et zou mooi zijn als Carintreggeland ook in de een voortrekkersrol blijft vervullen bij het bespreken van belangrijke maatschappelijke thema s

et zou mooi zijn als Carintreggeland ook in de “ Htoekomst een voortrekkersrol blijft vervullen bij het

bespreken van belangrijke maatschappelijke thema’s Joke Mengerink

”

Duurzaamheid is meer dan energie besparen. Het gaat ook over opbouwen en onderhouden van relaties en duurzaamheid van de zorg zelf. Met vier conferenties onder de noemer ‘Duurzaam ook onze zorg’ heeft Carintreggeland in 2014 en 2015 ideeën opgedaan en kennis uitgewisseld over dit thema. De conferenties over duurzaamheid volgden op de conferentiereeks ‘Veiligheid in Vertrouwen’ over dilemma’s rondom veiligheid in de gezondheidszorg.

INHOUD Duurzaam onze zorg......................................................................................................................................................................................................................... 6 Duurzaamheid is meer dan het gebruik van spaarlampen

Duurzame wereld.................................................................................................................................................................................................................................... 9 > Marjan Minnesma, directeur Urgenda: ‘We moeten aan de slag, allemaal’ > Bedrijfseconoom Cas van Arendonk: ‘Als we alles opmaken, is het weg’ > Claudia Wentink, ex-medewerker Inkoop Carintreggeland: ‘Papierloos werken is het doel’

Duurzaam denken................................................................................................................................................................................................................................ 17 > Cabaretier Jaap Bressers: ‘Iets kleins kan het verschil al maken’ > Bert Otten, senioradviseur RadarAdvies: ‘Onderschat niet hoe beeldvorming werkt’ > Robin Bremekamp, medeoprichter adviesbureau Common Eye: ‘Hoe succesvol samen te werken?’

Duurzame organisatie............................................................................................................................................................................................................... 25 > Paulien Bongers, hoogleraar en directeur TNO: ‘Maatschappelijk innoveren is nodig’ > Carla Kerkdijk, clustermanager Opleidingen: ‘Carintreggeland werkt aan duurzame inzetbaarheid’

Duurzaam bouwen............................................................................................................................................................................................................................. 31 > Esther Roth, adviseur duurzaam bouwen: ‘Duurzaamheid is meer dan energie besparen’ > Wim Fieggen, partner Instituut voor Vastgoed & Duurzaamheid: ‘Ga voor nul op de meter’ > Het huis van de toekomst > Op grote schaal nieuwbouw

Duurzame zorg.......................................................................................................................................................................................................................................... 37 > Lector Hub Hamers: ‘Waag die sprong’ > Bas Schepers, adviseur kenniscentrum Vilans: ‘Gebaat bij goed samenspel’ > Ilse Schoormans, toegepast gerontoloog en ondernemer: ‘We moeten uitgaan van de behoefte’

Duurzaam ook onze zorg Duurzaamheid is meer dan gebruik van spaarlampen Duurzaamheid is meer dan het gebruik van spaarlampen en het letten op de energierekening. Het gaat ook over het opbouwen en onderhouden van relaties en duurzaamheid van de zorg zelf, vindt Carintreggeland. Met vier conferenties onder de noemer ‘Duurzaam ook onze zorg’ heeft de organisatie in 2014 en 2015 ideeën opgedaan en kennis uitgewisseld over dit thema. Bestuurder Joke Mengerink-Hogevonder van Carintreggeland kijkt met voldoening terug op de conferentiereeks: “Het thema past heel goed bij de fase van transitie en transformatie waar de zorg in zit. Juist in deze tijd, waarin we de handen vol hebben aan veranderingen en er veel onzekerheid is, is het belangrijk dat we nadenken over de zorg van de toekomst en over hoe we met onze medewerkers en cliënten omgaan. We wilden dat niet alleen doen, maar samen met onze relaties. Uit de opkomst en de spontane reacties tijdens de conferenties maak ik op dat het thema leeft.” Duurzaamheid is een breed begrip, beseft Mengerink. “Het gaat over onze planeet en over het hebben van vertrouwen in de toekomst. De generaties na ons moeten erop kunnen vertrouwen dat wij zorgen voor houdbaarheid, dat zaken straks nog beschikbaar zijn - dat ook zij zorg kunnen afnemen. Wij zijn het aan onszelf verplicht daar aandacht aan te besteden.” Tijdens de conferenties ging het over schaarser wordende grondstoffen, zuinig omgaan met energie, hergebruik van materialen, maar ook over ouderen die in de toekomst om een andere organisatie van de zorg vragen en hoe je als zorgmedewerker het verschil kunt maken. “Als medewerker kun je ’s morgens drie mensen douchen of je kunt ze een prettige ochtend bezorgen. Die mindset is net even anders. Zo is het ook met duurzaamheid. Er is nog zo veel te winnen”, stelde spreker cabaretier Jaap Bressers. De conferenties over duurzaamheid volgden op de conferentiereeks ‘Veiligheid in Vertrouwen’ over dilemma’s rondom veiligheid in de gezondheidszorg. “Het zou mooi zijn als Carintreggeland ook in de toekomst een voortrekkersrol blijft vervullen bij het bespreken van belangrijke maatschappelijke thema’s”, vindt Mengerink.

6

Drie van de vier conferenties zijn georganiseerd voor en door de kolommen Bedrijfsvoering en Beleid en Ontwikkeling van Carintreggeland (23 oktober 2014), Wonen en Maatschappelijke Ondersteuning (27 november 2014) en Zorg en Aanvullende Diensten (19 maart 2015). Ook hun relaties waren uitgenodigd. De presentatie van deze drie bijeenkomsten was in handen van freelancejournalist en RTV Oost-presentator Martin Steenbeeke. Tijdens de eerste bijeenkomst (8 mei 2014), onder leiding van televisiemaker en presentator Froukje Jansen, is het thema duurzaamheid vanuit een breder perspectief benaderd.

DUURZAAM ook onze zorg > 7

treven naar “ Swinst moet niet

langer domineren Marjan Minnesma

8

”

Duurzame wereld Marjan Minnesma:

‘We moeten aan de slag, allemaal’ De mensheid moet anders omgaan met energiebronnen en grondstoffen. Dat staat vast voor Marjan Minnesma. “Als we de zaken nu niet omgooien wordt het in de tweede helft van deze eeuw tamelijk ongezellig”, kondigt ze aan. Veranderingen zijn in gang gezet - “we gaan de goede kant op” - maar het gaat Minnesma niet hard genoeg. Volgens haar moet iedereen zijn steentje bijdragen aan die veranderingen. “Je kunt het niet aan anderen overlaten. We moeten aan de slag, allemaal.” Het streven naar winst en goede kwartaalcijfers moet niet langer domineren, vindt ze. “Als je iemand op zijn sterfbed vraagt wat belangrijk was, dan is dat niet de economie, maar dan zijn dat liefde, vriendschap en familie. Maar winst en kwartaalcijfers zijn wel de zaken waar we dingen aan afmeten. We moeten verder kijken, over een langere periode. Dat is duurzaamheid.” Grondstoffen worden schaarser, energiebronnen raken uitgeput, de aarde warmt op. Ze pleit voor een ‘systeem’ zonder fossiele brandstoffen en een circulaire economie waarbij producten en grondstoffen wordt hergebruikt. Minnesma: “Dat is nog lang niet overal gangbaar. Ook in de zorg gebeurt dat nog te weinig.” Ze is enthousiast over nieuwe initiatieven waarbij klanten niet langer lampen, stoelen of tapijt bezitten, maar licht-, zit- of gebruiksuren kopen. Als ze een ander tapijt willen, wordt het oude weggehaald en hergebruikt. Mensen moeten worden verleid tot het opwekken van elektriciteit met zonne- en/of windenergie en tot het verwarmen van huizen met warmte uit de aarde. Minnesma hielp al verschillende ziekenhuizen en zorginstellingen met de reductie van energiekosten. “Met simpele dingen kan soms al tien tot twintig procent worden bespaard.”


