VMT Introductiecursus 2015
3 september 2015 Stephanie Wagenaar
Even voorstellen… Stephanie Wagenaar Senior Consultant Berenschot Clustermanager Agri & Food Amsterdam Economic Board Innovatieadviseur Agri & Food Syntens
1
Berenschot Adviesbureau Berenschot • • •
Opgericht in 1938
Opgericht in 1938 Nederlands met een sterke internationale oriëntatie Ongeveer 350 medewerkers
Ir. B.W. Berenschot
Methoden en technieken uit Amerika geïmporteerd
350 werknemers
Hoofdkantoor Utrecht
Doel van de dag en programma 09.00
Ontvangst
09.30
Inleiding door de dagvoorzitter (Stephanie Wagenaar)
10.30
Module Food Marketing & Consument (Harry van Delft)
11.30
Pauze
12.00
Module Kwaliteitsmanagement (Hanneke Vriend)
13.00
Lunch
13.45
Module Levensmiddelenwetgeving (Geert de Rooij)
14.45
Module Innovaties en technologie (Albert Zwijgers)
15.45
Pauze
16.00
Module Maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzame ontwikkeling (Chris Dutilh)
17.00
Afsluiting en borrel
2
Vragenrondje 1. Vertel kort iets over jezelf: • wie ben je? • bij welk bedrijf werk je? • wat brengt je hier?
2. Wat verwacht je van vandaag? 3. Welke informatie zou je echt verder helpen?
Inhoudsopgave van deze presentatie 1. Beeld van de Agri & Food sector 2. Trends en ontwikkelingen
3
Agri & Food sector Nederland
Wat is Agri & Food?
4
Kernregio’s Agri & Food in Nederland
Agri & Food sector Nederland in cijfers Topsector Agri & Food (2014) • Productie: 124.058 miljoen euro • Toegevoegde waarde: 42.174 miljoen euro • Werkzame personen: 641.000 fte • Aantal bedrijven: 135.560 Aandeel per topsector in totaal topsectoren (2011)
Bron: CBS, Monitor topsectoren 2014
5
Nederlandse voedselketen
Nederlandse afzetkanalen •
Consumentenbestedingen eten en drinken
Supermarkten € 27,7 mld Totaal
Foodservice
€ 56,5 mld
€ 18,1 mld Speciaalzaken € 10,7 mld
Bron:Consumententrends 2012, EFMI Business School en CBL, juni 2012.
6
Food Marketing & Consument Harry van Delft Lector AgroFood Marketing HAS Hogeschool Managing Partner OranjeMund • Wat bepaalt de kwaliteit van een levensmiddel voor de consument? Smaak, textuur, uiterlijk, voedingskundige waarde, verkrijgbaarheid • De productie van voedingsmiddelen Foodmatrix, performance en kwaliteit van ingrediënten, processing aspecten, houdbaarheid, verpakken • Productontwikkeling en innovatie Macronutriënten (water, eiwit, koolhydraten, vet) Micronutriënten (vitaminen, antioxidanten, mineralen, sporenelementen) en additieven • Procestechnologie en 'nieuwe' technologieën
De Europese Foodsector
Bron: FoodDrinkEurope, Data & trends of the European food and drink industry 20132014
7
De Europese Foodsector
Bron: FoodDrinkEurope, Data & trends of the European food and drink industry 20132014
Nederlandse foodsector in EU •
Grootste producenten in Europa
Turnover
Value Added
Employees
€billion
€billion
1,000
Companies
1
Germany
169.3
33.5
555
5,970
2
France
160.9
23.6
495
13,500
3
Italy
130
24
386
6,85
4
United Kingdom
114.1
29.7
406
7,766
5
Spain
90.2
26.8
440
29,196
6
Netherlands
66.6
15
133
4,751
7
Poland
49.7
9
396
14,330
Bron: FoodDrinkEurope, Data & trends of the European food and drink industry 20132014
8
Nederlandse foodsector in EU •
Bruto toegevoegde waarde per werknemer per jaar in 2009 (x €1.000)
Bron: FNLI, Monitor levensmiddelenindustrie 2012
Innovatie binnen de foodsector in EU
Bron: FoodDrinkEurope, Data & trends of the European food and drink industry 20132014
9
Internationale positie • Exportmarkten en producten • Groeiregio’s voedingsindustrie
Bron: Berenschot, Agri & Food Trends onderzoek 2014 ‘De Vertrouwensformule’
Internationale positie •
Horizontale en verticale samenwerking tussen partijen om prijsschommelingen en ongelijk verdeelde winstmarges te stabiliseren
•
“Internationale omzet geeft op termijn meer marge en reduceert het afnemersrisico. Bedrijven die internationaliseren, beginnen vaak met export als een bijzaak. Maar als een onderneming de export wil uitbouwen, is inbedding in de bedrijfsstrategie en bij de medewerkers noodzakelijk.”
