expresso Zondag in de handel: werk- of rustdag?

o s s e r p x e n i g a d Zon

k r we

: l e d n de ha

? g a d t s u of r

Edito De laatste jaren heeft de sector handel heel wat ver­ anderingen ondergaan, zoals het uitbreiden van de openingsuren in de winkels. Ook de arbeidsovereenkomsten worden steeds onzekerder, met een rist deeltijdse banen, met versoepeling van de regels voor studentenarbeid, met uitzendarbeid, enz. Daar komen nog tendensen als selfscanning, e-commerce en franchisering bovenop. En als proef op de som werd het principe van de zondagsrust zwaar versoepeld: sommige ketens openen enkel op zondagmorgen, andere doen hun personeel de hele dag werken, het hele jaar door of in specifieke periodes. Waar dat vroeger de uitzondering was, worden deze praktijken steeds gangbaarder. In de zogenaamde “toeristische” zones en aan de kust is de problematiek van het zondagswerk overal aanwezig, zowel in de grootwarenhuizen als in de kleinhandelszaken.

Zondagsrust zou de regel moeten zijn

Klant is koning, de werknemer in de handel moet alles slikken

Alles op een rijtje

De concurrentie tussen de ketens is hard: de consumenten de mogelijkheid bieden om hun boodschappen te doen op zondag is op korte tijd een “noodzaak” geworden. Dezelfde vaststelling dringt zich op voor de uitgebreide openingsuren en de koopavonden. De druk was nooit hoger voor de werknemers. Zij zien hun flexibiliteit dag na dag toenemen… De werkgevers stellen steeds hogere eisen.

Wij hebben het altijd gezegd: de BBTK is tegen het principe van zondagswerk. Voor ons zou deze dag (zoals oorspronkelijk in de wet was voorzien) een dag moeten blijven die in het teken staat van rust voor alle werknemers. En dat ongeacht hun statuut. Maar deze wet werd langzaam maar zeker ondergraven. Door de evolutie van de samenleving en onder druk uit verschillende hoeken. Ze laat vandaag verschillende vormen van zondagswerk toe. Voor ons staat voorop dat elke beslissing om zondagswerk in te voeren in een handelsbedrijf beperkt, strikt omkaderd, en onderhandeld moet worden met de vakorganisaties. We mogen niet vergeten dat dergelijke veranderingen een erg grote impact hebben op het privéleven van de werknemers. Het fenomeen van het zondagswerk is ook nauw verbonden met andere fenomenen: dat van de franchise en van het bevoegdheidsgebied van de paritaire comités. ‘Franchiseren’ betekent dat grote warenhuisketens winkels openen onder beheer van een zelfstandige. Het gevolg is dat de werknemers in die zogenaamd zelfstandige winkels in een minder voordelig paritair comité terechtkomen dan hun collega’s die binnen de keten werken. De grote groepen staan achter het concept van de franchise. Ze aarzelen niet om op 2 paarden te wedden. Uiteindelijk is het de werknemer die het gelag betaalt. Wat zondagswerk betreft zijn de regels verschillend naargelang het type winkel en de situaties. In sommige gevallen moet de werknemer zich vrijwillig aanbieden, in andere niet. Het is niet altijd makkelijk om door de bomen het bos te zien en te weten wat is toegelaten. In deze Expresso geven we een overzicht van je rechten in deze materie. In welke gevallen is zondagswerk toegestaan? Geldt dit voor jou? Kan je werkgever je verplichten op zondag te werken? Tegen welke voorwaarden?

JAN DE WEGHE Federaal secretaris

2 B B T K | Expresso Ha n d el | Zon d a g i n d e h a n d el : wer k- o f r u std a g? | 0 4 /2 0 1 4

MYRIAM DELMÉE Ondervoorzitter

Zondag in de handel Is zondagswerk toegelaten?

De wet op de zondagsrust en het verbod om op zondag te werken is ingevoerd door het Belgisch parlement in 1905. Sindsdien werden steeds meer uitzonderingen en afwijkingen op dit principe toegestaan. Vandaag mogen sommige types handelszaken op zondag openen en werknemers tewerk­ stellen, onder welbepaalde voorwaarden. We kunnen zeggen dat er 3 vormen van zondagswerk bestaan: het hele jaar door, sommige specifieke zondagen tijdens het jaar en in de toeristische centra, luchtkuuroorden en badplaatsen.

In welke gevallen moet ik alle zondagen van het jaar werken? Voor sommige types handelszaken en duidelijk omschreven evenementen is zondagswerk de hele dag toegestaan. En dit gedurende het hele jaar. Voor andere handelszaken is zondagswerk enkel ’s ochtends toegestaan, het hele jaar door.

