Evenement. 21 november 2014 Den Haag

Evenement 21 november 2014 | Den Haag

> INHOUDSOPGAVE Welkom > 3 Team HIER opgewekt > 4 Daadkracht in verbinding > 5 Dagprogramma > 7 Programma lokale overheden > 8 Programmacommissie > 10 HIER opgewekt > 11 Kennisdossiers > 13 Op de kaart > 15 Handig om te weten > 16 Partners HIER opgewekt > 17 Hoofdsponsor EHO 2014

> 20

Themalijnen > 22 Sessies ronde 1 > 25 Sessies ronde 2 > 30 Sessies ronde 3 > 34 Sessies ronde 4 > 38 Dank > 42 Sponsoren > 43

pagina 2

WELKOM

>

Vorig jaar, tijdens het evenement HIER opgewekt, was de sessie over de Postcoderoos-regeling één van de best bezochte bijeenkomsten. Een goede business-case rond collectieve opwek zou immers de ontwikkeling van initiatieven versnellen, zo was het idee. Inmiddels weten wij helaas beter. De postcoderoosregeling heeft niet geleid tot sluitende businesscases. Het Planbureau voor de Leefomgeving noemde dit transitiepijn. Bestaande regels en structuren moeten veranderen, om ruimte te bieden aan de burgers die invloed willen hebben op hun eigen leefomgeving. Het kost tijd, maar de transitie waar we voor staan gáát plaatsvinden. We zien verandering in onze omgeving. Steeds meer lokale overheden ontplooien samen mét burgers initiatieven. We zien versnelling in energiebesparing en duurzame energie in de gebouwde omgeving, die steeds vaker leidt tot 0 op de meter en bundeling van krachten. We zien dat onze netwerken groeien en elkaar versterken. De bereidwilligheid om kennis te delen en te leren van elkaars ervaringen, wordt ieder jaar groter. Van elkaar leren is de basis van HIER opgewekt. Welkom dus op Evenement HIER opgewekt. Dit jaar voor het eerst vanuit de Fokker Terminal in Den Haag. Na twee jaar werd de oude locatie in Amersfoort gewoon te klein. Dat betekent dat we met het evenement in een duidelijke behoefte voorzien. Maar het betekent vooral dat het aantal initiatieven groeit. Nog steeds. Meer en meer burgers nemen het heft in eigen hand, omdat ze vinden dan het anders moet. HIER opgewekt is er om iedereen daarin bij te staan. Met alle informatie die wij kunnen vinden op een overzichtelijke site, met kennisbijeenkomsten in het land en natuurlijk met dit evenement. Met 44 sessies verdeeld over 8 thema’s is het een uitdaging om een relevant onderwerp te vinden dat wij vandaag niet bespreken. Het is een ongelofelijke krachtsinspanning geweest van de programmacommissie en medewerkers van HIER opgewekt om de dag samen te stellen. Wij wensen je een inspirerende dag toe! Bart de Voogd en Thijs de la Court

pagina 3

> TEAM HIER OPGEWEKT Het Evenement HIER opgewekt is co-creatie pur sang. Een programma samenstellen, sprekers benaderen, sponsoren overtuigen, logistieke knelpunten oplossen en deelnemers werven… we deden het met veel energie én samen met vele enthousiastelingen. Team HIER opgewekt is de uitdaging ook dit jaar weer met veel plezier aangegaan. Heb je vragen? Kom dan naar de ontvangstbalie of spreek één van ons aan. We wensen je veel inspiratie, informatie én veel plezier vandaag. Marieke Wagener, Katrien Prins en Julia Jorna

Op deze plek bedanken wij ook Bob, Jolein en Mijke.

pagina 4

DAADKRACHT IN VERBINDING!

>

>> Daadkracht in verbinding! Een veelbesproken thema: Is lokaal duurzaam robuust? Gaat het vliegen? Welke rol speelt lokaal duurzaam in de energietransitie naar een duurzame energiehuishouding? En wat gaat lokaal duurzaam eigenlijk opwekken? Laten we eerlijk zijn: niet iedereen bestempelt de beweging van lokale duurzame energie initiatieven als bestendig. Maar één ding is zeker: initiatieven zijn op zoek naar manieren om robuustheid te krijgen: het vinden van de juiste schaal, het betrekken van veel leden en klanten, het realiseren van productiecapaciteit en samenwerking met uiteenlopende partijen. Het thema van het Evenement HIER opgewekt 2014 is ‘Daadkracht in verbinding’. Lokale duurzame energie-initiatieven zoeken samenwerking met gemeenten, netbeheerders, banken en andere partijen. En die interesse is wederzijds. Nu is het tijd om door te pakken. Aan de slag!

pagina 5

>

pagina 6

DAGPROGRAMMA > >> Programma van de dag Er staat veel op het programma vandaag: 44 deelsessies in vier ronden en tussendoor tijd om bij te praten, de informatiemarkt te bezoeken en je netwerk te vergroten. En we beginnen vandaag op volle snelheid met een korte gezamenlijke sessie onder leiding van de immer energieke Richard Engelfriet. Dit jaar kozen we voor een kort, krachtig, snel en informatief plenair programma. Geen lezingen en powerpoints, maar gesprekken met de beweging van lokaal duurzaam zélf. En jij bent onderdeel van die beweging. Laat van je horen! 09.00 – 10.15 uur

Ontvangst met koffie. Kom in contact met andere deelnemers, standhouders en sprekers

10.15 – 11.15 uur

Interactieve plenaire sessie o.l.v. Richard Engelfriet mmv Fokke en Sukke

11.15 – 11.30 uur

Wissel

11.30 – 12.30 uur

Deelsessie ronde 1

12.30 – 13.30 uur

Lunch op informatiemarkt

13.30 – 14.30 uur

Deelsessie ronde 2

14.30 – 14.45 uur

Wissel

14.45 – 15.45 uur

Deelsessie ronde 3

15.45 – 16.00 uur

Wissel

16.00 – 17.00 uur

Deelsessie ronde 4

17.00 – 18.30 uur

Netwerkborrel

>> Deelsessies volgen Na de plenaire start volg je vier deelsessies. Je hebt voorafgaand aan deze dag een keuze gemaakt uit het programma-aanbod van 44 sessies. Op jouw badge is aangegeven in welke sessies je bent ingedeeld. Staan er geen sessies op jouw badge? Kijk dan in welke zalen er nog plek is! De plattegrond die je bij binnenkomst ontving, wijst je de weg. Heb je nog vragen of wil je een andere sessie bijwonen? Kom dan naar de registratiebalie bij de ingang van de Fokker Terminal. We kijken dan samen naar de mogelijkheden!

pagina 7

> PROGRAMMA LOKALE OVERHEDEN >> Speciaal programma voor lokale overheden Ook dit jaar is er tijdens het Evenement HIER opgewekt een speciaal programma voor lokale overheden. Een programma waarin de rol die de lokale overheid in deze beweging kan spelen centraal staat. De opzet is interactief. In rondetafelgesprekken verken je met bestuurders, ambtenaren en initiatieven hoe je gemeente, provincie of waterschap deze beweging kan versterken. Praktisch wordt besproken wat dit vraagt van de lokale overheden, van jou als bestuurder of ambtenaar. Het programma voor lokale overheden vindt plaats in ronde 1 en 2 van het programma. In ronde 3 en 4 kun je deelnemen aan de sessies van Evenement HIER opgewekt. We starten gezamenlijk met een korte plenaire aftrap. De volgende onderwerpen komen in rondetafelgesprekken aan de orde (onder voorbehoud): 1. Lokale overheden aan zet 2. Duurzaam sporten (Job Swens | J-OB) 3. “Energieneutrale nieuwbouwscholen? Het kan nu al en moet in 2020!” (Wim Berns | Vereniging van Nederlandse Gemeenten) 4. Heel Holland bespaart: recepten en ingrediënten voor effectieve samenwerking rond energiebesparing (Ruud van Vliet | Klimaatverbond) 5. Haagse Krâch (Wendelijn Oolders | Gemeente Den Haag) 6. In Utrecht schijnt de zon, die zetten we HIER ook in (Robin Berg | LOMBOX) 7. Bronckhorst, HIER komt de zon grootschalig tot zijn recht! (Erik Mol | gemeente Bronckhorst) 8. De Friese aanpak: Coöperatief energiebedrijf maakt lokale initiatieven mogelijk (Harm-Jan Brouwers | Provincie Friesland) 9. De Gelderse aanpak; coöperatie en cocreatie. (Carla Onderdelinden | Provincie Gelderland) 10. Samen verzilveren van kansen. Samenwerking gemeenten en waterschappen biedt nieuwe kansen voor klimaatbeleid (Rafael Lazaroms | Unie van Waterschappen) 11. Wind is er genoeg, gaan we die HIER ook afnemen? Ofwel: draagvlak hoe bereik je dit? de (o.a. Johan Blom | Windcentrale, Inge Verhoef | Windvogel en Thomas de Jong | Rijkswaterstaat) 12. (Maatschappelijke) kosten/baten (Jurgen van der Heijden | AT Osborne en CALorie, lokale energiecoöperatie Castricum)

