Everything you always wanted to know about urinary catheterisation but were afraid to ask

“De piskijker” Joos van Craesbeeck °1605 Neerlinter †1661 Brussel

Everything you always wanted to know about urinary catheterisation but were afraid to ask … Dr. W. Kerckhaert urologie UZ Gent

1

indeling • de verschillende catheters – waarover praten we • complicaties catheters • PUBS syndroom • catheterwissel - troubleshooting • intermittente catheterisatie • catheterbeleid

waarover praten we ? nefrostomie ureterocutaneostomie cystostomie transurethrale sonde

2

nefrostomie

nefrostomie • punctienefrostomie : – onder loc anaesthesie – kleine charrière – moeilijke vervanging – mandrin – dislocatie

3

nefrostomie • ballonnefrostomie : – alg narcose – puncteren en opdilateren – grotere charriere – vlotte vervanging – geen dislocatie

nefrostomie • oncomfortabel voor patiënt • chronische pyelonefritis • koorts en frissons bij belemmerde afloop • nefrolithiasis • wissel om de 6 weken

4

nefrostomie – de problemen • • • •

hematurie na nefrostomiewissel pijn en huidirritatie thv insteekplaats chronische nierinfectie koorts-frissons-sepsis controleer afloop !!!!

nefrostomie – de problemen • koorts-frissons-sepsis – controleer afloop – vlot in- en uitspoelen 5cc fysiologisch – vermoeden van dislocatie = doorverwijzing – vlot spoelen en doorgankelijke katheter = korte kuur AB – doorverwijzen bij septicemietekenen

5

ureterocutaneostomie


bilat cutaneo

end to side unilat

6

ureterocutaneostomie • bilaterale cutaneostomie twee stomazakjes • unilaterale dubbele cutaneostomie één stomazakje • unilaterale end-to-side geponteerde cutaneostomie één stomazakje (maar moeilijke catheterwissel)

ureterocutaneostomie • • • •

eenvoudige procedure minder morbiditeit (geen darmchirurgie) stenose stomie enkel geïndiceerd bij – slechte prognose – belangrijke co-morbiditeit

7

ureterocutaneostomie • het probleem : stenose thv huid geïntubeerde stomie • catheterwissel om de 6 weken • chronische pyelonefritis - lithiasis • deterioratie nierfunctie


silicone drain ch 8,10,12 of 15

8


ureterocutaneostomie ureteraalcatheter

9



10


transurethrale sonde

11

transurethrale blaassonde • minderheid patiënten met verblijfscatheter ??? • status na – radicale prostatectomie – urethroplastie met vrije ent of end-toend anastomose – blaaslek na TUR blaas – retentie …

historiek • > 1920 : Foley : catheter met ballon open systeem bacteriurie na 4 dagen • > 1950 : gesloten cathetersysteem • > 1960 : plastic collectorzakken aan de sondes bacteriurie na 30 dagen

12

transurethrale blaassonde • • • • • • •

derivatie van korte duur hematurie blaasspasmen – infectie suprapubische pijn cave urethrastrictuur correcte fixatie sonde vervangen om de 3 weken

bacteriurie • toegangspoort :

– ascenderende infectie naast de sonde – (openen gesloten systeem)

• duur catheterisatie belangrijkste risicofactor • incidentie bacteriurie 3-10% per dag bij gesloten systeem J.W.Warren, R. Platt, R.J.Thomas et al., Antibiotic irrigation and catheter associated urinary tract infections. N.Engl.J.Med. 299 (1978), P.570

13

enkele cijfers… • % gehospitaliseerde ptn met verblijfsonde 15- 25% • 1/3 minder dan 1 dag • gemiddelde catheterisatieduur 2-4 dagen • cathetergeassocieerde bacteriurie = 1 tot 4 extra hospitalisatiedagen

enkele cijfers… • USA : – 900.000 extra hospitalisatiedagen/jr – 1000 directe overlijdens/jr – 6500 indirecte overlijdens/jr John W. Warren, Catheter-associated urinary tract infections. Int.J.Antimicr.Agents,17 (2001), p.299-303

14

relevante gegevens… • 2/3 febriele episodes in gecatheteriseerde ptn = urinair • ˜ 1 episode / 100 dagen !!!! >>> acute pyelonefritis • autopsiereeksen : in 1/3 overledenen met verblijfscatheter acute pyelonefritis J.W.Warren, H.L.Muncie et al., Acute pyelonefritis associated with the bacteriuria of long-term catheterisation : a prospective clinico-pathological study. J.Infect.Dis. 158 (1988), p.1341-1346

blaascatheterisatie incidentie infectie : • éénmalige catheterisatie : 1 – 20 % 4 % (EAU guidelines) • verblijfscatheter : 3 – 10 % / dag na 30 dagen 100 % infectie

