Europa in de praktijk

* de Gelderlander

WOENSDAG 14 MEI 2014

4 Nederland en Duitsland komen aan de grens steeds dichter bij elkaar. Toch zijn nog lang niet alle barrières geslecht.

Europese verkiezingen

Europa in de praktijk

Grensburgemeesters: ‘Twee uur controleren aan de grens en mensen gaan naar de stembus voor Europa’. PAGINA 7

Gezocht: WERKGEVER in omgeving Arnhem

De ideale studieomgeving • beroepsgerelateerde, internationale studies • moderne, nieuwe hogeschool met uitstekende faciliteiten • open en vriendelijke, multiculturele sfeer • onze studies kosten geen collegegeld Wij bieden 28 Engelstalige bachelors- en 7 Engelstalige mastersopleidingen opleidingen aan vier faculteiten. Faculteit Life Sciences

Faculteit Maatschappij en Economie

Faculteit Technologie en Bionica

Faculteit Communicatie en Milieu

Hochschule Rhein-Waal

Volg ons op Twitter!

Campus Kleve • Marie-Curie-Straße 1• 47533 Kleve Campus Kamp-Lintfort • Friedrich-Heinrich-Allee 25 47475 Kamp-Lintfort • Duitsland

Wordt fan op facebook!

www.hochschule-rhein-waal.de

LEKKER ACHTERHOEK

CULTUUR

NATUUR

Aangeboden: ervaren, doelgerichte, loyale HBO’er (V, 36 jaar), 20-32 uur/wk Studie: HBO Personeel&Arbeid Vaardigheden & deskundigheid: • 13 jaar werkervaring binnen klein-, middelen groot- (internationaal) bedrijf • Ondersteunende, adviserende en aansturende ervaring • Organisator en planner • Stressbestendig en doelgericht • Multi-tasker, leergierig en flexibel • Positief kritische houding • Goede beheersing Nederlandse en Engelse taal Werkervaring: • • • •

Intercedent uitzendbureau Personeelsadviseur Regiomanager (eindverantwoordelijk regiokantoor) National Accountmanager Multinational

Per direct beschikbaar, tevens voor interim functies: • Coördineren en ondersteunen van commerciële processen • HR-adviseur, talent & carrière-management • Consultant werving & selectie / recruiter

HISTORIE

Tweedaagse Grebbebergtour

De Gelderlander organiseert voor het eerst, speciaal voor zijn lezers, exclusieve tours langs de historische Grebbelinie en Betuwestelling. Twee dagen lang wordt u uitgebreid geïnformeerd over wat hier gebeurde tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Heel graag kom ik naar u toe voor een vrijblijvende kennismaking. http://nl.linkedin.com/in/ jessicateijgelergoudriaan/ [email protected] 06-130 77 585

EXTRA Datum: 13 en 14 juni

TSEN A A L P 0 3 AAR B K I H C S BE

op de zaterdag. Waarna u lekker kunt gaan uitrusten met een borreltje aan de bar (optioneel). Om 21.00 uur wordt u in het hotel de mogelijkheid geboden de wedstrijd Spanje – Nederland te kijken. Genieten van uw nachtrust kunt u daarna in het hotel op de Grebbeberg.

OP=OP

Indeling van de tour Vrijdag om 13.00 uur verzamelt u bij viersterren hotel 't Paviljoen in Rhenen. Hier wordt u welkom geheten en kunt u luisteren naar een deskundige van Stichting De Greb. Na het welkomstwoord vertrekt u met de bus naar het gevechtsgebied rondom de Betuwestelling. Rond 17.30 uur checkt u in bij het hotel. Vanaf 18.00 uur wordt u verwend met een heerlijk driegangen-keuzediner en een luchtige lezing, ter voorbereiding

Zaterdagochtend staat er om 09.00 uur een heerlijk ontbijt op u te wachten. Daarna is er een lezing over de Slag om de Grebbeberg, inclusief koffie/thee, met aansluitend om 12.00 uur een lunch. Vervolgens staat een uitgebreide wandeltocht onder deskundige leiding over het slagveld op de Grebbeberg en directe omgeving gepland. Om 17.00 uur verwachten we weer terug te zijn bij het hotel en komt deze inspirerende tour ten einde.

Lezersprijs € 249,95 p.p *+

Maak nu uw reservering op dg.nl/club

EXTRA 3

DE GELDERLANDER WOENSDAG 14 MEI 2014

COLUMN

Europa, meer dan verdwenen grens door Thed Maas

We zouden het niet meer willen toch? Die controles aan de grens met de onvermijdelijke vraag ‘hebben wij wat aan te geven?’ Nee, natuurlijk hadden wij niks aan te geven, maar daar vergisten we ons dan weer mooi in. Want er lagen immers twee flessen Schnapps op de achterbank van de auto, terwijl er maar één fles belastingvrij ingevoerd mocht worden. ‘Da’s onlangs veranderd meneer.’ Je kon het ook nooit goed doen. Met het verdwijnen van de slagbomen aan de grens werd Europa voor de bewoners in de grensregio duidelijk voelbaar. Het wordt ook veruit het meest genoemd als

mensen de vraag krijgen voorgelegd wat ze van Europa merken: ‘De grens is verdwenen hè?’ Nu is Europa meer dan een verdwenen grens. In deze bijlage hebben we met het oog op de naderende Europese verkiezingen de enorme stappen die de afgelopen decennia gemaakt zijn, eens op een rijtje gezet. Net zoals enkele hindernissen die een verdere eenwording van deze Euregionale grensregio belemmeren. Zo vinden er nog steeds verkapte grenscontroles plaats, al heten die nu dan mobiel toezicht. Reageren? [email protected]

