Erfgoededucatie Voortuintjes S3
Ine Plevoets
Sanne Cruysberghs
Vicky Vandenwijngaerden
2010-2011
Begeleidende lector: Heitzmann Griet
Inhoudstafel
Inleiding
3
Hoofdstuk 1: geboorte Door Vicky Vandenwijngaerden Hoofdstuk 2: verjaardagen Door Sanne Cruysberghs Hoofdstuk 3: huwelijk Door Ine Plevoets
3
Besluit
32
Leerlingenverwerking
33
Bronnenlijst
37
Bijlagen
40
9 23
1
Inleiding Door de jaren heen zijn er heel wat gebruiken ontstaan rond de sleutelmomenten in ons leven. Denk maar eens aan gebruiken rond de geboorte: dopen, babyborrel enz. Ook trouwen is een belangrijk moment in ons leven. Hier vinden we verschillende symbolen terug zoals de ringen, de kleur wit en duiven. Een volgend belangrijk sleutelmoment dat wij onderzoeken is de verjaardag. Hier zijn ook verschillende symbolen en gebruiken aan verbonden. Al eens gedacht waar de benaming „os‟ vandaan komt? Vanwaar die nieuwe voordeur? Wij vonden het een zeer interessant iets om te onderzoeken. De aanleiding van ons onderzoek zijn de verschillende versierde voortuintjes. Je bent er heus wel al een paar tegengekomen onderweg naar school of je werk. Vele slingers, foto‟s, symbolen.. Dit heeft ook allemaal te maken met deze sleutelmomenten in ons leven. Lees en duik mee in het culturele erfgoed van België!
2
GEBOORTE Suikerbonen, doopsuiker en kindjeskak Van waar komt dat symbool de suikerbonen eigenlijk? Wel de boon staat eigenlijk letterlijk symbool voor nieuw leven. De suikerboon krijgt ook wel andere benamingen, bijvoorbeeld kindjeskak, doopsuiker,… Bij de doop bestond er een ritueel dat er suikerbonen in de luier van de baby verstopt werden, als het kindje dan gedoopt was, dan lieten de ouders de bonen uit de luier vallen en was het de bedoeling dat de aanwezigen zoveel mogelijk bonen probeerden te rapen en verzamelen. Nadien werden ze dan evenredig verdeeld en kregen de aanwezige kinderen elk een deel. Is doopsuiker altijd aanwezig geweest dan? In de geschiedenis vinden we van wel. Enkel de verpakking is gedurende de jaren verandert. Eerst bestonden er doosjes voor de volwassenen en puntzakjes voor de kinderen. Later werd dit vervangen door porseleinen beeldjes met een zakje doopsuiker aan voor de volwassenen en een beertje met een zakje aan voor de kinderen. Nu zijn er zoveel verschillende cadeautjes die uitgedeeld worden. Er zijn bijvoorbeeld doosjes in verschillende vormen met suikerbonen, sleutelhangers, potloden, noem maar op. Wat ons ook opvalt is dat de suikerbonen vroeger in roze voor de jongens waren en in blauw voor de meisjes, nadien is dit omgekeerd geworden. Nu is roze symbool voor meisjes en blauw symbool voor jongens. Je kan er natuurlijk ook voor kiezen om diverse andere kleuren te gebruiken tegenwoordig. Er wordt niet zoveel belang meer gehecht aan tradities als vroeger. Het gebruik van suikerbonen blijft echter wel aanwezig en wordt elke generatie doorgegeven. Van waar komt dat dan? Roze voor meisjes en blauw voor jongens? Een mondelinge bron vertelt: 1 “Het traditionele blauw voor een jongen en roze voor een meisje stamt af vanuit de Oudheid toen een mannelijke nakomeling meer waard was dan een vrouwelijk nieuw familielid. Men dacht dat blauw bescherming bood en de mannelijke baby moest alle mogelijke bescherming krijgen. Blauw werd beschouwd als de kleur van de hemel en daarom als de kleur die de boze krachten zou verjagen die de onschuldige pasgeboren baby ongetwijfeld zou aantrekken. Bijgelovige mensen kleedden de baby in blauw om deze te beschermen in een wereld vol met boze geesten. Een pasgeboren meisje krijgt zo‟n beschermende handeling niet. Zij had een kleur nodig om haar te onderscheiden van de mannelijke
1
http://www.baby.be/nl/babyclub/forum/jouw-suggesties-en-opmerkingen/roze-voor-een-jongetje-blauwvoor-een-meisje-149145-1.html
3
baby. Daarom werd roze gekozen, het symbool van haar biologische kleur-tenminste in landen waar deze traditie bestond.” Een andere bron spreekt dit tegen. Vroeger was blauw de traditionele kleur voor meisjes en dit zou komen van de blauwe kleur van de mantel van de heilige maagd Maria. Blauw van Maria staat voor reinheid en daarom werd er voor de meisjes de kleur blauw gekozen. Waarom krijgen wij nu eigenlijk suikerbonen bij een geboorte? Wel, dit wordt gedaan als bedankje voor het bezoek van de nieuwe baby. Op vele plaatsen is het een traditie dat de meter de suikerbonen bekostigt.