Welke types winkels mogen ‘s zondags de hele dag openen het hele jaar door? Slagerijen, bakkerijen en banketbakkerijen; Voedingswinkels die minder dan 5 werknemers per winkel in dienst hebben; Tankstations; Dagbladondernemingen; Winkels van genees- en heelkundige toestellen; Tabakswinkels; Winkels van natuurlijke bloemen; Meubelwinkels en winkels van tuinartikelen (op voorwaarde dat ze niet meer dan 40 zondagen per jaar openen) Tijdens salons, tentoonstellingen, musea, handels-, industriële of landbouwbeurzen, markten, optochten en sportevenementen die buiten het bedrijf plaatsvinden.

Welke winkels mogen het hele jaar openen op zondagvoormiddag? In de andere winkels is zondagswerk enkel toegestaan ‘s morgens – van 8 u. tot 12 u. – op voorwaarde dat zij hun deuren op maandagochtend niet vóór 13 u. openen.

Mijn werkgever wil me bepaalde zondagen tijdens het jaar doen werken (feestperiode, tijdens de koopjes, enz.) Mag dit? In de handel kan de werkgever beslissen om 3 zondagen per jaar te openen en personeel tewerk te stellen. Dit kan enkel op vrijwillige basis. De werkgever moet de Inspectie van Sociale Wetten hierover 24 uur op voorhand inlichten. Bovenop deze 3 zondagen komt nog een afwijking voor 3 bijkomende zondagen per jaar naar keuze van de werkgever. Dit op voorwaarde dat er een CAO (een collectieve arbeidsovereenkomst, da’s een akkoord tussen werkgevers en vakbonden) is dat de arbeids- en loonvoorwaarden voor deze prestaties regelt. Dat mag een sector- of bedrijfs-CAO zijn, of indien er geen akkoord in de ondernemingsraad of in de syndicale afvaardiging is, een individueel reglement. Het loon moet eveneens minstens 100% hoger liggen dan wat er voor weekprestaties wordt betaald.

Ik werk in een toeristisch centrum, een badplaats of een luchtkuuroord. Moet ik op zondag werken? Als je in een toeristisch centrum, een badplaats of luchtkuuroord werkt, kan je werkgever je tewerkstellen op de zondagen van 1 mei tot 30 september, tijdens de kerst- en paasvakantie en gedurende 13 andere zondagen per jaar. Opgelet, om als dusdanig te worden erkend, moet aan een aantal door de wet opgelegde voorwaarden worden voldaan.

Wat wordt beschouwd als een toeristisch centrum, een badplaats of luchtkuuroord? Opdat een gemeente als een toeristisch centrum zou worden beschouwd moet aan een aantal specifieke voorwaarden over de toeristische aspecten zijn voldaan. De lijst van toeristische centra vind je online, op de site van het FOD Werk. Surf naar

http://www.werk.belgie.be/WorkArea/ DownloadAsset.aspx?id=34880 om ze te vinden. Als je meer wil weten over je rechten kan je je wenden tot je gewestelijke BBTK-afdeling. Ook de luchtkuuroorden moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen. En de badplaatsen moeten ten slotte op minder dan 5 km van de kust gelegen zijn.

Kan mijn werkgever me verplichten op zondag te werken? Alles hangt af van de situatie waarin je je bevindt. Wil je weten wanneer je moet werken en of zondagswerk al voorzien is in je bedrijf, neem dan een kijkje in je arbeidsreglement.

04/ 201 4 | Zo n d a g i n d e h a n d e l : wer k- o f r u std a g? | E x p res s o H a n d el | B B T K 3

Zondag in de handel De werkgever die personeel op zondag wil invoeren is verplicht om deze wijziging van de uurroosters (en dus ook de wijziging van het arbeidsreglement) aan het personeel mee te delen. Op dat moment kun jij als werknemer reageren. Je werkgever kan het arbeidsreglement (en dus ook de uurroosters) immers enkel wijzigen als de werknemers geen bezwaren hebben ingediend. Als je in deze situatie verkeert, neem dan gerust contact op met je syndicale afvaardiging of je gewestelijke BBTK-afdeling. In sommige paritaire comités en bedrijven bestaan hier collectieve arbeidsovereenkomsten over. Zij bepalen op welke manier het personeel op zondag aan het werk kan worden gezet. Wettelijk gezien moet werken in het kader van een opening op specifieke zondagen in het jaar (de beruchte 3 + 3 zondagen) absoluut op vrijwillige basis gebeuren. In alle andere gevallen kan je op zondag tewerkgesteld worden.

