zin, willen we dat dan toch doen. Zou u ook zeggen dat u binnen de flat of misschien zelfs binnen de buurt wat meer aanzien hebt gekregen door deze acties? Meer aanzien, ik denk meer betiteld als dromer. Betiteld als dromer? Dat heb ik niet rechtstreeks gehoord, maar wel als idealistisch, maar dan niet positieve 83

EG WM EG WM EG WM

EG

WM

EG WM

EG WM EG WM EG WM

EG WM EG

WM

zin. Niet… dus u zou eigenlijk willen zeggen dat u juist minder aanzien hebt gekregen? Joah… Zou u zeggen dat, per saldo, die investeringen het dan waard zijn geweest? Ja hoor. Hoe dan? Nou, ja god, je treft toch een aantal gelijkgestemden, dat doet goed. Die weet je ook wel te vinden als je.. dat is de aard van het beestje. Ik wil toch altijd wel bezig blijven met verbinden of wat dan ook. En ook, het is toch de toekomst, iets in die duurzaamheid, dus dat vind ik alleen maar hartstikke leuk dat ik daar, ja, aan heb geroken, gesnoven me in heb verdiept. Ik wilde nog even inzoomen op de informatievergaring waar we het net al even over hadden, waarvan u zei dat het niet heel makkelijk was. We hebben het al een beetje erover gehad, maar ik ga ze toch even door, die vragen: Hoe bent u aan de informatie gekomen? Internet, bij die markt zijn we geweest, de energiemarkt die het stadsdeel had georganiseerd, dat was wel heel nuttig. Dat je daar ook rechtstreeks in contact kon komen en een beetje kon polsen van god, heeft het zin om met jou in zee te gaan. Heb je een goed verhaal, daar veel informatie bijeengegaard, nou met die mannen het dak op, daar leer je ook veel van, al die dingen. De folders van Zon op je dak, maar daar moesten we dan toch zelf weer achteraan bellen om dat te kunnen begrijpen. En is dat ook de informatie geweest die u nodig had? Of is er nog informatie die u nodig had, daar hebben we het ook al wel over gehad, die u nog niet heeft? Nou ja, hoe zou je dat nou het best kunnen omschrijven dan? Waar vind je ondersteuning voor technische vragen? Bij zon op je dak, bij ARC, daar kun je dan wel naartoe bellen , maar dan moeten we toch… en dan krijg je weer een mailtje en dat: he, nou , eindelijk een ambtenaar gevonden die wel antwoord kan geven op onze vragen. Dan ben je dus al eindeloos bezig. Maar omdat het zo’n scala is he, het is niet alleen technisch, het is ook subsidietechnisch, organisatorisch dus, hoe steek je het in elkaar met en VVE en juridisch, hoe zit dat met een positie van een VVE. En die informatie was moelijk te vinden? Ja, nou, wel globaal, maar als je door ging vragen dan viel het stil. Dus specifieke informatie is moeilijk te vinden en globale informatie was makkelijker. Ooh dan doen we zo en dan ga je je er verder in verdiepen en dan blijkt dat er nog een hele wereld achter zit. Heeft op enig moment verkeerde informatie gehad? U had het net al over die offertes die zo verschillen… We komen er dus niet achter bij die lui. We hebben er achteraan gebeld van, leg mij uit waar dat verschil in zit. En dan de voorlichting vanuit ARC, ik vond het niet eenduidig, je moest het echt heel goed lezen en… Maar was het ook echt verkeerde informatie? Onvolledig. Hoe kwam u erachter dat het onvolledig was, heeft u daar eerst zelf heftig doorheen gelezen en gedacht, ik mis iets of heeft iemand anders u daar op gewezen van moet je luisteren dat klopt niet? Nee,nou, vooral vragen vanuit de vereniging. Weet je, en ik denk goh, tijdens de 84

EG WM

EG

WM EG WM

EG

WM

EG WM

EG

jaarvergadering he, daar kwamen dingen voor en we zouden dan met een handtekeningenlijst langs de deuren moeten gaan en dan vragen om een handtekening en dan ook om een kopie van hun identiteitsbewijs en ja, dan vraag je nogal wat. Dan moet je ook hartstikke goed beslagen ten ijs komen en dan ga je bij jezelf al na van kan ik op al die vragenantwoord geven. Nee, dat kan ik niet op basis van de informatie die we hebben gekregen dus ga je nabellen. Dus, zou ik mogen stellen dat u daar de onvolledigheid van de informatie ook euh, wel problemen heeft ondervonden met het op potenzetten daarvan? Ja, dat heeft ons… ja, want je hebt natuurlijk van die deadlines. Twee weken geleden, zeven oktober ofzo, ’s ochtends om 9 uur moest je het elektronisch versturen, Zon op je dak subsidieaanvraag. Dus we zijn de week van tevoren daarmee begonnen en toen zeiden we ja, maar dat krijgen we helemaal niet voor elkaar, dus laten we dit jaar, laten we het maar lopen. En is dat ook een van de redenen dat die Babette ermee opgehouden is, van de moeite met het vinden van de informatie en ook het verkrijgen van foutieve dan wel onvolledige informate? Nee. Heeftu er een oplossing voor gevonden? Nou, meer tijd door het nu niet te doen hebben we meer tijd. We hebben onszelf voorgesteld dat we voor de volgende VVE met of een heel goed gedegen plan komen of zeggen van nou jongens we hebben het geprobeerd maar het gaat niet door. Of wij trekken ons terug nu. Ok. Dan komen we volgens mij aan het laatste blokje, namelijk over de rol van de overheid en andere partijen. Welke rol ziet u voor andere partijen dan u en meneer Peer? Te beginnen met het stadsdeel . Wat zou graag zien dat het stadsdeel voor u zou doen? […] ervan overtuigd dat je het gewoon niet meer van de overheid moet hebben. Dus… nee, maar dat is mijn ideale wereld is er een zonder overheid. Ik geloof veel meer in burgerinitiatieven. Maar wat zouden ze dan, nu we nog niet in die situatie zitten. Je zou daar toch een vraagbaak waar ze ook echt de antwoorden geven. En dan op al die facetten wat ik net ook zei, in euh… organisatorische zin en in juridische zin, dat je daar echt een vraagbaak hebt, maar goed dat pretenderen ze te zijn met dat ARC, maar dat, maar daar komt het nu ook niet van. En welke verbeteringen zou u dan willen zien in dat ARC? Nou dat je echt op al die vragen, dat je en soort… een database hebt van FAQ’s, Frequently Asked Questions. Van goh, hoe zit dit? Nou, zus en zus en zo. En dat is er wel maar toch niet diep genoeg. Nou ja, ze zetten heel erg in op participatie he, en dan hebben ze zo’n participatiemakelaar en nou dat is weer het nieuwe speeltje. Er is een buurtbeheer, dat is nou afgeschoten en nou heb je participatie, maar dan moet je dus dat waanzinnig goed faciliteren. Wil dat enige inhoud krijgen en dat zie ik nog niet zo een twee drie gebeuren. Er zit daar ook een, dat hoort dan bij dat faciliteren, je zou een korte cursus kunnen geven aan bewoners, of bewonersgroepen, op allerlei werkterreinen ook, daar kan ik mij vanalles bij voorstellen. Of het nou een speeltuintje aanleggen is, of zonnepanelen op je dak. Je hebt natuurlijk dezelfde instrumenten kun je daarvoor inzetten en dan breng je ook weer mensen bij elkaar die wat willen. Dus daar ziet u ook wel een rol voor het stadsdeel, om mensen bij elkaar te brengen die een zelfde soort initiatief hebben? 85

WM Ja daar kun je wel wat in doen, want hoe vind je elkaar dat is een beetje het probleem. Er zijn mensen genoeg natuurlijk die dat willen . EG Ja, zeker. Ziet ook een rol weggelegd bedrijven misschien? WM Ja, zeker. EG En hoe ziet u dat voor zich. WM Ik denk zo’n greenchoice zie je echt dat ide zich profileert als duurzame club, of weet ik veel of er anderen zijn, nou ja . EG Wat zouden zij dan concreet voor u kunnen doen? WM Zij zouden een, doen zij dat niet? Bijvoorbeeld, met verschillende VVE’s, want daar hebben ze ongetwijfeld ook wel contacten, nou dat weet ik eigenlijk niet, maar stel dat, die bij elkaar brengen, zo van goh, jongens zullen we met, want dat gaat altijd om grotere aantallen dan tweeo f drie voor een particulier huis. Nou kom op jongens, zullen we dat doen. Of dat, als je daar aan de bel trekt van vind je dat een idee? Nou, dan gaan we. EG En de stedelijke gemeent, dus de gemeente Amsterdam? Heeft die nog een rol hierin? WM Ja, ik weet dat Maarten van Poelgeest, wethouder, die heeft geprobeerd om het simpeler te maken voor VVE’s, maar kan niet goed doorgronden waar dat in uitgemond is, dat weet ik niet. EG En rollen van andere overheden, dus provinciaal, of […] WM Ja dat zou kunnen, maar zover hebben we helemaal niet gekeken. Wel de landelijke overheid voor de subsidie, maar goed daar geloven we gewoon niet zo erg meer in. Nee. EG En mischien belangen organisaties of consumentenorganisaties ? Wat voor rol zouden zij ni een initiatief als het uwe kunnen spelen? N WM Nou ik zit dan te denken aan dat Urgenda. Dat is echt vanuit de consumenten geredeneerd. En daar kunnen we ons uiteraard bij aansluiten. Wat we nog niet hebben gedaan. EG Als ik het goed begrepen heb heeft u gezegd, dat Urgenda is zeg maar een collectief van mensen die allemaal een dak met zonnepanelen willen of? WM Dat is nu een klein bureautje, dat die voormalig stadsdeel, of wethouder, die nota bene in de wijk woont die werkt daar nu en die faciliteert dat soort burgerinitiatieven. EG En op welke manier doen ze dat dan? WM Nou, bij elkaar brengen, ik denk ook publicitair, maar goed, ik had er ook nog nooit van gehoord. Wij zijn op haar getipt via het stadsdeel, dus dat is heel […]. En dan in de organisatorische zin. Dat je met de fabrikanten en dan in contact brengen en dan strak onderhandelen. Nou in februari komen er 100.000 zonnepanelen uit China, nou ja, dat hoop ik niet, vanwege de productie, vieze productie, begreep ik, maar goed, weet je, dat. Ik geloof daar veel meer in, en misschien moet je dan ook nog wel denken aan burger en private samenwerkingen, dan het hele publieke eruit. EG U bent bekend met WATERgraafsmeer, de samenwerking tussen Waternet en het stadsdeel. Hoe zou het stadsdeel en /of WATERgraafsmeer kunnen helpen tot een succes te maken? In termen van regelgeving of contacten stimuleren, verspreiden van informatie, contacten met andere partijen… WM Nou ja dat is natuurlijk wel heel interessant wat Waternet aan het doen is. Maar we hebben nu besloten om, met die groene daken, niet te doen. Zij hadden het dus over blauwe daken, nou daar had ik nog nooit van gehoord, waarin je regenwater opvangt en daar dan weer wat mee doet, of dat je dat, ja dat kan hier wel vreselijk spoken. Met die hoosbuien zie je het hier werkelijk omhoog spuiten . Maar daar, moet ik je eerlijk zeggen, 86

daar zijn wij niet verder mee gegaan, maar dat zou nog kunnen. Want ik vond het wel interessant om dat bij elkaar te brengen. EG Dan wil ik u tot slot nog vragen of er nog iets is dat u kwijt zou willen naar aanleiding van dit interview? WM Nou het is jammer dat het doodgebloed is, het overleg met het stadsdeel. Het was voor ons, omdat we zo’n klein groepje zijn, hebben we telkens, of , ja telkens, twee keer, een keer met een grote groep en een keer met een mevrouw daar, en dat werkte goed om het op gang te houden . Het is de vraag of zij dat moeten doen, of dat hun taak is, ik denk het eigenlijk niet, maar het was wel plezierig geweest als we dat, gewoon van, jongens, en dan dit, weet je. EG U zou het prettig vinden als er iemand is die u daarbij zou kunnen begeleiden. WM Ja, hee van goh, joh, we lopen nou tegen dit aan. Maar ook gewoon voor het in de tijd zetten. Die voor de planning, gewoon, nou als we elkaar over zes weken weer spreken dan is dat en dat… zij zou nog wat dingen uitzoeken, maar daar heb ik verder ook niks over gehoord, maarzij heeft ook niet meer van mij gehoord. Dat bloedt dan… EG Wil u verder nog iets kwijt? [schudt van niet] Nee? Dan hartelijk dank voor het interview. Transcription Interview Vrienden van Frankendael Date:21 October, 2011 Present: Eefje Gijzen (EG), interviewer, Mevr. J. Rijken (JR), bestuurslid Vrienden van Frankendael, Dhr. S.Alkema (SA), bestuurslid Vrienden van Frankendael (VvF) EG Mijn naam is Eefje Gijzen, Masterstudent Sustainable Development aan de Universiteit Utrecht en in opdracht van WATERgraafsmeer en Stadsdeel Oost doe ik een onderzoek naar lokale initiatieven. Het doel van dit onderzoek is het stadsdeel te adviseren hoe zij initiatieven beter kunnen faciliteren. Dit tracht ik te doen door een inventarisatie van literatuuronderzoek over factoren die het succes van collectieve lokale initiatieven beïnvloeden in combinatie met interviews. Het interview zal ongeveer een uur in beslag nemen uiteraard bestaat de mogelijkheid anoniem te blijven.