Aankondiging De baby komt eraan!! En wat nu? Hoe gaat iedereen weten dat de baby er eindelijk is?? Vroeger werd dit aangekondigd door de dorpsomroeper door heel het dorp. Vanaf de 2de helft van de 19de eeuw begon men gebruik te maken van geboortebrieven met informatie op meegedeeld, deze werden later ook versierd met gekleurde randen enzovoort. 2 Op het einde van de 19de eeuw was er een opkomst van geboortekaartjes met versieringen en afbeeldingen uit de volkscultuur zoals bijvoorbeeld de ooievaar, kolen, heiligen,… Het symbool van de ooievaar is afkomstig uit Duitsland en bereikte België in het einde van de 18e eeuw. Letterlijk komt ooievaar van de woorden ooie en vaar uit het oud Hoogduits. Ooie betekent ot en in het Nederlands is dit geluk. Vaar betekent baren, in de zin van dragen. Letterlijk betekent ooievaar dus geluksbrenger. Men gelooft dat de ooievaar de ziel na de geboorte overbrengt naar de baby zodat hij/zij gelukkig kan worden. De ooievaar haalde de kinderen uit kinderputten. In Groningen bestaat er nog zo een kinderput waar de moeders tot het einde van de 19 de eeuw met hun kinderen naartoe gingen om de baby‟s te voeren. Veel mensen zetten dan ook bij de geboorte van hun baby een houten ooievaar in de voortuin zodat iedereen kan zien dat het kindje geboren is. Dit is een traditie die al generaties overgedragen wordt. Vroeger werd zo een houten vogel al in de huwelijksnacht in de tuin van het bruidspaar geplaatst. 2
http://www.jongeouders.be/geboortekaartjes.htm
4
In België waren deze heiligen vaak kapucijnenpaters. De kolen werden afgebeeld omdat er ook wel gezegd word dat kindjes uit kolen worden geboren.
Na 1950 gebruikte iedereen geboortekaartjes met daarop informatie over de lengte en het gewicht van de baby, de namen van de ouders, de namen van de meter en peter, gedichtjes en tekeningen,… De traditie van de geboortekaartjes was geboren, en dit is nu nog altijd een traditie waar veel belang aan gehecht wordt. Tegenwoordig worden er de meest extravagante geboortekaartjes gemaakt met bijvoorbeeld foto‟s van de jongste kinderen die er een broertje of zusje bij krijgen. Ouders kiezen nu niet vaak meer voor de traditionele geboortekaartjes met een afbeeldinkje omdat ze er liever een persoonlijke touch aan willen geven. Er worden soms zelfs berichtjes in de krant geplaatst.
De doop Waarom worden baby‟s eigenlijk gedoopt? Er werd en wordt geloofd dat een zwangere vrouw onrein is, tijdens de doop wordt de baby gereinigd met wijwater. Er wordt ook wel gezegd dat als een baby sterft voor hij/zij gedoopt is, dat dit een duivelskindje was. Daarom dat er vroeger zo snel na de geboorte gedoopt werd. De doop is een traditie die mee overgedragen wordt aan de volgende generaties door het geloof. Wanneer en hoe gebeurde dit dan? In de jaren ‟30 werd het kind geboren en onmiddellijk gedoopt in het moederhuis. Er kwam ook helemaal geen feest aan te pas. De moeder was trouwens nog vermoeid van de inspannende bevalling. 5
Vanaf de jaren ‟50 werd de baby 2 tot 3 dagen na de geboorte in de kerk gedoopt. Hier waren enkel de vader, meter, peter en de vroedvrouw getuige van. De moeder rustte nog een beetje uit. Er bestaan ook veel interessante verhalen over wat er na de doop gebeurde. Een vrouw uit borgloon vertelde: “Na afloop gooiden de meter en de peter suikerbonen en centen van de kerktrappen. Dit werd dan door de kinderen opgeraapt en gebruikt als zakgeld voor de kermis. Vervolgens gingen de meter, de peter, de papa en de vroedvrouw met het kindje in verschillende cafés in het dorp een witteke drinken.” Een vrouw uit Maaseik beweert zelfs dat ditzelfde ritueel gebeurd is, maar dat de vroedvrouw zo dronken was dat ze de baby ondersteboven hield. Er werd nog altijd geen feest gegeven. Vanaf de jaren ‟60 werd het kindje dan weer in het ziekenhuis gedoopt 2 tot 3 dagen na de geboorte door de stijging van de geboortes. Bijna elk ziekenhuis had trouwens een eigen kapel dus dit maakte alles veel gemakkelijker. Hierdoor kon de moeder ook gemakkelijk getuige zijn van het gebeuren. De mama verbleef hier nog 10 dagen na de geboorte. Er werd nog geen feest gegeven, maar er was wel koffie en taart aanwezig voor de familie in het ziekenhuis zelf. Vanaf de jaren ‟80 werd de baby pas na 3 tot 4 maanden gedoopt in de kerk, waar iedereen bij aanwezig kon zijn. Het geloof werd minder belangrijk gevonden en dus hield men minder rekening met de mythes over het duivelskindje. Na de doop was er ook tijd voor een feest thuis samen met de familie en naaste vrienden. Tegenwoordig worden baby‟s 3 tot 4 maanden na de geboorte gedoopt in de kerk. Er komt bijna geen bezoek meer langs in het ziekenhuis, omdat er nu ook gebruik gemaakt wordt van een babyborrel. Dit is een feest thuis, of in een grote zaal waar iedereen op dezelfde dag de baby kan komen bezoeken en bewonderen. Hierdoor kan de moeder vlak na de bevalling meer rusten en al het volk ineens ontvangen. De babyborrel wordt gegeven voor familie, vrienden, kennissen,… Eigenlijk zijn dit grote feesten geworden die niet meer zo intiem zijn. Zelfs collega‟s of vrienden van de grootouders zijn vaak aanwezig. Vroeger werd er vooral thuis gevierd omdat de huizen zo groot waren. Nu wordt er meer gebruik gemaakt van feestzalen omdat de huizen steeds kleiner worden wanneer een koppel pas aan een gezinnetje begint. Het baby‟tje wordt besprenkeld met water, dit water staat symbool voor God, de bron voor het leven. Het heeft een reinigende functie. Er wordt ook olie gebruikt om een kruisje te maken op het voorhoofd van het kind. De olie staat symbool voor levenskracht. Bij de doop in de kerk wordt er een doopkaars gebruikt en meegegeven naar huis met de ouders. De kaars wordt aangestoken met vuur van de Paaskaars. Deze kaars staat symbool voor het licht van Jezus Christus, gelovigen denken dat Christus zo zijn licht overgeeft aan de baby en dat de baby de wereld ook met dit licht zal verlichten. Water, olie en licht zijn dan ook de drie belangrijkste elementen bij de christelijke geboorte van bij ons.