De klimaatverandering gaat snel, benadrukt ze. “Als we vandaag helemaal zouden stoppen met het produceren van CO2, dan duurt het nog decennia voordat de hoeveelheid CO2 in de lucht terug is bij de waarden die we 800.000 jaar lang hadden op aarde. We moeten daar echt iets aan doen.” Warmte- en neerslagrecords worden gebroken. Extreem weer heeft invloed op de landbouw. Een slechte oogst drijft de voedselprijs op, een mechanisme dat kan leiden tot sociale onrust en oorlog. CO2 wordt opgenomen door de oceaan die daardoor verzuurt. Verzuring heeft gevolgen voor koraal dat belangrijk is voor het leven in zee, en dus ook voor de (dalende) visvangst. “Alles hangt met elkaar samen”, zegt Minnesma. “Het zijn niet langer de usual suspects die vinden dat het anders moet, maar ook mensen als Christine Lagarde van het Internationaal Monetair Fonds. We moeten aan de bak. Als we allemaal de schouders eronder zetten, kunnen we een houdbare toekomst creëren, ook voor onze kinderen. We hebben de hersens, de technieken, de mensen en het geld. Het vereist vooral lef, leiderschap en actie.” Marjan Minnesma, directeur van de Stichting Urgenda, tot drie keer toe door dagblad Trouw gekozen tot duurzaamste Nederlander. Ze werkte bij Novem, Greenpeace, Instituut voor Milieuvraagstukken aan de Vrije Universiteit. Ze was directeur van Drift, het Instituut voor Transities aan de Erasmus Universiteit.

Cas van Arendonk:

‘Als we alles opmaken, is het weg’ “96 procent van de spullen die we kopen, is binnen drie maanden afval”, zegt bedrijfseconoom Cas van Arendonk. Hij is kenner van de ‘circulaire economie’ waarbij zo veel mogelijk wordt geprobeerd producten en grondstoffen te hergebruiken. Het belang om anders met grondstoffen en producten om te gaan, is groot, wat hem betreft: “We moeten het met de aarde doen. Er komt niks meer bij. Als we alles opmaken, is het weg.” Het is een misverstand te denken dat een circulaire economie duurder is, volgens Van Arendonk. “Als we overgaan op een circulaire wereld waarin afval weer wordt gebruikt voor de productie, dan verdient Europa daar per jaar tussen 247 en 477 miljard bruto nationaal product (bnp) mee. 10

spullen die “ Mweeeste kopen, zijn binnen drie maanden afval ” Cas van Arendonk


Presentator Froukje Jansen vraagt om reacties uit het publiek.

12

Dat is berekend door consultancybureau McKinsey. Doordat je onder meer grondstoffen niet opnieuw hoeft te kopen, bespaar je ontzettend veel.” Van Arendonk twijfelt er niet aan dat ondernemers uiteindelijk bereid zullen zijn over te gaan tot circulair gebruik. “Als steeds meer organisaties circulair gaan inkopen en het geld dus naar circulaire producenten gaat, dan krijgen ‘oude’ partijen te maken met omzetverlies. Als zij zich niet aanpassen, is hun businessmodel eindig.” Volgens de bedrijfseconoom zijn er drie basisvormen van circulaire inkoop. Zo kun je als bedrijf of consument betalen bij gebruik (leaseconstructie). Het voordeel is dat je als koper van het product niet hoeft te investeren. “Moet je eens kijken wat dat met je cashflow doet”, zegt Van Arendonk. “Nadeel is dat je met producten die niet van jou zijn net iets onzorgvuldiger omgaat.” Verder is inkoop denkbaar waarbij de leverancier zich verplicht een product terug te nemen en te hergebruiken. Grondstoffen zouden ‘gesepareerd’ kunnen worden. Van Arendonk: “Dan hoef je geen ijzer meer te gebruiken uit een Chinese mijn, maar komt het gewoon uit een loods in Almere.” Ook is het mogelijk om afval te verzamelen en door te verkopen aan een partij die er weer iets mee doet. Voorbeelden van bedrijven die iets lenen of leasen, zijn Spotify (muziek) of Car2go (auto’s). Bosch biedt wasmachines aan waar je thuis voor een klein bedrag per keer een wasje mee kunt draaien. Ook zijn er ondernemingen die de mogelijkheid bieden om spullen (in) te ruilen, bijvoorbeeld spijkerbroeken (Mud Jeans) en (vakantie-)huizen (Airbnb), of kennis en vaardigheden (Timebank). Interface verwerkt afgedankte visnetten uit de Filippijnen tot tapijttegels die na gebruik weer bij Interface kunnen worden ingeleverd voor hergebruik. Sommige stoelen en telefoontoestellen (Fairphone, Phonebloks) worden zo gemaakt, dat je gemakkelijk onderdelen kunt vervangen of kunt recyclen. Cas van Arendonk studeerde af als bedrijfseconoom aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij is partner bij het organisatieadviesbureau Kirkman Company en is een van de initiatiefnemers van GreenDeal Circulair Inkopen. GreenDeal helpt maatschappelijke organisaties en de overheid duurzame plannen uit te voeren. Een van de onderdelen is circulair inkopen. Daarnaast geeft hij colleges aan de Universiteit van Utrecht. DUURZAAM ook onze zorg > 13

Claudia Wentink:

‘Papierloos werken is het doel’ Wat doet Carintreggeland aan duurzame oplossingen en wat zijn de effecten? “Meer dan we zelf denken”, is het antwoord van Claudia Wentink, ten tijde van de conferentie medewerker Inkoop van Carintreggeland. “Bewust en onbewust zijn we daar al mee bezig. Wij proberen ons te richten op regionale leveranciers. Zo zijn de lijntjes kort. Handig bij spoed en een korte reisafstand scheelt in brandstofkosten.” Auto’s van thuiszorgmedewerkers zijn energiezuinig en het gebruik van de fiets wordt gestimuleerd. Dat zorgt voor fitte medewerkers, minder CO2-uitstoot en minder files. Per gefietste kilometer kunnen medewerkers zelfs geld verdienen. Koffiebekers zijn van karton, afval wordt gescheiden en in 2015 gaan alle locaties over op groene stroom. Carintreggeland gebruikt energiezuinige lcd- en led-schermen. Op toiletten zijn lichtsensoren geïnstalleerd, zodat het licht niet onnodig brandt. De administratie verloopt zo veel mogelijk digitaal. Orderbevestigingen (ongeveer 15.000 per jaar), facturen en loonstrookjes (ongeveer 4600 personeelsleden) worden per computer afgehandeld. Papierloos werken is het doel. Wentink: “Om te beginnen wil de kolom Bedrijfsvoering de hele organisatie uitdagen in 2015 van 3,8 miljoen naar 3,4 miljoen velletjes te gaan. Dat zijn 45 bomen minder.” Daarnaast heeft Carintreggeland oog voor flexibiliteit bij medewerkers, hun persoonlijke ontwikkeling en het uitwisselen van kennis. “Waar zijn raakvlakken? Waar verbinden processen elkaar? Kan het efficiënter en beter? In piektijden moet je elkaar kunnen helpen”, zegt Wentink. Claudia Wentink werkte bij Carintreggeland ten tijde van de conferentie. Zij sprak namens de kolom Bedrijfsvoering.