䡵 ’Hebben wij iets aan te geven?’. foto Collectie Klaasse

Grenzeloos bouwen in stilte Aan beide zijden van de landsgrens timmert de Euregio Rijn-Waal al veertig jaar aan de weg. In stilte. door Hans Peeters

V

oor het Eurovisie Songfestival mág je stemmen. Voor Europa kún je al dan niet kiezen. Ook de Euregio Rijn-Waal draagt de ‘EU’ van Europa fier uit, maar voor deze club hoef je niet om de vier jaar naar de stembus. Het samenwerkingsverband van meer dan vijftig gemeenten in het Nederlands-Duitse grensgebied sleutelt al ruim veertig jaar op de achtergrond aan de Europese gedachte van eenheid. Het hoofdkwartier van de Euregio straalt voorname grandeur uit. Halverwege Kleef en de roze Rijnbrug bij Emmerik zetelt het kloppend hart van ‘Rijn-Waal’ in het achttiende-eeuwse barokke paleisje Haus Schmitthausen. Direct naast deze voormalige waterburcht is de moderne vergaderzaal van de Euregio opgetrokken: een hoekig gebouw, dat door zijn overbemeten glaspartijen transparantie lijkt uit te willen stralen. De werkkamer van Euregio-secretaris Sjaak Kamps gunt de bezoeker een weidse blik op de groene uiterwaarden van de Rijn. Wat heeft veertig jaar Euregio nu eigenlijk tastbaar opgeleverd voor de 3,5 miljoen bewoners van het grensgebied tussen Duisburg en Arnhem? „Veel, heel veel”, verzekert Sjaak Kamps, en hij tovert moeiteloos de palmares van de samenwerking uit het hoofd. „De

䡵 De traumaheli van het Radboudumc vliegt sinds enkele jaren ook over de grens. foto Radboudumc

mensen hier staan er misschien niet zo bij stil, maar dankzij de Euregio kun je met de bus van Emmerik naar Nijmegen reizen, vice versa. De Euregio heeft ervoor gezorgd dat de grens op het vlak van gezondheidszorg geen belemmering meer vormt: de traumaheli van het Radboud vliegt tegenwoordig ook boven de Kreis Kleef. Grensbewoners kunnen kiezen voor een medi-

“

Voor de Euregio hoef je niet te kiezen. Wij zijn er gewoon Sjaak Kamps, secretaris Euregio

COLOFON Redactionele leiding:Anne Nijtmans/Thed Maas Vormgeving: Carmen Dwarkasing Aan dit nummer werkten mee: Hans Peeters, Marc Dwinger, Eelco van den Heuvel, Carine ten Cate Foto voorpagina: Do Visser

sche behandeling in een Duits of in een Nederlands ziekenhuis. We hebben een kennisuitwisseling tussen de universiteiten en hogescholen in Nijmegen, Essen, Duisburg en Wageningen. Toeristen fietsen over grensoverschrijdende routes die door de Euregio zijn opgezet. „We staan via ons drukbezochte maandelijkse spreekuur voor grensgangers klaar voor mensen die vragen hebben over werken en fiscale verschillen in het buitenland. We hebben er toe bijgedragen dat diploma’s aan beide zijden van de grens worden erkend. Zonder dat we in de aftiteling van allerlei kleinere projecten worden genoemd speelt de

dg.nl/bijlagen Op deze site kunt u deze special vinden als pdf. Alle vorige specials treft u ook aan op onze site.

Euregio ook een faciliterende rol bij de uitwisseling van scholen, schutterijen, muziekgezelschap-

pen, seniorenclubs en hulpdiensten. Voor ons hoef je niet te kiezen, wij zijn er gewoon.”

EUREGIO RIJN-WAAL 䢇

䢇 䢇

Een Euregio is een grensoverschrijdend samenwerkingsverband van gebieden die deel uitmaken van de Europese Unie. Van Groningen tot Maastricht zijn er acht Euregio’s. De Euregio Rijn-Waal vertegenwoordigt ruim 50 gemeenten in het gebied dat gevormd wordt door de benedenlopen van Rijn, Maas en Waal. Ook Duitse en Nederlandse Kamers van Koophandel

Deze Extra is een redactionele bijlage van:

䢇 䢇

䢇 䢇

maken deel uit van het collectief. In het Rijn-Waalgebied leven 3,5 miljoen mensen. De grootste steden in het Rijn-Waalgebied zijn Arnhem, Nijmegen, Moers en Duisburg. Het hoofdkantoor van de Euregio Rijn Waal is gevestigd in Kleef. Huidig voorzitter is burgemeester Ulrich Francken van Weeze. Nijmeegs burgemeester Hubert Bruls is vice-voorzitter.