•
Ontwikkeling in wereldvoedselprijzen leidt tot hernieuwde politieke belangstelling
• •
Kansen in Afrika voor de foodservicesector: groeiende economie en politieke stabiliteit
•
Inspelen op consumentenbehoefte, Unilever in Afrika
•
Ontwikkeling markt en ondernemerschap, Heineken
Bron: Policy Roundtables - Competition Issues in the Food Chain Industry 2013, M. Lem et. al. – Doing Business in Africa, Rabobank – Fice priorities for global food agenda in 2015, ABN AMRO – Groeien over grenzen
10
Kracht van Nederlandse foodsector Pilaren van concurrentiekracht
Ondernemerschap
Geografie • • • •
Grote markten Klimaat Mainports Aardgas
• • • •
MKB, familiebedrijven Internationaal Hoge lokale eisen Coöperatieve aard
Gouden driehoek • • •
Overheid Private sector Kennisinstellingen
Wet- en regelgeving Geert de Rooij Specialist Levensmiddelenwetgeving, FNLI • Introductie in de:
-
algemene levensmiddelenverordening algemene voorschriften hygiënisch produceren gebruikersmogelijkheden voor levensmiddelentoevoegingsmiddelen (additieven etc.) voorschriften voor het op de markt brengen van nieuwe voedingsmiddelen etiketteringsvoorschriften controle voorschriften en maximale gehaltes aan verontreinigingen als zware metalen of gewasbeschermingsmiddelen wettelijke voorschriften in relatie tot overige aspecten als REACH (milieu en Arbo-normen) of nanotechnologie. instituten in Europa
11
Kracht van Nederlandse foodsector Pilaren van concurrentiekracht
Ondernemerschap
Geografie • • • •
Grote markten Klimaat Mainports Aardgas
• • • •
MKB, familiebedrijven Internationaal Hoge lokale eisen Coöperatieve aard
Gouden driehoek • • •
Overheid Private sector Kennisinstellingen
Ecosysteem Nederlandse foodsector •
NGO’s: UTS, Max Havelaar. De rol van ngo’s in communicatie wordt steeds nadrukkelijker. Ze hebben een grote invloed op de collectieve perceptie van voedsel en vinden bij de politiek een gewillig oor.
•
Branches en netwerken
•
Kenmerken van de Nederlandse bevolking
12
Perspectief Nederlandse foodsector Perspectief voor de periode tot 2020
Bron: Rabobank Cijfers & Trends BrancheBarometer Food, 2014
Maatschappelijke trends (megatrends)
13
Hoe voeden we de wereld?
Groei wereldbevolking: naar 9 miljard in 2050 • • •
Toenememde koopkracht per hoofd, groei middenklasse
Urbanisering: Van 49% in 2005 naar 60% in 2030
Duurzaamheid en voedselveiligheid
Tekort aan grondstoffen Behoefte aan intensivering en verduurzaming Kansen voor internationaal ondernemerschap
Groei wereldbevolking
Bron: ING, Voedingsmiddelenindustrie 2013-2018, 2013
14
Food for thought
Bron: FoodDrinkEurope, Data & trends of the European food and drink industry 20132014
Food for thought
Bron: FoodDrinkEurope, Data & trends of the European food and drink industry 20132014
15
Kwaliteitsmanagement Hanneke Vriend ViaVriend Interim en Advies • belang van kwaliteit en voedselveiligheid binnen de foodsector, rol van QA en QC binnen foodbedrijven, kwaliteitsmodellen; • de betekenis van HACCP voor voedselveiligheid • global Food Safe Initiative en voedselveiligheidsstandaarden (HACCP, BRC, IFS, ISO22000 en FSSC2200, GlobalGAP) • basisvoorwaardenprogramma: oa. hygiëne, beheersing van fysische, chemische en microbiologische risico’s, rol van personeel • allergenenmanagement • rol van het management: oa recall- en crisismanagement • de noodzaak van ketenbeheersing en leveranciersborging; enkele voorbeelden
Inkomensstijging stimuleert voedselconsumptie
Bron: ING, Voedingsmiddelenindustrie 2013-2018, 2013
16
Met welvaart komt een ander voedingspatroon
Bron: FNLI, De stille kracht route voorwaarts voor de Nederlandse levensmiddelenindustrie, 2010
Technologietrends in food Stichting Toekomstbeeld der Techniek: overzicht van 20 technologieën die de Agri & Food sector de komende jaar kunnen beïnvloeden.