pagina 8

> PROGRAMMACOMMISSIE >> Programmacommissie Een programma samenstellen dat alle groepen bedient, is een uitdaging. De programmacommissie van EHO2014 is die uitdaging dit jaar met heel veel enthousiasme en plezier aangegaan. Brainstormen, schaven, weer sleutelen en selecteren. Nu staat er een mooi informatief en afwisselend programma, dat met heel veel initiatieven en andere experts is samengesteld. Veelzijdig, informatief en bovenal inspirerend! We stellen de programmacommissie graag even voor: • Arien Scholtens - deA • Gerwin Verschuur - Thermo Bello & e-Decentraal • Marieke Wagener - HIER opgewekt • Maya van der Steenhoven - Energiek Leiden • Ruud de Bruijne - Eigenwijkse Energie Coöperatie • Ruud Schuurs - Procesbegeleider COP Gelderland & Adviseur in beweging • Sible Schöne - HIER klimaatbureau

pagina 10

>

pagina 12

KENNISDOSSIERS

>

Op www.hieropgewekt.nl vind je ruim 30 kennisdossiers, voor en door initiatieven, over uiteenlopende gebieden. Van wet- en regelgeving en financiering tot ondernemerschap en ledenwerving. Heb je interessante informatie om te delen? Heb je een vraag of opmerking voor de helpdesk? Neem dan contact op met HIER opgewekt. >> Kennisbijeenkomsten We geloven in de kracht van de ontmoeting. Door mensen met elkaar in contact te brengen kunnen initiatieven van elkaar leren. De branche wordt er sterker van en dat is de bedoeling. Daarom is HIER opgewekt ook offline actief met het organiseren van workshops, bijeenkomsten en evenementen. Hier komen initiatieven en deskundigen met elkaar in contact. Om van elkaar te leren én elkaar te inspireren. HIER opgewekt organiseert kleinschalige kennissessies door heel Nederland met zo’n tachtig deelnemers. Tijdens de sessies komen verschillende thema’s aan bod, van zonneparken en ledenwerving tot samenwerken met netbeheerders of gemeenten. Van alle sessies wordt een verslag gemaakt dat gedeeld wordt via de online kennisdossiers. Daarnaast organiseert HIER opgewekt bijeenkomsten als de Energy Pit, een Diner Pensant voor voorlopers in de beweging én natuurlijk het Evenement HIER opgewekt. Dit jaar voor de derde keer!

pagina 13

>

INITIATIEVEN

040ENERGIE • 11DUURZAAM • 1894 ENERGIE COLLECTIEF •200 ZONNEDAKEN HOEKSCHE WAARD • AARDEHUIS • ACE • ACHTERHOEKSE GROENE ENERGIEMAATSCHAPPIJ (AGEM) • ADEM HOUTEN • AEC • ALKMAAR ENERGIE • AMSTERDAM ENERGIE • B.A.T. SITTARD • BECO • BEDRIJFZOEKTBUUR • BENG! • BERGEN ENERGIE • BERKELLANDENERGIE • BESMETTELIJKE BUURTKRACHT • BEST DUURZAAM • BIOMASSALAND • BIOWARMTECENTRALE DE PURMER • BLAUWVINGER ENERGIE • BOER ZOEKT BUUR IN ZEELAND • BOERZOEKTBUUR • BOERZOEKTBUUR / HENRICUSHOEVE • BORNE DUURZAAM • BOSSCHE ENERGIECONVENANT (BEC) • BREDA DUURSAAM - ZONNEWIJDE BREDA •BUNNIK ZOEK DE ZON OP • BUURTCOÖPERATIE DUURZAAM GARENKOKERSKWARTIER • BUURTTEAM AMELTERHOUT • CALORIE ENERGIE • COOL LEUSDEN • COÖPERATIE BIESLAND I.O. • COÖPERATIE BLIJSTROOM I.O. •COÖPERATIE CRANENDONCK • COÖPERATIE DELTAWIND • COÖPERATIE HOEKSCHE WAARD DUURZAAM • COÖPERATIE VEENSTROOM • COOPERATIEVE ENERGIEWINKEL VIJFHEERENLANDEN IO • COÖPERATIEVE VERENIGING VOGELWIJK ENERGIE(K) • DDD (DUURZAAM DORP DIEMEN) • DE AMSTELVOGEL • DE APPELVOGEL • DE DRENTSE KEI • DE ELZEVOGEL • DE GOUWEVOGEL • DE GROENE REUS • DE GROENE VOGEL • DE RADDRAAIERS • DE RAMPLAAN • DE VOLHOUDER • DE WINDVOGEL • DE ZEEUWSE ZONNEFABRIEK • DEA • DECAB • DEC-OISTERWIJK • DEVENTER ENERGIE • DEVO • DE-WERKGROEP • DIRK III • DOARPSMÛNE REAHÛS • DOARPSMÛNE REDUZUM • DORPSMOLEN TZUM • DRECHTSE STROMEN • DUURSAAM ENGELEN-BOKHOVEN • DUURZAAM AKKRUMNES • DUURZAAM ANSEN • DUURZAAM BALINGE • DUURZAAM BOVENSMILDE • DUURZAAM DIEPENVEEN • DUURZAAM DRIMMELEN • DUURZAAM ENERGIEBEDRIJF RHEDEN • DUURZAAM ENERGIEBEDRIJF WINTERSWIJK • DUURZAAM FLERINGEN • DUURZAAM GROEDE • DUURZAAM HEEG • DUURZAAM HOLTEN • DUURZAAM HOONHORST • DUURZAAM KOUDUM • DUURZAAM LEMELERVELD • DUURZAAM MARKELO • DUURZAAM MENTERWOLDE • DUURZAAM NIEUW BALINGE • DUURZAAM RIJSSEN • DUURZAAM VASSE • DUURZAAM VENLO / VENLOENERGIE • DUURZAAM WOUDSEND • DUURZAAM ZWAAG • DUURZAAM ZWOLLE • DUURZAME ENERGIE CENTRALE MAASTRICHT • DUURZAME ENERGIE HAAREN (DEH) • DUURZAME ENERGIECOÖPERATIE VALLEI ENERGIE • ECNOORDSEVELD • ECO • ECODON • ECO-OOSTERMOER • EEMSTROOM • EENDRAGT OPWEKKING ZON-EN WINDSTROOM • EERSTE BRUMMENSE ENERGIE MAATSCHAPPIJ • EIGENWIJKSE ENERGIE COOPERATIE • E-LEKSTROOM • ENERGIE COLLECTIEF CAPELLE • ENERGIE COOPERATIE 073 • ENERGIE COÖPERATIE ACHTER DE HOVEN • ENERGIE COÖPERATIE AENGWIRDEN • ENERGIE COOPERATIE DORDRECHT • ENERGIE COÖPERATIE KÛBAARD • ENERGIE COOPERATIE SITTARD-GELEEN • ENERGIE COÖPERATIE UDENHOUT • ENERGIE COOPERATIE WEST-FRIESLAND • ENERGIE DE GROEVE • ENERGIE GILZE RIJEN • ENERGIE MARKE HAARLOSE VELD • ENERGIE OUDEWATER • ENERGIE SCHIJNDEL • ENERGIEBEDRIJF BEDRIJVENPARK MERM • ENERGIEBEDRIJF BOMMELERWAARD I.O. • ENERGIECOOPERATIE COEVORDEN • ENERGIECOÖPERATIE DE EENDRACHT • ENERGIECOOPERATIE GREENHOUSE ENERGY • ENERGIECOÖPERATIE NOORD-BEVELAND (ECNB) • ENERGIECOOPERATIE STEYL • ENERGIECOÖPERATIE WILSUM • ENERGIEFABRIEK DEN BOSCH • ENERGIEFABRIEK NIEUWEGEIN • ENERGIEFABRIEK OLBURGEN • ENERGIEFABRIEK RWZI HENGELO • ENERGIEFABRIEK TILBURG • ENERGIEFABRIEK WALCHEREN • ENERGIEFABRIEK013 • ENERGIEK ALPHEN AAN DEN RIJN • ENERGIEK HALDERBERGE • ENERGIEK LEIDEN • ENERGIEK LEUR • ENERGIEK POELGEEST • ENERGIEK VELSEN • ENERGIEKBAARN • ENERGIENEUTRAAL ENSPIJK • ENERGIENEUTRAAL NOORD DEURNINGEN • ENERGIEPARK HEETEN • ENERGIERIJK VOORST • ENERGIE-U • ENERGIE-UDEN • ENERGIEVANBOERENBUUR • ENERGYPORT PEELLAND • GEC • GELDGROENWASSEN • GLOEI • GROEN AARDGASINSTALLATIE BEVERWIJK • GROEN ZONNIG HOUTEN • GROENE HART ENERGIE • GROENSTE IDEE VAN HAARLEMMERMEER • GRUNNEGER POWER • HAAGSE ENERGIE TRANSITIE • HEIJPLAAT DUURZAAM • HEILOO ENERGIE • HET GROENE NET • HET ZON EFFECT • HEUVELRUG ENERGIE • HEUVELRUG ZOEK DE ZON OP • HILVERSTROOM EN GAS • HOOGEVEEN ENERGIE • HOOGHALEN DUURZAAM • HUMSTERLAND ENERGIE • IJSSELENERGIE • KAS ENERGIE • KEMPENENERGIE • KEN • KENNEMERWIND • KERKRADE DE LOCHT • KERKRADE ENERGIECENTRALE • LANDGOED LEKKER LEVEN • LECO • LEOO • LEUDAL-ENERGIE • LEUSDER ENERGIE • LINGEWAARD ENERGIE • LOCHEMENERGIE • LOKALE ENERZJY FERWERADIEL • MARKNESSE DUURZAAM • MEERWIND • MEEWIND • MET ELKAAR, VOOR MEKAAR • MIJN ZON • MIJNDAKJOUWDAK • MIJNWATER • MOLENS OP DE HEMMES • MORGEN GROENE ENERGIE - HELMOND • MORGEN GROENE ENERGIE - NUENEN • NDSM ENERGIE • NEW SOURCES ENERGY BORCULO • NHEC • NIEUWLEUSEN SYNERGIE • NOVIOVOLTA • O3ENERGIE (OIRSCHOT ORGANISEERT OVERSCHOT) • OOSTERHOUT NIEUWE ENERGIE • OPGEWEKT IN CULEMBORG • OPGEWEKT IN PURMEREND • OPGEWEKT MAAS & WAAL • PEELENERGIE • PEILREGULEREND KUNSTWERK MET VIJZELTURBINE • PEKELA DUURZAAM • PIETERBUREN DUURZAAM • REESTDALENERGIE • REGGESTROOM • RIJN EN IJSSEL ENERGIE • ROEROMENERGIE • SCHUYTGRAAF HEEFT ZON • SLIM • SOESTERKWARTIER • SOLAR GREEN POINT • SOLAR GREEN POINT - BATENSTEINBAD • SOLAR GREEN POINT - DE GRUYTER FABRIEK • SOLAR GREEN POINT - DEN HAAG • SOLAR GREEN POINT - HAARLEMMERMEER • SOLAR GREEN POINT - HAASNOOT BRUGGEN • SOLAR PACT RIVIERENLAND • SOLARPARK DE KWEKERIJ • SONENERGIE • SPIJKERENERGIE • STEDUM LOKAAL & DUURZAAM • STICHTING 1 MILJOENWATT • STICHTING BEDRIJVENPARK TWENTEKANAAL • STICHTING DORPSMOLEN PINGJUM • STICHTING DUURZAAM WATERLAND • STICHTING DUURZAME ENERGIEPROVINCIE • STICHTING GROEN LICHT • STICHTING WIEK • STICHTING ZON DEVENTER • STICHTING ZONNE-ENERGIE WAGENINGEN • SYNERGIE DE HÖFTE • TEGENSTROOM • THERMO BELLO • TIJD VOOR GROEN • TRANSITION TOWN JOURE • TRYNERGIE • VEG • VET! • VRAGENDER INTEGRAAL DUURZAAM • WAALRE ENERGIE LOKAAL (WEL) • WAGENINGEN OP ZON • WARMTEBEDRIJF ENECO DELFT BV • WARMTEBEDRIJF ROTTERDAM • WATERMOLEN OVERSTROOM • WATTPIEKT ASSEN I.O. • WEERTENERGIE • WIDAR IN DE ZON • WINDCENTRALE • WINDPARK A7 • WINDPARK BOMMELERWAARD A2• WINDPARK HAAFTEN • WINDPARK HOUTEN • WINDPARK NIJMEGEN • WINDVOGEL • WKC HOOYDONKSE WATERMOLEN • WWC • ZAANSE ENERGIE KOOPERATIE (ZEK) • ZEENERGIE • ZEEUWIND • ZET • ZON IN NIJMEGEN • ZON OP NEDERLAND • ZON@SCHOOL • ZONNECOÖPERATIE WEST-FRIESLAND • ZONNEKLAAR • ZONNEPARK NEDERLAND • ZONNESCHERM A15 TIEL • ZONNIG LIMBURG • ZONVOGEL SALLAND • ZONXNET • ZUIDENWIND • ZUIDERLICHT • ZUMMEREPOWER