JR SA

EG

JR

Ik zou u allebei eerst eens willen vragen wat precies uw functie is bij de Vereniging VvF. Oh, nou ik ben Jacqueline Rijken ik zit in het bestuur van de vereniging VvF en mijn precieze functie is dat ik bij het algemene bestuur zit, zeg maar. Sander Alkema, en ik ben ook gewoon bestuurslid bij de vereniging. Sinds… wanneer zijn wij… want wij zijn allebei tegelijkertijd gekozen. Was vorig jaar volgens mij. Vorig jaar november zijn wij, toen was in het oude bestuur lag de vraag eigenlijk voor van, jongens wat doen we gaan we door of stoppen we, want het doel van de vereniging was min of meer bereikt, hè. Het park is er en, nou afijn toen is er op die ledenvergadering is er besloten dat… de meerderheid naar mijn gevoel, nee dat gaan we toch mooi niet doen want het is altijd goed dat er een bestuur blijft met oplettende mensen. Nou en op dat moment zijn we toen ook gekozen in het nieuwe bestuur. Ik heb vanmorgen in dat boekje zitten lezen, maar ik ga het u toch vragen, wat was de reden van het ontstaan van het initiatief? Van het ontstaan van de vereniging en van het willen behouden van het park. Jaartallen weet ik niet precies, maar dat staat in dat boekje. Meer dan 10 jaar geleden dat de stadskwekerij wegging uit het gebeid dat nu Park Frankendael is en daar kwam dus 87

SA EG JR SA

EG

JR

EG

SA

een heleboel ruimte vrij en de stadskwekerij was van de centrale stad en was de vraag van jongens wat gaan we met dat gebied doen? Er zat ook een tuincentrum in dat gebied, die graag wilden uitbreiden, er zat een volkstuinencomplex er zaten schooltuinen en natuurlijk ook een prachtig mooi monumentaal gebouw, namelijk Huize Frankendael en daarbij een hele mooie tuin daarachter een heem tuin en een slingertuin die historische waarde heeft. Dus er moest wat gebeuren met die ruimte en er zijn toen plannen geweest om daar misschien woningbouw te beginnen of misschien wel kantoren of iets anders vreselijks. De bewoners die hadden toen zoiets van nee wij willen graag dat daar dat die pluk groen daar groen blijft dus maak er en park van eigenlijk. Precies En, nou u zei het net al, maar is het geslaagd? Ja zeker. Heel erg. Even als aanvulling op Jacqueline voor wat betreft… het was zo rond 1990 en de gemeente Amsterdam maakt om de zoveel tijd ook structuur plannen en rond de tijd dat de kwekerij daar wegging was het structuurplan wat toen geproduceerd werd. Er waren allerlei mogelijkheden opgenomen en een van die mogelijkheden was toen daar dat ze op wat voor manier dan ook daar woningbouw zou gaan plaatsvinden en dat is denk ik eigenlijk de echteaanleiding geweest van dat de buurt zich daar ging tegen verzetten in de zin van: dat zal ons toch niet gebeuren. Los van het feit, er waren plannen voor prachtige stadsvilla’s langs het water en nou afijn, dat soort, allemaal mooie grappen en grollen. De essentie van waarom de buurt zich is gaan verzetten en zich ermee is gaan bemoeien is geweest van het structuurplan van wat toen de stad Amsterdam, want er waren toen ook nog stadsdelen, maar wat de stad Amsterdam maakte, dat dreigde eventueel dat daar dan in welke vorm dan ook woningbouw zou plaatsvinden. Dat heeft een aantal mensen verenigd, die zeiden van dit zal ons toch niet gebeuren/ En dat is ook het begin geweest van dat men heeft gezegd, dat moeten we dan met gebundelde krachten doen en één van de beste manieren om dat te doen is een vereniging op te richten. Die vereniging is opgericht in 1990, ik weetniet precies de datum maar we hebben de oprichtingsakte. De vereniging is opgericht door twee mensen: Mevrouw Petit en Jan Dijk. Dat zijn de beide lieden geweest die bij de notaris hebben gezeten en daar de vereniging VvF hebben opgericht. Het is geslaagd omdat het park, dat is er, maar ik heb begrepen dat u ook wel speciale bedoelingen met dat park , dus kunt u iets meer uitwijden over waarom dit aspect ook geslaagd is? Omdat er überhaupt een groene plek is, […] groen behouden is gebleven, en dat er dus niet heel hoge woningbouw is neergezet. Maar dat het een park is geworden, dat is geslaagd en ook er staat de laatste buitenplaats van Amsterdam, Huize Frankendael staat daar, eigenlijk, wat een historisch monument maar ook het groen er omheen, die slingertuin en heemtuin daarachter, die zijn behouden en al het groen wat daar omheen zit wat nu dus echt park is geworden dat is gemaakt, ontstaan , neergezet dat probeert de vereniging VvF te behouden. Ik wilde even gaan naar de mogelijke factoren voor dit succes. Allereerst, zou ik u willen vragen wie degenen zijn die de vereniging maar ook het behoud van het park geïnitieerd hebben. Ik las in het boekje jan Hagendoorn en Elgar Vos. Zijn er naast deze twee mensen nog anderen die daar in de beginfase bij geweest zijn? Nou kijk, er zijn natuurlijk heel veel mensen betrokken geweest, want een van de 88

succesfactoren is ook geweest dat vanaf het begin heel veel leden hebben gehad. In de loop van de tijd hebben we toch wel zeker zo’n 900 leden gehad. Dat is natuurlijk wisselend geweest, maar je kan wel zeggen dat eigenlijk een van de, of de drijvende kracht achter het geheel en ook bij het aansluitend op Jacqueline, van dat ook Elgar Vos als drijvende kracht voor elkaar heeft gekregen, dat ie zeg maar dat tuincentrum, die Van Vliet en Wielinga die toen daar zaten, en die overgegaan zijn naar de nalboorweg [?], dat is op voorstel van Elgar Vos. Elgar Vos bedacht op een gegeven moment: als we dat voor elkaar krijgen dat zij naar de overkant gaan, naar de andere kant van het park en de politiek gaat daar mee akkoord, dan moet dat te realiseren zijn. Dan voldoen zij aan het feit dat ze graag wilden uitbreiden en dan betekent dat dat wij eigenlijk een nog mooier stuk, nog mooiere ruimte voor dat park krijgen. [onderbreking voor het bestellen van koffie].

EG SA

JR EG JR EG

SA JR

Dus ik denk dat het goed is om te zeggen, ik denk dat dat ook wel in dat boekje er zijn heel veel mensen die in de loop van de tijd betrokken zijn geweest en die op allerlei manieren hun krachten daarvoor hebben beschikbaar gesteld, maar de drijvende man en ik denk dat heel goed is, wantdat is een van die factoren geweest waardoor heteen succes is geworden dat iemand er is geweest die al tijd, al die jaren, Elgar vos, die is in het begin van diet jaar overleden, dus die drijvende kracht is een van de succesfactoren geweest waardoor dat gebeurd is. Dat heeft zeg maar doordat je steeds mensen hebt die enthousiast zijn en ervoor zorgen dat het gedragenwordt door veel meer mensen in dit geval dan leden. Een manier waarop hij, waar hij ook eigenlijk verantwoordelijk voor is geweest altijd, is dat er vanaf het begin heel goede ledenbrieven zijn geweest. Waarin alle leden voortdurend op de hoogte werden gehouden. Dus communicatie was een belanrijke… En dat op een maniervan allerlei ditjes en datjes en weetjes enzovoort, maar ook waar het om ging. Dus in de strijd met de politiek en wat willen we nou bereiken, dat werd goed uitgelegd aan de leden. Dus die communicatie behoudens het feit van dat je een drijvende kracht hebt, gaat het er ook nog eens een keer om dat je communiceert met de mensen die je het betreft. Naar mijn gevoel is dat ook denk ik een van de betere redenen geweest waarom het geslaagd is. En hij kon brieven schrijven, je wil het niet weten. Het was een genot om te lezen. Ik denk ook dat hij een hand heeft gehad in het schrijven van dat boekje. Is meneer Vos tot zijn overlijden ook actief gebleven of is hij er al eerder al uitgegaan? Nee, tot het laatste moment. Hij heeft ook alle mensen die nu in het bestuur zitten heeft hij nog persoonlijk erbij getrokken. En wie heeft nou, en dan heb ik het niet zozeer over formele functie als wel drijvende kracht-functie, wie heeft die functie overgenomen? Is er iemand die dat heeft overgenomen? Nou ik denk dat dit bestuur meer toch meer samenwerkt. Toen het park gerealiseerd moest worden toen had je dus Elgar die dus ook zowat… ik was in die tijd niet zo betrokken, maar dus elke keer als er iets te bespreken was met het stadsdeel over dingen te realiseren in het park was hij daar. Alle raadsvergaderingen, of inspraakmomenten of weet ik veel wat is hij aanwezig geweest. En die andere bestuursleden.. hij waszelfstandig ondernemer,Elgar, die andere bestuursleden hadden 89

EG

JR

EG JR EG

JR

EG JR

EG JR EG

wat drukkere banen dus die konden dat minder, dus in dat opzicht was hij ook een drijvende kracht. En nu is het eigenlijk, het park is er nu al we hoeven nu geen actie meer te voeren dat het park, dat we een park willen. Het park is er al en het is nu zaak om het te handhaven en om het stadsdeel erbij te houden dat ze het groen behouden en alle historische monumenten en bomen dat die blijven waar ze zijn en dat die meer onderhouden worden eigenlijk. Dat op zich, werkt het bestuur nu meer samen en we hebben wel allemaal onze eigen functie zoals Sander en Henk, onze voorzitter en Marion, die zijn heel erg gedreven in hoe je met de politiek hier moet omgaan en Helmi en ik zijn meer van de praktische dingen van de hand en spandiensten in het park. Hoe is dat gegaan met kennisoverdracht? Is dat een blokkade geweest of is dat goed gegaan? Ik mag aannemen dat de mensen die dit begonnen zijn kennis hebben vergaard en dat moet dan overgedragen worden. Nou we hebben een heleboel papieren war we kennis uit kunnen halen. Ik ben pas sinds november vorig jaar een deel van het bestuur maar sinds 2006 ben ik ook altijd al vrijwilliger in het park geweest. Een stuk heemtuin waar een kruidentuin in zit die onderhoud ik dus in dat opzicht had ik al heel veel contact met Elgar eigenlijk en hij vertelde me al heel veel over wat hij met het park aan het doen was. Dus die kennisoverdracht gaat zowel als schriftelijk als mondeling. Ja kijk dit soort papieren we hebben nog veel meer van dit soort werken waar we nog veel meer uit kunnen halen . En over actieve deelnemers, want u zei net al in totaal hebben we 900 leden gehad. Hoeveel actieve leden zouden daarvan zijn en is het verloop daarvan heel groot? Ja het is wel zo, vorig jaar heeft dat bestuur dus wat voor de vraag stond van gaan we nou door… Sinds die, ja ik moet zeggen dat enige tijd daarvoor, omdat Elgar ziek werd, toch een beetje de vereniging verwaarloosd was. Dat heeft nieuwe bestuur naar mijn gevoel voortvarend aangepakt. Waar het op neer komt is dat we dat hele adressenbestand dat zijn we op gaan schiften en waar het ongeveer op neerkomt is… jij weet dat beter dan ik hoeveel… Ja, 200 mensen want we hebben natuurlijk sinds we besloten om toch door te gaan met die vereniging hebben we een ledenlijst met 900 namen en zijn we gaan uitzoeken van wie wil nog lid zijn. Dus we hebben in begin dit jaar hebben we een nieuwsbrief gestuurd aan al die adressen die we hadden. Ook mensen opgeroepen van wilt u nog lid zijn. Bent u nog geïnteresseerd. Daar komt uit, een heleboel mensen zijn verhuisd of overleden of… allerlei variaties en uiteindelijk hebben we nu iets van rond de 200 mensen die gewoon nog gezegd hebben van ik wil lid zijn, die ook hun contributie betaald hebben. We willen nog een keer een slag maken om te kijken of we die overige 700 die nog niet gereageerd hebben of we die toch nog kunnen bereiken. En hoeveel van die mensen zijn nog actief als vrijwilliger, of in het bestuur of… We zijn met vijf bestuursleden, toevallig 19 november heb ik dan weer een vrijwilligersklus opgestart samen met het stadsdeel dat is, kleine slootjes bij de heemtuin schoonmaken van bladeren en een beetje baggeren enzo. Daar hebben tot nu toe 20 mensen zich voor aangemeld. Dat is zo’n 10% van de 200 die zich al gemeld hebben. Vorig jaar februari hebben we de wilgenspeeltuin gesnoeid en daar kwamen ook zoiets van 25 mensen op af. Is dat dat met die bootjes? 90

