Extra is een uitgave van
BUITEN WERKTIJD Oktober 2010
68
Huis op Bali
Een huis op Bali Een prachtige villa, compleet met zwembad, op het godeneiland Bali is allang geen onbereikbare droom meer. Voor steeds meer Nederlanders wordt het werkelijkheid. In het noorden van Bali zijn de prijzen nog redelijk en is de bevolking vriendelijk en authentiek. Toch vindt niet iederéén hier het paradijs.
De vliegverbindingen met bijvoorbeeld Singapore zijn perfect: je vliegt daar in twee uur naartoe, in een Boeing 777 widebody, want zo groot is het passagiersaanbod wel. Een prettige gedachte voor wie geavanceerde medische zorg nodig heeft, en degelijke basiszorg is op Bali zelf ruim vertegenwoordigd. Verder mag Bali zich als enige eiland in Indonesië malariavrij noemen.
Tekst: Hans Bouman
Sinds het toerisme hier een paar decennia geleden op gang kwam, geldt Bali als een van ’s werelds droombestemmingen. Aanvankelijk vooral voor een paar weken in een van de vele comfortabele hotels aan de stranden van Kuta of Sanur, maar de laatste jaren is er een nieuwe trend waarneembaar. Steeds meer mensen dromen van een huis op Bali. En het realiseren van die droom is allang geen uitzondering meer. >
B
ali lijkt letterlijk alles te hebben. Om te beginnen is het landschap er paradijselijk mooi. Niet alleen de natuur droeg hieraan bij, maar ook de mens. De aanblik van boven elkaar gelegen rijstterrassen, met daarop boeren en waterbuffels aan het werk, is onovertroffen. Bezoek bijvoorbeeld het drogere en vlakkere buureiland Lombok, op zichzelf ook een prachtbestemming, en het bijzondere van Bali wordt meteen duidelijk. Dan zijn er de bewoners. Bali is als enige eiland van Indonesië niet islamitisch maar hindoeïstisch, en wel op een heel specifieke, met animistische elementen dooraderde manier. Kleurrijke ceremonies, rituelen en festiviteiten zijn een wezenlijk bestanddeel van het dagelijks leven. Bezoekers zijn daarbij bovendien van harte welkom, om te kijken, te fotograferen, of om zelf deel te nemen. De infrastructuur is voor derdewereldbegrippen uitstekend. Mobiele telefoons hebben bijna overal bereik, aan wifi-locaties en internetcafés is geen gebrek, er is overal tv. Er bestaat zelfs een service die dagelijks een haarscherp op wit A3-papier geprinte editie van je favoriete Nederlandse dagblad biedt, keurig op de brommer aangeleverd - op de dag zelf, welteverstaan.
Arts & Auto
Oktober 2010
Over Bali Bali heeft 3,5 miljoen inwoners, van wie 93% hindoe, en heeft een oppervlakte van 5633 km2. Het eiland is 145 km lang en 85 km breed. De bevolkingsdichtheid is 640 inwoners per km2 (Nederland: 397/km2), waarbij het zuiden aanzienlijk dichter is bevolkt dan het noorden. Met name door de grote verkeersdrukte rond de hoofdstad Denpasar, maar ook door de vaak kronkelige wegen, kan een autorit van bijvoorbeeld Benoa in het zuidoosten naar Lovina in het noorden 2½ tot 3 uur duren. 80% van de Balinese economie drijft op het toerisme. Toch zijn de meeste Balinezen nog altijd werkzaam in de landbouw, met name de rijstbouw. Er wonen op Bali naar schatting 30.000 expats.