15

is catheter noodzakelijk ? overuse ? • 21 % : geen indicatie • volgen van diurese geen strikte indicatie (IZ) • incontinentie geen indicatie

welke catheter ? • de keuzes :

– welke catheter ? • eenmalig of verblijf – nelaton – thieman

– soort catheter ? • latex • silicone

16

welke catheter ? • de keuzes :

– charrière ? charrière = 1/3 mm

ch 18

6mm Joseph B. Charrière 1803-1876

welke catheter ? onmogelijkheid tot sondage ?! • vaak te kleine charrière !! – mannen ch 16 – ch 18 – vrouwen ch 14 – ch 16

• gebruik overvloedig steriel glijmiddel – instillagel – carbololie

• vermijdt traumatische sondage strictuur

17

als catheter noodzakelijk is… • correcte manipulaties • “as short as possible” • steriel opvangsysteem, zo gesloten mogelijk • extra diurese

als catheter noodzakelijk is… • • • •

antiseptica in urinezak ?… blaasspoelingen met antiseptica ? blaasspoelingen met AB ?… topische zalven aan meatus ?…

ZINLOOS

18

welke catheter ? • korte sondageduur (< 7 dagen) : – latex sonde

• langere sondageduur : – silicone sonde – hydrogel coated

• beter getolereerd • minder inflammatie • minder incrustratie

verblijfsonde • foley, latex sonde – kortdurende urinaire derivatie – goedkope sonde • foley, silicone sonde (silicath®) – langduriger derivatie – duurdere sonde • eenvoudig, overal aanwezig en bekend

19

verblijfsonde latex

silicone

suprapubische sonde

20

suprapubische sonde • derivatie van lange duur • VG van uretrastrictuur – acute retentie • afklemmen met flip flip- flo flo® ® of continue afloop • mictiepoging mogelijk • voordeel : – comfortabeler – geen urinezak

suprapubische sonde voordelen • geen trauma en inflammatie vd urethra • comfortabeler • mictie mogelijk door klemmen

21

suprapubische sonde nadelen : • bloeding bij plaatsen – spoelsonde antico ! • perforatie peritoneum, darm, … • occlusie sonde • dislocatie sonde

suprapubische sonde nadelen : • occlusie sonde • dislocatie sonde

22

suprapubische sonde nadelen : • wondproblemen thv insteekplaats • om de 6 weken vervangen

suprapubische sonde types : • Porges ch 9, 12, 15 – vlottere plaatsing – “punch out” detrusor – hematurie – vasthechten huid, geen ballon – dislocatie

23

suprapubische sonde types : • Bard ch 16

– moeilijker plaatsing – zeer volle blaas – splijten detrusor geen punch out minder hematurie – ballonsonde – geen occasionele dislocatie

suprapubische blaassonde • • • • • •

derivatie van lange duur hematurie blaasspasmen - infectie suprapubische pijn correcte fixatie sonde vervangen om de 6 weken

24

suprapubische blaassonde


25



26



27



28



29



30


suprapubische blaassonde • wondgranuloom

31

suprapubische blaassonde • wondproblemen

– etterig verlies – wondgranuloom R/ zilvernitraat

complicaties

32

complicaties blaascatheters • infectie • inflammatie urethra – decubitus * • trauma *:

– penoscrotale hoek - fixatie sonde – bulbaire urethra – atraumatische sondage – blaashals – vermijd tractie op sonde

• urethrastricturen * * enkel bij transurethrale blaassonde

complicaties blaascatheters • steenvorming

belang goede diurese

• vesico-ureterale reflux trigonale atonie

• blaasspasmen

infectie bevorderende factor

33

complicaties blaascatheters • decubitus

complicaties blaascatheters • decubitus

34

complicaties blaascatheters • trauma :

transurethrale sonde

glans penoscrotaal bulbair blaashals

complicaties blaascatheters • steenvorming - catheterblokkage • denk eraan als… – sonde snel verstopt – vlokken en gruis in de sonde – toename blaasspasmen