*+

Wilt u adverteren in een van onze specials neem dan contact op: in de regio Nijmegen: [email protected], 024-3650646, in de regio Arnhem/Doetinchem: [email protected], 0314-372123

Taal kan grenzen laten verdwijnen door Marc Dwinger

Een groep van vijf jongens is aan het voetballen op het schoolplein van de Christophorus-basisschool in Kranenburg. Een van hen zegt iets tegen een van zijn vrienden. Dan draait hij zich om en vertelt iets tegen een ander. Het lijkt een gewone schoolsituatie. Maar dat is het niet. Want eerst sprak de jongen Duits om vervolgens tegen een ander in het Nederlands verder

EXTRA 5

DE GELDERLANDER WOENSDAG 14 MEI 2014

4 EXTRA

te gaan. „In Kranenburg hoor je mensen wel eens mopperen: De Nederlanders komen allemaal omdat het hier goedkoper is. Maar integreren willen ze niet.” Beate van Asch, directeur van de Kranenburgse basisschool, was het zat. Zelf woont ze al jaren in Nederland. „Klagen helpt je niet verder, dacht ik, we moeten het in de praktijk aanpakken.” Dat haar school er iets in zou kunnen betekenen, was snel duidelijk. Als de

䡵 De Kranenburgse Christophorus-basisschool is tweetalig. foto Bert Beelen

kinderen samen spelen, kunnen de ouders er niet omheen. Acht jaar leren Nederlandse en Duitse kinderen nu samen; in beide talen. Aanvankelijk was er een

gemengde klas; nu is er nog maar een niét gemengde klas. Een succesverhaal, maar in het begin was het moeizaam. Van Asch probeerde Nederlandse kinderen aan te

trekken: „De ouders waren er op zich toe bereid, maar ze wilden eerst Nederlandse leraren.” Hetzelfde verhaal bij het ministerie van Onderwijs, dat wilde eerst Nederlandse kinderen op school. Vandaag zijn er drie Nederlandse leraren en veel Nederlandse kinderen. Behalve dat de kinderen in de grensregio toekomstig met beide talen uit de voeten kunnen, doet het er, volgens Van Asch, ook toe om andere talen te leren: „We zien dat de tweetalige kinderen het in het Engels beter doen dan de anderen.” Volgens Van Asch komt dat doordat de kinderen de taalmethodes van kleins af aan goed leren beheersen. „Als ze een woord niet kennen, schrikken ze er niet van. Ze weten dat ze er door de context wel achter komen.”

Samen zingen creëert een stukje Europa door Marc Dwinger

Ze zingen in het Nederlands, Duits, Italiaans, Engels, Afrikaans en andere talen. Dat is echter niet de enige reden waarom het koor in Wyler (net over de grens bij Nijmegen) zich een internationaal koor mag noemen. De ruim vijftig koorleden komen van beide kanten van de grens; zelfs binnen de gezinnen van de leden komt de een oorspronkelijk uit Nederland en de ander uit Duitsland. En ook de taal waarin

ze onderling communiceren is internationaal; een mix van Nederlands, Duits en dialect. Het koor bestaat al driehonderd jaar en is door de tijd heen een belangrijk instituut geworden in het dorp. „Toen ik voor de eerste keer bij mijn schoonmoeder kwam, vroeg ze mij of ik kon zingen”, herinnert zich ‘Wyleraner’ Chris Jansen. „Nu zing ik zelf al zo’n 22 jaar in het koor.” Zijn schoonmoeder was overigens 25 jaar lang voorzitter. Inter-

䡵 Repetities bij het koor

in Wyler worden altijd goed bezocht. foto Bert Beelen

nationaal zijn ook de optredens van het koor. Eind vorig jaar zong het koor in Rome en op moederdag trad het koor nog op in de Nijmeegse Molenstraat-

kerk. Daar kom je niet door internationale leden te hebben. Je moet er ook iets voor kunnen. En dat is volgens dirigent Theo Giesbers al jaren het geval: „We heb-

ben altijd geluk gehad met de goede kwaliteit van onze zangers.” Behalve het internationale karakter zorgt ook de continuïteit voor de goede reputatie van het koor; Giesbers is al 35 jaar de dirigent. Het samenhorigheidsgevoel binnen het koor is eveneens buitengewoon. „Het is alsof je door het koor wordt opgezogen. Maar dat komt door de mensen zelf.” Ook nieuwelingen zijn altijd van harte welkom. „Bij ons schuiven ze niet zomaar aan en zitten ze niet aan de kant. Er wordt een stoel middenin vrijgemaakt.” „Mensen in de grensregio staan meer open voor andere culturen”, concludeert Giesbers.

Europa gaat de grenscontroles controleren In de grensregio voel je Europa aan den lijve. Er zijn al veel barrières geslecht, maar nog niet allemaal. De praktijk.

Grenscontroles

䡵 Een container met tractoronderdelen

wordt op een vrachtwagen van Wim Bosman geplaatst. foto Jan van den Brink

Hotline met haven van Emmerik door Carine ten Cate

De haven van Emmerik en transportbedrijf Wim Bosman in ’s-Heerenberg hebben al jaren een hotline. Deze maand beslist de politiek van Montferland over een investering van 9 miljoen waarmee het Euregionaal Bedrijven Terrein (EBT), waar ook Wim Bosman op is gevestigd, kan worden uitgebreid van 36 naar 62 hectare. „Deze uitbreiding is gunstig voor ons”, zegt Bertil ter Maat, managing director van Wim Bosman. „Hoe meer bewegingen rond ’s-Heerenberg, des te beter zijn de stromen met andere transportbedrijven te bundelen. Ook de inzet van personeel kan efficiënter.” Wim Bosman vervoert alles door bijna heel Europa. „Van de 1 miljoen zendingen gaan er 300.000 naar Duitsland. Sinds 1 januari

vervoeren we ook Heinz ketchup voor de Duitse markt.” De samenwerking tussen het transportbedrijf in ’s-Heerenberg en de Rhein-Waal-Terminal in Emmerik is als volgt: de goederen uit voornamelijk China en India arriveren per schip in de haven van Rotterdam of Antwerpen. Per binnenvaartschip komt de vracht in Emmerik. Chauffeurs van Wim Bosman halen daar de containers op, die of direct naar de plek van bestemming worden gereden of worden opgeslagen in één van de loodsen (100.000 vierkante meter opslag).