pagina 14

PARTNERS HIER OPGEWEKT

>

>> Stichting HIER opgewekt In het bestuur van Stichting HIER opgewekt werken HIER klimaatbureau en brancheorganisatie e-Decentraal samen. HIER opgewekt wordt mede mogelijk gemaakt door Alliander, Enexis/Fudura, Stedin en de VNG. We stellen de partners aan je voor:

Het HIER Klimaatbureau is een organisatie die heel Nederland wil betrekken bij de oplossing van het klimaatprobleem. Niemand kan het klimaatprobleem alleen oplossen en daarom gelooft HIER sterk in samenwerking. Het HIER Klimaatbureau bereikt met aansprekende acties als het HIER Klimaatstraatfeest, de HIER Klimaatborrel, het beheer van de CO2-Prestatieladder zowel de burger als het bedrijfsleven. Kijk voor meer informatie op www.hierklimaatbureau.nl.

Op het gebied van kennisdeling werken we nauw samen met e-Decentraal, de brancheorganisatie voor lokale duurzame energie initiatieven. e-Decentraal bundelt de krachten van bedrijven, organisaties, instellingen en particulieren die een decentrale duurzame energievoorziening willen realiseren. Dat doet de vereniging door onder andere kennis uit te wisselen en samenwerking te bevorderen. Door samen te werken, kennis te delen en een gezamenlijke lobby op te zetten, is het mogelijk een stap verder te komen. Kijk voor meer informatie op www.e-decentraal.com.

pagina 17

PARTNERS HIER OPGEWEKT

>

De transitie naar een duurzame en decentrale energievoorziening is in volle gang. Klanten hebben behoefte aan nieuwe, duurzame energievoorzieningen en dit vraagt om een flexibele, toekomstgerichte energie-infrastructuur. Hierdoor ontstaan nieuwe verbindingen tussen energieleveranciers, gebruikersgroepen en individuele klanten. Stedin is als onafhankelijke netbeheerder bij uitstek geschikt om daarin te faciliteren en nieuwe verbindingen te leggen tussen de verschillende partijen. Stedin werkt in het meest stedelijke gebied van Nederland; het grootste gedeelte van de provincie Zuid-Holland, inclusief de grootste haven van Europa, en de provincie Utrecht. Stedin is verantwoordelijk voor ontwikkeling, aanleg, beheer, onderhoud en management van veilige en betrouwbare energienetten, nu maar zeker ook in de toekomst. Kijk voor meer informatie op www.stedin.net

De VNG is de belangenbehartiger van alle gemeenten en is dan ook regelmatig gesprekspartner van andere overheden, leden van het parlement, maatschappelijke organisaties en belangenverenigingen. De VNG is een dienstverlenende organisatie en biedt een platform voor opinievorming en vernieuwing. Samen met alle gemeenten staat de VNG voor kracht en kwaliteit van het lokaal bestuur. De VNG ondersteunt gemeenten bij hun verdere ontwikkeling tot eerste overheid, de overheid die het dichtst bij burgers en bedrijven staat. Kijk voor meer informatie op www.vng.nl/energie.