35

complicaties blaascatheters – catheterblokkage • blokkages bij ± 50% van de langdurig gecatheteriseerde ptn • studie Bristol (UK) : n=457 506 (!) spoedconsultaties op 6 maand door catheterblokkage Kohler-Ockmore et al. (1996) Long term catheterisation of the bladder : prevalence and morbidity. Br.J.Urol 77 : 347

complicaties blaascatheters – catheterblokkage • ~ infectie met urease producerende bacterien Proteus mirabilis, Proteus vulgaris Povidencia spp, Morganella spp, … • concept biofilm

36

complicaties blaascatheters – catheterblokkage bacterien coloniseren catheteroppervlak biofilm in polysaccharidematrix urease

ammonium en ph

struviet* en apatiet** kristallen * mg ammoniumfosfaat ** calciumfosfaat

complicaties blaascatheters – catheterblokkage latex

silicone

N.S.Morris et al., Br.J. Urol 80 (1997) p58-63

37

complicaties blaascatheters – catheterblokkage • silicone vs latex : lumen

A latexcatheter B hydrogel coated catheter C silicone catheter

complicaties blaascatheters – catheterblokkage • ? studies omtrent blokkage van catheters • consent : – gebruik siliconecatheters – geen plaats voor spoelingen met antiseptica en AB – wél catheterwissel én verwijderen lithiasen – belang van toegenomen diurese !!!!!

38



39

complicaties blaascatheters • blaasspasmen – intermittente krampachtige onderbuikspijn – hevige plasdrang • voldoende diurese • eventueel klemmen sonde • anticholinergica

complicaties blaascatheters • blaasspasmen – verlies per vias naturalis of langs de sonde • controleer of sonde goed doorgankelijk is

– vlot in én uit spoelen – zoniet sonde niet correct gepositioneerd (bvb. in prostaatloge) of verstopt

40

complicaties blaascatheters • blaasspasmen – verlies per vias naturalis of langs de sonde • grotere sonde plaatsen zinloos • anticholinergica – cave contra-indicaties – oxybutinine 5mg 3x1/d (ditropan®)

risicofactoren voor infectie • duur catheterisatie • onsteriele manipulaties • vrouwen • onderliggende aandoeningen – diabetes – …

41

pathogenen (CAUTI) • E. Coli, Pseudomonas • Klebsiella pneumoniae, Proteus Mirabilis • Staphylococcus Epidermidis, Enterococcen

het probleem : vaak combinaties kiemen

polymicrobiele infecties

Wazait et al., BJU Int. 2003, 91, 806-809

42

Bouza et al., CMI 2001, 7, 532-542

Bouza et al., CMI 2001, 7, 532-542

43

Bouza et al., CMI 2001, 7, 532-542

antibiotherapie bij verblijfsonde : – < 3 dagen zelden infectie – > 14 dagen bijna altijd geïnfecteerd – bacteriurie tijdens sondageperiode behandelen indien symptomatisch koorts, hematurie, pijn,… = (gecompliceerde) infectie – resistentie vermijden

44

antibiotherapie – infectie • pyelonefritis (VUR) • prostatitis

– evolutie naar chronische prostatitis – cave transurethrale blaassonde – CIC of suprapubische sonde

• epididymitis • peri-urethraal abces (penoscrotale hoek)

antibiotherapie bij verwijderen sonde • urinekweek afnemen kort voor verwijderen sonde (3d) • korte antibiotherapie na verwijderen sonde en zo nodig AB aanpassen aan AB gram

45

bacteriurie ? infectie • geen t° • geen klinische symptomen van infectie • toegenomen diurese • geen AB

• t° • klinische symptomen = parenchyminfectie • toegenomen diurese • catheterwissel • wél AB

PUBS

46

het PUBS syndroom • purple urine bag syndrome • blauw-paarse verkleuring van de blaascatheter en de urinezak, niet van de urine • ongevaarlijk

het PUBS syndroom

47

het PUBS syndroom

het PUBS syndroom • purple urine bag syndrome • twee voorwaarden :

– chronische constipatie – urinaire verblijfscatheter (>28 d)

48

het PUBS syndroom tryptofaan intestinale bacterien

indole + pyruvaat + ammonium lever •Providencia stuartii •E coli urinaire bacterien •Morganella morganii •Proteus •Klebsiella

indoxylsulfaat indigo blauw

het PUBS syndroom • purple urine bag syndrome • behandeling :

– noodzakelijk ? benigne pathologie ! – transittijd verminderen – vochtinname evt kortdurend laxativa – AB zinloos – enkel bij symptomatische infectie – patiënt geruststellen