“

De samenwerking heeft ons beiden geen windeieren gelegd Michael Mies Terminal Emmerik

Ter Maat: „Tussen de acht en tien vrachtauto’s pendelen dagelijks zo’n acht keer op en neer. Met volle en lege containers.” In de haven van Emmerik liggen de containers van rederijen uit de hele wereld opgestapeld, zoals van OCL en China Chipping. Transportbedrijf Wim Bosman heeft een grote eigen vloot en vervoert ook containers in opdracht van de haven. De samenwerking betekent dat dertig medewerkers van beide bedrijven dagelijks contact met elkaar hebben. Het gaat om chauffeurs, planners, boekhouders, kraanmachinisten, heftruckchauffeurs, medewerkers van de administratie en van logistiek. „Wim Bosman is onze op één na grootste klant”, zegt Michael Mies van het havenbedrijf in Emmerik. „De samenwerking ontstond vijftien jaar geleden. Het heeft ons beiden geen windeieren gelegd.”

Eigenlijk zijn controles aan de grens taboe in Europa. Alleen in bijzondere gevallen (terrorisme, zware criminaliteit) kunnen grenscontroles worden gehouden. In een in 2013 gehouden Eurobarometerenquête noemde 62 procent van de ondervraagden het vrije verkeer het meest positieve resultaat van de Europese Unie. Grenscontroles zijn echter een hardnekkig verschijnsel gebleven, al worden ze tegenwoordig ‘mobiel toezicht’ genoemd. De politie schroomt niet om de Brengof NIAG-bus aan de grens bij Beek/Wyler stil te zetten en de passagiers aan een nauwkeurig onderzoek te onderwerpen. Eind dit jaar worden Europese inspectieteams ingezet die gaan kijken of in zo’n geval sprake is van een verkapte grenscontrole danwel een gerechtvaardigde controle. Ook wordt gekeken naar de manier waarop het cameratoezicht wordt toegepast bij sommige grensovergangen.

Paspoort Ook hoog op de lijst van verbeterpunten staat het aanvragen van een paspoort. Waar een Duitse inwoner van Nijmegen gewoon in Kleef een paspoort kan aanvragen, geldt voor Nederlanders die in Duitsland wonen niet dat ze

naar de dichtstbijzijnde Nederlandse gemeente kunnen. Toegegeven, het is al een stuk beter dan enkele jaren geleden, toen je naar het consulaat in Düsseldorf moest. Anno 2014 kun je terecht in Den Haag, Enschede, Maastricht, Echt-Susteren, Oldambt, Bergen op Zoom, Montferland en aan de balie van de gemeente Haarlemmermeer op de luchthaven Schiphol. Er hangt wel een prijskaartje aan: in Montferland betaalt een ‘Nederduitser’ 101,75 euro voor een paspoort, omdat de kosten hoger zijn. Een Nederlander betaalt 66,95 euro.

䢇 䢇

䢇 䢇

䡵 Duitsland heeft besloten tol

(Maut) in te voeren voor buitenlandse voertuigen.

DigiD Sinds eind vorig jaar kunnen Nederlanders die in Duitsland wonen aan de balies van genoemde gemeente overigens ook terecht voor het aanvragen van een DigiD. Dat was tot dan niet mogelijk. Dat leidde tot ‘schijnverhuizingen’: even een paar weken op een Nederlands adres wonen, DigiD aanvragen en dan weer terug naar Duitsland ‘verhuizen’.

beeld is echter de trein tussen Münster en Enschede: géén grens voelbaar. Overigens lijkt dit vooral een communicatiekwestie te zijn: de afspraak is, aldus de Euregio, dat het in de regio Nijmegen-Kleef-Emmerich niet uitmaakt of je een Duits dan wel een Nederlands buskaartje hebt. Extra toeslagen zijn eigenlijk taboe.

Autorijbewijs Je kunt in Nederland je rijexamen doen in het Nederlands en in het Engels, maar niet in het Duits. Als je dat toch wil, dan moet je een tolk meenemen. Dat moet een tolk zijn van het Tolkennet. Het CBR wil namelijk de betrouwbaarheid en uniformiteit van de vertalingen bij het theorie-examen waarborgen. Dat kost wel 167 euro extra. Omgekeerd kun je overigens in Duitsland evenmin theorie-examen afleggen in het Nederlands.

GROS DUITSE GASTEN UIT NOORDRIJN-WESTFALEN 䢇

䊳 Behalen van scooterrijbewijs leidt tot schijnverhuizingen, net als aanvragen DigiD

In Duitsland wonen volgens de gegevens van het Duitse bureau voor de statistiek 156.000 Nederlanders. Verreweg de meesten van hen – een kleine 67.000 – wonen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen. In Nederland wonen volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 379.559 Duitsers. Gemiddeld worden vanuit Duitsland jaarlijks 750.000 korte vakanties in Nederland ondernomen. Ruim 65 procent van de vakantiegangers komt uit de deelstaat Noordrijn-Westfalen. Verder zijn er nog eens 427.000 korte verblijven van Duitsers tijdens een familiebezoek in Nederland. Het Duitse bezoek is goed voor ruim 3 miljoen overnachtingen.

Arbeidsmarkt voor h e t Wegverkeer zette daar toen een streep door, ook als de jongeren in Nederland op school zitten. Je moet in Nederland wonen om een scooterrijbewijs te kunnen halen. Ook dit leidt tot schijnverhuizingen.