pagina 19

> HOOFDSPONSOR EHO2014 >> Greenchoice : duurzaam dichtbij Greenchoice wil dat alle energie duurzaam en dichtbij wordt opgewekt. Dat past bij onze groene doelen: dat mensen zo min mogelijk energie verbruiken en zoveel mogelijk zelf opwekken. Nu al halen wij als Greenchoice 70% van onze groene stroom uit Nederland. In 2020 willen we dat dat 100% is. Zo werken we samen met onze partners en klanten aan een steeds schonere wereld. Lokale energieprojecten vormen in onze ogen de onmisbare basis voor een échte overgang naar uitsluitend groene energie. Daarom ‘poweren’ we vol overtuiging door het hele land energiecoöperaties en lokale duurzame energie-initiatieven. Voordelig en duurzaam Het is goed dat steeds meer mensen willen weten waar hun energie vandaan komt en inzien dat zelf opwekken voordelig en duurzaam is. Door samen op te trekken gaat dat makkelijker en levert dat sneller voordeel op. Wij verzorgen graag de kennis, administratie én financiële stromen die lokale energieprojecten nodig hebben om een vliegende start te maken en snel succesvol te zijn. Starten en succesvol blijven We werken al jarenlang samen met tientallen bestaande lokale initiatieven en energiecoöperaties. We helpen ook met het opstarten en maken daarvoor onze kennis en ervaring voor iedereen beschikbaar. Zo is de stap om zelf een coöperatie te beginnen zo klein mogelijk. Is uw energiecoöperatie al opgericht? Dan helpen we u graag met het creëren van lokaal draagvlak, uw bekendheid en het werven van leden. Zo ondersteunden we de afgelopen jaren al veel succesvolle energiecoöperaties en -projecten die nu volop in bedrijf zijn. In sommige projecten investeren wij ook mee, als u dat wilt natuurlijk. Vertel ons uw plan Ieder duurzaam initiatief is anders. En elk energieproject is uniek. Wij hopen dat u ons uw plannen wilt laten weten door ons op te zoeken in onze stand of via [email protected]. Wij gaan graag met u in gesprek. En we weten zeker dat u daar weer een stukje wijzer van wordt.

pagina 20

> Aan de slag met Greenchoice? Dit levert het u in elk geval op: • Een schat aan kennis en ervaring over opwekken en leveren van groene energie • Expertise als het gaat om administratie en regelgeving • Vanaf dag één gemakkelijk en professioneel communiceren met uw leden • Minimale risico’s; elk lid is meteen rendabel • Gegarandeerde leveringszekerheid en kennis van energietechniek • Zelfstandigheid en zelf regie houden over uw initiatief • Een plek voor uw project in een sterk duurzaam netwerk

pagina 21

> THEMALIJNEN >> De themalijnen Het programma van Evenement HIER opgewekt 2014 is opgebouwd langs acht themalijnen. Deze themalijnen hebben een eigen kleur. Deze kleur vind je terug bij de verschillende lokalen waar de sessies plaatsvinden. De themalijnen op een rij: Van energieke samenleving naar nieuwe economie

>

Themalijn 1

Lokale duurzame energie-initiatieven streven naar financiële continuïteit. Maar andere, vaak minder goed meetbare doelen staan voorop: de transitie naar een duurzame samenleving versnellen, energiekosten reduceren, de lokale gemeenschap versterken, zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving vergroten. Deze beweging beperkt zich niet tot het thema energie. Ook in sectoren als zorg, voedsel, mobiliteit, bouwen en beheer van de openbare ruimte, is deze ontwikkeling zichtbaar. Deze bewegingen ontwikkelen zich nu meestal nog gescheiden van elkaar, maar de komende jaren zullen ze in elkaar haken en elkaar versterken. Er is sprake van een democratiseringsbeweging van mensen die (mede)verantwoordelijkheid willen dragen voor de ecologie, de gemeenschap, de economie en het bestuur. We vernieuwen de economie van onderop. Steeds meer partijen zien de kracht en de potentie van deze ontwikkeling. Op lokaal niveau lonkt een integrale benadering waarin schotten tussen sectoren vervagen. Hoe kan het samenspel tussen de verschillende sectoren er uit gaan zien? Hoe maken we de niet-financiële waarden zichtbaar? En wat kunnen we nu al van andere sectoren leren? Groeien, betrekken en activeren

>

Themalijn 2

Lokale duurzame energie initiatieven wilden het anders doen dan de grote (grijze) energiebedrijven. Een kleine energieleverancier worden. Veel initiatieven ontdekken dat daar heel veel bij komt kijken én dat huishoudens en zakelijke afnemers niet zo makkelijk overstappen. Hoe wordt het aantrekkelijk voor burgers en lokale bedrijven om mee te doen? Hoe bind je mensen aan een initiatief? En hoe zorg je ervoor dat ze blijven? De kracht van lokale initiatieven ligt in de sociale binding van mensen. Maar soms is er meer nodig. Het activeren van mensen en het vergroten van draagvlak en betrokkenheid staat in deze themalijn centraal.

pagina 22

THEMALIJN

>

Verbinden met sociale structuren

>

Themalijn 3

Voetbalclubs, sportverenigingen, muziekverenigingen, koren, buurthuizen, kerken en de plaatselijke rotary zijn al diep geworteld in de lokale gemeenschap. De businessmodellen van veel verenigingen kraken door het wegvallen van gemeentelijke subsidies of lokale sponsors. Vaak wordt van hen verwacht dat ze meer verantwoordelijkheid nemen en meer zelf gaan dragen in de exploitatie van de clubhuizen. Als lokale duurzame energie initiatieven met deze sociale knooppunten een zinvolle verbinding maken, biedt dat kansen voor een vruchtbare samenwerking. Het gaat echt vliegen als je combinaties weet te vinden en te benutten. In deze themalijn gaat het om het grijpen van kansen en het bereiken van synergie. Projecten realiseren

>

Themalijn 4

Niet elk initiatief heeft de ambitie om een onderneming te worden. In deze themalijn gaat het om de praktijk van het ontwikkelen en realiseren van projecten. Ontdek wat er kan en hoe je van luchtkastelen realistische projecten maakt. Neem bijvoorbeeld de gezamenlijke inkoop van zon PV in een straat of wijk. Of het realiseren van draagvlak voor windprojecten, een businesscase voor zonneparken, duurzame warmte en de mogelijkheden van biomassa. Vanzelfsprekend gaan we in op relevante belastingmaatregelen. Hoe bereik je met de grondeigenaren, overheden, netwerkbedrijven, productiebedrijven, installateurs, financiers en afnemers een goed resultaat? In deze themalijn programmeren we deelsessies met inspiratie van en interactie met initiatieven die renden, soms vielen, altijd opstonden en weer doorgingen. De voorbeelden helpen je om je eigen kracht te ontdekken. Energiebesparing

>

Themalijn 5

Veel lokale duurzame energie initiatieven ontplooien al activiteiten op het gebied van energiebesparing, vaak in de vorm van collectieve inkoop van isolatiemaatregelen en het geven van besparingsadviezen. In deze themalijn vooral veel voorbeelden van hoe je dat als initiatief kunt aanpakken. Hoe stimuleer je de vraag naar energiebesparing? Zeker in een tijd van ‘meer’? En hoe kun je aanhaken op bestaande ontwikkelingen op het gebied van energiebesparing, denk bijvoorbeeld aan de ambities uit het SER Energieakkoord en de daartoe beschikbaar gestelde middelen? In deze themalijn een aantal sessies die ingaan om kansen en mogelijkheden.

pagina 23

> THEMALIJN Van initiatief naar maatschappelijk ondernemen

>

Themalijn 6

Lokale duurzame energie initiatieven starten vaak met het voornemen om in de eigen gemeenschap aan heel veel klanten energie te leveren. Leverancier worden en zijn blijkt echter vaak complexer dan gedacht. Een financieel gezonde bedrijfsvoering is en hele ‘onderneming’ en vergt een groot klantenbestand en een professionele organisatie. Én inzicht in de wensen en eisen van financiers. Zijn er andere modellen denkbaar? Wat is eigenlijk de toegevoegde waarde van een lokaal duurzaam energiebedrijf? Hoe kan maatschappelijke waarde bijdragen aan een stevige businesscase? In deze themalijn aandacht voor de verschillende fasen van ontwikkeling, het vormgeven van een onderneming, financiering en de opbouw van een verdienmodel dat houvast geeft voor de toekomst. Zakelijk samenwerken

>

Themalijn 7

Steeds meer partijen zoeken naar hun rol in de energieke samenleving en zoeken aansluiting bij en samenwerking met lokale duurzame energie initiatieven. En een groeiend aantal initiatieven zoekt die samenwerking actief op. Het samenspel met lokale overheden, netbeheerders, woningcorporaties, energiebedrijven en esco’s biedt kansen om een gezonde en duurzame businesscase te ontwikkelen maar kan ook spanning opleveren. Het is belangrijk elkaars taal te spreken, bewust te zijn van verantwoordelijkheden, taken en verplichtingen van de ander. Maar je moet ook weten waaraan je begint. In deze themalijn wordt best practices over het voetlicht gebracht en de meerwaarde voor de partijen toegelicht. De energiewereld, nu en straks

>

Themalijn 8

Lokale energie initiatieven opereren in een brede context: de wondere wereld van de energiemarkt. Hoe ziet die energiewereld er nu en straks uit? In 2030 is de energiehuishouding ingrijpend¬ veranderd. Grootschalige inpassing van zon en wind, slimme netten en nieuwe spelers in het veld. In deze themalijn een aantal deelsessies over energiewetgeving, technologische innovaties, doorbraken en pilots. Welke nieuwe problemen ontstaan er als gevolg van deze ontwikkelingen? En hoe werkt de energiemarkt eigenlijk? Energie is onderdeel van een complexe technische keten. Waarom en wanneer heb je een vergunning nodig? Wat betekent het leveranciersmodel in de praktijk? Hoe kun je de rol die je als lokaal initiatief in het grotere geheel inneemt beter begrijpen?

