Let op! Gelieve uw aanmelding voor de excursies te doen bij voorkeur per e-mail, voor vrijdagavond 18.00 uur. Telefonisch (als e-mail niet lukt) op vrijdagavond tussen 18.30 en 19.30 uur, Bij Kjell Nilsen 06-18388573 Bij geen gehoor bij Margreeth Kersbergen 010-2656136 E-mail:
[email protected] Gaarne bij opgave vermelden of u met eigen auto komt en/of hoeveel mensen er kunnen meerijden.
MEDEDELINGENBLAD AFDELING IJSSEL EN LEK MEI – JUNI – JULI 2010 21e jaargang nr. 2
Excursieprogramma mei, juni en juli 2010. De vertrektijd voor de excursies is 08.30 uur. 1 mei
Programma in het kort: 1 8 15 21 22 27 31 5 12 17 19 21 25 26 3 10 17 24 30 31
mei mei mei mei mei mei mei juni juni juni juni juni juni juni juli juli juli juli. juli juli
2
aug.
Deurnese Peel Zouwe Boezem Lingebos Openbare excursie: Het Schollebos Labbegat Weekend Eifel Werkgroepavond: biezen Kampina Hoge Veluwe o.l.v. Rienk Jan Bijlsma Utrechtse Heuvelrug, nachtzwaluwen Buitengoor Werkgroepavond: zeggen Openbare excursie: Het Loetbos Kop van de Oude Wiel Cadzand Zeeuws Vlaanderen Leersumse Veld Duinen Voorne Leemputten Ermelo Openbare excursie: De Kleine Zaag Limburg Roer, gaffellibel, zuidelijke oeverlibel Werkgroepavond: composieten
De Deurnese Peel maakt deel uit van wat ooit een groot hoogveengebied was dat 30.000 ha besloeg. Nu bestaat het uit afwisselend moerassen, veenplassen, heide-velden en bossen. Hier zagen we vaak al aan het begin van de wandeling Noordse witsnuitlibellen. Dan moeten we de laarzen aan. Het is even doorzetten maar dan kun je genieten van het prachtige hoogveenlandschap. Hier kunnen we de smaragdlibel aantreffen. In dit gebied maken we ook een goede kans om een aantal mossen met kapsels te vinden zoals puntmos en sikkelmos. Let op: laarzen mee! 8 mei De Zouwe boezem is in de veertiende eeuw gegraven voor de afwatering van de polders. Het gebied bestaat uit een boezem met boezemlanden, open water, rietland en een groot aantal sloten. Er is ook nog een gedeelte met riet- en griendteelt. In de boezem groeien grote boterbloem, moeraswolfsmelk en groot blaasjeskruid .Er leven veel vogels, we gaan op zoek naar de blauwborst, de zwarte stern, de purperreiger en de roerdomp.
1
15 mei Het Lingebos is een ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden aangelegd bos. Tegenwoordig dient het ook om de recreatiedruk op de rivier de Linge te beperken. Het gebied bestaat uit een groot loofbos, grienden, waterpartijen omringd door weiland. In de omgeving leven purperreigers en broeden zwarte sterns. We horen ook vaak de wielewaal en de gekraagde roodstaart. In deze periode is het gebied rijk aan oranjetipje en aardbeivlinder. 22 mei Het Labbegat bij Sprang Capelle onder leiding van Ad Wagemakers. Dit gebied herbergt bijzondere flora en fauna. Dit keer hebben we vooral oog voor de bloeiende zeggen en russen. We gaan op zoek naar een van de weinige populaties van de dennenwolfsklauw in Nederland maar we genieten ook van de beenbreek. We zoeken naar vele mooie waarnemingen waaronder de vertakte vorm van haarmossen, grote viltmuts en hoogveenveenmos.