Maut Met angst en beven wordt in Nederland de invoering van tol op de Duitse Autobahn tegemoetgezien. Dat heet Maut in Duitsland. Wordt dat net zoiets als de péage in Frankrijk of moeten wij straks een vignet gaan kopen? Het antwoord is niet bekend: de Maut zou met ingang 2016 ingevoerd worden maar hoe die er precies uit gaat zien, weet Duitsland nog niet.

Canal Digitaal Wie buiten Nederland woont en een schotelantenne heeft, kan tot dit moment geen Nederlands abonnement op CanalDigitaal nemen. Daarvoor moet je namelijk

een Nederlands postadres hebben. In de praktijk nemen mensen in dit soort gevallen op naam van een vriend of familielid in Nederland een abonnement. Maar er gloort hoop: binnenkort is het mogelijk, zo meldt CanalDigitaal althans op zijn website, dat je je op een adres buiten Nederland als abonnee kunt laten registreren. Nog wel een minpuntje: het be-

treffende informatienummer (telefoon) is ‘alleen vanuit het buitenland’ te bellen.

Scooterrijbewijs Tot 2011 was het voor Nederlandse jongeren die in Duitsland wonen mogelijk om in Nederland – vanwege de taal – een scooterrijbewijs te behalen. De Rijksdienst

Openbaar vervoer In het grensoverschrijdende openbaar vervoer voel je de grens nog in je portemonnee. Al zijn er veel buslijnen en treintrajecten, er wordt vanaf de grens vaak een speciaal bedrag geëist; bijvoorbeeld in de bus tussen Kleef en Nijmegen of de trein vanuit Duitsland naar Venlo. Een ander voor-

De arbeidsmarkt is een beetje het stiefkindje gebleven in Europa. Het grote verschil in uurtarieven leidde tot arbeidsmigratie, waardoor hier veel mensen hun baan verloren. De harmonisatie van de sociale systemen en de arbeidsmarkt zal nog wel enige tijd in beslag nemen, ofschoon Duitsland recentelijk wel heeft besloten een minimumloon in te voeren.

Ruimtelijke ordening In zowel Nederland als Duitsland houdt de ruimtelijke ordening nog steeds op bij de verdwenen grens. Zo kan het gebeuren dat een Duitse boer vergunning krijgt voor een grote varkensstal pal op de grens, terwijl een klein stukje verderop in Nederland een camping ligt. En als je bezwaar wilt maken tegen een bestemmingsplan: dat kan alleen als je in het betreffende land woont.

6 EXTRA

De grens over, als daar de studie is te vinden door Marc Dwinger

In haar derde jaar zit Linda Lamers uit Nijmegen vanwege haar studie voor een half jaar in ‘het buitenland’ – in Den Haag, Zuid-Holland. Ze studeert namelijk in het Duitse Kleef: International Relations, aan de Hochschule Rhein-Waal. Omgekeerd studeert in het Nijmegen van Linda Nele Kopka uit Duitsland. Beide jonge vrouwen spelen hun eigen klei-

ne rolletje op de weg naar een verenigd Europa door over de grens een studie te volgen. Toen Linda haar hbo-studie Rechten op Avans in Den Bosch niet meer zag zitten, kwam de 23-jarige een keer in de regio Kleef. Ze zag dat er ook een hogeschool is; niet verder weg dan Den Bosch. Op de website kwam ze erachter dat er veel studies in het Engels zijn. „Ik wilde in het Engels studeren en omgang hebben met internationale studenten.” Haar studie sluit dan ook echt aan

䡵 Linda Lamers foto Bert Beelen

䡵 Nele

bij Linda’s motivatie om in Duitsland te gaan studeren. „Mijn klasgenoten komen uit veel verschillende landen. In een groep kunnen we niet anders dan Engels

praten.” Ook het collegegeld zit mee: „Het is er vele malen goedkoper dan in Nederland.” En toch zijn er maar weinig Nederlanders op de Hochschule. Die willen, vol-

Het dialect als verbinder over de grens

Kopka foto Bert Beelen

gens Linda, verder weg als ze in het buitenland gaan studeren. Nele Kopka uit Unna is al aan haar vierde jaar op de Nijmeegse Radboud Universiteit bezig. „Ik wilde altijd Nederlands leren. Ik vond het een grappige taal.” Na twee jaar in een studentenflat is ze gaan samenwonen met twee Nederlandse vriendinnen. Afgelopen zomer zijn ze samen op backpack-vakantie geweest in Oost-Europa. Nele werkt als ambassadeur voor de Radboud Universiteit en verzorgt presentaties op scholen en beurzen in Duitsland om scholieren aan te trekken. Na haar studie zou ze graag in Nederland willen blijven werken. Maar bij de 22-jarige gaat het vak voor het land. „Als ik hier geen baan vindt, probeer ik het in Duitsland.”