6
Meter en peter De baby moet een meter en een peter hebben, maar wat is dat nu een meter en een peter? En wat wordt er van deze personen verwacht?3 Het meter- en peterschap is een fenomeen dat in de 6de eeuw is ingevoerd. Vroeger werd de taak van meter en peter anders gezien dan nu. 4 Vroeger had dit een meer religieuze en morele betekenis. Bij de doop was het de bedoeling dat de meter en peter antwoordden op de doopvragen, ze ondertekenden het doopsregister en beloofden om mee te zorgen voor de baby. Volgende doopvragen werden en worden nog steeds gesteld:5
Gelooft u, dat het evangelie van Jezus Christus volgens de Bijbel de weg tot bevrijding van de mensen is? Gelooft u dat “naam kind” bij Christus hoort en ook bij Zijn kerk? Belooft u dat u uw petekind “naam kind” naar Bijbelse onderrichtingen zult voorgaan in liefde, door de kracht van God en belooft u verantwoordelijkheid te dragen voor een gelovig leven, totdat hij/zij oud genoeg is om God te belijden als Schepper van hemel en aarde? Wat is hierop uw antwoord?
Waarop de meter en peter antwoorden: “Ja dat beloof ik.”. Later werd deze functie anders gezien, meer als voogd. Wanneer er iets zou gebeuren met de ouders, dan zouden de peetouders de opvoeding van het kind voor zich nemen. Nu is deze taak meer symbolisch en financieel. Vaak worden de meters en peters enkel nog gezien als geldschieters. Op de meest uiteenlopende gebeurtenissen krijgen de kinderen geld en/of cadeautjes. Bij de geboorte, communie, vormsel, verjaardag, goed rapport,… Het is echt wel iets om fier op te zijn om meter of peter te worden. Het is ook al lang een gewoonte dat de meter de suikerbonen betaald. Maar wie wordt er dan meter en peter? Vroeger was er telkens maar 1 meter en 1 peter en deze functie werd ook altijd ingevuld door een familielid. Meestal 1 van de ouders van de mama of papa, maar ook een broer of zus van de ouders kon deze positie invullen. Tegenwoordig worden zelf vrienden van de ouders benoemd als peetouders.
3 4
http://www.isidorusweb.nl/asp/default.asp?t=show&id=3621
http://www.google.be/url?sa=t&source=web&cd=1&ved=0CC4QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.tradities.be% 2Ftradities_detail.php%3Fid%3D19&ei=Yoq5Tc2lEoaCOpLstJEP&usg=AFQjCNH-lkSjb2iowtkQ7FJ7R1j0ORr2gg 5
http://www.protestantsekerkbrugge.be/binnenkomende%20documenten/DE%20BEDIENING%20VAN%20DE% 20DOOP%20IN%20VPKB%20BRUGGE.pdf
7
Wanneer het peterschap aangaan volgens het kerkelijk recht? Wel, je moet aan enkele eisen voldoen. Deze eisen zijn:
Je bent minstens 16 jaar. Je hebt de geschiktheid en de intentie om de taken van meter/peter uit te voeren. Je bent katholiek, wat inhoudt: je hebt je communie gedaan, je bent gevormd en je leeft in overeenstemming met het christelijk geloof. Je bent niet de vader of moeder van de dopeling.
De geschenken Hoe zit dat dan met de baby? Krijgt die ook geschenken? Voor de oorlog, kreeg de moeder veel breisels en zelfgemaakte sokjes en truitjes cadeau voor de baby. Vooral praktische zaken voor de baby werden er gegeven. Na de oorlog, rond de jaren 50 werd er bij de geboorte een peperkoek, kolen, een kilo suiker of een kilo koffie gegeven. Er was namelijk veel schaarste dus dit waren zeer handige cadeaus. Vanaf de jaren ‟90 werd er gebruik gemaakt van geboortelijsten. Dit waren lijsten die aanwezig waren in de babywinkel naar keuze van de ouders. Hierop hadden de ouders hun eigen keuze gemaakt van cadeaus. Je kon dan in de winkel deze lijst gaan opvragen en aan de hand van het bedrag dat je wou geven kon je daar spullen van kopen voor de baby. Nu wordt er vooral gebruik gemaakt van de pamperrekening. Op het geboortekaartje staat vaak als cadeautip: paperrekening xxx-xxxxxxx-xx of een afbeelding van een envelopje. Het is dan de bedoeling dat je als cadeau voor de baby een bepaald gedrag stort op deze rekening die speciaal voor de baby is aangemaakt of een enveloppe met geld geeft.
Versiering in de tuin De tuinen worden ook volop versierd bij een geboorte. In de voortuin worden dan babykleertjes gehangen, met letters de naam van de baby uitgebeeld, een ooievaar gezet,… Op de meeste plaatsen wordt er bij het eerste kind door de grootouders en vrienden versierd, maar vanaf het 2de kind gebeurt dit ook vaak door de ouders zelf.
8
VERJAARDAGEN Iedereen verjaart, daar kunnen we niet onderuit. Je viert de dag van je geboorte. Maar de één kijkt er al wat meer naar uit dan de ander. We vinden het tegenwoordig heel gewoon dat iemand zijn verjaardag viert, maar dit is eigenlijk nog maar pas een traditie. Voor de twintigste eeuw vierden we dit amper. De Egyptenaren, de Romeinen en de Grieken vierden wel al verjaardagen. Maar men vierden alleen de verjaardag van de goden en mensen uit de rijke klasse. Dit deed men met een feestmaal of een geschenk. Het vieren van de verjaardagen van het gewone volk was toen nog geen reden om te feesten.
1.