20 Technologieën 1. 3D-printen
11. Bio raffinage en biobrandstoffen
2. 4D-printen
12. Gentechnologie
3. Slimme materialen
13. Synthetische biologie
Voorbeeld: “Nanovoedsel een veelbelovende technologie waarbij nano-deeltjes verschillende aspecten van voedsel kunnen verbeteren zoals smaak, minder calorieën en houdbaarheid.”
4. Robotica
14. Eiwittransitie
5. Autonoom handelende Robots
15. Food design
6. Sensortechnologie
16. Aquacultuur
7. Informatietechnologie en IT-infrastructuren
17. Verticale landbouw
Wat zijn de gevolgen voor de bedrijven in de foodsector? • Efficiënter? • Meer produceren in minder tijd? • Verbetering van de kwaliteit en gezondheid van voeding?
8. Bio-informatica
18. Conserveringstechnologieën
9. Precisielandbouw
19. Transporttechnologie
10. Hernieuwbare energie
20. Weersbeïnvloeding
Bron: Stichting Toekomstbeeld der techniek – Toekomstverkenning naar de invloed van technologische ontwikkelingen op de agri- & foodsector tot 2050
17
Innovatie: smart data en ICT • • • •
Smart data en ICT beïnvloeden de inrichting en aansturing van voedselketens RFID (Radio Frequency Identification) chip Registratie van diner-ervaring door restaurants m.b.v. app De mobiele betalingsapp van Starbucks, gebruikt data om te onderzoeken wat elke klant prefereert.
Bron: ING– Food 2030, Smartblogs – Hpw the food industry is making sense of big data
Technologie en Innovatie Albert Zwijgers Lector 'Technologie en Ingrediënten', HAS Den Bosch Innovatiemakelaar Voeding en Gezondheid, Food & Nutrition Delta
• • • • • • • •
Wat bepaalt de kwaliteit van een levensmiddel voor de consument? Smaak, textuur, uiterlijk, voedingskundige waarde, verkrijgbaarheid De productie van voedingsmiddelen Foodmatrix, performance en kwaliteit van ingrediënten, processing aspecten, houdbaarheid, verpakken Productontwikkeling en innovatie Macronutriënten (water, eiwit, koolhydraten, vet) Micronutriënten (vitaminen, antioxidanten, mineralen, sporenelementen) en additieven Procestechnologie en 'nieuwe' technologieën Bron: Stichting Toekomstbeeld der techniek – Toekomstverkenning naar de invloed van technologische ontwikkelingen op de agri- & foodsector tot 2050
18
Sociale media en e-commerce •
Online aanbieden van voeding betekent aanpassen in marketing, assortiment en logistiek
•
Van traditionele supermarketen naar nieuwe concepten • Click & Collect • Click & Delivered • Locatie supermarkt dient als magazijn. Verspreiding van deze magazijnen door heel Nederland is niet altijd een voordeel.
•
De consument is kritisch en heeft bereik
•
Apps voor foodsharing etc.
Bron: Rabobank – Thema-update: Koel- en vrieshuizen, Rabobank - Thema-update: Vision on Food
Innovatie: sociale media en e-commerce
Heel veel apps verkrijgbaar. Bijv. apps Voedingscentrum: eetmeter, gezondgroeien, slimkoken, etikettenwijzer
19
Veranderend consumenten gedrag
Bron: top-sectoren.nl, 2012
Veranderend consumenten gedrag: Wat wil de consument? LAAG
HOOG
Genieten Gezond Gemak Goedkoop Geweten
McDonalds?
Bio Sterrenrestaurant?
20
Veranderend consumenten gedrag: beleving
Bron: FoodableTV– Table 42: Replacing service staff with chefs
Veranderend consumentengedrag: De hybride consument •
De hybride consument kiest goedkoop maar kwalitatief goede voedingsproducten of kiest een hoger geprijsd premium merk.
•
Resultaat: het middensegment daalt (met een verwachting van 2% per jaar) en voor de uiterste segmenten wordt een stijging van 7% verwacht in het aantal aankopen voor de komende vijf jaar.
Bron: Rabobank - Thema-update: De hybride consument
21
Beïnvloeding consumentengedrag
Bron: Whole Foods Market – Responsibly Grown
Nieuwe retailconcepten - Blurring Logica van de consument maakt dat de grens tussen retail en foodservice vervaagt waardoor nieuwe concepten ontstaan.