HERTOGDOM GELRE, 1350 Edam

BISDOM UTRECHT

Harderwijk

Almelo

Deventer KWARTIER VAN ARNHEM

BISDOM UTRECHT

Z Zutphen KWARTIER VAN ZUTPHEN

Utrecht recht Arnhem

Doetinchem

Het is jammer dat de streektalen verdwijnen, vindt taalkundige Charlotte Giesbers. Want daarmee had men in de grensregio een perfect communicatiemiddel. Taal en cultuur zijn in het voormalige hertogdom Gelre eeuwenlang nauw verweven geweest. door Anne Nijtmans

I

n Nederland zeggen ze tafel, in Duitsland Tisch, maar in de streektaal in het grensgebied is het toffel aan beide kanten van de grens. Een variant die dichter tegen het Nederlandse dan het Duits aan zit. Bij het dialectwoord voor bord is het andersom. Taalder of telder noemen ze dat in de grensregio, gerelateerd aan het Duitse Teller. Zomaar wat voorbeelden om te laten zien dat de dialecten in de regio Niederrhein – grofweg tussen Arnhem en Duisburg – nauw verwant zijn. Charlotte Giesbers weet er alles van, want ze is in 2008 in Nijmegen gepromoveerd in de Taalkunde op het onderwerp ‘Dialecten op de grens tussen twee talen’. Tegenwoordig is ze verbonden aan de universiteit van Münster, geeft ze Nederlands op de basisschool van het Duitse Kranenburg en Duits op de basisschool van De Horst, een kerkdorp van Groesbeek. „Het is logisch dat de Nederlandse en Duitse streektalen verwant zijn”, stelt Giesbers. „Ze behoren tot dezelfde taalfamilie: het Kleverlands en Nederfrankisch dialect. Ook hoorde het gebied bij elkaar. De provincie Gelderland heet naar het Duitse stadje Geldern, in de middeleeuwen een deel van het hertogdom Gelre.” De grenzen zijn sindsdien vaak verschoven. Twee eeuwen geleden, in 1815, is de grens getrokken zoals die nu nog is. „Tot 1815 werd in de regio vooral het Kleverlandse Platt gesproken. Er waren in Kleve twee standaardtalen voor 1815: Duits en Nederlands. Nadat de grens er was gekomen werd Duits de standaardtaal en dat

leerden de kinderen ook op school.” De gewone mensen bleven vooral hun streektaal gebruiken en de relaties aan beide kanten van de grens waren hartelijk. „Mensen in de Nederlandse grensdorpen trouwden vaak met een partner uit een naburig Duits grensdorp”, zo citeert Giesbers haar onderzoek. „Kermissen speelden hierbij een grote rol. Bewoners van het N0ord-Limburgse Siebengewald trokken voor een partner eerder naar Goch dan naar Gennep. Ook tussen Groesbeek en Kranenburg en tussen Ven-Zelderheide en Kessel zijn veel familierelaties. De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan het trouwen over de grens.” In de naoorlogse periode is het dialect spreken langzaam verdwenen. Zeker aan de Duitse kant. Charlotte Giesbers: „In Duitsland ligt het grensdialect taalkundig verder van de standaardtaal af. Ook wordt het er niet aangemoedigd om ‘platt’ te spreken. Met name de oudere generatie kan en doet het nog. In Nederland wordt zeker in de dorpen nog wel dialect gesproken en soms ook gecultiveerd. Bijvoorbeeld bij het carnaval. Dit is een ander dialect dan vijftig jaar geleden. Er zijn meer moderne woorden ingeslopen. Dat is logisch, want taal is niet statisch.” Hoe dan ook, aan beide kanten van de grens leren de meeste kinderen nu alleen de standaardtaal. „Daardoor kunnen Nederlandse en Duitse kinderen elkaar niet meer verstaan, terwijl het dialect daar zo mooi in voorzag.” Veel mensen willen niet dat hun kinderen dialect spreken, omdat ze dan geen goed Nederlands of Duits zouden leren. Volgens Giesbers is het onzin. „Je groeit tweetalig op en je leert al jong te switchen van

Tiel el

KWARTIER VAN NIJMEGEN

BISDOM MÜNSTER

Emmerik k Nijmegen n

G Grave GRAAFSCHAP HOLLAND

Kleef

Mo Moo oo ook Gennep

’s-Hertogenbosch Hertoge

GRAAFSCHAP KLEEF

HERTOGDOM BRABANT

Wezel

Venray Ven Ve G Geldern

KWARTIER VAN ROERMOND

Meurs V Venlo

Kesssel ss BISDOM LUIK

Roermond ermond rmond mo

BISDOM JÜLICH

infographic MK | bron sansculotte

de ene naar de andere taal. Dat is goed voor je taalontwikkeling. Inmiddels is tweetalig onderwijs met Engels heel gewoon. Opgroeien met een dialect komt op hetzelfde neer.” Maar het tij is niet te keren. Dialecten zullen verdwijnen. Hoewel in sommige regio’s, zoals Limburg, de trots op de streek de taal in stand houdt. „Het zou goed zijn als kinderen op school in ieder geval iets meekrijgen van het dialect”, vindt Giesbers. De taalkundige signaleert wel dat in de grensstreek Nederlanders en Duitsers meer met elkaar mengen. „Wonen en studeren over de grens neemt toe en daardoor leer je ook elkaars taal.”

Het hertogdom Gelre

Het hertogdom Gelre had vier kwartieren. Het Overkwartier, ook wel het Kwartier van Roermond genoemd, bestreek het gebied rond Geldern en een deel van Limburg. Door de Tachtigjarige Oorlog werden de drie noordelijke kwartieren deel van de Republiek der Nederlanden. De rest viel onder de Spaanse Nederlanden.