JR SA

JR

SA EG

JR SA JR

EG SA

JR

EG JR

EG JR

SA

Ja da’s ook van wilgen, maar die wilgentuin zit dan weer aan de andere kant. Die bootjes, dat is ook een activiteit die wij graag ondersteunen, want we zijn ermee ingestapt van dat gaan we nog een jaar door laten gaan want het is een enorm succes. Het was de bedoeling dat dat gewoon afgebroken zou worden na die waterweek, maar… Maar toen zijn ze nog blijven staan voor dat rode loper festival twee weken geleden en binnenkort, deze week met die waterweek inderdaad, dan worden ze nog een keer gebruikt door Waternet en dan zouden ze weggehaald worden inderdaad. Dus eind november zouden weggehaald worden, maar we zijn nu bezig om te lobbyen om ze nog een jaar te laten staan. Daar ziet het wel naar uit ja. Heeft u als vereniging veel contact met buurtbewoners? U heeft net al gezegd dat u naar u naar uw leden brievenheeft gestuurd maar mensen die voorheen geen lid waren, heeft u daar veel contact mee. Ja, via mail [?] We hebben ook op de pure markt gestaan Ja, een keer per maand op de laatste dag van de maand is er Pure Markt in Frankendael en daar hebben we twee keer met een standje gestaan en ook met Koninginnedag en dan komen er heel veel mensen uit de buurt kijken en praten en vertellen en lid worden. |En waar gaat dat contact dan over? Ik bedoel, wat zijn dan de dingen die zij vragen en vertellen? Wat hadden we gedaan. Dat was een ontzettend leuk idee, iedereen die langskwam die kon op een geeltje schrijven van geef eens aan wat je belangrijk in het park vindt. Dat is ongelofelijk hoeveel mensen daar op gereageerd hebben. Dat zegt iets over hoe mensen zich betrokken voelen bij dat park. Het feit van dat je op zo’n geeltje wil aangeven van nou we missen een toilet. Ik zeg maar een voorbeeld, en hoeveel opmerkingen hadden we wel niet? Jij hebt het toen nog op internet gezet. In de nieuwsbrief heeft het gestaan een hele waslijst inderdaad. En dan merk je dus dat in deze buurt in watergraafsmeer dat heel veel mensen naar het park gaan. Ik ben ook twee keer naar een parkoverleg geweest, dat is zo’n club van mensen van alle parken van Amsterdam die in zo’n overleg terecht komen. En Park Frankendael heeft echt een verdrie- of vervijfdubbeling van bezoekers. En dat zijn geen mensen van ver, nee dat zijn buurtbewoners die dus daar hun verjaardag gaan vieren en gaan picknicken en zo. Dus het park wordt door buurtbewoners ontzettend veel gebruikt en toen we daar met dat standje stonden en zeiden van wat zou u met het park willen ofzo, toch een heleboel mensen van: ja ik kom hier vaak maar er is geen toilet, of ja ik kom hier vaak maar ik kan nergens watertappen. Ik kom hier vaak… Waren dat ook de belangrijkste opmerkingen? Ja, toilet was heel belangrijk. En een laagdrempelige horecagelegenheid want De Kas… dat is meer voor rijke zakenmannen of Huize Frankendael is wel toegankelijker maar niet bepaald low-budget. En gaat u iets doen met deze inventarisatie? Jawel. Niet stante pede, maar we houden wel al die suggesties in het achterhoofd. Ook in dit boekje staat de suggestie van een Natuur Educatief Centrum en ene laagdrempelige horeca. Dat gaat er ook zeker op een gegevenmoment wel komen. En dat staat zeker bovenaan op ons verlanglijstje. Overigens ligt in het verlengde ligt ook vanuit het stadsdeel is er de bereidheid om daar te zijner tijd naar te kijken want er is in 91

EG

SA

EG SA

JR EG JR

EG JR EG JR SA EG JR SA JR EG SA JR

der tijd een motie aangenomen om dat te gaan verzorgen. Alleen ja, dat moet eerst onderzocht worden, althans, dat is al onderzocht maar dat betekent een hoop centen en op dit moment is dat een beetje moeilijk natuurlijk maar dat staat we bovenaan. Daar wilde ik mijn volgende vragen over gaan stellen, over de contacten die die u heeft met andere organisaties en ook de overheden, waaronder het stadsdeel. Heeft u daar veel contact mee? Met welke organisaties heeft u dan contact? Nou om te beginnen, is het uitermate belangrijk dat je goed contact hebt met de politiek. Dus ik zeg nu maar even het stadsdeel is de politiek. Er is een regelmatig overleg met ambtenaren die, waaronder Park Frankendael valt. En hoe regelmatig is dat? Ik denk dat we toch wel vier keer per jaar om tafel zitten, dat is wel de bedoeling, maar als er iets is dan is dat heel kort een telefoontje en nou we hebben bijvoorbeeld pas als bestuur om tafel gezeten met de wethouder want wat speelt er namelijk op dit moment, is dat er een nieuw bestemmingsplan voor zowel Park Frankendael als de buurt daarnaast, Don Bosco buurt. Daar zaten we natuurlijk bovenop en daar hebben we een uitermate verhelderend gesprek gehad met onze wethouder die het aangaat. En de dienst ruimtelijke ordening, met die ambtenaren. Geeft tevens aan hoe belangrijk zo’n vereniging is want als je je niet laat horen dan gebeuren er gewoon dingen. Daar is flink contact mee. Dan hebben we ook.. [tegen JR] jullie gaan, jij en Henk zijn zijn nu al twee of drie keer naar dat parkenoverleg geweest. Dat is een wat ruimer verband. Van het milieucentrum Amsterdam is dat. Ja ik wou zeggen, is dat alleen van Amsterdam, dat parken overleg? Ja. Vrienden van het Beatrixpark, Vrienden van het Grote Park Plas… vrienden van… nou ja. Alle parken in Amsterdam die een vereniging hebben. Sinds kort is er vrienden van het Sarfatipark is pasgeleden opgericht dus die gaan binnenkort ook zon parkenoverleg… en dan hoor je ook toch een heleboel dingen van wat er in de andere parken speelt en niet dat dat gelijk toepasbaar is op het park waar jij dan zo betrokken bij bent ofzo, maar je hoort dan toch wel een beetje dezelfde verhalen. Van groen dat ingepikt wordt voor weet ik veel wat voorwoningbouw, of festivals die dan toch wat grootschalig zijn voor de buurtbewoners. Voor evenementen is dat fantastisch zo. Dat soort geworstel. En komt er uit zo’n overleg dan ook echt en samenwerkingsverband? Tussen de parken? Nee, niet precies. Niet dat park A een probleem heeft en dat park B dan zegt, goh dat hebben wij zo opgelost en wij bieden jullie de expertise? Ja dat wel en ik denk ook wel dat het Natuur, hoe heet dat, het milieucentrum dat die dan wel in kan helpen inderdaad. Die hebben dan een coördinerende rol En die zijn dan ook bij dat overleg aanwezig? Ja, die initiëren dat eigenlijk. Dus en die weten ook weer de weg naar de politiek naar allerlei technische commissies enzo. Dan hebben we natuurlijk ook nog overleg met onze buren om het zomaar te zeggen. De buren in de zin van de schooltuintjes die er zijn en de volkstuinen Klein Danzig. Mag ik van schooltuintjes aannemen dat dat tuintjes zijn van scholen? Dat is iets Amsterdams volgens mij. Dat is iets van het stadsdeel. 92

SA JR SA JR EG SA

JR

EG JR

EG

JR

EG JR EG SA

De gemeente ja. Alle scholen in Amsterdam die hebben voor kinderen een plekje grond waar ze dan een tuintje.. . Mais en bloemen … dat is ook iets van het stads… vanneh… De gemeente ja. De gemeente Amsterdam eigenlijk. Daar werken we mee… En in de afgelopen 20 jaar, dat is hoe lang u al bezig bent, wat vinden omwonenden van dat park, en van de vereniging, wat zijn hun reacties? Ik heb een gevoel van dat hebben gewoon weer eens een keer nu gehoord doordat we ons weer naar buiten hebben gericht, met die twee keer op de Pure Markt staan en daarna op Koninginnedag. Je hoort niets anders dan dat dat als zeer positief wordt ervaren. Van nou, gelukkig dat we doorgaan, kom op en dat is nodig en nou ja. Bovendien is er af en toe volgens mij, de gemeente doet dat, een onderzoek naar de beleving van parken en het zal dan wel eens een keer daar bij dat overleg ter sprake komen en volgens mij springt Park Frankendael er dan ontzettend uit. Omdat we natuurlijk een heel apart park zijn, hoe meot je dat precies aangeven, wat is nou precies het verschil, want alle parken zijn op zichzelf natuurlijk leuk en hebben wat, wat je maar wil, maar Park Frankendael, mijn gevoel zegt me dat het ligt aan het feit dat het ingeklemd ligt. Het is niet heel groot, het ligt een beetje ingeklemd. Dat je dan als je door park Frankendael loopt dat je dan denkt: oh wat een enorme ruimte en je bent uit de stad. Danzal iemand ook in het Vondelpark misschien ook zeggen, maar het komt denk ik door, het is bijna vierkant dat hele complex, met de schooltuinen, en dat je daardoor eigenlijk het gevoel hebt dadt je buiten de stad staat. Dat idee heb ik altijd. Ja, en ook als er mensen over de middenweg heen rijden dan zie je zo Huize Frankendael, maar daarachter zit een heel groot park. Het feit dat jij zegt, wilgenspeeltuin, waar zit die dan? Er zijn meer van dat soort plekjes dat mensen denken, oh dat wist ik niet, dat dit hier zat. Nou moet ik heel eerlijk bekennen dat ik, ik ben een half uurtje door dat park gelopen… Maar zelfs buurtbewoners die zoiets hebben van waar is dat dan? Of de heemtuin, daar achter, ik zit daar dus heel vaak in mijn kruidentuintje te schoffelen en te harken en toen was er overlast van de hangjongeren en toen heb ik op een gegeven moment de buurtregisseur, dat is de oude wijkagent. Toen heb ik gezegd van, dan spreken we daar af, dan laat ik je zien waar ik altijd zit te werken , waar ik last heb van die jongens. En die kwam daar en die zei: ik wist niet dat dit er was. Dat zou hij moeten weten. Ga ik even naar het volgende kopje, dat gaat over de investeringen die gemaakt zijn door u als vereniging, maar ook u specifiek. Welke investeringen heeft u, en hebben uw voorgangers gemaakt? Dan heb ik het niet alleen over geld, maar ook tijd ,en informatie zoeken en… dat soort… Nou, onze voorgangers die vanaf 1990 bezig zijn geweest die hebben heelveel tijd erin gestopt natuurlijk. Heel veel tijd om alle stadsdeelvergaderingen af te lopen en om maar in te spreken. Die hebben heel veel tijd erin gestopt om maar te lobbyen en toevallig mensen vinden die De Kas hebben opgezet en te zorgen dat Intratuin verhuisde, dus een heleboel tijd hebben ze er in gestopt. Is er ook nog geld in gestoken? Energie uiteraard. We hadden een groot ledenbestand die keurig hun contributie betaalden dus er was geld. En mag ik vragen waar dat geld dan precies naartoe is gegaan? Volgens mij is dat altijd alleen maar naar ledenbrieven enzovoort gegaan. Want ja de 93