14

duurzamer “ Wdane zijn we zelf denken

”

Claudia Wentink


dat “ Aerlsietsje wilt verandert,

moet je het zelf doen Jaap Bressers

16

”

Duurzaam denken Jaap Bressers:

‘Iets kleins kan het verschil al maken’ Jaap Bressers zag een toekomst voor zich als topmanager bij een multinational, rijdend in een ‘dikke auto’, wonend in een groot huis. “Ik zat op het financiële pad. Ik twijfelde daar geen moment aan.” Totdat hij in 2005 - 21 jaar oud - op een zonnige dag bij een duik in de Portugese zee zijn nek brak. “Ik liep tot mijn middel het water in, wachtte op een hoge golf en dook enthousiast voorover. Ik klapte met mijn hoofd op de grond. Ik kon me niet meer bewegen.” Nu zit hij, verlamd vanaf zijn schouders, in een rolstoel en is hij cabaretier en spreker. Ook op de conferentie ‘Duurzaamheid onze zorg’ van Carintreggeland, waar het publiek geboeid luistert naar zijn levensverhaal, gelardeerd met grappen. Bressers zelf heeft dagelijks drie uur verzorging nodig. “Zorg kan lastig zijn, een belemmering, een obstakel, maar zorg kan ook ondersteuning bieden om het leven te leiden dat je graag wilt. Die dingen kunnen heel dicht bij elkaar liggen.” Nadat hij op het strand was aangespoeld, belandde hij op de intensive care van een Portugees ziekenhuis. Een heftige periode. Hoe zag zijn toekomst er nu uit? Als hij wakker schrok, schreeuwde hij het uit. “In paniek zijn, hoort bij de diagnose.” Broeder Carlos ‘redde zijn leven’ door dan zijn hand op zijn schouder te leggen, op een plek waar hij nog wel wat voelde, en te zeggen dat het oké was. “Hij vroeg zijn collega’s dat ook te doen. Door die handeling heeft Carlos het verschil gemaakt. Als zoiets kleins, zo’n verschil kan maken, dan kunnen wij dat allemaal. Jullie allemaal.”


“Als medewerker in een zorginstelling kun je ’s morgens drie mensen douchen of je kunt ze een prettige ochtend bezorgen. Die mindset is net even anders. Zo is het ook met duurzaamheid; er is nog zoveel toegevoegde waarde te winnen. Je kunt zoveel effect hebben op mensen in je omgeving - dat is niet te geloven.” “Neem de glazenwassers van een kinderziekenhuis in Memphis, Amerika. Het was een heel vervelende dag als ze daar naartoe moesten; achter elk raam één, twee of drie zieke kinderen. Dan werd hun wel eens gevraagd, ben jij Spiderman? Nee, ze haalden alleen de spinnen weg. Tot één van de mannen op het idee kwam om een Spidermanpak aan te trekken. Nu kijken de glazenwassers uit naar de dag dat ze de ramen mogen lappen. Ze durven het verschil te maken.” Als gehandicapte ervaart hij dat mensen hem anders benaderen. “Ik vond dat de mensen moesten veranderen, maar ja, dat doen ze niet. Als ik wil dat er iets verandert, moet ik het zelf doen. Het is niet erg als iets niet lukt, maar ik wil er wel alles aan hebben gedaan om het maximale uit mijn mogelijkheden te halen. Grenzen zijn mentale blokkades die we zelf in ons hoofd hebben. Soms kunnen mensen je mogelijkheden aanreiken die je zelf nog niet eerder hebt gezien. Zo stelde mijn revalidatiearts voor om te gaat sporten. Sporten? Dat had ik nog nooit gedaan. Zo is er niks aan de hand, zo breek je je nek en zeven maanden later doe je aan rolstoelrugby. Heb plezier in wat je doet. Wat je geeft, krijg je ook weer terug.” Jaap Bressers is cabaretier en spreker. Hij studeerde Internationaal Management aan de Universiteit van Tilburg. Als student was hij assistent van oud-minister Pieter Winsemius bij het vak ‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Daar werd zijn nieuwsgierigheid geprikkeld naar het onderwerp duurzaamheid.

18

Bert Otten:

‘Onderschat niet hoe beeldvorming werkt’ Duurzame relaties zijn misschien wel een beetje old skool, oppert Bert Otten, senioradviseur bij RadarAdvies en oud-wethouder in Hengelo. Hoeveel echtscheidingen zijn er in Nederland? En splitsing van fracties in gemeenteraden? Werkzekerheid tot je 67ste bestaat niet meer; werken gebeurt steeds vaker in lossere verbanden.

al “ Dleukat jehebtaltijdsamengewerkt, is niet genoeg ” Bert Otten


In politiek en bestuur is framing heel belangrijk, volgens Otten. Framing is in enkele woorden of met één beeld iets neerzetten wat gemakkelijk blijft hangen, een pakkende boodschap. Neem het woord villasubsidie (hypotheekrenteaftrek), het beeld van de Maserati van de voormalige topman van woningcorporatie Rochdale of de welzijnswerker Sjakie uit Flodder. Otten: “Dit soort beelden is bepalend voor duurzame relaties, bijvoorbeeld tussen gemeenten en welzijnsorganisaties. Onderschat niet hoe beeldvorming werkt en hoe die bepalend kan zijn voor keuzes.” “Dynamiek die in de wereld van de bouw heel gewoon is, zien we nu ook bij zorg en welzijn”, stelt Otten. Partijen worden voor elkaar ingewisseld. “In de wereld van zorg en welzijn heb je gevestigde partijen en nieuwe toetreders. Van nieuwe toetreders zoals TSN, onderdeel van facilitair bedrijf Asito, wordt gedacht dat ze bepaalde werkzaamheden niet zo goed kunnen als bestaande partijen, maar dat kunnen ze wèl. De markt is enorm in ontwikkeling.” “Voor het ontwikkelen van duurzame relaties is het van belang dat je scherp, open en kritisch durft te zijn”, adviseert hij. “Het is niet genoeg als je toch altijd al leuk hebt samengewerkt. Nee, wat is de kwaliteit? Wat zit erin? Niet de instelling, maar de output moet centraal staan. Je moet teruggaan naar de vraag: waar zijn wij van, waar doen wij het voor? Het is belangrijk dat je die duurzame relatie niet als intentie laat ziet, maar als resultaat van wederzijdse inspanningen.” Bert Otten is senioradviseur bij RadarAdvies dat innovatieve oplossingen bedenkt voor sociale vraagstukken. Hij was van december 2009 tot maart 2014 vicevoorzitter van de PvdA en van 2002 tot mei 2010 wethouder in de gemeente Hengelo (Overijssel).