kans om diverse orchideeën in bloei aan te treffen o.a. vliegenorchis, groene nachtorchis, aangebrande orchis en vogelnestje. Aanmelden is niet meer mogelijk. 5 juni De Kampina is een bekend gebied maar biedt ons toch telkens weer verrassingen. We wandelen langs de Beerse en over de prachtige heide en hier maken we kans op leuke libellen zoals de weidebeekjuffer, de beekrombout en de blauwe breedscheenjuffer. We letten ook op de prachtige voorjaarszang van de aanwezige zangvogels. Het afwisselende landschap biedt de mogelijkheid om een mooie wandeling te maken. 12 juni We bezoeken de Hoge Veluwe vanaf de ingang Schaarsbergen. We maken een wandeling door dit mooie gebied onder leiding van RienkJan Bijlsma. We gaan wandelen door natte heide, vennen en door stuifzand. We hopen de aardbeivlinder te zien en gaan op zoek naar de heidezegge, kleine schorseneer en de maanvaren. Verder hopen we de adder en de zandhagedis te zien. Hier kunnen we ook de boomleeuwerik horen. Er moet toegang betaald worden voor dit terrein.
dennen wolfsklauw, foto Kjell Nilsen zandhagedis, foto Kjell Nilsen
27 mei 27 t/m 30 mei. Na de succesvolle lange weekenden van de afgelopen jaren, het prachtige Texel ligt ons nog vers in het geheugen, organiseren we ook dit jaar weer een lang weekend naar de Eifel. We zullen overnachten (3 nachten) in hotel Assion en daar gedurende 3 dagen in gevarieerde biotopen wandelen. Hierbij hopen we veel typische kalkminnende soorten te vinden. We denken hierbij aan kalkdikkopje, sleutelbloemvlinder en veldparelmoervlinder. We maken 2
17 juni (Donderdagavond) We gaan naar een terrein op de Utrechtse Heuvelrug om te gaan luisteren naar de roep van de nachtzwaluw. Voor wie dit nog niet eerder heeft meegemaakt is het een unieke ervaring. Let op vertrek 19.00 uur
3
19 juni
3 juli
Het Buitengoor bij Mol in België is een moerassig terrein van ongeveer 40 ha. In Europa is het een uniek gebied door zijn bijzondere flora. Het meest kenmerkend is de alpenrus. Maar er komen veel voor Nederland bijzondere planten voor. Deze soortenrijkdom wordt voornamelijk veroorzaakt door de zeer voedselarme kwel. We verwachten diverse soorten wollegrassen en blaasjeskruiden. Jan Dirkx zal ons weer op vakkundige wijze door het moeilijk begaanbare terrein loodsen. We gaan die middag ook nog naar het nabij gelegen Den Diel waar we gaan genieten van de vele libellensoorten die daar voorkomen. Het is nat en moeilijk begaanbaar terrein, dus laarzen mee.
We gaan bij Cadzand op zoek naar de gaffelwaterjuffer. Dit is een van de weinige plaatsen waar hij voorkomt. We zullen ook nog naar het Zwin gaan en van de zilte flora genieten. Het Zwin is een verzande zeearm en bestaat uit schorren, strand, duinen en een slufter. Er zijn hier veel kustvogels. Let op vertrek om 07.00 uur!
26 juni De Kop van de Oude Wiel maakt deel uit van de Sliedrechtse Biesbosch. Het is een afwisselend landschap met hooilanden, bosjes en plassen. Het gebied heeft nog een agrarische functie. We gaan op zoek naar een bijzonder fenomeen: het uitsluipen van de rivierrombout. De larve leeft in grote rivieren en de libel sluipt op het strand uit. Tot begin jaren 90 was deze libel in Nederland uitgestorven en hij heeft een spectaculaire opstanding beleefd. We kunnen ook genieten van de bijzondere planten zoals de geoorde zuring en de rode bremraap die op sikkelklaver parasiteert. Omdat het een eiland is worden we door de palingvisser met zijn boot overgezet en later weer opgehaald. Het aan land gaan vergt wat evenwichtskunst.