Naamfeest 6
In een aantal Katholieke landen viert men niet iemands verjaardag, maar iemands naamdag. Dit doen men bijvoorbeeld in de landen Polen, Cyprus, Tsjechië, en Hongarije. Een naamdag is eigenlijk de verjaardag van de Heilige waar je echte naam van is afgeleid. Meestal is dit de sterfdag van de Heilige. Bijvoorbeeld 6 December: de sterfdag van Sint Nicolaas. Dit is dus ook de naamdag van iedereen die Klaas, Nick of Nicolas heten. Deze naamdag vieren ze dan met gebak, drank, bloemen, cadeaus en bezoek van vrienden en familie. In Roemenië wordt dit ook nog steeds heel fel gevierd. Hier is het zelfs zo dat een naamdag belangrijker is dan de verjaardag zelf. Tijdens de verjaardag wordt het eerder in gesloten familiekring gevierd, de naamdag daarentegen wordt gevierd met een groot feest voor ook vrienden, collega‟s, buren, kennissen enz.. Veel Roemenen zijn genoemd naar een Heilige, vaak hebben hierdoor ook vele mensen dezelfde naam. Dan viert men hun naamdag allemaal samen. De mensen die niet naar een Heilige zijn genoemd vieren hun naamdag op 9 Maart. Dit doen ze dan traditioneel met koekjes van de streek. Men versiert tijdens de naamdagen niet de voortuin van je huis maar van de kerk. Meestal is het de kerk die genoemd is naar die bepaalde Heilige. In Cyprus versiert men op die dag de kerk namelijk met heel veel kleuren. In België versiert men geen naamdagen maar verjaardagen. Dit komt denk ik omdat België en Nederland niet meer zo katholiek is. Naamdagen zijn echt verbonden aan het katholicisme. Ook zou dit ook te maken kunnen hebben met het individualistischer worden van de mensen. Men wil de geboorte vieren van jezelf en niet van mensen die dezelfde naam hebben. Men noemt hun kinderen ook steeds minder naar een Heilige, en steeds meer namen mogen ook gebruikt worden. De wetgeving van de namen zijn veranderd, ze zijn er nu veel soepeler in.
6
http://nl.wikipedia.org/wiki/Naamfeest
9
2. Gebruiken bij verjaardagen7 De verjaardagskaart Het versturen of afgeven van een verjaardagskaart is ontstaan rond 1900 in Engeland. Hoe dit is ontstaan is niet duidelijk. Iemand gelukkige verjaardag wensen is in ieder geval ontstaan door onze Heidense voorouders. Zij dachten namelijk dat mensen in overgangsmomenten dichter bij de geestenwereld waren en dus hadden zij veel kans op het ontmoeten van demonen. Door mensen gelukkige verjaardag te wensen waren zij daartegen beschermd. Hoewel het versturen van verjaardags kaartjes nog steeds heel gebruikelijk is, doet men dit steeds vaker via SMS, facebook of e –mail. Dit is veel makkelijker en niet zo duur. Happy birthday liedjes Het ontstaan van deze liedjes is ook door onze Heidense voorouders. Zij dachten dat de jarige dus zeer veel kans had op een ontmoeting met het kwade. Door te zingen, te lachen en veel lawaai te maken kon het kwade verjaagd worden. Het meest gekende liedje is natuurlijk „happy birthday to you‟. De twee kleuterjuffen en ook zussen Patty en Mildred Hill hebben de melodie gemaakt. Zij gebruikte dit liedje om de kinderen welkom te heten in de klas. Later werd daar dus een verjaardag liedje van gemaakt. Het liedje(combinatie van melodie en tekst) verscheen voor het eerst in 1912. De versie die actrice Marilyn Monroe in 1962 op het feest voor de 45ste verjaardag van president J.F. Kennedy in Madison Square Garden zong, is legendarisch geworden. Het is de gewoonte dat iedereen na het verjaardags liedje „hiep hiep hiep ‟ roept, hierna volgt een luide „hoera!‟. Verjaardagstaart Als men aan verjaardag denkt, denkt men meteen ook aan de verjaardagstaart met kaarsjes. Oorspronkelijk was het van groot belang dat de taart goed gelukt was. Volgens bijgeloof was het zeer erg als je taart mislukt was, dit kon wel eens je laatste verjaardag zijn. Als de taart goed gelukt was, was dit een teken van een lang en gelukkig leven. De verjaardag kaarsjes dankt haar oorsprong aan de Klassieke Oudheid. Men vereerde hierdoor de Godin Artemis. Het aantal kaarsjes op de taart is gelijk met een aantal jaren dat hij/zij leeft. Het uitblazen heeft zeer veel te maken met bijgeloof. Dit komt ook eveneens van de Grieken. Het is de bedoeling dat de jarige een wens doet. Als de jarige alle kaarsjes in eens kan uitblazen, zal deze wens in vervulling gaan. Vroeger was het ook de gewoonte om in het midden van de taart een levenskaars te 7
www.tradities.be
10