49

catheterwissel

catheterwissel “dokter,

ik krijg de blaassonde er niet uit…”

50

catheterwissel • cuffing • deficiënt klepmechanisme • blokkage vh ballonkanaal door débris of kristallisaat

catheterwissel cuffing

51

catheterwissel • cuffing

– correcte inflatievolume (10-15cc) zeker geen overinflatie – trage deflatie of passieve deflatie

R/ - na deflatie 0.5 cc tot 1cc inflateren - rotatiebeweging

catheterwissel • deficiënt klepmechanisme R/ . overinflatie ballon . afknippen zij-arm catheter

52

catheterwissel R/. overinflatie ballon gemiddeld 158 cc 83% vrije fragmenten - cystoscopie Gulmez et al. Br.J.Urol. 77 (1996)

catheterwissel • blokkage vh ballonkanaal door débris of kristallisaat R/. ether - blaasirritatie . minerale oliën – veilig . punctie ballon . guide wire, stylet

53

catheterwissel R/. punctie ballon mannen transvesicaal vrouwen transvesicaal transvaginaal transurethraal

echo

catheterwissel R/. punctie ballon geen vrije fragmenten Gulmez et al. Br.J.Urol. 77 (1996)

54

catheterwissel R/. guide wire of stylet

preventie van infectie • gesloten systeem !!! • verwijderen catheter ASAP • compositie materiaal – latex – silicone – hydrogel coated

55

intermittente sondage

intermittente sondage • intermittente catheterisatie (IC) • door patiënt zelf :

– gemotiveerde patiënt – vereist adequate motoriek en coördinatie – aanleren in opnameverband

56

intermittente sondage • intermittente catheterisatie (IC) • door verpleegkundige tijdens opname of door patiënt of zijn/haar omgeving in thuissituatie

intermittente sondage • korte duur : door verpleegkundige

– wanneer spontane mictie verwacht wordt vb. post-op retentie

• lange duur : door patiënt of omgeving – bij goede blaascapaciteit (residu +++) – spontane mictie onmogelijk

57

intermittente sondage • complicaties :

– traumatische sondage – “fausse route” • bloed aan tip sonde tot urethrorragie • bij ernstige urethrorragie : plaats verbijfsonde – grote charriere – kortdurend • urethra geneest “ondanks” sonde

– infectie : ± 4 % per catheterisatie – <<< blaasperforatie

intermittente sondage • hoeveel keer sonderen ? – 6 x / 24 uur ~ diurese

• goede techniek !

– ontsmetten – overvloedig steriel glijmiddel

• voorkeursbehandeling

58

catheterbeleid

catheterbeleid • gebruik catheter enkel indien strikt nodig

indicaties

• onmogelijkheid tot spontane mictie • strikte diurese controle bij nietnietcoöperatieve patiënt (IZ) • NIET voor comfort van patiënt of verpleegkundige

• incontinentie geen indicatie

59

catheterbeleid • bij voorkeur IC • zo IC onmogelijk :

– transurethrale blaassonde voor korte termijn – suprapubische sonde voor langere termijn – catheterduur zo kort als mogelijk – streef naar toegenomen diurese

catheterbeleid

cave complicaties !!!!!!!

60

catheterbeleid • patiëntspecifiek sondebeleid • afhankelijk van – – – – –

pathologie co-morbiditeit prognose medicatie …

• overleg behandelend arts – uroloog patiënt

de “urologische trousse” • spuit 5cc en 60cc • steriel water • instillagel • foley – silicone sonde ch 16

61

to pee or not to pee … that is the question !

62

Blaassondage: verpleegkundige zorg Ronny Pieters Dienst Urologie UZ Gent

Preventie • Bewaar de sonde voor de laatste ronde

63

Vragen • • • • • •

Wat ? Wanneer ? Wie ? Waarmee ? Waar op letten ? Wat nadien ?

• intermittente sondage • verblijfsonde • subprapubische sonde

• Wie wil nog iets weten ?

Intermittente sondage: Wat? • Plaatsen van een sonde om de blaas te ledigen, enz… en daarna de sonde terug verwijderen.

64

Intermittente sondage: Wanneer? – – – – –

Bij retentie Bij residu Voor staalname Voor blaasspoeling Voor toediening van een product in de blaas

Intermittente sondage: Wie? – Door professionelen • In een zorgsetting (SIC) • In de thuissituatie (SIC of CIC) – Door de patiënt zelf (autosondage, CISC)

65

Intermittente sondage: Waarmee? • • • •

Welke sonde ? Welke Charrière ? Glijmiddel ? Ontsmetten ?