EG SA EG JR EG JR SA EG SA

JR

SA

JR

SA

contributie was natuurlijk heel erg laag, stelde eigenlijk niets voor. Kan me nog wel herinneren dat ik in het begin nog een paar gulden overmaakte. Per jaar zoiets. Endat is dan in de jaren 2000 iets van vijf euro geworden ofzo. Wat hebben we laatst besloten? 8,50 per jaar. En dat gaat dan echt om alleen nieuwsbrieven en porto tot nu toe. Verder doe je helemaal niks. Dat wordt met name aan de communicatie besteedt. Binnenkort hebben we dan weer zo’n vrijwilligersklus, daar koop je koffie en koekjes. En uw persoonlijke investeringen, in de vorm van tijd en energie… Nu. Dit is er een. Ik had vandaag kunnen werken. Het is gewoon veel tijd wat je erin stopt, maar volgens mij doe je dat met liefde, want het is liefdewerk oud papier. Wat kost dan de meeste tijd? Nou ja je besluit dingen en zeg maar in in een bestuursvergadering, er moet iets gebeuren. Het punt is dat er altijd wel iets praktisch uitkomt, dus er moet iets gebeuren in de zin van dan moet je daar naartoe bellen, of ga daar eens achteraan. Neem jou maar, Henk stuurt een mailtje door van ik ben dan met vakantie en willen jullie dan dat even… het komt allemaal daar op neer. Ik heb vanmiddag naar de vrijwilligers die zich opgegeven hadden een mailtje gestuurd, van hou zaterdag 19 november vrij. Ik schud dat niet zo uit mijn mouw, ik zit dan van huu, [rilt] ik moet dat schrijven. Ik vind dat heel erg moeilijk, persoonlijk. Dat kost mij tijd en ik beheer de ledenlijst en Helmi is dan penningmeester maar het komt bij mij terecht. Nu proberen we dan iemand te gaan delegeren die meer van boekhouden weet. Maar daar moet ik ook weerafspraken mee maken, daar moet ik dan weet een avond naartoe. Zo hadden we een archief, dat hadden we overgenomen van Elgar en consorten, nou ja dan zijn Henk en ik een tijdje mee bezig geweest en nou hebben we ook weer iemand vanuit het ledenbestand, hebben een oproep gedaan, en dat is natuurlijk ook een van de dingen wat je moet doen je moet mensen erbij betrekken. Hebben we en mevrouw gevonden en die gaat dat hele archief eens even secuur en to the point nalopen want wij hadden zo een idee van jongens, we zate tegen een paar dozen aan te kijken , wat moeten we ermee. Allemaal nieuwsbrieven ie eindelijk op volgorde komen. En we hebben een andere mevrouw gevonden die zich aangemeld heeft. Die helpt ons met evenementen in zicht brengen want wij hebben te maken met dienst ruimtelijke ordening van het stadsdeel, maar je hebt ook een dienst evenementen in het stadsdeel die gewoon allemaal leuke evenementen organiseert, maar daar wil je ook wel een beetje invloed op hebben dat er niet ineens een “loveland” wordt georganiseerd voor 10.000 mensen of iets dergelijks. Het evenementenbeleid, zijn ze ook wel mee bezig. We willen gewoon klaar staan, dat als zij iets gaan bedenken dat wij dan kunnen zeggen van : NEE! Of JA, leuk! Wat dat betreft is er overleg met die ambtenaren geweest want ze zijn nu bezig met die evenementennota en we hebben natuurlijk al bij die ambtenaren laten weten, kijk uit hier en daarvoor. Dat is heel belangrijk dat heeft te maken met… je moet wat dat betreft voortdurend op de politiek zitten, dat is een van de oorzaken geweest van dat we succesvol zijn geweest is dat we op een hele goede manier dat Elgar altijd de politiek altijd bespeeld heeft. In de zin van dat hij fractieleden aansprak en in de wandelgangen en inspraak op commissievergaderingen. Nou, ik heb ook een tijdje in de politiek gezeten en dan kwam hij weer op een fractievergadering kwam ie van [klopt op tafel]. Dus dat is 94

EG SA JR SA

EG SA EG

JR

EG

SA

JR EG SA EG SA EG SA EG

belangrijk dat je je voortdurend manifesteert zo van: hallo, wij zijn er ook, de vereniging en wij zijn de hoeders van het park en denk hier en daar om. In de positieve zin hè. Helemaal niet van , want nu over die evenementennota, natuurlijk is het logisch dat er dingen georganiseerd moeten kunnen gaan worden, maar dan wel met die en die voorwaarden, vinden wij, van zus en zo. Dat zien zij ook wel. Dus wat dat betreft denk ik dat dat goed is. Gelijk eer in het verlengde geeft dat aan hoeveel tijd je daar in stopt, want ondertussen zijn Marion en ik twee keer naar die ambtenaren geweest, daar weer over gesproken bij Thijs. Wat kost u dat,zeg maar in de maand.. of… Vind ik heel moeilijk. Ja, ik ook, heel lastig. Laten we nou zeggen, een keer in de maand een vergadering, dus dat is een avond. Dan vloeit daar altijd weer wat uit voort… ja, ik zou zeggen, ik denk dat je toch wel een drie avonden bij wijze van spreken, drie dagdelen, wel kwijt bent. Zeg, twaalf uur. Ja,zeker wel. Denk dat je dat wel ongeveer moet zeggen. Nou is het natuurlijk zo dat park daar kan iedereen zomaar in gaan zitten. Ook als ze niet hebben bijgedragen aan die investeringen die u en uw voorgangers hebben gemaakt. Wat vindt u daarvan? Voor mezelf zie ik dat dan als een groter geheel eigenlijk. Je woont hier in de Randstad in de stad Amsterdam, en er is heel vel bebouwing, maar er zijn ook stukjes groen. Die heel aantrekkelijk zijn om ook te bebouwen, want dar kan veel meer geld aan verdiend worden dan aan zo’n stomme boom. Nou en dat grotere geheel wil ik in het vizier houden eigenlijk. Ik had juist begrepen op het parkenoverleg dat groen ook heel belangrijk is voor het geld eromheen, want mensen willen graag wonen bij groen in de buurt. Bedrijven willen toch graag zijn waar groen in de buurt is. Dus toch is groen waardevoller dan je zou denken. Maar er is niemand die… die boom kan niets zeggen, die vogeltjes kunnen ook niets zeggen, wie kan het dan schelen eigenlijk. Daar hoop ik dan aan te kunnen bijdragen. Deze zogeheten free-riders, mensen die meeliften op de moeite die anderen doen.. heeft het u of anderen weerhouden van de tijdsinvestering, zijn er mensen mee opgehouden omdat ze dachten: voor wie doe ik het eigenlijk, als niemand anders meewerkt… Nee… ik zeg.. nee, maar dan spreek ik voor mezelf hoor, ik heb helemaal die gedachte niet, van die free-riders, of dat erg is of niet erg, eerlijk gezegd interesseert me dat eigenlijk helemaal niet. Ik vind gewoon, dat park is een openbaar nut en daar moet iedereen vrij toegankelijk zijn. Ik denk dan ook die free-riders misschien wel weer andere dingen doen die nuttig zijn voor de stad ofzo. Zijn er ook reglementen binnen uw vereniging? Waar je aan moet voldoen? Om lid te mogen zijn of om mee te mogen doen… Iedereen mag lid worden. Ja, ok, maar als je eenmaal lid bent… Dan moet je natuurlijk contributie betalen. Andere regels, actieve deelname ofzo.. Naar mijn gevoel niet. De regels zijn van je bent lid, en dan betaal je ook contributie. En wat zijn de consequenties van het niet betalen van de contributie? 95

SA

EG

JR

EG

JR EG JR EG SA

EG SA EG SA JR SA JR

SA

Ik denk als iemand twee jaar geen contributie betaalt dan halen we hem uit het bestand denk ik. Dat is niet omschreven. Er staat natuurlijk wel in de oprichtingsakte van dat je een vereniging bent en dat er derhalve dat er contributie, nou blablabla. Maar ik denk niet dat als iemand een keer vergeet contributie over te maken dat we hem dan meteen schrappen, dat lijkt we niet. Dan kijken we volgend jaar wel weer. En hoe, u zei met dat vrijwilligerswerk, nou heb ik bij de Dierenbescherming als vrijwilliger gewerkt en dan moest ik een contract ondertekenen waarin ik toch wel zei van, moet je luisteren ik besef dat het vrijwillig is maar dat betekent niet dat het vrijblijvend is. Zijn zulk soort regels voorvrijwilligers? Nee. Het park is van de stad Amsterdam, dat is van niemand. Maar ik zou graag willen dat het een park blijft en daarvoor zet ik me ervoor in. Dan heb je dus betrokken bewoners of buurtbewoners nodig die ook zoiets hebben van ja, eigenlijk wil ik dat ook wel. En dan op een moment dat er dus wat dreigt ofzo, weet ik veel ,een monumentale boom wordt omgehakt of zoiets, dan ga ik al die mensen roepen van he, we gaan ons vastketenen aan die boom of iets dergelijks en dan verwacht i kwel dat ze komen opdagen. Of ze nou contributie betaald hebben of niet. Maar als ze niet komen ga ik niet… natuurlijk niet, dat kan ik niemand opleggen. Nou doet u zeg maar die investeringen van 12 uur per week, euh, maand, en misschien ook nog wel er buiten die tijd over nadenkt en zo, zoeken van informatie… welke voordelen hebben deze investeringen u opgeleverd. Dan heb ik het dus niet alleen over dat het park er is, maar ook… nou ja, zegt u het maar. Dat ik blij ben dat ik in een mooie groene buurt woon waar nog steeds een mooi park is ofzo, waar ik persoonlijk heel veel van geniet eigenlijk. En andere voordelen die u kunt bedenken… Dat ik een heleboel mensen gevonden heb die er net zo over denken als ik eigenlijk. Geldt dat voor u ook [naar SA]? Ja, nou zeker om te beginnen denk ik is een groot voordeel van, je fietst door dat park, of je loopt doordat park en dat ik dan altijd het gevoel heb van Haa, dat is toch maarvoor elkaar gekregen. Dat je altijd een heel goed gevoel overhoudt aan het feit van Dat het gelukt is. En dat is elke keer weer. Ik zal je en voorbeeld geven. Langs de middenweg staat een steen en daar staat een gedichtje van Elgar op die heb je wel gezien? Nou en dus er loopt een fietspad langs en daar fietsen we dan 100 keer per dag, nou ja 10 keer per week fietsen we daar langs en dan zeg ik altijd: “Elgar, toppie toppie!” Dat het je een goed gevoel geeft dat als je met een aantal mensen met allerlei mensen iets voor elkaar hebt gekregen. En wat ook nog is, door iedereen wordt gewaardeerd. Dat is leuk. Herkennen mensen u dan ook op straat dat ze weten dat u bij de vereniging hoort? Ik denk het wel, ja. Zou u kunnen zeggen dat u door uw werk aanzien heeft, of dat meneer Vos aanzien had in de buurt? Waardering, volgens mij. Niet dat tegen hem opkijkt ofzo. Nee waardering. Maar heel veel waardering voor de tijd, energie die hij erin gestopt heeft. Er zijn natuurlijk een heleboelmensen die hebben natuurlijk geen flauw benul wat ie er allemaal in gestopt heeft. Ja toch voelt men dat wel. 96