plaatsen. Dit kaarsje mocht dan ook niet uitgeblazen worden en het moest helemaal opgebrand worden. Als dit niet gebeurde was dit waarschijnlijk de laatste verjaard van de jarige. Als er een kaarsje te weinig op de taart stond ging de jarige waarschijnlijk ook zeer vroeg dood. Verjaardagsfeestje Vroeger werd er in België op de jarige gewacht met een speld. Als de jarige aan kwam kreeg hij/zij een prik om de boze geesten weg te jagen. Vandaag wordt er voor kinderen vaak een verjaardagsfeestje georganiseerd. Dit gaat steeds gepaard met slingers, muziek, en natuurlijk eten. Meestal is het feestje voor kinderen ook gekoppeld met een soort thema. Bijvoorbeeld voor jongens: piraten. Dan is alles versierd als een piraten boot, iedereen is verkleed als piraat, men gaat op schatzoektocht.. Voor meisjes is meestal het thema „prinsesje‟ van toepassing. Het thema wordt meestal uitgewerkt door de ouders. De jarige krijgt meestal ook een kroontje op zijn hoofd. Dit wordt tevens gedaan in de lagere school. Dit is zeer waarschijnlijk gekoppeld aan het kronen van de koningen. De jarige is voor één dag de koning(in) en staat heel de dag in de belangstelling. Verjaardagsfeestjes voor kinderen zijn in Duitsland ontstaan. Wanneer juist of wat de oorzaak ervan is, is niet duidelijk. Er wordt natuurlijk ook gegeten tijdens zo‟n verjaardagsfeestje. Pannenkoeken, wafels en natuurlijk de verjaardagstaart staan vaak op het menu. Cadeautjes Het is een traditie dat de jarige cadeautjes krijgt van alle vrienden en familie. Wat deze cadeautjes zijn hangt af van de persoon zelf. Vaak gaan mensen opzoek naar iets wat bij de jarige past, wat hij/zij leuk vindt, wat de jarige nodig heeft.. Het wordt ook van de jarige verwacht dat hij/zij op de dag van zijn/haar verjaardag heel de dag gul is. De jarige moet ook iets geven. Hierdoor zou het komende jaar zeer positief zijn voor de jarige. Kinderen nemen snoepjes of iets anders kleins mee naar de klas. De volwassenen trakteren hun collega‟s, vrienden op taart of een rondje in een café. 3. De wereld rond8 Overal ter wereld viert men de dag dat iemand jarig is. Zingen en cadeautjes geven komt in heel de wereld voor, maar er zijn natuurlijk ook andere tradities die gelden in andere landen. In Engeland bijvoorbeeld stopt men bepaalde voorwerpen in de taart van de jarige. Voorwerpen als een ring, boek, geld.. Als de jarige dan een bepaald voorwerp in zijn/haar stukje taart heeft betekent dat iets. Als het een ring is, dan zal de jarige gaan trouwen. Als het een boekje is, dan zal de jarige waarschijnlijk later als het groot is, geïnteresseerd zijn in boeken. In Italië giet men een emmer water over het hoofd van de jarige, zodat hij/zij goed zal 8
http://www.vanharte.nl/onderwerpen/Feest_voor_Kids/Tradities/Verjaren_in_het_buitenland
11
groeien. In Mexico viert men de verjaardag van een kind altijd met een piñata. De piñata is gemaakt van papier- maché en heeft een felgekleurde kleur. Het is gevuld met confetti, zoetigheden en kleine cadeautjes. Het wordt tijdens een verjaardagsfeestje opgehangen en de kinderen worden vervolgens geblinddoekt. De kinderen mogen hier tegen slaan tot dat de inhoud eruit valt. Dan begint het grote feest natuurlijk. De traditionele piñata heeft de vorm van een zevenpuntige ster , waar elke punt voor een van de zeven hoofdzonden staat. Tegenwoordig zijn er allerlei verschillende figuurtjes beschikbaar, zoals auto's, tekenfilmfiguren enz.. In Israël krijgt de jarige een versierde stoel. De stoel is versierd met allerlei bloemen. De jarige mag hier op gaan zitten en wordt vervolgens opgetild. De stoel wordt net zo veel keer opgetild als het kind jarig is, plus nog eentje voor geluk. In Vietnam verjaart iedereen op dezelfde dag: nieuwjaarsdag. Hier gaat het om het geboortejaar, niet om de geboortedag zoals hier. Men begint te tellen van de dag van conceptie. Als je geboren wordt ben je dus al 9 maanden oud, wat 1 jaar wordt. Dit bepaald dus onder welk astrologisch teken je geboren wordt. In China eten de kinderen tijdens hun verjaardagsfeestje lange noodles om het lange leven van hun grootouders te vieren. In Kroatië wacht men met het openen van de cadeautjes tot dat iedereen weg is. Vroeger kreeg de jarige in Ierland verjaardags klappen, dit was ook bedoeld om de geesten te verjagen. In Rusland werd er aan het oor van de jarige getrokken. De bedoeling is dat ze daarvan groeien. Dit wordt nu wel niet meer gedaan.