Intermittente sondage: Waar op letten? • Urethra ! • Diepte ?

66

Intermittente sondage: Waar op letten?

Intermittente sondage: Wat nadien? • Bloed aan de sonde • Niet te sonderen • Andere materialen: – Zelfglijdende sondes • Met coating (Easicath® , Lofric® , • Met gel (Actreen® ) • Terugbetaling voor autosondage

Speedicath® )

retentieblaas met een belangrijk post-mictioneel residu verworven of aangeboren medullair letsel of perifere neuropathie; paraplegie of paraparesie, tetraplegieof tetraparesieverergering van inco vermeden door combinatie van parasympathicolytisch geneesmiddel en autosondage; urineretentie bij substitutieblaas; vergrotingsblaas

67

Intermittente sondage: (Aseptische techniek) Atraumatisch Sonde Charrière 14 – 16 Man: Tiemann of Nelaton Vrouw: korte Nelaton Frequentie: afhankelijk van vochtinname - minimaal 4/24 uur

Verblijfsonde: Wat? - Urethrale catheter voor “langdurige” (continue) afloop.

68

Verblijfsonde: Wanneer? - Bescherming van de blaas bij ingrepen, …. zo kort mogelijk - Herstel van de blaas na ingrepen, overdistentie, … indicatie voor silicone - “Strikte” opvolging diurese …. Alternatieven - Incontinentie ?

Verblijfsonde: Wie?

• Arts • Verpleegkundigen (na medische opdracht)

69

Verblijfsonde: Waarmee? • Latex • Gecoate sonde (hydrogel, silicone coated) • Silicone • 2-weg of 3-weg • Charrière 14 - 16 - 18 - 20 - 22 - …….

Verblijfsonde: Waar op letten? • Steriele techniek • Gesloten systeem • Voldoende glijmiddel gebruiken (urethra !) • Volume ballon en met wat vullen ?

70

Intermittente sondage: Waar op letten?

Verblijfsonde: Waar op letten? Let op uw patiënt bij het opblazen van de ballon !

71

Verblijfsonde: Waar op letten? • Fixatie :- bij man op buik - bij vrouw op dijbeen - geen tractie • Sondewissel : - latex = na 1 week - silicone = na 6 à 8 weken (zelfde charrière ?) • Spoelen ? Urotainer® ? Iso-betadine ? • Patiënt plast naast sonde ?

Verblijfsonde: Wat nadien? • Verzorging: wassen, ook achter de oren ! • Zalf aan meatus ? • Nachtzak, beenzak en gesloten systeem ? – (terugbetaling ?) • Kraantjes, stopjes ? • Bad ? Douche ? • Sex ?

72

Verblijfsonde: • • • • •

Atraumatisch Juiste sonde Gesloten systeem Fixeren Dagelijkse zorg

Supra-pubische sonde: Wat? • Sonde via buikwand in de blaas gebracht

73

Supra-pubische sonde: Wanneer? • Zeer langdurige drainage van de urine • Probleem met urethra (andere technieken niet mogelijk)

Supra-pubische sonde : Wie?

• Arts - uroloog • Wisseling door verpleegkundige ?

74

Supra-pubische sonde: Waarmee? • Silicone • Sonde zonder of met ballon • Charrière 10 - 12 16 - 18

Supra-pubische sonde: Waar op letten? • Observatie patiënt na plaatsen – temperatuur – pijn – afloop

75

Supra-pubische sonde : Wat nadien? • Fixatie (hechting - verband) • Verzorging (“wild vlees”) • Alternerend kleven

Supra-pubische sonde : Wat nadien? • Nachtzak, beenzak en gesloten systeem ? – (terugbetaling ?) • Kraantjes, stopjes ? • Bad ? Douche ?

76

Supra-pubische sonde : • Goede indicatie • Goed verband • Patiënt aanleren om met sonde om te gaan

Vragen • • • • • •

Wat ? Wanneer ? Wie ? Waarmee ? Waar op letten ? Wat nadien ?

• intermittente sondage • verblijfsonde • subprapubische sonde

• Wie wil nog iets weten ?

77

www.urobel.be “links”

vragen ?

78

79

Everything you always wanted to know about urinary catheterisation but were afraid to ask

Recommend Documents