JR SA EG SA EG SA JR EG

SA

JR EG JR

SA

EG SA EG SA EG

[…] invloed en inzet… bewonderenswaardig wat ie voor elkaar gekregen heeft. Ja precies. Ik zou het meer in het woord waardering willen zoeken, hoor. Niet in de zin van aanzien. Dat geeft zo’n ‘kijk mij eens’ ofzo, nee. Maar dat bedoel ik niet. Ik bedoel dat andere mensen hem en denken hij is een belangrijke persoon in deze buurt. Dat zeker en dan die zin van met zijn allen hebben we het toch maar voor mekaar gekregen. En vindt u dat de investeringen die u doet en die gedaan zijn in het verleden het waard zijn geweest? Helemaal. Voor mij wel. Ja hoor. Dan wil nu naar een ander kopje. Hoe kwam u, en in het verleden, aan informatie om dit aan te pakken? Als je contacten wil met het stadsdeel, je wilt zorgen als je een vereniging opricht. Hoe kom je dan aan die informatie? Van welke organisaties heeft u informatie of heeft u dat zelf opgezocht? Volgens mij. Kijk, Elgar was heel goed in het organiseren, van mensen bij elkaar brengen. Hij was actief in de buurt sowieso. Zo heb ik hem ook leren kennen, als zijnde actief in de buurt. Hij wist heel goed de weg in van hoe doe je dat soort dingen? Van ,nou dat moet je dan op die manier moet je dat doen. Moet je mensen organiseren, moet je iets voor elkaar krijgen door iets te roepen of door iets te organiseren? Hij heeft zelfs een keer, bij zichzelf daar in de buurt daar in de winkel, heeft ie een soort tentoonstelling gemaakt van , want op een gegeven moment waren er natuurlijk drie of vier projecten en dan mochten mensen kiezen van nou wat vinden mensen ervan, deze of die of die, je mocht een keuze maken. En Elgar wist , die had natuurlijk het idee van het moet die worden. En toen had ie een hij een winkel gemaakt en nou tientallen mensen die daar zijn geweest en die dus aangaven van, nou het moet die worden. En dat stuurde Elgar natuurlijk. Want daar was ie heel goed in in dat soort dingen en dat zegt dus iets over die verbetenheid en over het precies weten van hoe je de gevoelige snaar moet raken om mensen bij elkaar te krijgen en dan ook die keuze te laten maken daar was ie heel goed in. En dat hij ook precies wist wie hij moet hebben op welke momenten. Ik weet niet hoe hij dat wist, maar dat… En hoe lost u dat nu op, dan? In zijn absentie? Ik zit meer in het park en ik heb wat rechtstreekser contact met de groenbeheerders die daar rondlopen. Sander, Henk en Marion weten heel goed de weg in de politiek. Ik weet heel weinig van politiek. Ik snaptotaal niet hoe de hele stadsdeel in elkaar zitten…fracties..wat de hiërarchie is tussen wethouders en weet ik veel, wie wat doet of iets dergelijks. Maar zij weten precies bij wie ze moeten wezen voor welk onderdeeltje. Dat is de kracht van het nieuwe bestuur. Allerlei dingen die wel in dat bestuur vertegenwoordigd zijn. Iedereen weet wel van bepaalde dingen weet iets, zo moet je er tegenaan kijken. Dus u heeft die informatie binnen uw eigen club mensen, dat is al aanwezig. En het is nooit zo geweest dat u op zoek moest extern naar informatie. Nee. En dat u verkeerde informatie kreeg? Nee, nee. OK. Ik wilde naar de laatste en dat is de rol die jullie zien voor andere partijen dan de 97

JR EG JR

EG SA

EG SA EG SA

vereniging. De rol van het stadsdeel bijvoorbeeld. Wat kan het stadsdeel doen om u te faciliteren? Of initiatieven in het nieuwe park, wat zouden ze daarvoor kunnen doen? Nieuw park? Ja, u zei net dat er een nieuwe vereniging was voor… Oh, voor het sarfatipark inderdaad… wat zouden ze daarvoor kunnen doen? Nou ik denk dat mensen die op een gegeven moment, of buurtbewoners die op een gegeven moment besluiten om zich in te zetten voor een park, want in het sarfatipark is dus heel veel overlast van alcoholisten die daar de boel zitten te molesteren of iets dergelijks en de mensen die er omheen wonen, maar hoe kun je een vuist maken? Niet in je eentje gaan klagen over die alcoholisten die daar de boel zitten te versjteren, nee met zijn allen een groep vormen, dus een vereniging en dan met zijn allen, dan sta je sterk, naar het stadsdeel gaan van hallo, wij vertegenwoordigen toevallig wel een groep mensen die vinden dat we iets moeten doen voor dat park, want wij wonen hier zo fijn. Dus in dat opzicht. En zijn er rollen weggelegd voor bedrijven, die zouden kunnen investeren misschien? Ook tijd, moeite en informatie dan wel geld? Als zich dat voordoet moet je daar zeker gebruik van maken. Kijk nu maar hoe dat gaat met dat Waternet, zeg maar Waternet is dan wel een organisatie, het is geen bedrijf in de zin van.. maar we hebben ze op een bepaalde manier bij betrokken. Die bootjes die jullie wilden gaan afbreken nadat die waterweek is geweest, dat is zo’n succes zeg maar, is het nog te doen om dat nog een jaar te laten staan. Op een bepaalde manier hebben we ze erbij gehaald en op die manier kun je ook de boel sterker maken. Het stadsdeel hebben we er van overtuigd en het komt er echt op neer dat het er nog wel een jaar staat. En dat betekent een klein beetje geld en ik denk dat A het stadsdeel wel met een beetje geld over de brug komt en dat Waternet ook wel bijlegt. Want zo werkt dat, he, wij stonden bijvoorbeeld ook, Waternet had een dag georganiseerd in de hogeschool, waar allerlei mensen zich komen manifesteren, daar hebben wij ook gestaan en dan kom je weer in gesprek met lieden van Waternet en dan zeg je dat, zus en zo en dit en dat, en dan geef je ook nog eens andere dingen aan. Een voorbeeld, waternet die als er heel veel regen is dan slaan ze water op in grote bassins en dan gaan zedat water teruglozen op… dus de laatste weken staat het water in het park heel erg hoog. We hebben een hele lange periode in de zomer gehad dat het heeft geregend hè, en dan zijn ze nu allemaal aan het lozen en wat ons dus opviel is dat al die eilandjes onder water stonden waar die watercipressen op stonden. Dus wij meteen daar toen we die gasten van waternet zagen, het werkt zo, nou moeten jullie iets doen , want dat gaat ten koste van die watercipressen. En daar werd meteen op geanticipeerd. Heeft u een idee hoe het stadsdeel en ook WATERgraafsmeer, de samenwerking met Waternet, zouden kunnen helpen in termen van regelgeving… Ja dat park hangt van regelgeving aan elkaar natuurlijk. Nou ja, kijk er is natuurlijk allemaal al regelgeving. Maar is dat voor u ingewikkeld om daar doorheen te komen? Ik denk het niet, ik denk dat dat nou juist een van de kanten is die de vereniging in de gaten moet houden. Hoe gaat het met die regelgeving, want, ik zal nou maar wat zeggen, aanstaande maandagavond dan is er een vergadering hier in het stadsdeel dan wordt er een voorstel voor een nieuwe bomenverordening vastgesteld. Nou, daar moeten we bij zijn. Want wij willen ons daar natuurlijk mee bemoeien. 98

EG

SA

EG SA

JR

EG JR SA

EG SA

EG SA

EG SA

En zou het stadsdeel of WATERgraafsmeer contacten met andere bewoners kunnen stiimuleren misschien? Stel u moet opnieuw beginnen, er is een ander park, wat zou dan helpen, wat zou het stadsdeel kunnen doen, informatie geven misschien of… contacten met andere partijen. Het stadsdeel is een initiërende partij, die wil iets gaan doen in een buurt. Dus die heeft niet zozeer die rol van… ja die rol hebben ze ook dan weer wel want ze moeten voorlichting geven aan bewoners… WATERgraafsmeer is heel erg gericht op het informeren van bewoners, aan… Ja, dat is hun taak natuurlijk. Een stadsdeel is daar voor en overigens Waternet idem dito, en dat doen ze ook want die moeten ook uitleggen van wat doen wij aan die waterstand in de Watergraafsmeer want dat is een bron van zorg hè. Dat heeft iets te maken met dat in kelders water staat. Hele toestanden. Dat doet waternet wel in die zin dat ze voorlichting geven, maar. Ten opzichte van o we gaan iets beginnen en dan zelf een vereniging ofzo… ik zou dat niet doen Ik denk dat het vooral aan het stadsdeel is dat als zei wat willen in oost, bijzonder groot, dan moeten ze kijken van watvoor organisaties zijn er. Qua buurt, en bijvoorbeeld de buurt[…]organisaties. Die zijn er voor elke buurtje in de Watergraafsmeer in ieder geval, ik weet niet hoe het in heel oost zit, maar voor de Don Bosco buurt heb je en commissie, en betondorp heb je een commissie en amsteldorp waarschijnlijk ook en middenmeer ofzo. En die gezichten […]die ken ik wel en die is ook heel actief voor zijn buurt. Dus wat u zegt is dat stadsdeel moet via die mensen het contact zou moeten… Het stadsdeel zou moeten weten dat er buurtcommissies zijn en dat weten ze. Wie daar de aanvoerders van zijn en die mensen als eerste inlichten of oppakken of aansturen. Dat is op dit moment het nieuwe, heel nieuw beleid hebben ze geïnitieerd. Bij het aantreden van het nieuwe bestuur vorig jaar. Daar zijn ze, de kracht van oost heet dat dan, daar zijn ze nog niet helemaal uit. Het is in ieder geval nog niet vastgelegd door de politiek. Wat houdt dat precies in? Hoe om te gaan met al die groeperingen die er in zo’n buurt zijn. Dat is gigantisch veel en dat kun je op allerlei soorten van manieren kun je dat gaan organiseren, natuurlijk. Vroeger toe n oost nog niet bij de watergraafsmeer was toe n ging dat op een manier van, wat jij zegt, dat heet dan een buurtbeheerder, er waren groeperingen in een buurt. Dit nieuwe bestuur ziet dat op een andere wijze, maar dat moet zich uitkristalliseren van hoe je dat dan gaat aanpakken ,want het nadeel van zo’n buurtbeheergroep was, en is, dat zijn een aantal actieve mensen en dan spreek je eigenlijk niet een grote groep mensen, je moet kijken of je niet toch op een andere manier daar van hoe betrek ik nog meer mensen dan de mensen die sowieso altijd al actief in hun buurt zijn. En heeft u daar ideeën over hoe je dat kunt doen? In mij gevoel zegt me van in ieder geval moet faciliteren van dat mensen als ze iets bedenken. Iemand heeft een leuk idee in een buurt, die denkt hoe zal ik dat eens gaan doen, dat ie in ieder geval op internet een loket vindt of hier bij een loketje kan komen en zegen van ik hebme nu toch een leuk idee zeg en wat vinden jullie daar van? En wat voor informatie zouden ze dan geven? Die zou dan moeten faciliteren van, jeetje, dat is een hartstikke leuk idee, nou wij kunnen dan dit en dat voor je betekenen. Wij hebben een bepaalde ruimte of een klein budgetje op die manier. Daar denkt niet iedereen allemaal hetzelfde over, over hoe dat nou 99

EG SA EG

allemaal precies moet. Ja, mijn gevoel zegt me dat je als stadsdeel moet faciliteren en dat je moet daar niet een leidende rol in willen spelen. Je moet natuurlijk ambtenaren in die buurt hebben en die moeten hun oor goed te luisteren leggen en die moeten weten wat er speelt in de buurt, waar het om gaat is van dat je door die facilitatie mensen entameert, van ik wil iets en dat dat dan ook kan. En dan gaat dat als een olievlek zich uitbreiden natuurlijk. Tenzij u nog iets kwijt wil naar aanleiding van het interview was dat mijn laatste vraag. Ik vond het heel leuk. Dan wil ik u heel hartelijk danken allebei.

100

Appendix E: Coding Scheme for Interviews Owners’ Association Park de Meer and Society of Vrienden van Frankendael. Code Participants number

VVE Park de Meer - 35 apartments

Transaction costs

-

-

-

-

-

-

hebben we al die mensen uitgenodigd hier, op het dak gegaan, bladibladibla, offertes aangevraagd, euh… rondschrijven gedaan aan alle andere flats dat bleek al een ingewikkelde business, überhaupt om het allemaal te begrijpen, technisch en die subsidiesystemen die pasten dan ook weer niet op het VVEverhaal En u vertelde ook dat één van de twee is afgevallen. Omdat het haar te lang duurde en dat zij inschatte dat het niet zou lukken. Wilde ze haar tijd ergens anders aan besteden. Nou, Peer en ik hebben gezegd, we proberen tot de volgende jaarvergadering, die is weer in het voorjaar nog een paar dingen uit, via andere wegen dan het geijkte, daar geloven we niet meer in. Nou, dus niet via die subsidies. Tsja, dat krijgen we niet voor mekaar, dan moet je hier ik weet niet hoeveel mensen van die flat meekrijgen. dat willen ze misschien nog wel, maar dan moet je weer een handtekening. En je moet dit, en je moet een kopie van het identiteitsbewijs en weet ik veel wat voor ingewikkelde regelingen er zijn.