Foto: Shutterstock
69
Oktober 2010
Arts & Auto
70
Huis op Bali
> Drie badkamers Arbeids- en organisatiepsycholoog Frank van der Endt (47) is sinds 2007 eigenaar van Villa Senang. Dit huis ligt direct aan zee aan de noordkust, tussen sawa’s en wijngaarden, ongeveer tien minuten rijden van het dorp Lovina, en telt vier van airco voorziene slaapkamers, drie badkamers, een woonkamer met bibliotheek, en een zwembad. Van der Endt en zijn vrouw waren in 1990 voor het eerst op Bali, als onderdeel van een wereldreis, en vonden het eiland meteen geweldig. Meerdere bezoeken volgden, waaronder een waarbij het gezin - met intussen twee kinderen - een aantal dagen in een villa aan zee zat. Toen hij vervolgens hoorde van twee bevriende journalisten die, na een reportage over het onderwerp, zelf hadden besloten een huis op Bali te kopen, was Van der Endt om. “Ik had al jaren plannen voor een vakantiehuis in Zeeland. Dat zou ongeveer drieënhalve ton hebben gekost. Op Bali was ik de helft kwijt.” Via een projectontwikkelaar kocht Van der Endt een stuk land en liet er zijn villa op bouwen. Die verhuurt hij ruim twintig weken per jaar; de rest van de tijd zit er regelmatig familie, en elke zomer verblijft het gezin Van
“ ”
De verhuur in Noord-Bali gaat zo goed dat je er zelf zo ongeveer gratis woont
der Endt er zelf. Van de huuropbrengsten kunnen ze niet alleen de kosten van de villa betalen, maar ook de tickets naar Bali. Als straks de kinderen, die liever gaan skiën, zelfstandig op vakantie gaan, wordt ook met kerst de bestemming Bali. Van der Endt is overigens niet van plan zich na zijn pensionering voorgoed op Bali te vestigen.
Blij met beslissing Dat laatste geldt wel voor Anneke en Hans Heemskerk. Ze belandden hier 3 jaar geleden als vakantiegangers voor het eerst, en kwamen door toeval in contact met Jeroen Franken, oprichter van Bali Beach Garden Projects. Dit projectontwikkelingbedrijf bleek op een aantal plaatsen in Noord-Bali voor Nederlanders huizen te
Huis bouwen De huiseigenaars die in dit artikel worden genoemd, hebben hun woning óf via eigen contacten met lokale aannemers laten bouwen, van Bali, inclusief grond en zwembad, bedraagt tussen € 190.000,en € 270.000,-. De huizen worden doorgaans in ongeveer 4 of 5 maanden gerealiseerd.
Foto: iStockphoto
of via een projectontwikkelaar. De prijs van een huis aan de noordkust
Lokaal personeel huizenbezitter op Bali een aantal mensen uit de directe omgeving in dienst neemt, zoals een huishoudster/kokkin, een tuinman en een bewaker. Een onoverkomelijke kostenpost vormt dat personeel overigens niet: het maandsalaris ligt op ongeveer € 50,-. Van dit bedrag wordt dikwijls een hele familie onderhouden, waarmee de aanschaf van een huis op Bali zelfs een beetje het karakter van ontwikkelingswerk krijgt.
Arts & Auto
Oktober 2010
Foto: Hans Zeegers
Het wordt door de lokale bevolking zeer op prijs gesteld dat een westerse
Foto’s: Hans Zeegers
71
hebben gebouwd, bijna allemaal aan het strand. De Heemskerks waren meteen enthousiast. “We zijn een paar locaties gaan bekijken en hebben een stuk land gekocht waar we twee villa’s op lieten bouwen: één voor onszelf en één voor de verhuur. Want de verhuur in Noord-Bali gaat zo goed dat je er zelf zo ongeveer gratis woont.” Toen bleek dat Franken en zijn vrouw na 10 jaar weer naar Nederland terug wilden, besloten de Heemskerks, die in Nederland actief waren (en zijn) in de makelaardij, hun bedrijf over te nemen. >
“ ”
Waarom zou ik in een bejaardentehuis achter de geraniums gaan wegkwijnen?
Oktober 2010
Arts & Auto
>
Huis op Bali
Hoewel ook op de Balinese vastgoedmarkt de wereldwijde recessie voelbaar is, is Anneke Heemskerk nog altijd blij met die beslissing. Ook over het leven op Bali is ze uitgesproken enthousiast. “Mijn man en ik zijn nu 58 en 56 jaar oud en het lijkt ons zeer aantrekkelijk straks na onze pensionering permanent hier te gaan wonen. Mijn man zit er trouwens al de grootste tijd van het jaar. Hij zegt: waarom zou ik in een Nederlands bejaardentehuis, waar je als je geluk hebt om tien uur uit bed wordt gehaald en één keer per week mag douchen, achter de geraniums gaan zitten wegkwijnen? Op Bali heb je voor 50 à 60 euro per maand een hartelijke en toegewijde dame die je 6 of 7 dagen per week verzorgt.”