Sommige verjaardagen worden uitbundiger en iets anders gevierd. Waar komen de speciale gebruiken vandaan? Wat doet men allemaal? Wat is de betekenis van de speciale symbolieken die eraan verbonden zijn? a) b) c) d)
18 jaar 30 jaar : „os‟ Kroonverjaardagen : „ een nieuw voordeur‟ ( 10,20,30,40,50,60 …) 50 jaar : „ Abraham en Sarah‟
12
A. 18 jaar
18 jaar worden is zeer bijzonder. In België ben je dan namelijk volgens de wet meerderjarig. Je mag nu dingen zelf beslissen zonder toestemming van je ouders te vragen. Ook ben je niet langer schoolplichtig. Vaak laten jongeren op dit moment de middelbare school achter zich. Op achttien ben je dus eigenlijk volwassen, feesten dus! Gebruik Gewoonlijk is er een feest of vat voor de jarige en zijn/haar vrienden en familie. Maar in België worden ook de voortuinen vaak onder handen genomen. De voortuin van 18 – jarige wordt versierd met allerlei rommel. Het gaat hier vaak om WC papier, slingers, schuim, .. rommel dus. De vrienden en familie (meestal de vrienden, schoolmakkers of vrienden uit verenigingen) doen dit niet zomaar, er is over nagedacht. De jarige mag namelijk de rommel niet zomaar opruimen, maar er moet eerst getrakteerd worden. Vaak hangen er niet alleen slingers, WC papier .. in de tuin, maar er hangt soms ook een groot bord met allerlei dingen op. Dingen zoals jeugdzonden, drankgebruik, jeugdliefdes, en andere leuke herinneringen van de voorbije 18 jaar. Ook hier kan er een opblaasbare „18‟ in de tuin staan. Deze kan je ook huren via het internet. Het sieren van voortuintjes is vooral een Limburgse traditie. Dit gebruik bestaat nog maar enkele decennia. Ik heb geen concrete data gevonden van wanneer dit juist begonnen is, maar het blijft steeds stevig voort leven. Door de hevige opmars van sociale netwerken zoals facebook, netlog enz.. worden verjaardag wensen vaak meegedeeld via deze sites. Ook het eventueel vat of feestje wordt zo tegenwoordig bekend gemaakt. Ook vind je op het internet allerlei leuke spreuken en wensen die je op een kaartje kan schrijven voor de 18-jarige. 9 Voorbeeld: “Reeds 18 jaar en toch nog maar 18 lentes, 18 zomers Een tijd voor alle dromers 18 herfsten 18 winters De droom van alle kinders Vele tranen veel geluk Deze seizoenen kunnen niet meer stuk Blijf zo dartel als de bij Dat maakt ieders hart zo blij 9
www.verjaardagsteksten.com
13
Ga vrolijk maar recht door het leven Dat zal je altijd vreugde geven Verjaag immer alle pijn en smart En bewaar voor ons een plaatsje in je hart Leef vooruit en kijk niet om En weet: je bent steeds welkom Ook al zien we je weinig in het leven Besef dat we voor altijd om je zullen geven” B. 20,30,40, … : „Een nieuwe voordeur‟ Om de tien jaar heb je een speciale verjaardag. Dit noemt men de zogenaamde kroonverjaardagen. Het is eigenlijk de dag waarop het eerste cijfer van iemands leeftijd verandert. Zoals : 20,30,40,50,60,70, … Men spreekt hier ook vaak van een „nieuwe voordeur‟. De verschillende kroonverjaardagen hebben ook Bijbelse namen zoals Abraham en Sara als je 50 wordt. Hieronder een kort overzichtje: -50 jaar: Abraham of Sara -60 jaar: Isaak of Rebekka -70 jaar: Jacob of Rachel -80 jaar: Jozef of Asenath -90 jaar: Efraïm -100 jaar: Methusalem Al deze namen komen uit de Bijbel. Toch vond ik alleen het verhaal van Abraham en Sara (zie verjaardag 50 jaar). Gebruik10 Als iemand een nieuw eerste cijfer krijgt als die jarig is gaan de vrienden en familie meestal verschillende deuren in de tuin van de jarige plaatsen. Men neemt „ een nieuw voordeur krijgen‟ dus erg letterlijk. Men plaats zoveel deuren in de tuin naargelang hoe oud de persoon is geworden. Vaak gaan de vrienden en familie ook opzoek naar leuke herinneringen van vroeger. Men maakt een groot spandoek met leuke versjes, limericks en foto‟s. Dit is een Limburgse traditie. De vrienden en familie doen dit niet zozeer om de jarige steun en troost te bieden omdat die al een jaartje ouder wordt, maar men verwacht een leuk feestje of een traktatie. Al bij al is dit ongeveer gelijk aan het vieren van de „os‟. Men begint vaak al een aantal dagen op voorhand om de jarige te laten merken dat ze een feestje willen. Zo ligt er een paar dagen op voorhand ineens een berg zand voor de deur. Daarin 10
INDESTEEGE, L., CLERINX, H., Lapjesproef voor 3 zussen: 100 artikelen over volkscultuur in Limburg
14
staat dan een deur. De eigenaar kan nauwelijks binnen of buiten. Ook hier kunnen vrienden of familie opblaasbare voordeuren huren van immense grote. Je vindt allerlei handelaars op het internet die deze dingen verhuren (net zoals bij de os, Abraham en Sara).
Deze traditie is eerder een nieuw gebruik, toch waren er vroeger soortgelijke acties. Tegenwoordig gebruikt men het internet ook voor het vermelden van een eventueel feest of voor het geven van verjaardags wensen (via facebook). Er zijn zelfs hele facebook pagina‟s van de jarige gemaakt door vrienden! Vroeger11 Vroeger maakte men ketelmuziek bij een weduwnaar die hertrouwde of iemand die buitenshuis een kind had. Nu neemt men de tuin onderhanden. Dit doet men bij een trouwfeest, een geboorte of een ossenfeest. Bij deze kroonverjaardagen gebeurt dit nu ook, al is dit een nieuw gebruik. Het is niet duidelijk wanneer dit precies is begonnen. Het is wel duidelijk dat het typisch Limburgs is. Symboliek „nieuw voordeur‟ Wat de betekenis van een „nieuw voordeur‟ betekent is niet duidelijk. Een deur betekent wel hoop, kans, opening, een soort toegang tot een nieuw leven. Een toegang van de ene status naar de andere. De jarige gaat naar een nieuw „ niveau‟ in zijn/haar leven. De „voor‟ van „voordeur‟ kan betekenen dat het om het eerste cijfer gaat van je leeftijd dat verandert.