Vrienden van Frankendael - In de loop van de tijd hebben we toch wel zeker zo’n 900 leden gehad. Dat is natuurlijk wisselend geweest, - onze voorgangers die vanaf 1990 bezig zijn geweest die hebben heelveel tijd erin gestopt natuurlijk. Heel veel tijd om alle stadsdeelvergaderingen af te lopen en om maar in te spreken. Die hebben heel veel tijd erin gestopt om maar te lobbyen en toevallig mensen vinden die De Kas hebben opgezet en te zorgen dat Intratuin verhuisde, dus een heleboel tijd hebben ze er in gestopt - Volgens mij is dat altijd alleen maar naar ledenbrieven enzovoort gegaan. Want ja de contributie was natuurlijk heel erg laag, stelde eigenlijk niets voor. Kan me nog wel herinneren dat ik in het begin nog een paar gulden overmaakte. Per jaar zoiets. Endat is dan in de jaren 2000 iets van vijf euro geworden ofzo. 8,50 per jaar. En dat gaat dan echt om alleen nieuwsbrieven en porto tot nu toe. - Het is gewoon veel tijd wat je erin stopt, maar volgens mij doe je dat met liefde, want het is liefdewerk oud papier. - Het punt is dat er altijd wel iets praktisch uitkomt, dus er moet iets gebeuren in de zin van dan moet je daar naartoe bellen, of 101

-

-

-

-

-

-

we hebben drie offertes en die liggen waanzinnig ver uit elkaar, en de leveranciers kunnen ons niet vertellen waar dat verschil in zit. Daar lopen we in vast. Dan hebben we nog overwogen om mee te doen aan dat SDE, die landelijke subsidieregeling, nou daar snapten we helemaal niets van. Dus, dat hebben we laten gaan. Nou helemaal niet zo veel… als je nou per maand, vier uur ofzo… een keer een besprekinkje met die mevrouw van Urgenda, een keer met Stadsdeel, een keer met elkaar, een keer met die luitjes het dak op. Je weg vinden, dat is een en twee het kunnen begrijpen. Maar eer je er achter bent wie daar wel een antwoord op kan geven, nou dan ben je wel weer een paar uur verder. En inderdaad wat ik je zeg, van die offertes lezen. Dat je drie offertes hebt gekregen maar een waanzinnige bandbreedte dat dat uit elkaar loopt. Uiteenloopt, ja en waar zit ‘m dat dan in. De folders van Zon op je dak, maar daar moesten we dan toch zelf weer achteraan bellen om dat te kunnen begrijpen. . Twee weken geleden, zeven oktober ofzo, ’s ochtends om 9 uur moest je het elektronisch versturen, Zon op je dak subsidieaanvraag. Dus we zijn de week van tevoren daarmee begonnen en toen zeiden we ja, maar dat krijgen we helemaal niet voor elkaar, dus laten we dit jaar, laten we het maar

-

-

-

-

-

ga daar eens achteraan. Ik heb vanmiddag naar de vrijwilligers die zich opgegeven hadden een mailtje gestuurd, van hou zaterdag 19 november vrij. Ik schud dat niet zo uit mijn mouw, ik zit dan van huu, [rilt] ik moet dat schrijven. Ik vind dat heel erg moeilijk, persoonlijk. Dat kost mij tijd en ik beheer de ledenlijst en Helmi is dan penningmeester maar het komt bij mij terecht. Nu proberen we dan iemand te gaan delegeren die meer van boekhouden weet. Maar daar moet ik ook weer afspraken mee maken, daar moet ik dan weet een avond naartoe. Zo hadden we een archief, dat hadden we overgenomen van Elgar en consorten, nou ja dan zijn Henk en ik een tijdje mee bezig geweest en nou hebben we ook weer iemand vanuit het ledenbestand, hebben een oproep gedaan, en dat is natuurlijk ook een van de dingen wat je moet doen je moet mensen erbij betrekken Laten we nou zeggen, een keer in de maand een vergadering, dus dat is een avond. Dan vloeit daar altijd weer wat uit voort… ja, ik zou zeggen, ik denk dat je toch wel een drie avonden bij wijze van spreken, drie dagdelen, wel kwijt bent.

102

Information

-

-

-

-

-

lopen. en toen zijn we naar een informatiemiddag geweest van het stadsdeel, een energiemarkt hadden ze daar gemaakt. bewoners willen dan toch precies weten van hoeveel het hun kost en hoeveel het hun oplevert. Dat konden we toen allemaal nog niet zeggen omdat het onduidelijk was of we die subsidies zouden krijgen of niet. Dan kregen we weer informatie van die subsidieregeling, kreeg iedereen een folder in de bus, maar dan sprak je die mensen zelf van die organisatie en dan was dat andere informatie dan in die folder stond. Internet, bij die markt zijn we geweest, de energiemarkt die het stadsdeel had georganiseerd, dat was wel heel nuttig. Dat je daar ook rechtstreeks in contact kon komen en een beetje kon polsen van god, heeft het zin om met jou in zee te gaan. Heb je een goed verhaal, daar veel informatie bijeengegaard, nou met die mannen het dak op, daar leer je ook veel van, al die dingen. De folders van Zon op je dak, maar daar moesten we dan toch zelf weer achteraan bellen om dat te kunnen begrijpen. . We hebben onszelf voorgesteld dat we voor de volgende VVE met of een heel goed gedegen plan komen of zeggen van nou jongens we hebben het geprobeerd maar het gaat niet door. Of wij 103

Free riding

-

-

-

-

institutions

-

trekken ons terug nu Doe je werk en we merken het wel. En dat is ook wel... dat was wel een dip in onze motivatie, toen we dat rondschrijven hadden gedaan naar de andere flats. Er is niemand die meeteen zegt: “oh, ja dat willen we ook,” maar: “houd ons op de hoogte van jullie vorderingen.” Wel meeliften, maar, zoek het maar uit en houd ons maar op de hoogte. Zij schatte in dat gezien de matige enthousiasme tijdens de ledenvergadering en ook de matige reacties van de zusterflats, er weinig kans op succes was en ze had daar gewoon geen zin in om er nog meer tijd aan te besteden. Ja dat was wel letterlijk zo ja. Waar vind je ondersteuning voor technische vragen? Bij zon op je dak, bij ARC, daar kun je dan wel naartoe bellen , maar dan moeten we toch… en dan krijg je weer een mailtje en dat: he, nou , eindelijk een ambtenaar gevonden die wel antwoord kan geven op onze vragen. Dan ben je dus al eindeloos bezig. Maar omdat het zo’n scala is he, het is niet alleen technisch, het is ook subsidietechnisch, organisatorisch dus, hoe steek je het in elkaar met en VVE en juridisch, hoe zit dat met een positie van een VVE.

-

-

-

-

Voor mezelf zie ik dat dan als een groter geheel eigenlijk. Je woont hier in de Randstad in de stad Amsterdam, en er is heel vel bebouwing, maar er zijn ook stukjes groen. Die heel aantrekkelijk zijn om ook te bebouwen, want dar kan veel meer geld aan verdiend worden dan aan zo’n stomme boom. Nou en dat grotere geheel wil ik in het vizier houden eigenlijk. Ik had juist begrepen op het parkenoverleg dat groen ook heel belangrijk is voor het geld eromheen, want mensen willen graag wonen bij groen in de buurt. Bedrijven willen toch graag zijn waar groen in de buurt is. Dus toch is groen waardevoller dan je zou denken. Maar er is niemand die… die boom kan niets zeggen, die vogeltjes kunnen ook niets zeggen, wie kan het dan schelen eigenlijk. Daar hoop ik dan aan te kunnen bijdragen. ik heb helemaal die gedachte niet, vandie free-riders, of dat erg is of niet erg, eerlijk gezegd interesseert me dat eigenlijk helemaal niet. Ik vind gewoon, dat park is een openbaar nut en daar moet iedereen vrij toegankelijk zijn. Ik denk dan ook die free-riders misschien wel weer andere dingen doen die nuttig zijn voor de stad ofzo. Dan moet je natuurlijk contributie betalen. Ik denk als iemand twee jaar geen contributie betaalt dan halen we hem uit het bestand denk ik. Dat is niet omschreven. 104

-

Selective incentives

-

-

Nou ja, ik vind het leuk om te doen ook. Inzicht in hoe lastig het is om het voor elkaar te krijgen, je hebt wel kennis gemaakt met een aantal mensen die die er toch ook mee bezig zijn. . En toch ook überhaupt kennis vergaren met dit geheel als idealistisch, maar dan niet positieve zin. Nou, ja god, je treft toch een aantal gelijkgestemden, dat doet goed. Die weet je ook wel te vinden als je.. dat is de aard van het beestje. Ik wil toch altijd wel bezig blijven met verbinden of wat dan ook. En ook, het is toch de toekomst, iets in die duurzaamheid, dus dat vind ik alleen maar hartstikke leuk dat ik daar, ja, aan heb geroken, gesnoven me in heb verdiept.

-

-

-

-

-

Er staat natuurlijk wel in de oprichtingsakte van dat je een vereniging bent en dat er derhalve dat er contributie, nou blablabla. Maar ik denk niet dat als iemand een keer vergeet contributie over te maken dat we hem dan meteen schrappen, dat lijkt we niet. Dan kijken we volgend jaar wel weer. en dan verwacht i kwel dat ze komen opdagen. Of ze nou contributie betaald hebben of niet. Maar als ze niet komen ga ik niet… natuurlijk niet, dat kan ik niemand opleggen. Maar er is niemand die… die boom kan niets zeggen, die vogeltjes kunnen ook niets zeggen, wie kan het dan schelen eigenlijk. Daar hoop ik dan aan te kunnen bijdragen. Dat ik blij ben dat ik in een mooie groene buurt woon waar nog steeds een mooi park is ofzo, waar ik persoonlijk heel veel van geniet eigenlijk Ja, nou zeker om te beginnen denk ik is een groot voordeel van, je fietst door dat park, of je loopt doordat park en dat ik dan altijd het gevoel heb van Haa, dat is toch maarvoor elkaar gekregen. Dat je altijd een heel goed gevoel overhoudt aan het feit van Dat het gelukt is. En dat is elke keer weer. Dat het je een goed gevoel geeft dat als je met een aantal mensen met allerlei mensen iets voor elkaar hebt gekregen. En wat ook nog is, door iedereen wordt gewaardeerd. Dat is leuk. Dat ik een heleboel mensen gevonden heb die er net zo over denken als ik eigenlijk. 105

Rational ignorance

-

-

-

-

-

Core initiators/peripher y of helpers

-

-

we hebben drie offertes en die liggen waanzinnig ver uit elkaar, en de leveranciers kunnen ons niet vertellen waar dat verschil in zit. Daar lopen we in vast. Maar eer je er achter bent wie daar wel een antwoord op kan geven, nou dan ben je wel weer een paar uur verder. En inderdaad wat ik je zeg, van die offertes lezen. Dat je drie offertes hebt gekregen maar een waanzinnige bandbreedte dat dat uit elkaar loopt. Uiteenloopt, ja en waar zit ‘m dat dan in. Ja, nou, wel globaal, maar als je door ging vragen dan viel het stil. Ooh dan doen we zo en dan ga je je er verder in verdiepen en dan blijkt dat er nog een hele wereld achter zit. We komen er dus niet achter bij die lui. We hebben er achteraan gebeld van, leg mij uit waar dat verschil in zit. En dan de voorlichting vanuit ARC, ik vond het niet eenduidig, je moest het echt heel goed lezen en… We waren met zijn drieën en er is er een afgevallen. Een bestuurslid, die duurde het allemaal te lang. Dus nou zijn we nog met zijn tweeën. Zij schatte in dat gezien de matige enthousiasme tijdens

-

Waardering, volgens mij. Maar heel veel waardering voor de tijd, energie die hij erin gestopt heeft. Er zijn natuurlijk een heleboelmensen die hebben natuurlijk geen flauw benul wat ie er allemaal in gestopt heeft.

-

Elgar Vos als drijvende kracht Nou kijk, er zijn natuurlijk heel veel mensen betrokken geweest, want een van de succesfactoren is ook geweest dat vanaf het begin heel veel leden hebben gehad 106

de ledenvergadering en ook de matige reacties van de zusterflats, er weinig kans op succes was en ze had daar gewoon geen zin in om er nog meer tijd aan te besteden. Ja dat was wel letterlijk zo ja.