pagina 24

RONDE 1 11.30 – 12.30 UUR 1.1

>

Perspectieven voor een nieuwe economie

De Weconomy is gebaseerd op verbanden tussen lokale en regionale initiatieven die vorm geven aan een economie waarin zaken als kwaliteit, duurzaamheid en sociale cohesie centraal kunnen staan. Jan Jonker introduceerde de term en doet al jaren onderzoek naar nieuwe waardeconcepten en business modellen die mee vorm geven aan de Weconomy. Dirk III is een regionaal initiatief in de West-Betuwe dat de inzichten van de Weconomy in de praktijk brengt. Dirk III verbindt initiatieven en sociale partners in diverse sectoren met elkaar. Wat zijn hun ervaringen tot nu toe? Wat is het vooruitzicht? Informatie én inspiratie staat in deze sessie centraal. • Jan Jonker | Radboud Universiteit • Dennis Kerkhoven | Dirk III 1.4

De waarde van waarde: hoe initiatieven maatschappelijke waarde kunnen verzilveren

Duurzaam gedrag van leden en klanten leidt tot sociale cohesie, verminderde klimaaten milieuschade, een grotere betrokkenheid bij de eigen gemeenschap. Dat is waardevol. Maar niet alle waarde laat zich uitdrukken in geld en veel lokale initiatieven worstelen dan ook met de vraag hoe ze hun inkomen kunnen vergroten zonder hun beginselen op te geven. Kan de maatschappelijke waarde tastbaar worden gemaakt? Initiatieven experimenteren met alternatieve systemen om waarde te vertalen naar inkomen. Rijn en IJssel Energiecoöperatie uit Arnhem introduceert bijvoorbeeld een loyaltykaart die klanten én de coöperatie beloont voor duurzaam gedrag. Praktijk en theorie ontmoeten elkaar in een kritische reflectie op wat mogelijk is. Wat werkt en waarom? • Jan de Wit | Rijn en IJssel Energie Coöperatie • Martijn Messing | Energie Dongen • Rob van Hilten | Qoin 2.2

Consumentenbescherming: hoe communiceer je transparant?

Als lokaal duurzaam energie-initiatief probeer je producten of diensten aan de man te brengen. Maar waarmee prikkel je mensen om mee te doen? En hoe blijf je daarin transparant en betrouwbaar? Regelmatig worden nieuwe leden 'gelokt' met aantrekkelijke rendementen op hun investeringen. Welke risico's loopt een lid van de coöperatie of het initiatief? Zijn er goede mogelijkheden om van energieleverancier te switchen of uit het project te stappen? Consumenten worden in de energiemarkt op verschillende manieren door de overheid beschermd en dat is maar goed ook. Het is belangrijk om als duurzaam energieinitiatief de lat ook op dat punt hoog te leggen: transparant en eerlijk communiceren

pagina 25

> RONDE 1 11.30 – 12.30 UUR over de voor- en nadelen, risico's en rendementen van het project. We gaan dieper in op een aantal aspecten van de businesscase, zoals risico's, het rendement, customer lock-in en energieprijzen. Henri Bontenbal zal een aantal do's & don'ts presenteren en Sven Pluut zal vertellen over zijn aanpak in projecten. • Henri Bontenbal | Bureau Bontenbal • Sven Pluut | 1miljoenwatt & Zonnepanelendelen 2.5

Werken met actieve leden

Vrijwillige inzet van leden... Lokaal duurzaam kan niet zonder, zo lijkt het. Het werken met actieve leden is niet altijd even makkelijk. Hoe vind je vrijwillige inzet? Hoe houd je de energie van iedereen vast? Hoe ga je met de inzet om? En wat gebeurt er al er toch een beetje geld is voor beloning? In deze deelsessie ervaringen en tips van een aantal initiatieven. • Marcus Rolloos | LEOO • Sander Willemsen | Energie-U • Vincent Snels | VET Vught 3.1

Samenwerken met agrariërs

Op het platteland bestaan al langer agrarische natuurverenigingen, waarin boeren samen werken aan agrarisch natuurbeheer. Door bezuinigingen aangezet zoeken zij naar aanvullende manieren om dit werk te blijven doen. Ook de terreinbeherende natuurorganisaties zoeken naar nieuwe verdienmodellen voor het landschapsonderhoud. Een voorbeeld is het gebruik van houtige biomassa als bron voor groene, lokale energie. Hoe dit te organiseren en te realiseren in samenwerking met een lokaal energie-initiatief? • Carel de Vries | Samen Stoken op Streekhout • David Borgman | Biomassalland • Wijnand Jonkers | NMU 3.4

Samenwerken met sportverenigingen

Sportverenigingen zijn relatief grote energieverbruikers: veldverlichting, warme douches etc. Iedere sportvereniging moet op de kleintjes letten. Dan is het vervelend als een groot deel van het budget naar de maandelijkse energie-rekening gaat. Daarnaast hebben sportverenigingen, door hun grote aantallen leden en mede-actieve gezinsleden, een groot bereik in de samenleving. En dat is een kans voor lokale energie initiatieven die naar manieren zoekt om leden te werven en haar lokale toegevoegde waarde vorm te geven.

pagina 26

RONDE 1 11.30 – 12.30 UUR

>

Tijdens deze sessie vertelt AGEM hoe zij ‘Scholder an Scholder’ met de sportverenigingen gemeenschappelijke vraagstukken omzet in een gezamenlijk antwoord. Heiloo Energie vertelt over het project 'Sportieve Energieprestaties', waaraan zowel het lokale initiatief als de lokale sportraad en de gemeente bijdragen. Centraal staat de vraag: Hoe kunnen lokale energielevering en bestaande sociale netwerken elkaar versterken? • Justin Pagden | AGEM • Cor Warmer | Heiloo Energie • André Bus | FC Oldemarkt 4.2

Money, money, money: Postcoderoos, SDE+ of salderen?

Geld. Als je zelf of als coöperatie energie gaat opwekken moet er geïnvesteerd worden. In zonnepanelen, een windmolen een biovergister, of een andere duurzame productie. Maar…waar moet het geld vandaan komen? Een beetje van jezelf en een beetje van de overheid? Voor de financiering van projecten zijn verschillende regelingen beschikbaar: salderen, de fameuze postcoderoosregeling en de Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE+). Daar moet je een keuze uit maken. Combineren mag namelijk niet. Onder leiding van Jan Willem Zwang krijg je het antwoord op de vraag wat in jouw geval de beste keuze is. Wido van Heemstra presenteert de regelingen in vogelvlucht, zodat je weet wat je krijgt. De uitvoerders van de regelingen en experts zijn als panel aanwezig om antwoord te geven op jouw vragen. Van de ervaringsdeskundigen in de zaal leer je handige tips en trucs. • Wido van Heemstra | RVO.nl • Jan Kiekebosch | Belastingdienst • Gert Jan Vegt | Belastingdienst • Michel Chatelin | Eversheds • Jan Willem Zwang | Greencrowd • Robbert van Otterloo | RVO.nl 4.7

De kracht van delen in lokale wind- en zonprojecten

Het realiseren van wind- en zonprojecten is geen sinecure. Toch komen de projecten van diverse coöperaties nu op gang. Deze kennissessie gaat in op de belangrijkste uitdagingen en praktijkervaringen rondom het delen van wind en zon. Samen met de deelnemers zetten Greenchoice en de Windcentrale die uitdagingen om in oplossingen voor coöperaties. • Jeroen Vanson | Greenchoice • Menno van Rossum | Windcentrale

pagina 27

> RONDE 1 11.30 – 12.30 UUR 6.1

Nieuwe transactiesystemen

Veel waardevolle zaken zijn niet uit te drukken in euro's, maar de euro is wel het enige officiële betaalmiddel. Als we erin zouden slagen transacties ook tot stand te brengen met de inzet van andere ruilmiddelen dan euro's, zou dat de slagkracht van veel startende bedrijven en maatschappelijke initiatieven flink vergroten. Het onderzoeksproject Hybride Bankieren van de Radboud Universiteit in Nijmegen draait om manieren om transacties met andere ruilmiddelen te faciliteren en te verrekenen. Bij geldGROENwassen investeert de klant in verduurzaming van het MKB. Wat zijn de geleerde lessen om de geldGROENwasser te laten werken? En wat kan een energiecoöperatie er mee? De case van een krediet en betaalnetwerk van de mensen zelf is ontwikkeld door de Social Trade Organisation, STRO. Een soort zelf opgewekt geld dat door de gemeenschap gaat en mensen en bedrijven verbindt om dan na verloop van tijd weer uit roulatie te verdwijnen. • Jos Reinhoudt | Radboud Universiteit • Anne Stijkel | Stichting Triple I-S • Henk van Arkel | Social Trade Organisation • Gerwin Verschuur | Thermo Bello & e-Decentraal 6.7