11
INDESTEEGE, L., CLERINX, H., Lapjesproef voor 3 zussen: 100 artikelen over volkscultuur in Limburg
15
C. 30 jaar : De „Os‟
12
“ 30 jaar en nog steeds geen vrouw te pakken, zoiets kan alleen een os overkomen” – Mathieu Driessen Een os is een ongehuwde man die dertig wordt. Bij deze gelegenheid wordt voor hem een feest georganiseerd door familie, vrienden of buren. Dit gebeurt vooral in Limburg. Is zo‟n feest de bedoeling om een speciale verjaardag te vieren? Is het een kans om een partner voor de os te zoeken en te vinden? Of is het gewoon een reden om gezellig samen te zijn? Hét antwoord weten we niet. Zeker is dat het ossenfeest symbool staat voor een speciale overgangstijd in een mensenleven. Iemands jeugd wordt als het ware afgesloten. Aan de viering van een ossenfeest wordt hard gewerkt : Er worden versieringen geknutseld ( ook in de voortuintjes!), een os en dennen geplaatst, affiches opgehangen in het dorp, gedichten gemaakt en natuurlijk is er ook drank à volonté! Een dergelijke ossenviering is ook een soort alternatief voor een huwelijksbureau want zo‟n feest valt natuurlijk meer op dan eender welke „contact advertentie‟! De versiering in de tuin blijft staan tot de persoon de vrienden en familie trakteert. Bij zo‟n feest speelt de sociale, familiale en burenband een hele belangrijke rol. Net zoals bij het vieren van „Abraham‟ en „Saartje‟, een goudenbruiloft of een geboorte. Het feest bevestigt zijn „nieuwe identiteit‟ : een ongehuwde dertigjarige. Tot nu toe is er geen verklaring voor dit gebruik, alhoewel de vermoedens rijzen dat men zo de ongehuwde wil helpen om een vrouw te vinden. Het is natuurlijk in de eerste plaats een kans op een goede traktatie en een gezellig feest. Het ontstaan Dit is niet echt te achterhalen. Maar wat ik wel gevonden heb is dat het gebruik „os te vieren‟ pas is ontstaan na 1950. Zonder enige oorzaak of reden. Symboliek „os‟ Je hebt een stier ofwel een os. Een stier is sterk, wordt vetgemest en gebruikt als trekdier in de landbouw. De stier als sterrenbeeld verwijst ook naar de vruchtbaarheid. Een os daarentegen is gecastreerd. Het mannelijk rund is dus „ontmand‟. Hij mist iets heel belangrijks om tot een nageslacht te komen. Daardoor heeft hij dus weinig kans om een vrouwtje te krijgen. Aangezien een man die op zijn dertigste nog geen ernstige relatie heeft en ook een vrijgezellenleven leidt, kan hier een vergelijking worden gemaakt met de os. 12
Gebaseerd op boek: DRIESSEN, M., Het Ossenboek, Limburgs volkskundig genootschap
16
Vrouwelijke os Een vrouw die niet getrouwd is en 30 wordt, daar weten we vaak niets van. Er wordt zelden zo‟n feest gegeven voor vrouwen. Soms zie je wel eens een poster van zo‟n vrouw als die 30 wordt in het dorp hangen. Hier gebruiken ze dan benamingen zoals „koe‟ , „ kweene‟ ( de naam voor een ongedekt schaap) , „kwezel‟ , … De reden waarom men dit zelden bij een vrouw doet , is omdat de vrouw er niets aan kan doen als ze 30 is en nog niet getrouwd is. Het is de man die initiatief neemt, het is de man die opzoek moet gaan naar vrouwen, hij is de jager. De vrouw heeft deze taak niet. Plaatsen waar het vooral gevierd wordt Het blijkt dat men „os‟ vooral viert in landelijke streken en in arbeidersmilieu. Door de invloed van de pers lijkt het aantal feesten zeker te groeien. Men kan er wel een honderdtal per jaar tellen. Het vieren van de „os‟ komt vooral voor in Limburg, hoewel ossenfeesten ook in andere provincies af en toe voorkomen. De traditie leeft het sterkst in de gemeenten Opglabeek en Meeuwen. Het ossenfeest Elk ossenfeest kent een andere start. Het kan toeval zijn, het kan door een goed geheugen zijn, een gesprek in een café.. Meestal neemt een familielid, een buur of een vriend van de jarige het initiatief voor het organiseren van zo‟n feest. Iedereen gaat natuurlijk meteen akkoord, aangezien er veel drank aan te pas zal komen. Iedereen die mee doet met de organisatie zal in het geheim vergaderen, want de jarige mag natuurlijk niets weten. Soms krijgen de organisatoren de naam „ossenklossers‟. Deze naam is ook de naam van een carnavalgroep in Opglabeek. Deze groep mensen moeten ervoor zorgen dat de traditie tijdens de carnavalsvieringen bewaard moet worden. Ook de mensen die zo‟n ossenfeest organiseren moeten bepaalde tradities bewaren. De organisatie van zo‟n feest drukt ook wat gevoelens uit. Het volk wil graag samen zijn, men wil een levendigere volks gemeenschap. De voorbereiding duurt zeker enkele weken. Dit is soms zelf al een heel feest: er is altijd veel drank aanwezig tijdens zo‟n vergaderingen. Deze vergaderingen gaan meestal door in een of ander stamcafé of bij iemand thuis. De leider van de groep stelt een plan op en de taken worden verdeeld. De verschillende taken Het is gebleken dat de mannen meestal zorgen voor: waar het feest zal plaats vinden, het halen van meiboom en andere bomen, ze bepalen de tekst en het aantal plakkaten, opschriften, vlaggen, ze bestellen drank en eten, zij zorgen voor de traktatie, zij zorgen voor de huur van de os, het halen en het terugbrengen ervan, zij zorgen voor het bepalen van het budget en de afrekening.