Daar moet je tegen kunnen Zijn er dan helemaal geen nadelen aan een eigen huis op Bali? Dat hangt van je persoonlijkheid af, zeggen de meeste mensen die je hierover spreekt. Zo moet je leren omgaan met je personeel. Vakantie kennen de Balinezen niet, maar ze hebben wel heel veel feestdagen en ceremonies. Die kondigen ze niet een week van tevoren aan, maar dat komen ze je op de dag zelf even vertellen. Daar moet je tegen kunnen. De vuistregel: je moet op Bali nergens haast mee hebben en dingen nemen zoals ze komen. Huizenbezitters die zelf maar een paar weken per jaar op het eiland zijn, ervaren dat cultuurverschillen de communicatie met Balinezen soms bemoeilijken. Guido van Solinge (30) is orthopedisch chirurg in opleiding, en liet samen met een aantal familieleden in 2006 in de NoordBalinese heuvels zijn Villa Cantik bouwen - die inmiddels in de verkoop staat. Het was aanvankelijk de bedoeling dat zijn moeder en oom er elk jaar een maand of drie
(Ver)huren Veel Nederlanders en andere westerlingen verhuren hun villa’s een deel van het jaar. De tarieven per week voor 4 personen in het hoogseizoen (half juni tot half september, en half december tot half januari) liggen gemiddeld tussen de € 650,- en € 850,-. Tijdens het verblijf kunnen gasten gebruikmaken van de diensten van het personeel (doorgaans inbegrepen in huurprijs), dat onder meer kookt, inkopen doet en de was doet. Soms is ook het ontbijt inbegrepen.
Arts & Auto
Oktober 2010
Foto: ANP
72
zouden overwinteren, maar dat kwam er uiteindelijk niet van. Ook andere familieleden bleken minder van de villa gebruik te maken dan voorzien. De lange reistijd was toch een drempel, en als je niet zelf met regelmaat aanwezig bent, is het lastiger om de contacten ter plaatse goed te onderhouden. “Dan kun je niet controleren of afspraken zijn nagekomen. Telefoon en e-mail zijn niet genoeg: je moet de mensen in de ogen kunnen kijken.” Daarnaast werd Van Solinge een beetje moe van de onpeilbaarheid van de Balinezen en hun onophoudelijke pogingen geld aan buitenlanders te verdienen. “Het komt regelmatig voor dat je geld moet betalen, maar eigenlijk geen idee hebt waarvoor. Of dat ze tweemaal voor hetzelfde doel geld komen ophalen. Als je dan zegt dat je al betaald hebt, wordt dat glimlachend ontkend.” Apotheker Simone Werkhoven (41) heeft haar villa op Bali inmiddels verkocht. Zij ging de cultuurverschillen steeds vaker als onbehaaglijk ervaren. “Op een gegeven moment begon de burgemeester van het nabijgelegen dorp zich met ons personeelsbeleid te bemoeien. Hij had een nichtje en dat moest bij ons komen werken.” Ook het steeds maar verdwijnen van spullen, bijvoorbeeld uit de koelkast, begon haar tegen te staan. “Geen wereldschokkende gebeurtenissen, maar de opeenstapeling van dit soort incidenten, en het feit dat dingen altijd anders gingen dan je dacht te hebben afgesproken, werd op een gegeven moment toch onaangenaam. Wij ervoeren uiteindelijk meer lasten dan lusten op Bali.” -einde
73
“ ” Foto: iStockphoto
Foto: Hans Zeegers
Het komt regelmatig voor dat je geld moet betalen, maar eigenlijk geen idee hebt waarvoor
Grond kopen
Zie ook VvAA reisaanbieding op pag. 86
Buitenlanders kunnen in Indonesië geen land in eigendom krijgen, een zaak die mogelijk in de toekomst gaat veranderen. Wie een huis op Bali wil kopen of laten bouwen, gaat een contract aan met een Balinees (‘naamgever’) op wiens naam de grond komt te staan. Dit kan een projectontwikkelingbedrijf voor u regelen. De naamgever ontvangt van de huiseigenaar een maandelijkse vergoeding van ca. € 20,- en in het geval van verkoop € 2000,-. De grondprijs aan de noordkust is ongeveer € 7500,- per are (100 m2).
Foto: iStockphoto
In het zuiden is de prijs ongeveer het drievoudige. Wie verstandig is, laat zich eerst uitgebreid informeren over de exacte juridische implicaties van de transactie.
Oktober 2010
Arts & Auto
Kunst van nu
Foto: New York Times/HH
74
Arts & Auto
1.
Oktober 2010