10 juli Het Leersumse Veld op de Utrechtse Heuvelrug is een restant van een heidegebied dat omringd is door een uitgestrekt bos. In het heidegebied liggen enkele vennen die een interessante libellenpopulatie herbergen met 4 soorten pantserjuffers. Overige interessante waarne-mingen kunnen zijn: de geoorde fuut en het duivels naaigaren. 17 juli In de duinen van Voorne zijn een aantal natte duinvalleien interessant vanwege enkele bijzondere planten. We vertrekken vanaf de Tenellaplas en zoeken eerst de moerasgamander. We maken een flinke wandeling en bezoeken nog enkele terreinen waar we de herfstbitterling en de slanke gentiaan verwachten. Natuurlijk zijn er ook de nodige vlinders en libellen te zien. 24 juli De Leemputten van Ermelo zijn in het verleden gebruikt voor de winning van leem. Hierdoor is een afwisselend landschap ontstaan met plassen, bossen en heiden. In het verleden vonden we hier de gevlekte orchis en de welriekende nachtorchis maar ook de vlozegge en het dwergvlas. We gaan nu ook op zoek naar de draadgentiaan. Het gebied biedt ook leuke vlinders zoals het gentiaanblauwtje en de het heideblauwtje. We kunnen ook de beekoeverlibel aantreffen.
Uitsluipen van rivierrombout, foto Martin van Rees
heideblauwtje, foto Jan Willem de Jong
4
5
31 juli
Vrijdagmorgen 25 juni.
We gaan deze excursie naar twee gebieden in Limburg. We hopen hier twee bijzondere libellen te ontdekken. We gaan bij Paarloo-Roer op zoek naar de gaffellibel en bij het landgoed Hoosden bij SintOdiliënberg gaan we op zoek naar de zuidelijke oeverlibel. Let op vertrek om 07.00 uur.
Naar het Loetbos. We verzamelen bij het kanocentrum, dat ligt bij de Provinciale weg naar Schoonhoven, tegenover de afslag naar Lekkerkerk. Brug over de Loet en dan meteen rechtsaf. Vrijdagmorgen 30 juli. Naar de Kleine Zaag (Krimpen a/d Lek). Verzamelen om 10.00 uur bij de ZHL-ingang ten westen van de autosloperij.
Openbare excursies 2010. In april gaan we weer van start, nu niet meer samen met de SNC maar op eigen kracht. Anneke van den Berg heeft hiervoor, eerst jarenlang als vrijwilligster, de laatste jaren als natuurgids voor de SNC, samen met Joke Anema deze excursies mede geleid. We pakken nu zelf de draad weer op en Joke krijgt bij de organisatie de hulp van Jan Willem de Jong. Algemene informatie: De data zijn doorgaans gepland op de laatste vrijdag voor de werkgroepavond. De excursies beginnen 's morgens om 10.00 uur en duren ongeveer 2 uur. De excursies zijn gratis, ook voor niet-leden, bij de laatsten wordt gehoopt op een vrijwillige bijdrage voor de club-kas. Aanbevolen wordt om een loupe en/of verrekijker mee te nemen. De openbare excursies: Vrijdagmorgen 23 april. Het Krimpenerbos (EZH-bos). We verzamelen bij restaurant Breeka, dat ligt aan de Provinciale weg naar Schoonhoven, tegenover de afslag naar Krimpen aan de Lek.
Werkgroepavonden We zullen proberen een deel van de avond thematisch te besteden. Tijdens deze werkgroepavonden kunnen we onder begeleiding proberen zelf te determineren. Er zijn microscopen en een binoculair aanwezig. Tevens zijn er voldoende determineer- en naslagwerken aanwezig. We kunnen aan de hand van meegebracht materiaal, dat kunnen planten, mossen of paddenstoelen zijn, proberen deze te determineren. Yvonnne de Boer heeft hiervoor ruimte bij haar thuis beschikbaar gesteld. Het adres is Plantsoenstraat 1, 2902 HL Capelle aan de IJssel. Tel. 010 4517453 De data voor de werkgroepavonden zijn; 31 mei onderwerp: biezen 21 juni onderwerp: zeggen 02 aug. onderwerp: composieten U kunt ook zelf materiaal meenemen ter determinatie.
Vrijdagmorgen 21 mei. Het Schollebos in Capelle a/d IJssel. We verzamelen bij het Pannenkoekenhuis, Bermweg no. 133.
6
7
Klein en groot hoefblad (eind maart 2010) Zéér vroege voorjaarsbloeiers, waarvan de eerste zelfs al bloeit vóór de bladeren verschijnen. Ze lijken heel verschillend maar hebben toch een aantal bijzondere eigenschappen gemeen. De bloemstengels hebben geen normale bladeren maar zijn bezet met bladachtige schubben. De echte bladeren komen grotendeels later, zijn grondstandig, en vooral de grootste doen soms denken aan Rabarber. Bij beide planten is het interessant om op zoek te gaan naar de mannelijke en vrouwelijke eigenschappen.