20

Robin Bremekamp:

‘Hoe succesvol samen te werken?’ “Samenwerken is een duizend-dingen-doekje geworden. Als we niet meer weten hoe we iets moeten oplossen, dan gaan we maar samenwerken”, zegt Robin Bremekamp, medeoprichter van adviesbureau Common Eye. “Sla de college- en regeerakkoorden er maar op na. Daar staan de miljoenen al ingeboekt die bestuurders denken te gaan verdienen met samenwerking. Maar niet alle samenwerking is succesvol. Wij hebben methodes ontwikkeld om samenwerking wel succesvol te maken.”

ij samenwerken ben je “ Bafhankelijk van elkaar ” Robin Bremekamp


Bremekamp: “Kenmerk van samenwerken is dat niemand de baas is. Je bent afhankelijk van elkaar. Samenwerken doe je met iemand die anders is dan jij. Als jij hetzelfde bent, is samenwerking lastig. Samenwerken vergt moed. Je geeft een deel van de autonomie op in het vertrouwen dat het voor jezelf een meerwaarde oplevert. Je denkt dat je er iets uit kunt halen - als samenwerken niet in jouw belang is, doe het dan niet.” Samenwerken is halen en brengen - liever dan geven en nemen, volgens Bremekamp. “Je moet meteen je eigen belang op tafel leggen; dit kom ik halen. Dat gesprek moet je in het begin heel vaak voeren. Wat wil iedereen halen en brengen? Als je die fase overslaat, krijg je gedoe aan het einde.” Om succesvol te kunnen samenwerken, is verder nodig: (gedeelde) ambitie, organisatie, relatie, belang en een goed proces. Met ambitie bedoelt Bremekamp “de stip op de horizon. Wat wil je bereiken? Concreet, graag. Geen vaagheden als ‘de patiënt moet centraal’ of ‘de zorg moet beter’. Het is ook belangrijk om met elkaar af te spreken hoe je die ambitie denkt te gaan waarmaken (organisatie).” Om iets te kunnen bereiken, is vertrouwen (relatie) nodig. “En dan is het beter om te zeggen dat je iets niet weet dan om ‘ja’ te zeggen. Wees eerlijk als je weet dat iets drie maanden gaat duren in plaats van twee weken. Betrouwbaar gedrag is cruciaal.” Samenwerking moet ook recht doen aan het belang van iedereen en vraagt om een goed geformuleerd proces. “Ik kom in mijn werk onder- en overorganisatie tegen. Kies een vorm die past bij de ambitie die je hebt. Een goed georganiseerd proces is belangrijk. Dat zorgt ervoor dat de goede mensen met het goede mandaat een goed besluit kunnen nemen.” Robin Bremekamp is medeoprichter van het adviesbureau Common Eye in Zeist, een bureau voor advies en trainingen bij samenwerkingsvraagstukken. Hij is auteur van het boek ‘Eerste hulp bij samenwerking’.

22

Presentator Martin Steenbeeke laat het publiek aan het woord.


estegen levensverwachting “ Ggaat niet altijd gepaard met een goede gezondheid ” Paulien Bongers

24

Duurzame organisatie Paulien Bongers:

‘Maatschappelijk innoveren is nodig’ Hoe ga je duurzaam om met medewerkers? Paulien Bongers, hoogleraar en directeur Preventie, Werk en Gezondheid bij TNO: “Het gaat om mogelijkheden geven aan medewerkers zodat die een zinvolle bijdrage kunnen leveren die ook het bedrijf ten goede komt.” Bongers schetst een vergrijzende samenleving, met een gestegen levensverwachting die niet altijd gepaard gaat met een goede gezondheid. Volgens haar is er een groot verschil in levensverwachting tussen mensen met een hogere en lagere opleiding. Lager opgeleiden worden gemiddeld niet zo oud als hoger opgeleiden. Ook hebben lager opgeleiden al op jongere leeftijd vaker last van (chronische) ziekten. Behalve meer ouderen zijn er in de toekomst ook minder jongeren. De toenemende technologische ontwikkeling zorgt wel voor groei, maar niet altijd voor banen. Met name de ‘middenklasse’ (middelbaar opgeleiden) zal dat gaan merken. “Dat vraagt om nieuwe acties op het gebied van inzetbaarheid. Je moet maatschappelijk innoveren en de innovatie zo sturen dat de arbeidsmarkt zich goed kan ontwikkelen”, zegt ze. Uit onderzoek blijkt dat Nederlandse werkgevers negatiever denken over oudere werknemers (ouder dan 35 jaar) dan Britse. De Nederlandse werkgevers waarderen de betrouwbaarheid, nauwkeurigheid en sociale vaardigheden van ouderen minder dan die in Groot-Brittannië. Nederlanders zijn enthousiaster over de bereidheid om te leren, het aanpassingsvermogen en de creativiteit van jongeren. “Misschien heeft het iets te maken met hoe duur oudere Nederlandse werknemers zijn, maar daar ga ik niet op in”, reageert Bongers. “Ouderen zijn fysiek wel wat minder belastbaar, maar dat doet er niet zo veel toe in de banen die wij hebben.”


Werkgever en werknemer moeten allebei bijdragen aan inzetbaarheid en vitaliteit, betoogt ze. Daar moet wederkerigheid in zitten. Het gaat om willen (gezondheid, energie en vitaliteit), kunnen (vakkennis en vaardigheden) en in staat worden gesteld (innovatie en betrokkenheid). Belangrijk is dat er sprake is van een ‘fit’ tussen medewerker en baan. Die is er als kennis, vaardigheden, vermogen (fysiek en psychisch), behoeften en toegekende waarde in orde zijn. Daarin kan in de loop van de tijd verandering optreden. “Bij een ‘misfit’ zou je de baan iets anders kunnen ontwerpen of gezamenlijk kunnen zoeken naar verdere aanpassing in baan en persoon.” TNO heeft een toegepaste game ontwikkeld om werkgevers en werknemers daarbij te helpen. Paulien Bongers is sinds 2011 directeur Preventie, Werk en Gezondheid bij TNO. Ze is lid van de Gezondheidsraad en bijzonder hoogleraar arbeid en gezondheid aan het VU medisch centrum. In haar werk en onderzoek richt zij zich op het bevorderen van de gezondheid en vitaliteit van werknemers. Daarover adviseert ze bedrijven en overheden.

Trendsetter Je moet niet, maar mág een trendsetter zijn op het gebied van duurzaamheid, luidde een van de reacties tijdens de conferentie. Los van wat de organisatie wil, zou je ook jezelf vaker de vraag kunnen stellen; wat zou ik doen als het mijn geld is? Maar als er geen beleid is bij het bedrijf of de instelling waar je werkt, dan krijg je als individu niks voor elkaar, opperde iemand. Carintreggeland zelf investeert in zowel duurzame gebouwen als in scholing en werk voor het personeel.

26

Carla Kerkdijk:

‘Carintreggeland werkt aan duurzame inzetbaarheid’ Aan de hand van de belevenissen van (de fictieve verzorgende) Roos schetst Carla Kerkdijk, clustermanager Opleidingen (kolom Beleid en Ontwikkeling) hoe Carintreggeland bezig is met onder meer de duurzame inzetbaarheid van medewerkers.