Het College van Burgemeester en Schepenen kan, in uitzonderlijke omstandigheden of ter gelegenheid van jaarbeurzen en jaarmarkten, afwijkingen toestaan. En dat zowel op de wekelijkse rustdag als op de sluitingstijden van de winkels gelegen in zijn gemeente.

Moeten de regels over het zondagswerk opgenomen worden in het arbeidsreglement? Ja, het arbeidsreglement moet de uurroosters weergeven. De werkgever die personeel wil tewerkstellen op zondag is verplicht om deze wijziging van uurroosters mee te delen aan het personeel. Hij moet het arbeidsreglement van het bedrijf in die zin aanpassen. Hij mag het arbeidsreglement (en dus ook de uurroosters) enkel wijzigen als er geen bezwaren werden ingediend door de werknemers.

Voor de BBTK moet het principe van de vrijwilligheid verzekerd en volkomen gewaarborgd blijven, zonder het minste onderscheid in functie. Dit geldt eveneens voor de nieuwe werknemers. Als ik op zondag werk, heb ik dan recht op extra compensatie? Alles hangt af van je situatie. Sommige bedrijfsCAO’s voorzien regelmatig hogere loontoeslagen voor zondagswerk. Informeer je bij je BBTKafgevaardigde of -afdeling.

Krijg ik een rustdag nadat ik op zondag heb gewerkt? Als je op zondag werkt moet je binnen de 6 dagen die volgen op het zondagswerk inhaalrust toegekend krijgen. Duurt het uitgevoerde werk minder dan 4 uur, dan heb je automatisch recht op een halve dag inhaalrust. Duurt het werk langer dan 4 uur, dan heb je recht op een volledige dag inhaalrust. Een winkel moet gedurende een ononderbroken periode van 24 uur gesloten zijn. Dit noemt men de wekelijkse rustdag. Die dag moet gedurende een periode van minstens 6 maanden op dezelfde dag vastgelegd worden. Als je in een handelszaak werkt die elke zondagmorgen open is, legt de wet op dat de winkel de volgende dag niet vóór 13 u. kan openen.

04/ 201 4 | Zo n d a g i n d e h a n d e l : we r k- o f r u std a g? | E x p res s o H a n d e l | B B T K 4

Besluit Het zondagswerk, dat in meerdere gevallen is toegestaan, is vandaag een realiteit in de handel. Voor de BBTK moeten deze materie, de omkadering en de grenzen ervan strikt in handen blijven van de sociale gesprekspartners. Er kan geen sprake van zijn dat een regering zich opnieuw mengt in dit dossier. Elke uitbreiding van het zondagswerk zou verplicht besloten moeten worden via het sociaal overleg. Indien je werkgever je vraagt op zondag te werken, ga dan gerust praten met je syndicale afvaardiging of je gewestelijke BBTK-afdeling. Zij zullen je inlichten en jouw belangen en die van je collega’s zo goed mogelijk verdedigen. In ieder geval is ons standpunt over het onderwerp duidelijk. Zondagswerk moet beperkt en uitzonderlijk blijven. Dat is ook onze heldere boodschap aan de politiek verantwoordelijken. We moeten uiterst waakzaam blijven voor bepaalde tendensen die steeds verder toenemen. Dit is bijvoorbeeld het geval voor de uitbreiding van de zogenaamde “toeristische” zones. Steeds meer gemeentes vragen zo’n erkenning aan om op zondag te kunnen openen. Ook al hebben ze niet noodzakelijk een echt toeristisch karakter. De voorwaarden die de wet hieromtrent oplegt moeten worden verstrengd. Er moet ook bijzondere aandacht worden besteed aan de WIE?

‘gefranchiseerde’ winkels. Zo’n winkels nemen het vaak niet zo nauw met de wetgeving en openen vrolijk heel de dag door (terwijl enkel zondagvoormiddag is toegelaten). Er is dan ook slechts een geringe controle door de sociale inspectie en een beperkte aanwezigheid van de vakbonden in die zaken. Er kan geen sprake van zijn om het zondagswerk in de solden te zetten. Volgens de BBTK moeten hieromtrent een aantal basisprincipes worden nageleefd. En wij zullen ervoor zorgen dat dit ook gebeurt! Het principe van de vrijwilligheid moet absoluut en gewaarborgd zijn. Op zondag gepresteerde uren moeten binnen voltijdse werkweek vallen voor de voltijdse werknemers. Voor de deeltijdse werknemers moeten het bijkomende uren vormen. Bespreken via sociaal overleg. Een gewaarborgd aantal verlofweekends als tegenprestatie

Twijfel je over je rechten, heb je nood aan tips of informatie, wend je dan tot je gewestelijke BBTK-afdeling of tot je syndicale afvaardiging. WANNEER?