-

-

-

-

-

-

er zijn heel veel mensen die in de loop van de tijd betrokken zijn geweest en die op allerlei manieren hun krachten daarvoor hebben beschikbaar gesteld, maar de drijvende man en ik denk dat heel goed is, wantdat is een van die factoren geweest waardoor heteen succes is geworden dat iemand er is geweest die al tijd, al die jaren, Elgar vos, Dat heeft zeg maar doordat je steeds mensen hebt die enthousiast zijn en ervoor zorgen dat het gedragenwordt door veel meer mensen in dit geval dan leden Nee, tot het laatste moment. Hij heeft ook alle mensen die nu in het bestuur zitten heeft hij nog persoonlijk erbij getrokken. maar dus elke keer als er iets te bespreken was met het stadsdeel over dingen te realiseren in het park was hij daar. Alle raadsvergaderingen, of inspraakmomenten of weet ik veel wat is hij aanwezig geweest . Dat op zich, werkt het bestuur nu meer samen en we hebben wel allemaal onze eigen functie zoals Sander en Henk, onze voorzitter en Marion, die zijn heel erg gedreven in hoe je met de politiek hier moet omgaan en Helmi en ik zijn meer van de praktische dingen van de hand en spandiensten in het park. Nou we hebben een heleboel papieren war we kennis uit kunnen halen. Ik ben pas sinds november vorig jaar een deel van het bestuur maar sinds 2006 ben ik ook altijd al vrijwilliger in het park geweest. 107

-

-

-

-

-

-

-

-

Een stuk heemtuin waar een kruidentuin in zit die onderhoud ik dus in dat opzicht had ik al heel veel contact met Elgar eigenlijk en hij vertelde me al heel veel over wat hij met het park aan het doen was. omdat Elgar ziek werd, toch een beetje de vereniging verwaarloosd was. nu iets van rond de 200 mensen die gewoon nog gezegd hebben van ik wil lid zijn, die ook hun contributie betaald hebben. We willen nog een keer een slag maken om te kijken of we die overige 700 die nog niet gereageerd hebben of we die toch nog kunnen bereiken. We zijn met vijf bestuursleden, toevallig 19 november heb ik dan weer een vrijwilligersklus opgestart samen met het stadsdeel dat is, kleine slootjes bij de heemtuin schoonmaken van bladeren en een beetje baggeren enzo. Daar hebben tot nu toe 20 mensen zich voor aangemeld. Vorig jaar februari hebben we de wilgenspeeltuin gesnoeid en daar kwamen ook zoiets van 25 mensen op af. en dat is natuurlijk ook een van de dingen wat je moet doen je moet mensen erbij betrekken En we hebben een andere mevrouw gevonden die zich aangemeld heeft. Die helpt ons met evenementen in zicht brengen want Dan heb je dus betrokken bewoners of buurtbewoners nodig die ook zoiets hebben van ja, eigenlijk wil ik dat ook wel. Elgar was heel goed in het 108

communication

-

-

Nou ja, ik maak een nieuwsbrief samen met het bestuur. En daarin goh… vierkeer per jaar proberen we ze een beetje bij de hand de nemen en vertellen we wat de voortgang is. Dus er waren zeer veel vragen en niet op alle vragen konden wij antwoord geven, want er zit veel techniek in.

-

-

-

Social capital: bonding ties

-

-

Nou, in elk geval tijdens de jaarvergadering. Dat het een apart agendapunt is weinig sociale cohesie hier in de buurt want hoe vind je elkaar dat is een beetje het probleem. Er zijn mensen genoeg natuurlijk

-

-

organiseren, van mensen bij elkaar brengen. Hij was actief in de buurt sowieso. Zo heb ik hem ook leren kennen, als zijnde actief in de buurt. Een manier waarop hij, waar hij ook eigenlijk verantwoordelijk voor is geweest altijd, is dat er vanaf het begin heel goede ledenbrieven zijn geweest. Waarin alle leden voortdurend op de hoogte werden gehouden Dus in de strijd met de politiek en wat willen we nou bereiken, dat werd goed uitgelegd aan de leden. Dus die communicatie behoudens het feit van dat je een drijvende kracht hebt, gaat het er ook nog eens een keer om dat je communiceert met de mensen die je het betreft. Naar mijn gevoel is dat ookdenk ik een vande betere redenen geweest waarom hetgeslaagd is. Nou we hebben een heleboel papieren war we kennis uit kunnen halen. Ik ben pas sinds november vorig jaar een deel van het bestuur maar sinds 2006 ben ik ook altijd al vrijwilliger in het park geweest. Een stuk heemtuin waar een kruidentuin in zit die onderhoud ik dus in dat opzicht had ik al heel veel contact met Elgar eigenlijk en hij vertelde me al heel veel over wat hij met het park aan het doen was. Nou kijk, er zijn natuurlijk heel veel mensen betrokken geweest, want een van de succesfactoren is ook geweest dat vanaf het begin heel veel leden hebben gehad een keer per maand op de laatste dag van de maand is er 109

die dat willen .

-

-

-

-

-

Pure Markt in Frankendael en daar hebben we twee keer met een standje gestaan en ook met Koninginnedag en dan komen er heel veel mensen uit de buurt kijken en praten en vertellen en lid worden. iedereen die langskwam die kon op een geeltje schrijven van geef eens aan wat je belangrijk in het park vindt. Dat is ongelofelijk hoeveel mensen daar op gereageerd hebben. Dat zegt iets over hoe mensen zich betrokken voelen bij dat park En Park Frankendael heeft echt een verdrie- of vervijfdubbeling van bezoekers. En dat zijn geen mensen van ver, nee dat zijn buurtbewoners die dus daar hun verjaardag gaan vieren en gaan picknicken en zo. Dus het park wordt door buurtbewoners ontzettend veel gebruikt en toen we daar met dat standje stonden en zeiden van wat zou u met het park willen ofzo, toch een heleboel mensen van: ja ik kom hier vaak Geeft tevens aan hoe belangrijk zo’n vereniging is want als je je niet laat horen dan gebeuren er gewoon dingen Dan heb je dus betrokken bewoners of buurtbewoners nodig die ook zoiets hebben van ja, eigenlijk wil ik dat ook wel. Niet in je eentje gaan klagen over die alcoholisten die daar de boel zitten te versjteren, nee met zijn allen een groep vormen, dus eenvereniging endan met zijn allen, dan sta je sterk, naar het stadsdeel gaan van hallo, wij 110

Social capital: bridging ties

-

-

-

GreenChoice heeft ie te maken en we zijn met, die woont hier in de wijk, Urgenda, daar hebben we ook contact mee. Zon Op Je Dak, dat is van Amsterdam, van ARC, Amsterdam Reduceert CO2 uitstoot. ARC. Die ondersteunen, die geeft die subsidies, Zon Op Je Dak. want hoe vind je elkaar dat is een beetje het probleem. Er zijn mensen genoeg natuurlijk die dat willen .

-

-

-

-

-

vertegenwoordigen toevallig wel een groep mensen die vinden dat we iets moeten doen voor dat park, want wij wonen hier zo fijn. Dus in dat opzicht. maar dus elke keer als er iets te bespreken was met het stadsdeel over dingen te realiseren in het park was hij daar. Alle raadsvergaderingen, of inspraakmomenten of weet ik veel wat is hij aanwezig geweest . Ik ben ook twee keer naar een parkoverleg geweest, dat is zo’n club van mensen van alle parken van Amsterdam die in zo’n overleg terecht komen. is het uitermate belangrijk dat je goed contact hebt met de politiek. Dus ik zeg nu maar even het stadsdeel is de politiek. Er is een regelmatig overleg met ambtenaren die, waaronder Park Frankendael valt Ik denk dat we toch wel vier keer per jaar om tafel zitten, dat is wel de bedoeling, maar als er iets is dan is dat heel kort een telefoontje en nou we hebben bijvoorbeeld pas als bestuur om tafel gezeten met de wethouder want wat speelt er namelijk op dit moment, is dat er een nieuw bestemmingsplan voor zowel Park Frankendael als de buurt daarnaast, Don Bosco buurt. Alle parken in Amsterdam die een vereniging hebben. Sinds kort is er vrienden van het Sarfatipark is pasgeleden opgericht dus die gaan binnenkort ook zon parkenoverleg… en dan hoor je ook toch een heleboel dingen 111

-

-

-

-

van wat er in de andere parken speelt en niet dat dat gelijk toepasbaar is op het park waar jij dan zo betrokken bij bent ofzo, maar je hoort dan toch wel een beetje dezelfde verhalen. Van groen dat ingepikt wordt voor weet ik veel wat voorwoningbouw, of festivals die dan toch wat grootschalig zijn voor de buurtbewoners. Voor evenementen is dat fantastisch zo. Dat soort geworstel. ik denk ook wel dat het Natuur, hoe heet dat, het milieucentrum dat die dan wel in kan helpen inderdaad. Die hebben dan een coördinerende rol Dan hebben we natuurlijk ook nog overleg met onze buren om het zomaar te zeggen. De buren in de zin van de schooltuintjes die er zijn en de volkstuinen de buurt-regisseur, dat is de oude wijkagent wij hebben te maken met dienst ruimtelijke ordening van het stadsdeel, maar je hebt ook een dienst evenementen in het stadsdeel die gewoon allemaal leuke evenementen organiseert, maar daar wil je ook wel een beetje invloed op hebben dat er niet ineens een “loveland” wordt georganiseerd voor 10.000 mensen of iets dergelijks. Het evenementenbeleid, zijn ze ook wel mee bezig. We willen gewoon klaar staan, dat als zij iets gaan bedenken dat wij dan kunnen zeggen van : NEE! Of JA, leuk! je moet wat dat betreft voortdurend op de politiek zitten, dat is een van de 112

-

-

Feedback community

-

men is niet meteen positief. De ene zegt je moet nooit wat op je dank zetten want dan

-

oorzaken geweest van dat we succesvol zijn geweest is dat we op een hele goede manier dat Elgar altijd de politiek altijd bespeeld heeft. In de zin van dat hij fractieleden aansprak en in de wandelgangen en inspraak op commissievergaderingen. Nou, ik heb ook een tijdje in de politiek gezeten en dan kwam hij weer op een fractievergadering kwam ie van [klopt op tafel]. Dus dat is belangrijk dat je je voortdurend manifesteert zo van: hallo, wij zijn er ook, de vereniging en wij zijn de hoeders van het park en denk hier en daar om. In de positieve zin hè Want zo werkt dat, he, wij stonden bijvoorbeeld ook, Waternet had een dag georganiseerd in de hogeschool, waar allerlei mensen zich komen manifesteren, daar hebben wij ook gestaan en dan kom je weer in gesprek met lieden van Waternet en dan zeg je dat, zus en zo en dit en dat, en dan geef je ook nog eens andere dingen aan. Hoe gaat het met die regelgeving, want, ik zal nou maar wat zeggen, aanstaande maandagavond dan is er een vergadering hier in het stadsdeel dan wordt er een voorstel voor een nieuwe bomenverordening vastgesteld. Nou, daar moeten we bij zijn. Want wij willen ons daar natuurlijk mee bemoeien. Je hoort niets anders dan dat dat als zeer positief wordt ervaren. Van nou, gelukkig dat 113

-

Role WATERgraafsmeer / stadsdeel/governm ent/waternet

-

-

-

gaat je dak eraan, een ander zegt je krijgt het er nooit uit. Het is bepaald niet stimulerend. als idealistisch, maar dan niet positieve zin.