Roos, opgeleid tot verzorgende niveau 2, zit zonder werk. Ze heeft een bijstandsuitkering, maar krijgt bij Carintreggeland de kans binnen twee jaar te worden opgeleid tot verzorgende niveau 3, dankzij Doorleren loont! dat ROC van Twente, Regio Twente en Carintreggeland hebben opgezet voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ze leert het vak op verschillende locaties van Carintreggeland, waaronder die met ‘het Huis van de Toekomst’, voorzien van de nieuwste technologische snufjes. Roos wordt geleerd om te gaan met het Elektronisch Cliëntendossier en de iPad. Daarop kan ze zien welke cliënten ze de volgende dag heeft en wat haar werkzaamheden zullen zijn. De iPad biedt haar de mogelijkheid vooraf snel de juiste protocollen door te nemen. Als Roos last heeft van rugklachten omdat de combinatie van leren en werken haar zwaar valt en ze ook nog haar moeder verzorgt, is dat bespreekbaar. Roos’ werk wordt aangepast; ze hoeft minder avonddiensten te draaien. Een ergocoach kijkt of ze haar tiltechniek kan verbeteren. Eenmaal klaar met haar opleiding, gaat ze aan de slag via CaRe-flex het interne uitzendbureau van Carintreggeland. Ondertussen blijft ze haar kennis en talent ontwikkelen. Carintreggeland helpt haar daarbij.

28


uurzaam bouwen, “ DCarintreggeland is op de goede weg ” Esther Roth

30

Duurzaam bouwen Esther Roth:

‘Duurzaamheid is meer dan energie besparen’ Duurzaamheid is meer dan energie besparen, betoogt Esther Roth, adviseur duurzaam bouwen bij W/E Adviseurs. “Het gaat ook over de kwaliteit van een gebouw, over het gebruik van goede materialen, een goed binnenklimaat en een goede routing. Het gaat over een integrale afweging tussen een zo hoog mogelijke kwaliteit en een zo laag mogelijke milieubelasting.” W/E Adviseurs maakt gebruikt van GPR, een meetsysteem waarmee kan worden bepaald hoe duurzaam een gebouw is. “Op basis daarvan kan het management beslissingen nemen. De informatie kan ook worden gebruikt bij vergunningaanvragen”, zegt Roth. Het meetsysteem toetst vijf ‘pijlers’: energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. De resultaten worden weergegeven op een schaal van één tot en met tien. Roth: “Het is een nuttig instrument gebleken om consequenties van keuzes inzichtelijk te maken.” Onder meer gemeenten en vastgoedondernemingen maken gebruik van GPR. Bij Carintreggeland heeft W/E Adviseurs bij wijze van proef het GPR-systeem ingezet voor de toetsing van de nieuwbouw van woonzorgcentrum St. Elisabeth in Delden. De plannen scoorden goed op gezondheid, maar iets minder op energie en milieu. Dat heeft volgens Roth te maken met het feit dat het gebouw een zorggebouw is, maar als woongebouw wordt beoordeeld, waardoor de score lager uitvalt. Haar conclusie: “Carintreggeland is op de goede weg.” Esther Roth is adviseur duurzaam bouwen bij W/E Adviseurs in Utrecht. Zij werkt samen met organisaties aan het verwezenlijken van hun ambities bij duurzaam bouwen.


Wim Fieggen:

‘Ga voor nul op de meter’ “We hebben drie aardbollen nodig als iedereen op de hele wereld een westers welvaartspeil zou hebben”, stelt Wim Fieggen, partner bij het Instituut voor Vastgoed & Duurzaamheid. “Als we willen groeien, zullen we het slimmer moeten aanpakken, bijvoorbeeld door materialen te hergebruiken (cradle-to-cradle). Er zijn bedrijven, zoals Philips, die dat al heel serieus nemen. Als er een tekort is aan materialen, waarom zou je die waardevolle materialen dan verkopen? Je moet zorgen dat ze eigendom van het bedrijf blijven; je verkoopt geen producten meer, maar een dienst.” Hij vervolgt: “Je moet jezelf afvragen, wat wil ik nou echt? Wil je door de tijd heen het energieverbruik terugbrengen of wil je energieneutraal zijn, een energiesprong maken; nul op de meter? In mijn visie heeft het alleen maar zin als je voor nul gaat. We willen het allemaal steeds beter hebben. We moeten de aarde op een goede manier met elkaar delen en dat betekent dat we voor het allerbeste moeten gaan. Iedereen, niemand uitgezonderd.”

Willen of kunnen? Het is nog niet zo eenvoudig om energieneutrale gebouwen te realiseren. Want wie betaalt dat? Kan het geld niet beter worden besteed aan de zorg zelf? Zorgorganisaties die te maken hebben met leegstand kunnen zulke keuzes niet maken, volgens een vertegenwoordiger van koepelorganisatie Actiz tijdens een van de conferenties. Maar als je ‘out of the box’ denkt is er veel mogelijk, vond spreker Wim Fieggen. “Je moet er voor open staan. Je ziet in de kantorensector ook een enorme leegstand. Daar is van alles in gang gezet; kantoren als studentenhuizen of hotels. Dus het kan wel.” Het is geen kwestie van willen of kunnen, maar van DOEN, reageerde iemand uit het publiek.

32

Volgens Fieggen is de woningsector het verst met het streven naar energieneutrale gebouwen, gevolgd door de kantorensector. “Bij het zorgvastgoed merk je nu ook dat het gaande is.” Persoonlijk ziet hij mogelijkheden voor de opvang van hemelwater op de daken van zorginstellingen, die vaak enorm groot zijn, en voor de plaatsing van zonnepanelen. “Die leveren misschien wel meer stroom dan je zelf nodig hebt. Zo kunnen we als samenleving stappen maken op weg naar duurzaamheid.” Wim Fieggen is partner bij het Instituut voor Vastgoed & Duurzaamheid uit Schiedam, een onafhankelijk kennisplatform op het gebied van vastgoed en duurzaamheid.

ls we willen groeien, “ Amoeten we het slimmer aanpakken ” Wim Fieggen


‘Huis van de toekomst’ Carintreggeland bereidt zich voor op het nieuwe zorgen. Meer zorg met minder mensen vraagt om andere oplossingen. Door de inzet van zorgtechnologie, in combinatie met digitale gemaksen welzijnsdiensten, kan de zorgmedewerker zich blijven focussen op het verlenen van duurzame zorg. Zo zit het ‘Huis van de toekomst’ dat Carintreggeland op de locatie Bellinckborg heeft ingericht vol technologische nieuwigheden. De douche is voorzien van een licht- en warmtebron (sunshower) die de bewoner droogt en verwarmt. Tanden kunnen zittend op het toilet worden gepoetst; de wastafel kan er naartoe worden gedraaid. Billen kunnen worden schoongemaakt en gedroogd met behulp van een kleine sproeier achterin de toiletpot en een kleine föhn. Voor het openen van de voordeur is geen sleutel meer nodig. Je handpalm wordt gescand. Via een camera is te zien wie er voor de deur staat. De gordijnen zijn elektronisch te bedienen. In de woning zitten sensoren en camera’s die de bewoner(s) registeren. Aan de hand van metingen en registraties, bijvoorbeeld van de bloeddruk of de loopsnelheid, kan worden bepaald hoe het met de gezondheid gaat. Bewoners kunnen zo meer inzicht krijgen in hun ziektebeeld en/of leefstijl. Als de bewoner te lang in de ‘sta-op-stoel’ blijft zitten, gaat er een seintje naar de Meld- en Zorgcentrale van Carintreggeland die nagaat of de bewoner iets mankeert en er hulp nodig is. Er is een sta-op-bed waardoor de bewoner gemakkelijker op eigen kracht kan opstaan. Een robotstofzuiger maakt de vloer schoon. Er is spraakbesturing en je kunt beeldbellen. Op een speciale hometrainer met beeldscherm kun je virtueel door de omgeving fietsen. Met een ‘kookwekker’ (via een smartwatch) wordt voorkomen dat het fornuis per ongeluk aan blijft staan. De keuken is in hoogte verstelbaar en heeft een digitale kraan. Een medicijndispenser (Medido) biedt op tijd de juiste medicijnen aan. Zaken zijn te regelen vanaf een beeldscherm dat centraal in de woning is opgesteld. De technologie in huis ‘praat’ met elkaar.