EXTRA 7

DE GELDERLANDER WOENSDAG 14 MEI 2014

‘Twee uur grenscontrole en ze gaan stemmen’ door Marc Dwinger

Ouderwetse grenscontroles met files en douaniers die in je spullen woelen. „Doe dat twee uur en je hebt de meest effectieve manier om mensen naar de Europese stembus te brengen. We hebben er wel over ‘gedacht’ maar alleen al vanuit juridische overwegingen kan dat natuurlijk niet”, weet Ulrich Francken, burgemeester van de Duitse gemeente Weeze. „Maar de mensen zijn zich gewoon niet bewust van wat er in

de Europese samenwerking al allemaal is bereikt. Op het gebied van economie en verkeer gaat het al lang goed. Op die met de VS en Canada na is de handel tussen Nederland en Duitsland de grootste ter wereld”, stelt Francken. „Niet voor niets kwam de Duitse bondspresident Joachim Gauck gisteren naar Kleef om de samenwerking hier nader te bekijken.” „Dat is echter geen reden om stil te staan. We moeten verder werken aan een verenigd Europa”, voegt zijn Nijmeegse collega Hu-

䡵 Hubert Bruls en Ulrich Franken tijdens de Dag van Europa. foto DG

bert Bruls toe. Ze zijn respectievelijk voorzitter en vice-voorzitter van de Euregio Rijn-Waal. De regio is, menen de burgemeesters, door zijn ligging tussen het

Duitse Roergebied en de Randstad uitermate geschikt om Europese gedachte inhoud te geven en dat gebeurt ook al. „Daarbij moeten we ons echter niet vergissen

en verwachten dat Brussel de regelgeving overal gelijk kan trekken. Daar zitten we over twintig jaar nog op te wachten”, legt Bruls uit. „We moeten niet gelijk zijn, maar weten waarin we verschillen.” Een betere uitwisseling van informatie is dan ook het doel van de Euregio voor de komende jaren. Ze weten beiden dat veel mensen sceptisch zijn over Europa en ook dat er nogal wat dingen misgaan. „Maar ik weet zeker dat niemand terug wil naar de tijd van voor 1992”, zegt Bruls. Voor de Europese verkiezingen concluderen ze in ieder geval: „Stem voor Europa, want nieuwe grenzen en hindernissen betekenen ook minder welvaart voor beide kanten van de grens.”

Weeze: ‘Makkelijk en prettig’ De Duitse luchthaven Weeze is populair bij Nederlanders. Bijna de helft van de passagiers komt uit het buurland. door Eelco van den Heuvel

‘O

p vliegt i c k e t stond : Dusseldorf (Weeze) Girona ( B a rce l o na) dus wij (vriendin en ik) gaan naar Dusseldorf. FOUT!!!!! Staan op verkeerde vliegveld.....Gevolg : taxirit van € 140, vliegtuig gemist, omboekingskosten € 110 pp , overnachting op vliegveld en een dag minder vakantie’. Zo maar een reactie op klachtenkompas.nl. Deze Nederlandse reiziger was niet de enige die Airport Weeze verwart met Düsseldorf International, 70 kilometer verderop. Het valt ook niet mee voor een argeloze reiziger, want de naam Düsseldorf is het marketingtrucje waarmee Ryanair reizigers naar Airport Weeze lokt. De voormalige Engelse luchtmachtbasis Laarbruch begon als Airport Niederrhein. Maar ja, dat kende natuurlijk helemaal niemand, dus werd het alras Airport Düsseldorf Regional (Weeze). De directeur van het grote Düsseldorf International – vlak bij Düsseldorf dus – verslikte zich in zijn koffie en stapte naar de rechter. Gevolg: ‘Düsseldorf Regional’ was taboe. Het werd Airport Weeze, maar het was hoofdgebruiker Ryanair nog wel toegestaan om het Düsseldorf-Weeze te noemen. Onderhand weet iedereen – nou ja, bijna iedereen dan – waar Weeze ligt: dichter bij de Nederlandse grens dan bij Düsseldorf. Mag ook wel na ruim tien jaar. Weeze is in ruim een decennium gegroeid van een vliegveldje met een paar vluchten per dag naar Londen tot een volwassen regio-

䡵 Twee Boeings 737 van Ryanair op de vliegtuigopstelplaats: 25 minuten ‘parkeren’ en weer de lucht in. foto Theo Peeters

luchthaven. Deze zomer worden er 43 bestemmingen aangevlogen, waarvan 41 uitsluitend door Ryanair. Palma wordt door zowel Ryanair als Transavia bediend. De Nederlandse luchtvaartmaatschappij vliegt daarnaast naar Burgas in Bulgarije. Weeze mag dan in Duitsland liggen, voor grensbewoners maakt dat niets uit, want voor velen is Weeze dichterbij dan Schiphol, Eindhoven of Düsseldorf International. Weeze heeft sinds de start op 1 mei 2003 meer dan vijftien miljoen passagiers verwerkt; 40 procent van hen kwam uit Nederland. De Duitse luchthaven heeft iets waar Nederlanders dol op zijn: koopjes in de vorm van goedkope vluchten van lowcost-luchtvaartmaatschappij Ryanair. „Als je dan ziet dat je soms voor 40 euro een

retourtje hebt naar Malaga of Madrid, dan is een weekendje Center Parcs duurder dan een midweek in de hoofdstad van Spanje of aan de Costa del Sol”, zegt ‘groot fan van Weeze’ Frank Wissink uit Stokkum. Zomaar een zonnige woensdagmiddag op Weeze. Er komt net een Boeing 737 van Ryanair uit Riga aan. De passagiers stappen uit. Dat moet zo snel mogelijk want Ryanair wil het vliegtuig binnen 25 minuten weer in de lucht hebben. Binnen een tijdsbestek van een uur of twee vertrek-