Klein Hoefblad heeft een hartje van buis-bloemen en daaromheen straal-bloemen. De buisbloemen zou je tweeslachtig kunnen noemen maar ze hebben een mannelijke functie. Ze bevatten meeldraden (dat is dus normaal), maar de stamper is knotsvormig en dient slechts als stuifmeel-veger en niet voor de voortplanting. De lintbloempjes zijn vrouwelijk en hebben heel fijne draadvormige stampers met een gespleten stempeltje om het stuifmeel op te vangen. Alleen deze maken dus zaad (nootjes). Na de bloei gaat het hoofdje eerst hangen, bij het rijpen van de nootjes staat het weer rechtop. Dan lijkt het, door de bolvormige "pluizenbol" alsof de hele bloembodem vrucht draagt, maar in het midden waar de “mannetjes” hebben gezeten blijkt deze bij doorsnijden steriel. klein hoefblad
Groot Hoefblad gaat nog wat verder. Daar zijn de bloemhoofdjes nog weer verzameld in eivormige trossen. En daarvan zijn er twee soorten. De "mannelijke" (functioneel mannelijke) hebben bloempjes die te vergelijken zijn met de buisbloemen van Klein Hoefblad. Beide hebben een echt "bloemmodel" met 5 slippen die lijken op kroonbladen. Alléén die "mannetjes" bevatten ( net als bij Klein Hoefblad ) nectar. In jonge toestand zijn deze "mannelijke" bloemtrossen forser en steviger en wat paarser van kleur dan de "vrouwelijke". Hun is echter geen lang leven beschoren: als de stuifmeelafgifte voltooid is en de bloemen uitgebloeid 8
zijn verleppen ze. De functioneel "vrouwelijke" planten (vaak met pluimen i.p.v. trossen, dan zijn de steeltjes van de hoofdjes nog weer vertakt) zijn in hun jeugd kleiner en fijner dan de "mannetjes". De wittige buisbloempjes hebben net als de lintbloemen van het Klein Hoefblad heel fijne stampers en stempels. Daarbij zit in het hartje 1 (soms 2) vijfslippig "manachtig" bloempje, dat echter veel kleiner is dan die van zijn soortgenoten en geen stuifmeel bevat. Deze heeft echter wèl een functie, "hij" bevat namelijk nectar, wat alle vrouwelijke bloempjes missen. Dient dus voor bezoek van insecten en dus toch voor bevruchting. De "vrouwtjes" hebben nu nog wèl een taak : die van voortplanting. Ze blijven hard doorgroeien om boven het blad uit te blijven steken en kunnen zo flink lang worden. Maar.. voor zover ik heb kunnen waarnemen alle moeite voor niets - ik heb nog nooit fertiel zaad gevonden. Echter - geen nood - via vegetatieve voortplanting (door wortelstokken) kan de plant zich flink verspreiden en zo vinden we vaak uitgebreide vegetaties van allemaal hetzelfde "geslacht". Mocht het de arme lezer inmiddels duizelen, die hoeft zich niet te schamen, dit wonderlijke Groot Hoefblad heeft ook de grote Linnaeus in de war gebracht, die maakte er twee soorten van. En wie aan bovenstaande nog niet genoeg heeft leze de Oecologische Flora, deel 4 - p. 86 e.v.. groot hoefblad
Koos Oosterlaan liet ons op 17 febr. jl. al wat beelden zien van deze boeiende materie, momenteel, (ik schrijf dit eind maart), valt een en ander buiten in de natuur te bewonderen. Ik wens mogelijk geïnteresseerden veel succes met hun waarnemingen. Met een groene groet van Joke Anema-Balke.