34

Op grote schaal nieuwbouw Carintreggeland is op grote schaal bezig met de uitvoering en de voorbereiding van nieuwbouwprojecten. De projecten zijn: Eltheto in Rijssen, Huis St. Elisabeth in Delden, Huis Bellinckborg in Hengelo (Sloetsweg), Huis ’t Gerbrand in Hengelo (Händelstraat), Eugeria in Almelo en Het Stroaten (gezondheidscentrum) in Markelo. Carintreggeland onderscheidt drie woonconcepten: ZorgZekerWonen Verzorgd, ZorgZekerWonen Thuis en ZorgZekerWonen Comfort. De gebouwen zijn energiezuinig met bijvoorbeeld verlichting, onder meer door het gebruik van bewegingssensoren. Er worden luchtgekoelde warmtepompinstallaties en zonwerende schermen en glas toegepast. Eugeria wordt voorzien van zonnepanelen. Parallel aan deze ontwikkeling heeft Carintreggeland te maken met de scheiding tussen wonen en zorg. De plannen hiervoor gaan nu uit van een reductie van 1600 intramurale plaatsen (instellingsplaatsen) naar 1200. Vierhonderd woningen zullen zelfstandig worden verhuurd.

“Technologie kan nog veel bijdragen aan het welzijn en het gemak in het leven van mensen”, vindt informatiemanager Jos Geesken van Carintreggeland. DUURZAAM ook onze zorg > 35

ieuwe generatie “ Nouderen is mondiger, rijker en actiever ” Lector Hub Hamers

36

Duurzame zorg Lector Hub Hamers:

‘Waag die sprong’ Een afbeelding van een bergbeklimmer die over een kloof springt, staat wat betreft lector Hub Hamers symbool voor de situatie waarin Nederlandse zorginstellingen zich op dit moment bevinden. In transitie, in verandering. Zijn advies: “Waag die sprong. We moeten de overstap maken.” Hamers zelf houdt van veranderingen. Ze bieden mogelijkheden, kansen. Al in 2000 voorzag hij op basis van scenariostudies dat huisvesting van een groeiende groep ouderen in verpleeg- en verzorgingshuizen op termijn onhaalbaar zou zijn. “Wij zijn toen gaan nadenken over duurzame zorg: zorg die betaalbaar is, die rendeert en waarbij de kwaliteit van leven centraal staat.” Dat is precies waar staatssecretaris Martin van Rijn van Volksgezondheid nu aan werkt. Hij wil de minder complexe zorg zo veel mogelijk bij de mensen thuis organiseren, zodat ze zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. Hamers over de toekomst: “Kwetsbare senioren die behoefte hebben aan wonen, welzijn en/of zorg willen vanuit een netwerk worden benaderd, niet vanuit een bepaald type instelling. Als je doordenkt, betekent het dat er moet worden toegewerkt naar zorgorganisaties met andere competenties, met zelfsturende teams, bijvoorbeeld, waarbij die burger steeds meer voorop komt te staan. Die burger eist steeds meer zijn rol. De nieuwe generatie ouderen is beter opgeleid, mondiger, rijker en actiever.” Volgens Hamers zullen woningcorporaties moeten inspelen op deze ontwikkelingen. “Er is een noodzaak iets te doen aan de huisvesting van senioren als ze langer in hun huis blijven wonen - maak wijken geschikt voor senioren, maak ze dementievriendelijk. Het is fijn als je in een omgeving zit die een goede kwaliteit van leven mogelijk maakt. Investeren in technologie is ook nodig.” DUURZAAM ook onze zorg > 37

Duurzaamheid heeft wat hem betreft niet alleen (meer) te maken met milieu of ‘geitenwollen sokken’. Duurzaamheid gaat ook over het handelen door individuen en over het nadenken over (de ontwikkeling van) het vak, op de werkvloer, maar zelfs al door studenten tijdens hun opleiding. Hub Hamers, lector Management van Zorg en Dienstverlening aan de Hogeschool Arnhem-Nijmegen en lector bij het Kenniscentrum Duurzame Zorg.

Geïnteresseerde bezoekers bij innovatiemarkt tijdens de laatste conferentie

38

Bas Schepers:

‘Gebaat bij goed samenspel’ Dat duurzame zorg is gebaat bij een goed samenspel tussen formele (zorg door een instelling) en informele zorg (zorg door familie, vrienden en bekenden) staat voor Bas Schepers, adviseur bij kenniscentrum Vilans, als een paal boven water. En nieuwe technologie kan daarbij ook een rol spelen, vindt hij. Formele zorg moet in zijn ogen ondersteunend zijn. De cliënt en zijn netwerk/familie is het ‘vertrekpunt’. Maar hoe bereik je dat goede samenspel?

anuit verschillende “ Vperspectieven zijn er

verschillende grenzen

”

Bas Schepers


Het samenspel kan volgens hem worden verbeterd als grenzen worden verlegd, als weerstand, onzekerheid en angst worden overwonnen. “Vaak wordt gedacht vanuit beperkingen, vanuit grenzen”, stelt hij vast. “Iedereen is bezig om vanuit het eigen perspectief de beste zorg te leveren, maar dat kan ertoe leiden dat het initiatief van patiënten/cliënten en hun familie om dingen zelf op te lossen, vastloopt. Dat moeten we niet willen.” Er zijn wettelijke grenzen, zoals kwaliteitswetten en de wet BIG, maar ook persoonlijke en functionele grenzen. Wat is mijn betrokkenheid? Hoeveel tijd heb ik beschikbaar? Hoe is mijn waardering voor die ander? Hoe is de samenwerking georganiseerd? Al die grenzen spelen voor zowel de beroepskracht als voor de mantelzorger, volgens Schepers. “Vaak is er veel discussie over, vooral over de juridische grenzen. Mag de familie zelf een injectie geven? Wie is dan verantwoordelijk? Ook na instructie door een beroepskracht is de mantelzorger verantwoordelijk voor zijn eigen handelen. De organisatie heeft een toezichthoudende rol. Ik heb al eens meegemaakt dat bij een discussie in een verpleeghuis over de grens tussen informele zorg en formele zorg werd opgemerkt dat het enorm zou schelen als partners of mantelzorgers ’s avonds de steunkousen van cliënten zouden uitdoen. Waarop een ander zei: ‘Maar dat kost mij mijn baan.’ Zo zie je, vanuit verschillende perspectieven zijn er verschillende grenzen.” “Wil je het samenspel verbeteren en duurzaamheid garanderen, dan moet je hiermee aan de slag, dan moet je onder meer werken aan houding en gedrag van medewerkers. Hoe stuur je dat aan? Vanuit onze visie proberen we bewustwording te bereiken. Dat doen we onder meer door middel van de theatervoorstelling Familiefabels, rollenspelen, acties en campagnes en het delen van kennis.” Voor hem persoonlijk betekent duurzame zorg dat zijn behoefte aan zorg beschikbaar en betaalbaar is en dat later ook zijn kinderen en kleinkinderen de zorg kunnen krijgen die ze nodig hebben, dat die dan nog steeds betaalbaar, beschikbaar en goed is. Bas Schepers werkt als adviseur, projectleider en coach voor Vilans, kenniscentrum voor langdurende zorg. Hij richt zich op familieparticipatie, palliatieve zorg en de kwetsbare ouderen. Schepers is bij een project van Carintreggeland betrokken dat moet bijdragen aan verbetering van het samenspel tussen formele en informele zorg. 40