22
Vertrouwen en voedselveiligheid
Bron: ABN AMRO – Vers in 2020, Slagerij AULA in Gent
Vertrouwen en voedselveiligheid: Werk aan de winkel •
De kracht van het vertrouwen wordt bepaald door de mate waarin de belofte die je doet en de bewijsvoering op elkaar aansluiten.
•
Reputatiemanagement heeft als doel aan voorkeur (offensief) en vertrouwen (defensief) te bouwen.
+
+
=
ü Bouw langdurige relaties met handelspartners ü Kom altijd je afspraken na ü Werk aan gedrag, niet aan papieren tijgers ü Waak voor egocentrisme en opportunisme
David Maister
ü Wees transparant, ook als het moeilijk is
Bron: D.H. Maister, The trusted advisor, 2001
23
Voedselverspilling
Veeleisendheid vs. Duurzaamheid
Bron: ING – Food 2030
24
MVO en duurzame ontwikkeling Chris Dutilh Adviesbureau Dutilh BOSA • Wat wordt er verstaan onder maatschappelijk verantwoord ondernemen? • Toenemende impact van verduurzaming • Verduurzaming in de grondstofketen en de betekenis voor sourcing. • Opkomst milieustandaarden en -certificaten.
Berenschot en Agrifood •
Sectorkennis Agrifood • Flora Holland • Friesland Campina • Vandermoortele
•
Internationaal actief • Doing Business in Africa • Vandemoortele
•
Onderzoek • Agrifood Trends
25
Agri & Food Trends
@agrifoodtrends •
Ga naar www.agrifoodtrends.nl om te downloaden
Contact
Contactgegevens -
Stephanie Wagenaar
[email protected] 06 23 91 65 88
-
Edwin Lambregts
[email protected] 06 54 26 00 29
Berenschot Groep B.V. Europalaan 40 3526 KS Utrecht T | +31 (0)30 291 69 16 E |
[email protected] W | www.berenschot.nl
Berenschot is aangesloten bij E-I Consulting Group, een Europees samenwerkingsverband van toonaangevende bureaus.
26
Bronnen FoodDrink Europe Gfk Gfk Rabobank ABN AMRO Edwin Lambregts et al. PlanetRetail Rabobank Rabobank OECD FoodDrink Europe FNLI ING FNLI FNLI FoodService Instituut FSIN Foodstep FoodService Instituut Nederland FoodService Instituut
European food and drink industry 2013-2014: Trends and data Gfk Supermarktkengetallen 2015 Gfk Supermarktkengetallen 2014 Rabobank Food & Agri Research - Thema-update: Vision on Food (2011) Zo kun je als boer geld verdienen (2015) Agri-food Trends 2014 European Grocery Retailing (2014) Rabobank Cijfers en Trends BrancheBarometern- Food: duurzaam verpakken (2015) Rabobank Cijfers en Trends BrancheBarometern- Food (2014) Policy Roundtables - Competition Issues in the Food Chain Industry 2013 Data & Trends of the European Food and Drink Industry 2013-2014 De stille kracht route voorwaarts voor de Nederlandse levensmiddelenindustrie (2010) Voedingsmiddelenindustrie 2013-2018 (2013) De levensmiddelenindustrie in 2012 - Jaarverslag FNLI Monitor Levensmiddelenindustrie 2012 FSIN Food 500 (2015) Foodservice (2012) Foodservicemarkt Nederland 2014 Presentatie Foodservice Trends 2011 De Nederlandse foodservicemarkt in 2015
Bronnen (2) ABN AMRO Wageningen UR - FNLI Group 7 ING ING ING ING ING IRI FNLI FNLI FoodDrink Europe Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank
Internationalisatie: groeien over grenzen – foodsector (2012) E-commerce trends in Foodservice - Online opportunities and threats (2013) Agro & Food-machinebouw (2014) Food 2030 (2012) Hightech meets business - De economische impact van technologie voor sectoren, organisaties en mensen (2015) Omzetgroei supermarkten loopt terug (2014) Factsheets sectoren (2015) Bestedingen aan het CBL-supermarktassortiment in 2013 Monitor Levensmiddelenindustrie 2013 Monitor Levensmiddelenindustrie 2014 Preventing food wastage in the food and drink sector (2015) Rabobank Cijfers & Trends BrancheBarometer - Horeca 2015 Rabobank Cijfers & Trends - Branche-informatie - Detailhandel food (2015) Rabobank Cijfers & Trends - Branche-informatie - Horeca en Recreatie (2015) Rabobank Cijfers & Trends - Branche-informatie – Supermarkten (2015) Rabobank Cijfers & Trends - Branche-informatie – Tankstations (2015) Rabobank Cijfers & Trends - Branche-informatie – Versspeciaalzaken (2015)
27