Coöperatievorming en governance

Een workshop voor halfgevorderen die tegen dilemma's aanlopen in de governance. Overal in het land bestaan inmiddels coöperaties op energiegebied: burgerenergiecoöperaties brede gebieds-, duurzaamheids- en/of leefbaarheidscoöperaties op lokaal of regionaal niveau mét een energiepoot; ondernemerscoöperaties van energieexperts enz. Met allemaal hun eigen lidmaatschapsvormen, financieringsinstrumenten, winstverdeling, bestuurlijke structuren. Wat blijkt wanneer wel en wanneer niet te werken? Drie heel diverse coöperaties delen hun organisatiestructuur en ervaringen. Samen bespreken we de onderlinge verschillen en gaan we dieper in op de dilemma's die ze tegen komen. • Onno van Bekkum | CoopChampions • Harm Reitsma | De Windcentrale • Steven Volkers | Grunneger Power 7.8

Daadkracht realiseren

DE Unie en Noordelijk Lokaal Duurzaam Energie (NLD Energie) zijn beide opgericht om de ambities van de lokale duurzame energie initiatieven te ondersteunen en versnellen. Het zijn coöperaties met lokale initiatieven als leden. Beide coöperaties bieden hun leden diensten zoals de levering van duurzame energie.

pagina 28

RONDE 1 11.30 – 12.30 UUR

>

In deze workshop lichten de organisaties toe hoe ze de beweging van lokale duurzame energie initiatieven de komende jaren willen versterken. Hoe zien ze de toekomst? Wat hebben ze lokale initiatieven te bieden? Staat levering centraal of bieden de coöperaties ook ondersteuning bij de ontwikkeling van nieuwe projecten en ledenwerving? • Brendan de Graaf | DE Unie • Pieter Wittenberg | NLD Energie • Sible Schöne | HIER klimaatbureau 8.1

Lokaal duurzaam in Europa: Som Energia (Spanje)

De lokale duurzame energiebeweging is niet alleen in Nederland in opkomst. In heel Europa ontstaan er groepen burgers die bezig gaan met duurzame energie. Momenteel zijn dat er zo’n 2400. In deze deelsessie krijg je een toelichting op de Europese context. Hoe zijn energie coöperaties in Europa georganiseerd? Wat kunnen we daarvan leren? Aan de hand van een bijdrage van REScoop.eu krijg je inzicht in de stand van zaken. Deze deelsessie is pas compleet met een internationaal voorbeeld. Daarom zal de Catalaanse energiecoöperatie Som Energia ingaan op de uitdagingen waar zij voor staat en de knelpunten die zij heeft ervaren. Som Energia is in drie jaar tijd gegroeid van een vrijwilligersorganisatie naar een professioneel energiebedrijf met meer dan 18.000 klanten verspreid over heel Spanje. • Gijsbert Huijink | Som Energia • Siward Zomer | REScoop.eu

pagina 29

> RONDE 2 13.30 – 14.30 UUR 2.3

Mensen betrekken: over de kracht van jouw verhaal

Over de kracht van storytelling. Veel beslissingen die je als initiatief moet nemen, worden minder ingewikkeld als je je verhaal en je waarom duidelijk voor ogen hebt. Waarom bestaat het initiatief, wat is je visie en hoe vertel je dit op een aansprekende en inspirerende wijze? Oefen in deze workshop met het formuleren van je eigen waarom. • Christine Algera | Crachtig Verhaal • Rob Massuger | Duurzame Energie Haaren 2.4

Hogere verleidingskunde: leer praten met het reptielenbrein

Hoe krijg je de grote groep die duurzaamheid minder of zelfs helemaal niet belangrijk vindt mee? Hoe trek je de aandacht bij deze groep mensen? Een enorme opgave al je bedenkt dat 95% van ons gedrag gewoontegedrag is. En dat ons gedrag niet zozeer door onze ‘denkhersenen’ (argumenten) wordt gestuurd, maar door het veel oudere, meer basale ‘reptielenbrein’ (onze onderbuik). Om een succesvolle strategie te ontwikkelen zijn inzichten uit de marketing- en neuropsychologie dan ook noodzakelijk. In deze deelsessie maakt u hier kennis mee en leert u ze toepassen op uw eigen (ledenwervings)strategie. In deze sessie dus niet alleen de theorie, maar ook veel praktijkvoorbeelden en de mogelijkheid uw eigen strategie ter plekke te verrijken. • Niels Götz | 5plus1 2.6

Motiveren is maatwerk: 20-35 jaar

Het werven van leden en het motiveren van betrokkenen is een opgave waar vrijwel elk lokaal duurzaam energie initiatief voor staat. En doorgaans is duidelijk dat je voor het betrekken van mensen maatwerk moet leveren. Jongeren in de schoolleeftijd vragen een andere aanpak dan de generatie 50+. Maar hoe zit het met de groep ‘oudere jongeren’ tussen de 20 en 35 jaar? De potentie van deze groep is enorm, en de kwaliteiten ervan kunnen veel voor de ontwikkeling van je initiatief betekenen. Maar hoe bereik je ze? En wat moet je daar voor doen en laten? • Emke Mol | MOLCOM Communictieadvies • Bas van Nistelrooij | Novio Volta • Annemarie Appelman | Nudge 3.2

Samenwerken met VVE's

Krachten bundelen met Verenigingen van Eigenaren, dat biedt kansen. Samenwerking kan projecten versnellen en je doelgroep vergroten. Hoe kan je VvE’s verleiden om samen te werken met jouw initiatief? En hoe zitten VvE’s eigenlijk in elkaar? In

pagina 30

RONDE 2 13.30 – 14.30 UUR

>

deze sessie alles over het creeeren van betrokkenheid, gedeelde ambities en elkaar versterken. Waar liggen kansen en toegevoegde waarde? Hoe vind je ze? Waar hebben VVE’s behoefte aan? • Mimi Slauerhof | VvE's met Energie • George Lagerberg | Rijn en IJssel Energie Cooperatie • Nico Bakker | Heuvelrug Energie 4.6

Postcoderoosprojecten: de LDE-aansluiting in de praktijk

Eind september is de virtuele oplossing voor de fysieke tweede aansluiting goedgekeurd: de zogenaamde LDE-aansluiting. Een LDE- aansluiting is een virtuele aansluiting met meerdere meetvelden waarbij de partij die energie opwekt gebruik kan maken van een reeds bestaande grootverbruik-aansluiting. Om gebruik te maken van de Regeling Verlaagd Tarief (“postcoderoosregeling”) is het straks dus niet meer noodzakelijk om een fysieke tweede aansluiting aan te vragen. En dat scheelt behoorlijk in de doorgaans wankele businesscases van postcoderooscoöperaties i.o. Netbeheerder Liander is de afgelopen maanden samen met Netbeheer Nederland én de coöperaties een lobbytraject gestart om een alternatief te vinden voor de tweede aansluiting. Ben je benieuwd hoe het lobbytraject is verlopen en hoe Liander een LDEaansluiting in de praktijk gaat realiseren? Kom dan naar deze deelsessie door Liander én een coöperatie. • Dick van Leeuwen | Sociale Werkplaats Alphen • Ferd Schelleman | Energiek Alphen • Hans Schneider | Liander • Maurice van Duijnhoven | Liander

5.1

Nul op de meter: klimaatneutraal renoveren van koopwoningen

Het is mogelijk bestaande woningen te renoveren tot woningen zonder energienota. Daarbij kan het gaan om (vergaande) besparing in combinatie met warmtepompen en zon, groen gas, lokale warmte of houtkachels in combinatie met zon of wind uit de omgeving. In deze deelsessie een toelichting door ervaringsdeskundigen. Een interactieve sessie! Zo starten we met een community of practice. • Manuel den Hollander | CALorie Energie • Gijs van Wijk | Urgenda • Felix van Gemen | Energiesprong • Sible Schöne | HIER klimaatbureau

pagina 31

RONDE 2 13.30 – 14.30 UUR

>

Maar het is natuurlijk niet alleen goud wat er blinkt. In deze sessie vertellen ervaren initiatieven over de kansen en knelpunten in hun samenwerking met het bedrijfsleven. • Wim Diepeveen | ReggeStroom • Jan de Vries | Deventer Energie • Jan Willem Zwang | Greencrowd 7.5

Wederverkoop van energie: waar begin je aan?