Ilse Schoormans:

‘We moeten uitgaan van de behoefte’ Een toegepast gerontoloog? Wat is dat? Ilse Schoormans, toegepast gerontoloog en zelfstandig ondernemer, is gewend het uit te leggen. “Bij bijna elk gesprek dat ik voer, ben ik daar eerst een half uur mee bezig.” In 2010 deed ze als afgestudeerd verpleegkundige vanuit haar ‘passie voor senioren, zorg en technologie’ als een van de eersten de bachelorstudie toegepaste gerontologie aan de hogeschool Fontys in Eindhoven. Gerontologie is de leer van het (gezond) verouderen.

an aanbod- naar “ Vvraaggericht, daar liggen de kansen ” Ilse Schoormans


In haar werk heeft ze ervaren dat zelfs mensen met ernstige beperkingen nog steeds heel erg de behoefte kunnen voelen hun eigen regie te voeren. Niet de processen van de organisatie moeten leidend zijn, maar de behoefte van de cliënt, vindt ze. Ze verdiepte zich in zorgtechnologie en innovatie en in hulpmiddelen voor ouderen. Schoormans verbaasde zich erover dat instellingen soms ‘150 keer hetzelfde’ aanschaffen - voor iedereen hetzelfde - zonder te kijken of daar wel behoefte aan is. Haar viel ook op dat er geen enkel overzicht bestaat van nieuwe technologie en hulpmiddelen die het leven van ouderen gemakkelijker kunnen maken. Ook huisartsen, wijkverpleegkundigen en Wmo-consulenten hebben die kennis vaak niet, stelde ze vast. Daar heeft zij verandering in gebracht. Oktober vorig jaar heeft ze de website www.thuisleefgids.nl gelanceerd. “Van aanbodgericht naar vraaggericht, daar liggen de kansen”, vindt Schoormans. “We moeten uitgaan van de behoefte voordat we een oplossing aanschaffen. Mijn moeder dwaalt? Wat moet ik doen? Hoe los ik dat op? Wij vertrekken vanuit de behoefte. We willen ook graag reviews toevoegen van gekochte of geteste producten. Dat vinden we normaal voor restaurants en hotels, maar in deze markt doen we dat nog niet. Is iets veilig? Werkt het goed? Waar kan ik het kopen?” De website wordt begeleid door panel van ouderen. “Mijn visie is dat mensen het zelf gaan doen.” Ze ziet voor zich hoe de ‘bring-your-own-device’ (BYOD) voor een omslag gaat zorgen. Niet de instelling schaft een ‘device’ (smartphone of tablet) aan maar de mensen zelf - je betaalt ten slotte ook zelf je telefoonkosten of de verbouwing van je badkamer. “We hebben daar zelf een eigen verantwoordelijkheid in. Laten we verkennen hoe dat allemaal zou kunnen. De toekomst begint vandaag.” Ilse Schoormans is toegepast gerontoloog en zelfstandig ondernemer. Tijdens haar opleiding heeft zij zich toegelegd op zorgtechnologie en innovatie. Haar adviesbureau heet De Nieuwe Maatschappij. Vorig jaar richtte ze het bedrijf en de website Thuisleefgids op.

42

Hoe houden we de zorg duurzaam? Is de zorg wel duurzaam te maken of te krijgen? Is financiering van de zorg niet langzamerhand de graadmeter van de zorg. Kunnen organisaties, beleidsmakers en bedrijven dan nog wel innoverende werkwijzen en producten ontwikkelen? Of geeft de transitie in de zorg juist kansen om het NU duurzamer te maken. Een gesprek met verschillende inzichten verwachtingen, inspiratie, handvatten, ideeën, een blik op de toekomst en een doorkijkje welke kant het opgaat.

In gesprek met Rob Adolfsen, Henk Snijders, Pieter van Zwanenburg en Jos Geesken. Rob Adolfsen, initiatiefnemer van de coöperatieve zorgverzekering Anno12. Henk Snijders, strateeg/innovator bij Carintreggeland. Pieter van Zwanenburg, wethouder Hof van Twente (Wmo, Gezondheidszorg en Welzijn). Jos Geesken, informatiemanager bij Carintreggeland. Niet de zorg, maar de cliënt moet initiëren. Daar moet de regie liggen, vindt strateeg Henk Snijders van Carintreggeland. “De zorg moet leren om volgend te zijn.” Informatiemanager Jos Geesken van Carintreggeland: “We moeten een andere insteek kiezen; kantelen naar welzijn. Dat is de uitdaging. We moeten in de hoofden van de mensen zien te krijgen dat het anders moet.” Rob Adolfsen, initiatiefnemer van zorgverzekering Anno12, wijst erop dat 2,5 miljoen mensen in Nederland een lager IQ hebben. Hij vraagt zich af in hoeverre zij in staat zijn alle ontwikkelingen te overzien. “Zij zullen links- of rechtsom gewoon hulp nodig hebben.”