Dus toen heb ik gewoon opgebeld en toen kwam ik bij het secretariaat van Nevin Özütok. En meteen uitgenodigd, meteen een conferentietje met iemand van Waternet erbij, verschillende mensen. Allemaal hartstikke leuk, maar vervolgens... Zij bleken niets anders te kunnen dan ons ondersteunen, maar waarin dan was een beetje onduidelijk. In elk geval niet financieel, daar zetten ze heel duidelijk een piketpaaltje. Maar ze kunnen ons wel ondersteunen in… met andere mensen in contact te brengen, andere initiatieven, we zouden een conferentietje gaan belegen hier in het buurthuis en daar konden zij dan ook wel sprekers voor leveren, of nee, dat moesten we zelf een programmaatje opstellen en dan zou de wethouder ook een openingswoordje kunnen doen We waren dus blij verrast met de snelle uitnodiging, want ik geloof at het binnen 10 dagen geregeld was, ik had gebeld, we waren uitgenodigd en er echt een soort van conferentietje was belegd. Met iemand ook van Waternet. Heel fijn, maar toen werd toch

-

-

-

-

-

we doorgaan, kom op en dat is nodig Bovendien is er af en toe volgens mij, de gemeente doet dat, een onderzoek naar de beleving van parken en het zal dan wel eens een keer daar bij dat overleg ter sprake komen en volgens mij springt Park Frankendael er dan ontzettend uit. Kijk nu maar hoe dat gaat met dat Waternet, zeg maar Waternet is dan wel een organisatie, het is geen bedrijf in de zin van.. maar we hebben ze op een bepaalde manier bij betrokken. Die bootjes die jullie wilden gaan afbreken nadat die waterweek is geweest, dat is zo’n succes zeg maar, is het nog te doen om dat nog een jaar te laten staan. Op een bepaalde manier hebben we ze erbij gehaald en op die manier kun je ook de boel sterker maken. . En dat betekent een klein beetje geld en ik denk dat A het stadsdeel wel met een beetje geld over de brug komt en dat Waternet ook wel bijlegt. Het stadsdeel is een initiërende partij, die wil iets gaan doen in een buurt. Dus die heeft niet zozeer die rol van… ja die rol hebben ze ook dan weer wel want ze moeten voorlichting geven aan bewoners… Een stadsdeel is daar voor en overigens Waternet idem dito, en dat doen ze ook want die moeten ook uitleggen van wat doen wij aan die waterstand in de Watergraafsmeer want dat is een bron van zorg hè. Dat heeft iets te maken met dat in kelders water staat. Hele 114

-

-

-

-

-

eigenlijk wel de bal teruggespeeld naar ons, van zetten jullie een programmaatje in elkaar en toen is wel even ter sprake gekomen ook technische ondersteuning, in de zin van meelezen van die offertes, of je hebt zoveel kilowatt piekuur, weet ik het, nodig voor als je dit, snap je, daar een ondersteuning in, wat je wel… daar zijn we verder niet op doorgegaan, ik weet niet waarom dat […]Ze hebben ons wel in contact gebracht met die mevrouw van Urgenda. Bij voorbeeld Nou en de Rijksoverheid voor SDE, wat we dus niet begrepen. Kijk daar had je nou graag willen sparren met iemand. ervan overtuigd dat je het gewoon niet meer van de verheid moet hebben Je zou daar toch een vraagbaak waar ze ook echt de antwoorden geven. En dan op al die facetten wat ik net ook zei, in euh… organisatorische zin en in juridische zin, dat je daar echt een vraagbaak hebt, maar goed dat pretenderen ze te zijn met dat ARC, maar dat, maar daar komt het nu ook niet van. Nou dat je echt op al die vragen, dat je en soort… een database hebt van FAQ’s, Frequently Asked Questions. Van goh, hoe zit dit? Nou, zus en zus en zo. En dat is er wel maar toch niet diep genoeg je zou een korte cursus kunnen geven aan bewoners, of bewonersgroepen, op allerlei

-

-

-

-

toestanden. Dat doet waternet wel in die zin dat ze voorlichting geven, maar Ik denk dat het vooral aan het stadsdeel is dat als zei wat willen in oost, bijzonder groot, dan moeten ze kijken van watvoor organisaties zijn er. Qua buurt, en bijvoorbeeld de buurt[…]organisaties. Die zijn er voor elke buurtje in de Watergraafsmeer in ieder geval, ik weet niet hoe het in heel oost zit, maar voor de Don Bosco buurt heb je en commissie, en betondorp heb je een commissie en amsteldorp waarschijnlijk ook en middenmeer ofzo. En die gezichten […]die ken ik wel en die is ook heel actief voor zijn buurt. Het stadsdeel zou moeten weten dat er buurtcommissies zijn en dat weten ze. Wie daar de aanvoerders van zijn en die mensen als eerste inlichten of oppakken of aansturen. Dat is op dit moment het nieuwe, heel nieuw beleid hebben ze geiniteerd. Bij het aantreden van het nieuwe bestuur vorig jaar. Daar zijn ze, de kracht van oost heet dat dan, daar zijn ze nog niet helemaal uit. Het is in ieder geval nog niet vastgelegd door de politiek. Dit nieuwe bestuur ziet dat op een andere wijze, maar dat moet zich uitkristalliseren van hoe je dat dan gaat aanpakken ,want het nadeel van zo’n buurtbeheergroep was, en is, dat zijn een aantal actieve mensen en dan spreek je eigenlijk niet een grote groep 115

-

-

-

werkterreinen ook, daar kan ik mij vanalles bij voorstellen. Of het nou een speeltuintje aanleggen is, of zonnepanelen op je dak. Je hebt natuurlijk dezelfde instrumenten kun je daarvoor inzetten en dan breng je ook weer mensen bij elkaar die wat willen. Nou ja dat is natuurlijk wel heel interessant wat Waternet aan het doen is. Maar we hebben nu besloten om, met die groene daken, niet te doen. Zij hadden het dus over blauwe daken, nou daar had ik nog nooit van gehoord, waarin je regenwater opvangt en daar dan weer wat mee doet, of dat je dat, ja dat kan hier wel vreselijk spoken. Met die hoosbuien zie je het hier werkelijk omhoog spuiten . Maar daar, moet ik je eerlijk zeggen, daar zijn wij niet verder mee gegaan, maar dat zou nog kunnen. Want ik vond het wel interessant om dat bij elkaar te brengen. Nou het is jammer dat het doodgebloed is, het overleg met het stadsdeel. Het was voor ons, omdat we zo’n klein groepje zijn, hebben we telkens, of , ja telkens, twee keer, een keer met een grote groep en een keer met een mevrouw daar, en dat werkte goed om het op gang te houden . Het is de vraag of zij dat moeten doen, of dat hun taak is, ik denk het eigenlijk niet, maar het was wel plezierig geweest als we dat, gewoon van, jongens, en dan dit, weet je. Ja, hee van goh, joh, we lopen

-

-

mensen, je moet kijken of je niet toch op een andere manier daar van ohe betrek ik nog meer mensen dan de mensen die sowieso altijd al actief in hun buurt zijn. In mij gevoel zegt me van in ieder geval moet faciliteren van dat mensen als ze iets bedenken. Iemand heeft een leuk idee in een buurt, die denkt hoe zal ik dat eens gaan doen, dat ie in ieder geval op internet een loket vindt of hier bij een loketje kan komen en zegen van ik heb me nu toch een leuk idee zeg en wat vinden jullie daar van? Wij hebben een bepaalde ruimte of een klein budgetje op die manier. Daar denkt niet iedereen allemaal hetzelfde over, over hoe dat nou allemaal precies moet. Ja, mijn gevoel zegt me dat je als stadsdeel moet faciliteren en dat je moet daar niet een leidende rol in willen spelen. Je moet natuurlijk ambtenaren in die buurt hebben en die moeten hun oor goed te luisteren leggen en die moeten weten wat er speelt in de buurt, waar het om gaat is van dat je door die facilitatie mensen entameert, van ik wil iets en dat dat dan ook kan. En dan gaat dat als een olievlek zich uitbreiden natuurlijk.

116

Role organisations

-

-

-

-

nou tegen dit aan. Maar ook gewoon voor het in de tijd zetten. Die voor de planning, gewoon, nou als we elkaar over zes weken weer spreken dan is dat en dat… zij zou nog wat dingen uitzoeken, maar daar heb ik verder ook niks over gehoord, maarzij heeft ook niet meer van mij gehoord. Dat bloedt dan… GreenChoice heeft ie te maken en we zijn met, die woont hier in de wijk, Urgenda, daar hebben we ook contact mee. Nee maar meer dat wij weten wat Urgenda is en dat we altijd bij haar terug kunnen komen voor verdere… zij heeft ook wat adressen gegeven, maarreh… Nou ik zit dan te denken aan dat Urgenda. Dat is echt vanuit de consumenten geredeneerd. En daar kunnen we ons uiteraard bij aansluiten. Wat we nog niet hebben gedaan. Dat is nu een klein bureautje, dat die voormalig stadsdeel, of wethouder, die nota bene in de wijk woont die werkt daar nu en die faciliteert dat soort burgerinitiatieven. Nou, bij elkaar brengen, ik denk ook publicitair, maar goed, ik had er ook nog nooit van gehoord. Wij zijn op haar getipt via het stadsdeel, dus dat is heel […]. En dan in de organisatorische zin. Dat je met de fabrikanten en dan in contact brengen en dan strak onderhandelen. Nou in februari komen er 100.000 zonnepanelen uit China, nou ja, dat hoop ik niet, vanwege de productie, vieze productie, 117

Role companies

-

-

-

begreep ik, maar goed, weet je, dat. Ik geloof daar veel meer in, en misschien moet je dan ook nog wel denken aan burger en private samenwerkingen, dan het hele publieke eruit. Wij denken van meer, rechtstreeks contact met een energieleverancier, GreenChoice of wat dan ook, en nou,hebben jullie er zin in, laten we dat dan samen doen, een pilot project of wat dan ook. En dan alleen voor onze flat. Maar dat hadden we bij een van de mogelijke leveranciers natuurlijk wel kunnen doen, maar daar had je dan al een keuze moeten maken en zo bijten we onszelf steeds weer in de staart. Zij zouden een, doen zij dat niet? Bijvoorbeeld, met verschillende VVE’s, want daar hebben ze ongetwijfeld ook wel contacten, nou dat weet ik eigenlijk niet, maar stel dat, die bij elkaar brengen, zo van goh, jongens zullen we met, want dat gaat altijd om grotere aantallen dan tweeo f drie voor een particulier huis. Nou kom op jongens, zullen we dat doen. Of dat, als je daar aan de bel trekt van vind je dat een idee? Nou, dan gaan we.

118

Appendix F: List of Recommendations Actors Recommendations WATERgraafsmeer/CDE - Target for the right people, preferably women, people that are below 35 years old, are highly educated, have a high (disposable) income, have a liberal profession, are homeowners and have children. - Develop supportive regulation, uncomplicated and easily accessible subsidies and the right financial incentives for proenvironmental behaviour. - Assign each project with a caseworker to stimulate bonding and bridging ties, reduce transaction costs and minimise the rational ignorance void - Offer courses on dealing with bureaucracy and leading projects - Realign regulations strategically directed to grassroots initiatives - Have a well publicized FAQ-site for homeowners associations - Consult inhabitants when redevelop areas - Fund small initiatives on greening the public space - Cooperate with inhabitants’ assocations, members could get involved in maintaining the public green areas. This can be moneysaving for WATERgraafsmeer. - Emphasise that green roofs could also be used for environmental education purposes or that they can have a recreational factor to stimulate inhabitants to get involved in initiatives - Organise information evenings for interested inhabitants could be at which films, presentations or posters can be shown about sustainable measures for the research areas. For such an event experts for green roofs and house insulation could be invited. - Information that has been presented in this chapter and chapter 4 and 5 could be summarised in leaflets. - Collectively procurement via homeowners association should be stimulated and promoted by the municipality district of Amsterdam East since it is an association most suitable for collective procurement. - Collective procurement for energy labelling of multiple dwellings in an apartment building results in considerable low costs per dwelling, and should be stimulated. - More options for SCRET’s become feasible and cheaper to apply during construction phase of new dwellings, e.g. heat and cold storage and insulation. Coordination with housing corporations and construction companies to implement these measures is recommended. - Regulation should be changed to make it possible for homeowners to connect their home grids to each other in apartment buildings. That way it becomes possible to send the 119

Inhabitants

-

-

-

Market

-

electricity generated by the collectively purchased SCRET only to the homeowners who participated in the purchasing. Set up initiatives for collective gardens. Such gardens can be used for educational purposes and people can meet. Enhance bonding ties through good communication with neighbours Stress benefits of collective action and selective incentives Create institutions in collective action (depending on project) Invest in bridging ties by actively seeking out other actors (CDE, WATERgraafsmeer, companies, other initiatives) Target for the right people as specified under WATERgraafsmeer/CDE Form group of interested people, for instance who live in one building and setup a pilot programme. Organise ‘open roof days’ for other inhabitants to familiarise themselves with the possibilities and spark their interest. A combination of different subsidies in place for applying insulation and/or SCRET could result of high returns of subsidy: Collective energy labelling apartment dwellings, subsidy municipality Amsterdam or province NH and National Government  high returns on subsidies Homeowners who have want to make their houses energy sustainable, can check the website www.verbeteruwhuis.nl. Here a homeowners can check which energy measure are most cost effective to take for his/here dwelling. Market products better by initiating contact with homeowners’ associations Start up pilot projects in neighbourhood and provide other buildings with information on the pilot. Outline the benefits of collective purchasing on websites. Develop a communication forum on their representative websites for customers.

120