Sommige energiecoöperaties leveren als wederverkoper gas en stroom aan hun leden. Bij wederverkoop ben je als coöperatie een soort lokale agent van een energieleverancier en werf je dus klanten voor hen, in ruil voor een vergoeding. De speelruimte wordt dus bepaald door de energieleverancier. Wat betekent dat voor de energiecoöperatie? Wat komt daar allemaal bij kijken? Wanneer is er eigenlijk sprake van wederverkoop? Welke risico's zijn er verbonden aan een wederverkoopconstructie? De toezichthouder op de energiemarkt, de ACM, ziet toe op een transparante energiemarkt en dus ook op wederverkoop. Wat mag wel en wat mag niet? Onder leiding van adviseur Henri Bontenbal vertelt Brendan de Graaf, oprichter van TexelEnergie en directeur van DE Unie, over zijn ervaringen met wederverkoop en vertelt een medewerker van de ACM over de (on)mogelijkheden van wederverkoop. • Brendan de Graaf | DE Unie • Henri Bontenbal | Bureau Bontenbal • Anne Schaap | ACM 8.3

Mag het licht aan(blijven)?

Meer zon PV, meer wind, meer consumentenparticipatie, meer decentrale opwekking. Koffiedik kijken heeft weinig zin, maar we verwachten de komende tien jaar een grote versnelling, vooral in de gebouwde omgeving. Nieuwe organisaties en structuren ontstaan en groeien, zoals energiecoöperaties en Energy Service Companies (Esco's). Ook in de aanbodkant nationaal en internationaal kan veel veranderen. Misschien wordt gas wordt duurder en elektriciteit goedkoper? Welke technologische ontwikkelingen komen op ons af? Hebben we een ander tarief systeem nodig? Moet de afbakening tussen de vrije en de gereguleerde markt op de schop? • Thijs de la Court | Lochem Energie | e-Decentraal • Pieter Boot | Planbureau voor de Leefomgeving • Frits Verheij | DNV GL - Energy • Andre Jurjus | Netbeheer Nederland

pagina 33

> RONDE 3 14.45 – 15.45 UUR 1.3

Verbreden of verdiepen? Strategieën vergeleken.

Lokale duurzame energie initiatieven richten zich niet altijd meer alleen op energie. Steeds meer initiatieven pakken de zaken breder aan. Zorg, mobiliteit, voedsel, buurtwerk, et cetera. Soms gaat dat zover dat de brede focus wordt vastgelegd in de statuten. Energiecoöperatie Udenhout bijvoorbeeld. Ook Nieuw Leusen Synergie koos voor breedte, terwijl Bergen Energie bewust de focus op energie houdt. Welke argumenten zijn er voor verbreden? Wat vergt dat van je organisatie? Is verdiepen niet slimmer met het oog op de opbouw van ervaring en expertise? In deze deelsessie gaan we in een open dialoog gaan we op zoek naar de waarheden. • Jan Snelders | EC Udenhout • Roeland Kneppers | Bergen Energie • Rob Vogelzang | Nieuwleusen Synergie • Theo van der Horn | Nieuwleusen Synergie • Oscar Jansen | Friese Milieufederatie 2.1

Gemeenschapsvorming en empowerment

Meer zeggenschap, een gemeenschap die individuen sterker maakt en andersom, de lol om samen iets te scheppen, veiligheid en community building. Het zijn nieuwe waarden in een nieuwe economie, waarin het niet alleen gaat om groeien, maar ook om empowerment: mensen veiligheid bieden, uitdagen tot actie en bevestigen in wat ze doen en leren. Een leercyclus waardoor iedereen betrokken is en sterker en competenter zijn of haar rol kan pakken en uitbouwen. Groeien door een gemeenschap te vormen! Gerwin Verschuur van Thermo Bello kent het klappen van de zweep en constateert dat veel initiatiefnemers leden louter als consumenten zien. ‘Maar er kan zoveel meer, en het levert zoveel meer op. Ik wil mensen juist een actieve rol geven, van consumenten naar prosument. Dan nemen mensen vanzelf verantwoordelijkheid. Ik praat dus liever over gemeenschapsvorming dan over ledenwerving’, aldus Gerwin. In deze sessie leer je over de pijlers onder gemeenschapsvorming, de waarde van weerstand en de route van droom naar werkelijkheid in zeven stappen. • Gerwin Verschuur | Thermo Bello 3.3

Zon op scholen

Op veel scholen in Nederland verschijnen sinds kort zonnepanelen. Vaak gekoppeld aan een educatief project. Hoe kunnen energie-initiatieven scholen helpen? Hoe ga je het gesprek aan met de schoolbesturen? Hoe betrek je de omgeving bij het project? Wat kun je doen om de energiegebruikbewustwording van zowel leerkrachten als leerlingen te stimuleren? Hoe krijg je de financiering rond? En wie legt de panelen op

pagina 34

RONDE 3 14.45 – 15.45 UUR

>

het dak? Doe mee aan de workshop waarin verschillende praktijkervaringen worden toegelicht. • Robin Berg | Lomboxnet • Arthur Hilgersom | Widar in de Zon • Han Horstink | Zon op KWC Cooperatie UA 4.1

Zonneparken realiseren: de opties!

Een zonnepark realiseren kan op verschillende manieren. De afgelopen maanden is veel gekeken naar de (on)mogelijkheden van de ‘postcoderoosregeling', maar er zijn meer wegen die naar Rome leiden. Deze workshop geeft inzicht in die mogelijkheden. Met een toelichting op de verschillende modellen (postcoderoos, SDE+, crowdfunding) door jurist Michel Chatelin. Maar vooral ook met ervaringen uit de praktijk. Ernst van der Leij van Morgen Groene Energie en Jan Willem Zwang van Greenspread vertellen over hun ervaringen met het op verschillende manieren daadwerkelijk realiseren van zonneparken Een praktische workshop dus, boordevol informatie voor coöperatie die graag zonneparken willen ontwikkelen. • Ernst van der Leij | Morgen Groene Energie • Jan Willem Zwang | Greencrowd • Michel Chatelin | Eversheds 4.5

Windprojecten van top down naar bottom up. Kan dat?

Windenergieprojecten zijn complexe trajecten met een scala aan wet- en regelgeving, grote belangen en flinke financieringsbehoeften. Is hierin wel ruimte voor particulier initiatief? Hoe gaat dat in de praktijk? In deze sessie gaan we na welke rollen je als initiatief kunt pakken, hoe een gemeente en initiatief zich tot elkaar verhouden en wat je verder allemaal kan gaan tegenkomen in het onstuimige speelveld van windontwikkeling. De sessie is gebaseerd op de praktijkervaringen van verschillende bottom up initiatieven en een gemeente. • Alex de Meijer | Windpark Nijmegen-Betuwe • Barbet Hendriks-Punt | Gemeente Breda • Evert Vrins | Energiefabriek 013 • Jos van Oosten | Cooperatieve Energiewinkel Vijfheerenlanden • Francis van Zandbrink | Met elkaar voor Mekaar 5.3

Energiebesparing: de buurt in!

Lid worden van een energiecoöperatie, samen zonnepanelen aanschaffen of investeren in wind. Het zijn stappen die kleine groepen aanspreken, maar voor veel burgers een te

pagina 35

RONDE 3 14.45 – 15.45 UUR 7.4

>

Gemeenten en lokaal duurzaam: hoe gaat dat samen?

Lokaal duurzaam, dat gaat om lokale duurzame energie initiatieven én over gemeenten. Maar weten beide partijen elkaar altijd goed te vinden? Een veelgehoord geluid: initiatieven vinden dat de gemeente te afwachtend is en gemeenten weten niet hoe ze met de initiatieven moeten omgaan. Als regisseur, participant, klant, financier? In deze deelsessie staat de samenwerking tussen gemeenten en initiatieven centraal. Wat moet een initiatief wel en niet doen om gemeenten ‘mee te nemen’? En waar kunnen gemeenten hun rol anders pakken en opvatten? Aan de hand van ervaringsverhalen van de gemeenten Nijmegen en Eindhoven en lokaal energie initiatief Energie-U komen we samen tot een antwoord. • John de Bie | Gemeente Nijmegen • Adriaan de Boer | Gemeente Eindhoven • Sander Willemsen | Energie-U 7.7

Komt een initiatief bij de wethouder

Maar hoe gaat de wethouder daar mee om? Hoe werkt dat in het lokale krachtenveld? Krijgt de wethouder de gemeenteraad mee in de plannen? Wordt er geïnvesteerd in de mensen van het initiatief of wordt er een groot adviesbureau ingehuurd? Het programma Duurzaam DOOR heeft een praktijkcase laten onderzoeken door de Universiteit Twente en Oprit Duurzaamheid. In de workshop de 8 lessen die hieruit getrokken kunnen worden! • Donald van den Akker | Oprit Duurzaamheid 8.2

Verder dan het Energieakkoord. Samen aan de slag!