䊳 Weeze is in ruim tien jaar gegroeid van vliegveldje met een paar vluchten tot volwassen regioluchthaven

ken er vier vluchten, naar Malaga, Faro, Rome en Palma. Jos Claassen uit Ooij checkt in voor de vlucht naar Malaga: weekje parasailen met de club. „We hebben vrij laat geboekt dus het kostte 230 euro retour. Maar Weeze is dichtbij voor ons. En het is rustig en overzichtelijk. Als je alles op orde hebt, ben je in een moordend tempo door het inchecken en de veiligheidscontrole.” De afstand is ook een belangrijk argument voor Frank Wissink: „Het is vanuit ons huis 45 kilometer en 45 minuten rijden. Nooit file en dichtbij parkeren. Gewoon makkelijk en prettig.” Niet álle Nederlandse buren zijn van meet af aan blij geweest met Weeze. De Noord-Limburgse gemeente Bergen, op een steenworp afstand, vreesde geluidsoverlast en stapte naar de Duitse

rechter om de vergunning van het vliegveld aan te vechten. Na zeven jaar juridische strijd bereikten de gemeente en het vliegveld in 2010 een akkoord, waarmee de strijdbijl werd begraven. Onderdeel van het akkoord was de plaatsing van zogeheten suskasten in de slaapkamers van ongeveer 1.100 woningen in Bergen en Siebengewald. Zo’n ventilatierooster laat verse lucht binnen maar niet het lawaai, zodat het raam dicht kan blijven. Het project loopt nog tot 2015. Stand tot nu toe volgens Mark Schipperen van NIBAG in Uden, het bedrijf dat de kasten plaatst: 404 kasten. Gemiddeld worden er twee per woning opgehangen, dus ongeveer tweehonderd huizen zijn voorzien. De rest slaapt waarschijnlijk gewoon met het raam open. Ryanair of niet.

Euregio Rijn-Waal voor een grenzeloze Nederlands-Duitse samenwerking

Nederlanders en Duitsers kunnen samen meer bereiken! Daar zijn wij van overtuigd. Daarom ondersteunen wij veelvuldig en uitgebreid grensoverschrijdende activiteiten in het Nederlands-Duitse grensgebied tussen Ede, Wageningen, Arnhem, Nijmegen, Boxmeer en Kleve, Wesel en Duisburg. Europese integratie op lokaal en regionaal niveau De Euregio Rijn-Waal is sinds haar oprichting in 1971 een voorbeeld voor Europese integratie op lokaal en regionaal niveau. Samenwerken over landsgrenzen heen is sinds die tijd steeds belangrijker geworden. Consumenten en bedrijven zijn mobieler geworden. Afzetmarkten zijn steeds internationaler van karakter. De maatschappelijke en economische vervlechtingen tussen Nederland en Duitsland zijn zo intensief als nooit tevoren. Waar de geografische ligging aan de grens vroeger een nadeel was, wordt deze ligging dankzij het wegvallen van de binnengrenzen in de EU nu steeds meer als kans gezien. Grensoverschrijdende samenwerking op alle niveaus Onder het motto ‘samen sterk’ stimuleert de Euregio Rijn-Waal niet alleen de samenwerking tussen Duitsland en Nederland, maar ook de samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en bedrijven. Dit levert interessante, succesvolle combinaties op. De samenwerking met een partner aan de andere kant van de grens is vaak extra aantrekkelijk, omdat het project dan in aanmerking kan komen voor een subsidie uit het Europese INTERREG A programma DeutschlandNederland. Ondersteund worden kunnen projecten op het gebied van • Economie, technologie en innovatie • Duurzame regionale ontwikkeling • Natuur en milieu • Opleiding en arbeidsmarkt • Maatschappij en integratie • Cultuur • Gezondheidszorg

INTERREG A INTERREG A is een stimuleringsprogramma van de EU dat in het bijzonder gericht is op de ontwikkeling van Europese grensregio’s. Tussen 2014 en 2020 kan langs de NederlandsDuitse grens dankzij het programma INTERREG V A Deutschland-Nederland ca. 444 miljoen euro in grensoverschrijdende projecten worden geïnvesteerd. Met name de thema’s innovatie, duurzaamheid en maatschappelijke integratie staan hierbij centraal.

Wie kan een aanvraag indienen? • Kennisinstellingen • Ondernemingen • Gemeenten • Samenwerkingsverbanden • Overige organisaties

Wilt u meer weten, neem dan contact op met: Euregio Rijn-Waal Emmericher Str. 24 47533 Kleve, Duitsland

EUREGIO RIJN-WAAL De Euregio Rijn-Waal is een Nederlands-Duits samenwerkingsverband met 55 leden. Dit zijn Duitse en Nederlandse gemeenten, Kreise en instanties zoals de Kamer van Koophandel Centraal Gelderland, de Niederrheinische Industrie- und Handelskammer en het Landschaftsverband Rheinland. De Euregio RijnWaal heeft ca. 3,7 miljoen inwoners. Haar belangrijkste werk bestaat uit het opstarten en coördineren van Duits-Nederlandse projecten. U kunt bij de Euregio Rijn-Waal verder terecht voor: • Advies en begeleiding bij grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten • Belangenbehartiging bij grensoverschrijdende knelpunten • (Financiële) ondersteuning bij innovatieve grensoverschrijdende projecten • Informatie over wonen, werken en studeren over de grens.

Telefoon: Fax: E-mail: Website:

0049 -2821-79300 0049-2821-793030 [email protected] www.euregio.org www.deutschland-nederland.eu