CDA-wethouder Pieter van Zwanenburg van Hof van Twente ziet voor zijn gemeente vooral een faciliterende rol weggelegd. “We doen het samen met de samenleving. Wat is daarvoor nodig? Wie kan het zelf? Wie niet? Het gesprek begint nog regelmatig vanuit de vraag ‘waar heb ik recht’ op. Dat moet toe naar ‘hoe kan ik mijzelf redden?’ Vaak is het antwoord een zelfbedachte oplossing.” Volgens Adolfsen is het hoe dan ook ‘altijd de samenleving die de zorg betaalt’. Geesken ziet financiële voordelen van innovatie. Neem een sta-op-bed waarmee je kunt voorkomen dat er ’s nachts en ’s morgens hulp nodig is om de cliënt uit bed te helpen. “Zo heb je dat bed binnen een jaar terugverdiend. Technologie kost geld, maar bespaart op andere fronten.” Van Zwanenburg: “Voor zorginnovatie moet je echt met de pet rond. Gemeenten vormen innovatiefondsen, maar dat is een druppel op een gloeiende plaat. Ik vraag mij af waarom je als overheid bepaalde zaken moeten financieren, terwijl de revenuen ergens anders terechtkomen?” Snijders erkent dat kosten en baten ‘vaak niet op dezelfde plek’ terechtkomen. “We moeten meer experimenteren met populatiebekostiging”, vindt hij. “Je zou voor een wijk of buurt afspraken moeten maken met financiers (gemeente en zorgverzekeraars) over de resultaten die je wilt bereiken. Daarbij moet je uitgaan van de tevredenheid en het geluk van de burgers, de kwaliteit en de kosten. Je moet budgetten bij elkaar leggen en meer koersen op preventie en welzijn. Ik denk dat dat een besparing oplevert.” Hoever mag de invloed van technologie gaan, wil gespreksleider Martin Steenbeeke weten. “Ik kan mij wel verplaatsen in werknemer die zegt: ‘Leuk zo’n robotzuiger, maar die praat niet met mevrouw of meneer, die signaleert niets.” Geesken: “Een robot heeft ook geen mening - zelfs niet als je honderd keer tegen hem klaagt. Robotisering kan wel helpen. Neem de gordijnen dicht doen. Hoe vaak gaan we ’s avonds toch nog even naar een cliënt om de gordijnen dicht te doen? Als iemand dat dankzij technologie zelf kan, scheelt dat weer.” Iemand uit het publiek reageert: “Het is toch wel handig als iemand van de wijkverpleging bepaalde handelingen verricht. Ik hoop later toch te worden omringd door mensen. Ik heb liever dat iemand tegen mij praat, dan dat ik op afstand in de gaten word gehouden.”

44

Snijders reageert: “Het is natuurlijk individueel afhankelijk, maar in het algemeen geldt én zorg door mensen én technologie.” Adolfsen: “Als ik zie dat mensen ouder dan zeventig nog thuis wonen in huizen waar ze op de eerste verdieping slapen zonder wc, met alle kans op valpartijen als je ’s nachts naar het toilet moet, dan zeg ik:” “Je zou al veel kunnen besparen door boven een wc te plaatsen. Het zijn eenvoudige dingen die het thuis wonen een heel stuk veiliger maken.” Van Zwanenburg: “We rijden ook niet meer met paard en wagen. We hebben de technologie al lang omarmd, maar die moet niet de menselijke maat vervangen. Daar waar technologie ons kan helpen en kan bijdragen aan een gevoel van veiligheid, vind ik het prima, maar technologie moet niet vervangen dat je bijvoorbeeld gezellig bij iemand op bezoek gaat.” Advies uit het publiek: “Ga in gesprek met klanten, dan zal je zien dat al die mensen eigenlijk maar een paar wensen hebben.” Snijders beaamt: “We moeten goed luisteren naar onze klanten, onbevooroordeeld, daar moeten we in investeren. Dat kost tijd, maar uiteindelijk bespaart het tijd en levert het meer welzijn en geluk op.” Tot slot betrekt Steenbeeke wethouder Theo de Putter uit Wierden in de discussie. “Om duurzaamheid van de zorg goed van de grond te krijgen, moet de financiële krapte nog even aanhouden. Als het geld er niet is, leidt dat tot meer creativiteit. Bewonersinitiatieven poppen op dit moment heel snel op”, zegt hij. Wethouder Irene ten Seldam uit Almelo vult aan: “Ja, creativiteit is volop bezig. Dat is goed. Als je een combinatie maakt met technologie dan denk ik dat zorg op het hetzelfde niveau kan blijven of zelfs goedkoper en beter kan.”


Wat betekent ‘Duurzaam, ook onze zorg’ voor...? Martine de Jong-Riedstra, verpleegkundig zorgcentralist Carintreggeland: “Duurzaamheid moet je breed zien. Duurzaamheid is voor mij toekomstgericht zijn; het inzetten van technologie die bijdraagt aan de zelfredzaamheid van mensen. Met technologie kun je voorkomen dat er zorg nodig is, maar tegelijkertijd mag die technologie nooit een vervanging zijn van die zorg. Met onze Meld- en Zorgcentrale kunnen wij daarin een goede rol spelen. Op afstand wordt onze hulp ingeroepen en wij kijken dan wat er nodig is.”

Ron Klaas, accountmanager Fujitsu, leverancier van goederen in ‘Het huis van de toekomst’ van Carintreggeland: “Duurzaamheid in de zorg is mensen zo lang mogelijk in staat stellen thuis te wonen door te kijken naar hun individuele behoefte. Daar is nog te weinig methodiek voor. De een vindt het bijvoorbeeld prettig om op een postoel te zitten onder de douche, de ander heeft liever een douchekruk. Met dat soort dingen moet je rekening houden. Daar moet je flexibel in kunnen zijn.”

Lydia Haverkort, accountmanager Wijkkracht: “Duurzame zorg betekent informele en formele zorg geïntegreerd aanbieden.”

Erik de Kievit, clustermanager Projecten en Ledenservice bij Carintreggeland: “Wat ik belangrijk vind is dat we direct aansluiten bij de cliënten van Carintreggeland. Als we kijken naar wat cliënten en hun mantelzorgers nodig hebben, kunnen we daarop aanvullende nieuwe diensten en producten ontwikkelen. Dat is een zoektocht die we samen moeten ondernemen. Om dit te realiseren zijn duurzame relaties noodzakelijk. Want eigenlijk horen we al te weten waar mensen behoefte aan hebben voordat ze daadwerkelijk zorg nodig hebben.”

46

Gustav von Piekartz, voorzitter Centrale Cliëntenraad Carintreggeland: “Tuurlijk is duurzaamheid belangrijk. Maar we moeten ons wel afvragen of door toepassing van meer technologie het menselijke aspect niet verdwijnt. Er moet een achterwacht zijn waardoor het contact met cliënten gewaarborgd blijft. Dat is belangrijk voor het gevoel van veiligheid.”

Jan Bron, wethouder Zorg en Welzijn gemeente Hengelo: “Met respect voor onze inwoners, vrijwilligers, mantelzorgers en professionals proberen wij als gemeente onze nieuwe (zorg-)taken te organiseren. Samen kunnen we ervoor zorgen dat mensen hulp op maat krijgen. Hierdoor wordt ondersteuning duurzaam en dus blijvend toegankelijk en betaalbaar.”

Diane Noordink, wijkteammanger Hengelo-Zuid, specialistische thuisbegeleiding en IDA dat ‘interculturele diensten’ aanbiedt: “Duurzame zorg betekent dat je je goed moet voorbereiden op de toekomst.”

Chantal Kniest, wijkmanager: “Ontneem mensen niet hun eigen oplossing. Daarmee maak je ze onnodig afhankelijk.”


Colofon ‘Duurzaam, ook onze zorg’ is een uitgave van Carintreggeland.

Carintreggeland Postbus 506 7550 AM Hengelo

Tekst Foto’s Ontwerp Begeleiding Drukwerk Oplage Mei 2015

48

Toonentekst, Annette Toonen Annabel Jeuring Paul Scheurink grafisch vormgeving Els Lammers, EenEnEen Van Marle grafische bedrijven 2000

et zou mooi zijn als Carintreggeland ook in de een voortrekkersrol blijft vervullen bij het bespreken van belangrijke maatschappelijke thema s

Recommend Documents