Slagerijen, bakkerijen, banketbakkerijen, voedingswinkels die minder dan vijf werknemers per winkel in dienst hebben, tankstations, dagbladondernemingen, winkels van genees- en heelkundige toestellen, tabakswinkels, winkels van natuurlijke bloemen, meubelwinkels en handelszaken in tuinartikelen, beurzen, salons, tentoonstellingen buiten het bedrijf enz.

Alle zondagen van het jaar.

TOERISTISCHE ZONES

Winkels gelegen in als toeristische zone erkende gemeentes.

De zondagen van 01/05 tot 30/09 en tijdens de kerst- en paasvakantie + 13 zondagen/ jaar.

BADPLAATSEN

Gelegen op minder dan 5 km van de kust.

SPECIFIEKE HANDELSZAKEN

VOORWAARDEN? Meubel- en doe-het-zelfzaken: max 40 zondagen/jaar.

De hele dag.

LUCHTKUUROORDEN

“Toeristische” criteria moeten gerespecteerd worden.

Specifieke criteria.

ANDERE TYPES HANDELSZAKEN

Alle zondagen van het jaar. ‘s morgens.

Regel sluiting van 24 u.

ANDERE TYPES HANDELSZAKEN

Maximum 3 + 3 zondagen per jaar.

Werknemers moeten zich vrijwillig aanbieden + naleving van bepaalde voorwaarden (sociale inspectie inlichten, sector- of bedrijfs-CAO, akkoord in de OR of SA, individuele regeling).

De hele dag.

04/ 201 4 | Zo n d a g i n d e h a n d e l : wer k- o f r u std a g? | E x p res s o H a n d el | B B T K 5

Heel simpel: het volstaat onderstaand formulier in te vullen en terug te bezorgen aan jouw BBTK-afgevaardigde of in één van onze regionale kantoren (adressen hieronder). Je kan ook op onze website www.bbtk.org lid worden. Naam ��������������������������������������������������������������������������������

Je statuut :

Voornaam �������������������������������������������������������������������������

c Bediende voltijds

Geslacht c Man c Vrouw

c Bediende deeltijds

Geboortedatum cc/cc/cccc

c Werkzoekende

Rijksregisternummer cc cc cc-ccc cc

c Student

Adres ��������������������������������������������������������������������������������

c Andere

Postcode cccc Gemeente �����������������������������������������

Bedrijf ������������������������������������������������������������������������������

Taal c FR

Adres �������������������������������������������������������������������������������

c NL c Andere

E-mail ��������������������������������������������������������������������������������

Postcode cccc Gemeente ���������������������������������������

Telefoon/GSM �������������������������������������������������������������������

Telefoon ���������������������������������������������������������������������������

Onze gewestelijke kantoren AALST - DENDERMONDE RONSE - OUDENAARDE Houtmarkt 1 • 9300 Aalst T +32 53 72 78 43 [email protected] ANTWERPEN Van Arteveldstraat 9/11 2060 Antwerpen T +32 3 220 69 00 [email protected] BRUGGE Zilverstraat 43 • 8000 Brugge T +32 50 44 10 21 [email protected] BRUSSEL HALLE VILVOORDE Jozef Stevensstraat 7 • 1000 Brussel T +32 2 519 72 11 [email protected]

Edingensesteenweg 16 1500 Halle T +32 2 356 06 76 [email protected] Mechelsestraat 6 (1ste verdieping) 1800 Vilvoorde T + 32 2 252 43 33 [email protected] GENT Ons Huis - Vrijdagmarkt 9 9000 Gent T + 32 9 265 52 70 [email protected] KEMPEN Grote Markt 48 2300 Turnhout T + 32 14 40 03 75 [email protected]

KORTRIJK Conservatoriumplein 9 bus 2 8500 Kortrijk T +32 56 26 82 43 [email protected]

MECHELEN H. Consciencestraat 33 2800 Mechelen T +32 15 42 11 60 [email protected]

LEUVEN Maria-Theresiastraat 99 3000 Leuven T +32 16 31 62 50 [email protected]

OOSTENDE-ROESELARE-IEPER J. Peurquaestraat 1 bus 12 8400 Oostende T +32 59 70 27 29 [email protected]

LIMBURG Prins Bisschopssingel 34 bus 1 3500 Hasselt T +32 11 26 09 00 [email protected]

WAASLAND Mercatorstraat 90 9100 Sint-Niklaas T +32 3 776 36 76 [email protected]

V.U.: Jan De Weghe & Myriam Delmée | BBTK | Hoogstraat 42 - 1000 Brussel | 04/2014 | Beelden © fotolia | © BBTK | © Kroll | 14017-AMLN

Lid worden bij BBTK