9
Algemene gegevens voor excursies Aanmelden vooraf is noodzakelijk. Aangeraden wordt om het volgende mee te nemen: voedsel, drinken, lidmaatschapskaarten van Natuurmonumenten en/of het Zuid-Hollands landschap. Laarzen en/of regenkleding zijn, al naar gelang de weersomstandigheden en de gesteldheid van het te bezoeken terrein, zeer nuttig. Er zijn excursies die een halve of een hele dag duren. Indien niet anders vermeld duren de excursies de gehele dag. We maken gebruik van auto’s. We willen met zo min mogelijk auto’s vertrekken. Dus als het even kan stap dan bij elkaar in de auto en laat de eigen wagen op de parkeerplaats staan. Adviezen inzake het meerijden in auto’s. Het vervoer van passagiers tijdens excursies die door onze afdeling worden georganiseerd dient geheel vrijwillig en kosteloos te geschieden in verband met de aansprakelijkheid. Een tegemoetkoming in de kosten van vervoer mag uitsluitend aan het einde van de rit aan de orde komen. De hoogte van zo’n bijdrage mag maximaal 0,05 euro per gereden km per persoon bedragen. In geval van schade ten aanzien van de medepassagiers dient duidelijk aan de verzekeringsmaatschappij te worden opgegeven dat het meerijden geheel vrijwillig en kosteloos geschiedde. In geval van schuld van de eigenaar/bestuurder vallen de aanspraken van de medepassagiers onder de verplichte W.A.M. verzekering. Mochten er zich ondanks deze toelichting toch moeilijkheden met een verzekeringsmaatschappij voordoen over deze materie, dan is het gewenst om naast de behandeling door de assurantie-adviseur, ook het Algemeen Secretariaat van de KNNV in te schakelen voor nader advies. Het is gewenst dat elke automobilist die passagiers meeneemt, in zijn of haar verzekeringspakket een inzittendenongevallenverzekering heeft. Enkele verzekeringsmaatschappijen hebben zo’n verzekering automatisch in hun pakket opgenomen, bij anderen kan deze speciaal worden afgesloten. Alle excursies zijn op een zaterdag. We vertrekken om 08.30 uur per auto vanaf het Metrostation Capelse Brug, tenzij anders aangegeven bij de betreffende excursie.
10
Het bestuur van de KNNV afdeling IJssel en Lek bestaat uit: Voorzitter
Margreeth Kersbergen
Bernsteinstraat 2
2901 JH Capelle a/d IJssel
010-2656136
Secretaris/ ledenadministratie
Geert Boerma
Vondellaan 26
2902 AS Capelle a/d IJssel
010-284 7791
Penningmeester
Yvonne de Boer
Plantsoenstraat 1
2902 HL Capelle a/d IJssel
010-4517453
Natuurhistorisch secretaris
Kjell Nilsen
Westerstraat 20J
3016 DH Rotterdam
06-18388573
Algm. bestuurslid
Wil Reimers
Hoogstraat 98d
3011 PT Rotterdam
010-4112899
Lidmaatschap: De kosten van het lidmaatschap bedragen € 27,00 per kalenderjaar. Voor huisgenootleden bedraagt het lidmaatschap € 11,50 per kalenderjaar. Voor leden van andere afdelingen € 12,50. Jeugdleden € 15.00. Dit bedrag kan worden gestort op: ING-bank nr 2825797 t.n.v. KNNV afd.IJssel en Lek te Capelle a/d IJssel. Opzegging van het lidmaatschap dient te geschieden vóór 1 november. Werkgroepavonden: Adres: Plantsoenstraat 1, 2902 HL Capelle a/d IJssel, Aanvang 20.00 uur. Informatie: 010-4517453 Redactie Samengesteld blad: Martin van Rees en Kjell Nilsen, Westerstraat 20j, 3016 DH Rotterdam, 010-4117730. Uw bijdrage aan het Samengesteld Blad zien wij graag vóór of uiterlijk op 1 juli 2010 op het redactieadres of op e-mailadres:
[email protected] Webmaster: Martin van Rees, Westerstraat 20j, 3016 DH, Rotterdam Internet adres afdeling IJssel en Lek: http://www.knnv.nl/ijsselenlek Lezingen, dia-avonden en cursussen. Deze vinden plaats op woensdagavonden in Sociëteit Torenhof, Torenhof 1, te Capelle a/d IJssel. 010-4500277. Aanvang van de activiteiten is om 20.00 uur, de zaal is open vanaf 19.30 uur.
11