Bronnen (3) Rabobank Rabobank Cijfers & Trends - Branche-informatie – Supermarkten (2015) Rabobank Rabobank Cijfers & Trends - Branche-informatie – Tankstations (2015) Rabobank Rabobank Cijfers & Trends - Branche-informatie – Versspeciaalzaken (2015) (2015) Retail Revolution' Excerpt: The Scale of the Ecommerce Threat (2015) Harvard Business School Rabobank Rabobank Cijfers en Trends - Thema-update: Foodservice (2015) Rabobank Rabobank Cijfers en Trends - Thema-update: De hybride consument (2014) Stichting Toekomstbeeld Toekomstverkenning naar de invloed van technologische ontwikkelingen op de agrider Techniek & foodsector tot 2050 (2015) FNLI - Gfk Top topics 2014 FMCG Nederland (2013) Rabobank Rabobank Cijfers & Trends - Thema-update: Koel- en vrieshuizen (2015) Rabobank Rabobank Cijfers en Trends - Thema-update: Impact online food retail (2014) ABN AMRO Vers in 2020 (2015) ABN AMRO Visie op Food - Sectorupdate 2013 PlanetRetail Western European Trends 2014 - Retail trends and forecast (2014)
Food Marketing & Consument Harry van Delft Lector AgroFood Marketing HAS Hogeschool Managing Partner OranjeMund • Wat bepaalt de kwaliteit van een levensmiddel voor de consument? Smaak, textuur, uiterlijk, voedingskundige waarde, verkrijgbaarheid • De productie van voedingsmiddelen Foodmatrix, performance en kwaliteit van ingrediënten, processing aspecten, houdbaarheid, verpakken • Productontwikkeling en innovatie Macro-nutriënten (water, eiwit, koolhydraten, vet) Micro-nutriënten (vitaminen, antioxidanten, mineralen, sporenelementen) en additieven • Procestechnologie en 'nieuwe' technologieën
Bron
28
Kwaliteitsmanagement Hanneke Vriend ViaVriend Interim en Advies • Belang van kwaliteit en voedselveiligheid binnen de foodsector, rol van QA en QC binnen foodbedrijven, kwaliteitsmodellen; • De betekenis van HACCP voor voedselveiligheid • Global Food Safe Initiative en voedselveiligheidsstandaarden (HACCP, BRC, IFS, ISO22000 en FSSC2200, GlobalGAP) • Basisvoorwaardenprogramma: oa. hygiëne, beheersing van fysische, chemische en microbiologische risico’s, rol van personeel • Allergenenmanagement • Rol van het management: oa recall- en crisismanagement • De noodzaak van ketenbeheersing en leveranciersborging; enkele voorbeelden
Wet- en regelgeving Geert de Rooij Specialist Levensmiddelenwetgeving, FNLI • Introductie in de:
-
algemenen levensmiddelenverordening algemene voorschriften hygiënisch produceren gebruikersmogelijkheden voor levensmiddelentoevoegingsmiddelen (additieven etc.) voorschriften voor het op de markt brengen van nieuwe voedingsmiddelen etiketteringsvoorschriften controle voorschriften en maximale gehaltes aan verontreinigingen als zware metalen of gewasbeschermingsmiddelen wettelijke voorschriften in relatie tot overige aspecten als REACH (milieu en Arbo-normen) of nanotechnologie. Instituten in Europa
29
Technologie en Innovatie Albert Zwijgers Lector 'Technologie en Ingrediënten', HAS Den Bosch Innovatiemakelaar Voeding en Gezondheid, Food & Nutrition Delta
• • • • • • • •
Wat bepaalt de kwaliteit van een levensmiddel voor de consument? Smaak, textuur, uiterlijk, voedingskundige waarde, verkrijgbaarheid De productie van voedingsmiddelen Foodmatrix, performance en kwaliteit van ingrediënten, processing aspecten, houdbaarheid, verpakken Productontwikkeling en innovatie Macro-nutriënten (water, eiwit, koolhydraten, vet) Micro-nutriënten (vitaminen, antioxidanten, mineralen, sporenelementen) en additieven Procestechnologie en 'nieuwe' technologieën Bron: Stichting Toekomstbeeld der techniek – Toekomstverkenning naar de invloed van technologische ontwikkelingen op de agri- & foodsector tot 2050
MVO en duurzame ontwikkeling Chris Dutilh Adviesbureau Dutilh BOSA • Wat wordt er verstaan onder maatschappelijk verantwoord ondernemen? • Toenemende impact van verduurzaming • Verduurzaming in de grondstofketen en de betekenis voor sourcing. • Opkomst milieustandaarden en -certificaten.
30