We willen allemaal meer duurzame energie en meer zeggenschap. Maar wat willen we dan precies? En hoe krijgen we dat met elkaar voor elkaar? In deze sessie gaan jullie werken aan een visie. Een visie die verder reikt dan het Energieakkoord. Een visie vormen is één. Een visie realiseren gaat niet zonder slag of stoot. Belangenbehartiging en lobbywerk komen er aan te pas. Soms met tromgeroffel via de media, soms met stille diplomatie. Tijdens deze sessie hoor je hoe e-Decentraal dat gedaan heeft en denk je mee over hoe dat verder moet. Dat is niet eenvoudig want er zijn sterke andere belangen in het spel. Eén ding is zeker: Samen sta je sterker. • Thijs de la Court | e-Decentraal • Talitha Koek | Stichting Natuur en Milieu • Teun Bokhoven | Duurzame Energie Koepel

pagina 37

> RONDE 4 16.00 – 17.00 UUR 1.2

De nieuwe economie in de praktijk. Autodelen, stadslandbouw en zorgcoöperaties: van één laken een pak?

Lokale initiatieven bloeien op in uiteenlopende sectoren van de samenleving. Overal nemen burgers en lokale ondernemers het voortouw om met nieuwe samenwerkingsmodellen een bestaande behoefte op een duurzamere manier te bedienen. De deeleconomie, de weconomy, hij ontstaat voor en achter onze voordeur. Delen van auto’s, samen zorgen en voedsel uit eigen omgeving zijn allang geen utopische begrippen meer. In deze workshop onderzoeken we welke overeenkomsten dergelijke initiatieven hebben en wat we van elkaars ervaringen kunnen leren. Welke drempels moesten uiteenlopende initiatieven overwinnen en hoe pakten ze dat aan? Zijn er herkenbare patronen en overeenkomsten? Wat kunnen energie-initiatieven hiervan leren? • Robin Berg | Lomboxnet • Marije Mulder | Stichting Leiden Oogst • Lidwien Reyn | Bureau Mozaiek 4.3

Een windpark bouwen: het kost veel energie en levert veel energie!

Energie Dongen is goed op weg naar een eigen windmolenpark op een bedrijventerrein. De ambitie is er én er is een goed begin. De coöperatie heeft het voor elkaar gekregen dat de gemeenteraad de vergunningverlening van een windpark heeft gekoppeld aan Energie Dongen. En nu staat Energie Dongen voor de uitdaging bedrijven zo ver te krijgen dat de windmolens op hun bedrijventerrein kunnen worden gebouwd, onder de gewenste voorwaarden. Martijn Messing vertelt in deze sessie over de politieke overwinning maar zal ook een inkijkje geven in de weg daar naartoe. Bij de verdere ontwikkeling van windmolens kiest Energie Dongen voor samenwerking met Windunie Development. Wat in welke fase van zo’n project nodig is aan lokale kennis, aan expertise, aan onderzoeken, grondovereenkomsten, vergunningen en middelen, kan Eelco Bots toelichten. Dat geeft zicht op de lange en ongewisse weg naar windmolens. • Martijn Messing | Energie Dongen • Eelco Bots | Windunie Development 5.2

Energiebesparing in de bestaande bouw: Op zoek naar een business case voor lokale initiatieven

In het Energieakkoord is afgesproken om jaarlijks 150.000 woningen van eigenaarbewoners te verduurzamen. Welke rol kunnen LDEI’s hierbij spelen? Is er een business case denkbaar voor lokale initiatieven of zijn de financiële marges te klein? Energiek Leiden en Amsterdam Energie delen hun ervaringen.

pagina 38

RONDE 4 16.00 – 17.00 UUR

>

Energiek Leiden kiest voor een wijkgerichte benadering waarbij er in korte tijd veel aandacht wordt gecreëerd rondom de mogelijkheden van besparingsmaatregelen en andere duurzame toepassingen, in aanvulling op en in samenwerking met de activiteiten van de gemeente. Amsterdam Energie werkt samen met HOOM, een initiatief van Alliander. HOOM wil samen met lokale initiatieven en het lokale bedrijfsleven de markt benaderen en een business case ontwikkelen, waarbij het lokale initiatief naast een basisbijdrage ook een vergoeding per gerealiseerde maatregel ontvangt. • Alfons Ramb | Energiek Leiden • Rolf Steenwinkel | Amsterdam Energie • Renske den Exter | HOOM • Ron de Graaf | HOOM 6.3

Kijken door de bril van de financier

Vroeg of laat kom je voor de uitdaging te staan financiering voor je project of onderneming te vinden. En makkelijk blijkt dat niet. Wat zijn de mogelijkheden voor banken om je bij te staan in de ontwikkeling van je idee naar een financierbaar plan en welke voorwaarden stellen zij aan projectfinanciering? Kun je een voldoende sterk plan presenteren waarmee je de financier kunt overtuigen? Hoe zorg je ervoor dat jouw exploitatie robuust genoeg is om rente en aflossing te betalen? En hoe biedt je voldoende zekerheden en continuïteit van de bedrijfsvoering? Heb je voldoende eigen vermogen, of heb je ook risico kapitaal nodig? Ga in gesprek met twee banken en een risico-investeerder en leer kijken door hun bril. • Gerrit Jan Brunink | Triodos Bank • Henk Doorenspleet | Rabobank 6.6

Hoe start ik een succesvolle crowdfundingcampagne?

Crowdfunding is een innovatieve vorm van financieren die de laatste jaren sterk in opkomst is. Wil je crowdfunding inzetten voor een organisatie of project? Volg dan de crowdfunding workshop! Crowdfunding kan je niet alleen in staat stellen kapitaal te vergaren, maar biedt – mits goed ingezet – ook mogelijkheden voor marketing, kennisen contactendeling en binding met ‘supporters’. Maar het is geen ‘easy money’: het vereist een goede propositie en slimme campagne. Daarom geeft Douw&Koren een crowdfunding workshop waarin u verkent wat crowdfunding is, of het ook iets voor jou is, en hoe je het in kunt zetten voor uw organisatie of project. Tijdens de workshop leggen we een solide basis voor de (on)mogelijkheden van crowdfunding, bekijken we geslaagde en minder geslaagde voorbeelden en gaat u middels het Crowdfunding Canvas aan de slag om te verkennen of en hoe crowdfunding iets voor uw organisatie of project is. • Gijsbert Koren | Douw&Koren pagina 39

RONDE 4 16.00 – 17.00 UUR

>

Nederlandse energiehuishouding te versnellen? TNO ontwikkelde – samen met een aantal partijen uit het veld – een serious game om inzicht te krijgen in de verschillende handelingsperspectieven van actoren in het energie ecosysteem. • Wietske Koers | TNO • Geerte Paradies | TNO • Marijn Rijken | TNO 8.4

Evaluatie postcoderoosregeling

In het SER-Energiekkoord is een regeling verlaagd tarief overeengekomen. De branchevereniging e-Decentraal heeft dat akkoord na consultaties met haar leden ondertekend, in de hoop dat deze regeling een positieve impuls zou geven aan de ontwikkeling van decentraal duurzame energie. Sindsdien is e-Decentraal voor haar leden bezig geweest om regeling werkend te krijgen. Bijvoorbeeld door bij initiatieven informatie op te halen over de knelpunten die zij bij de ontwikkeling van een postcoderoosproject tegen zijn gekomen, en bundeling van die knelpunten in de richting van de borgingscommissie van het Energieakkoord, de betrokken Ministeries en de Tweede Kamer. Er zijn knelpunten opgeruimd en er zijn initiatieven die hebben doorgezet en een collectief zon-PV project hebben ontwikkeld binnen deze regeling. Deze deelsessie vormt het startpunt voor de evaluatie van deze regeling, met én door de initiatieven die er gebruik van (gaan) maken of de mogelijkheden daartoe hebben onderzocht. • IJmert Muilwijk | ODE, e-Decentraal • Gerwin Verschuur | e-Decentraal, Thermo Bello

pagina 41

> DANK

>> Dank aan alle sponsoren Het Evenement HIER opgewekt 2014 was niet tot stand gekomen zonder de inzet en medewerking in bijdragen van de sponsoren. Maak kennis met ze op het centrale plein. De sponsoren heten je van harte welkom in hun standruimte! Wij danken ook onze exposanten: Huismerk Energie, Zonnekeur (Stichting Duurzame Energie Prestatie Keur), Ceramic Fuel Cells en Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen. >>> Dankwoord Een evenement organiseren kun je niet alleen, daar heb je hulp en steun van anderen voor nodig. Die kreeg HIER opgewekt ook dit jaar weer volop. Van sponsoren, sprekers, meedenkers, moderatoren, critici, collega’s en vele anderen. Veel dank voor jullie inzet en betrokkenheid! En jij, als deelnemer willen we ook hartelijk bedanken voor je komst. Ben je er volgend jaar weer bij?

pagina 42