17
De meisjes daarentegen zorgen voor het bekend maken van het feest (meestal gebeurt dit mondeling), ze maken drank of eten klaar, ze zorgen voor de bediening, ze versieren de meiboom en de huisgevel, ze kopen vrouwendrank en koekjes, ze zorgen voor gezelligheid, muziek, dans en verassingen. De os(en mogelijk andere versieringen) in de tuin wordt niet weggehaald tot de traktatie! Het is dus de bedoeling dat de „os‟ trakteert en serieus trakteert! De meiboom Zoals hierboven al vermeld gaan de mannen de meiboom (den) halen. Soms hakken ze ook gewoon een berk af. Deze boom wordt vervolgens versierd met papieren bloemen. Dit wordt gedaan door de vrouwen. Dit moet natuurlijk allemaal stiekem gebeuren. De boom wordt in alle stilte gepland en dit vinden de organisatoren natuurlijk heel plezant. Soms worden er zelfs bomen langs de hele weg gepland. De betekenis van deze meiboom is vruchtbaarheid. Het planten van een `meiboom` is een erg oud gebruik dat voorkwam in grote delen van Europa. Het is een vruchtbaarheidsritueel om bij het begin van de zomer de natuur te huldigen. Men geloofde dat het planten van de boom leidde tot vruchtbaarheid voor vee, akkers en mensen. Door het planten van deze boom in de voortuin hoopt men dus dat de jarige binnenkort een vrouw/man zal vinden om zich voor te planten. Men hoopt op vruchtbaarheid. De os wordt geplaatst De os wordt stiekem gehaald, vervoerd in geplaatst. Vervolgens wordt het nog wat meer versierd. Soms maakt men zelf een os (uit papier, hout of karton) of soms gaat men dit huren. Ossen uit beton komen niet vaak voor aangezien het zeer veel weegt. Op het internet vind je verschillende mensen die opblaasbare ossen verhuren. Deze mensen verhuren meestal ook opblaasbare ooievaars, Sarahs, Abrahams, baby‟s, cijfers(1830-..) … De prijs hangt af van hoelang je er eentje wil huren. Hoe lang het dus in de tuin moet blijven staan. Een dagje kost rond de 30 euro, maar een week heeft al snel de prijs van 100 euro. Terwijl de Sarahs en Abrahams vaak gehuurd worden door de kinderen, wordt de os het meest gehuurd door de vrienden. Volgens een handelaar in Hechtel wordt de opblaasbare Os zo‟n 1 à 2 keer per maand verhuurd. De zomermaanden hebben het meeste succes, in de donkere tijd van het jaar zitten de meeste mensen binnen waardoor het wow-effect toch een beetje verdwijnt.13 Sommige mensen zijn echter heel creatief. In Limburg heeft men zelfs eens een autowrak geschilderd in de kleuren van een koe! 13
Mondelinge bron: Verhuurder opblaasbare ossen, Abraham’s … (Hechtel) 04/2011
18
Verspreiding van het feest Vroeger werd een ossenfeest vaak gewoon mondeling meegedeeld, soms ook door zelfgeschreven briefjes. Tussen 1980 en 1999 begon men met plakbrieven op palen en verkeersborden te plakken. Het is pas tegen het einde van de 20ste eeuw dat de foto van de „jarige‟ wordt geplaatst op een grote affiche. Deze wordt dan overal in het dorp opgehangen. Op de affiche staat meestal in het groot „ Jos is os‟ of „ Kris is os‟. Ook gebruikt men soms „ Julie is 30‟. Soms vermeld men ook het telefoonnummer in het groot, met de boodschap „ vrijgezellen, bel me‟. Deze affiches worden vaak opgehangen op verkeersborden, maar dan treedt de politie op: de verkeersborden worden „onleesbaar‟. De verspreiding gebeurt soms ook via kleine advertenties in de krant. Dit doet men sinds 1995. In zo‟n advertentie vermeld men meestal de plaats en datum van het feest, een kinder foto en eventueel een telefoonnummer. Dit wordt de laatste jaren als maar meer gedaan. Waarschijnlijk om zo meisjes en vrouwen te ontmoeten. Het internet is het laatste nieuwe middel. Dit wordt tegenwoordig heel vaak gebruikt. Met verspreid het nieuws via facebook, netlog en andere sociale netwerken. Dit ziet natuurlijk „iedereen‟ , iedereen weet ervan en reageert. De os zal hierdoor meer in contact kunnen komen met mogelijke „vrouwtjes‟. De drempel ligt toch een stuk lager op het internet. Soms maakt men zelfs een volledige site of een facebook pagina voor de os (of ossenfeest). Hier staat dan informatie over de os zelf, enkele foto‟s, de beschrijving van het feest, enz.. De vrijgezellen mogen hier reageren. De os kan dan zelf eventueel een aantal vrijgezellen uitnodigen op zijn ossenfeest. Men maakt ook vaak gebruik van rijmen en gedichten. Dit plaatst men dan in het groot in de tuin, of op de affiches.. Enkele voorbeelden: Voor Chris, Dorne, 1954 30 jaren zijn verstreken, tot op heden is gebleken, dat Chris nog geen meisje heeft bekeken. Zoals de traditie het ons heeft geleerd, wordt hij nu tot ‘os’ gebombardeerd. Daarom zijn we naar hier gekomen, en laat nu het maar stromen! – de buren Voor Dirk uit millen 30 jaar geleden kwam Dirk de wereld afgegleden. Het was een kerel van een vent, die intussen zijn wereld kent. Voor de meisjes heeft hij zich (nog) niet laten verassen, maar ja, zo lang moeder je onderbroeken en sokken blijft wassen. Dirk manneke, wat is uw jeugd wel waard, gij blijft zeker bij de moeder aan de haard? Wanneer denkt ge aan trouwen, en dan een nestje bouwen? Dertig jaar en nog niet getrouwd, nu ben jij de klas, wij kwamen versieren voor Dirk den os!
19
Het huis wordt versierd De meisjes knutselen en naaien vaak allemaal samen. Hier worden dan versieringen, papieren bloemen, opschriften, vlaggen enz.. gemaakt. Dit doen de meisjes meestal in het bijzijn van koffie of andere vrouwendrank. Het ossenfeest zelf Op de dag of avond van het feest worden alle vrienden uitgenodigd . Men gaat naar het huis van de „os‟. De vrienden, familie en buren feliciteren hem. Vervolgens gaat men door de stad wandelen. Dit wordt soms begeleid door de plaatselijke fanfare of een andere band. Op het feest is er zeer veel drank. Bier en andere dranken moeten daar rijkelijk vloeien. Het is een gezellig en plezant feest. Men gaat ervan uit dat de „os‟ dit feest betaald, als een soort straf. Soms krijgt de jarige wel een briefomslag met geld als bijdrage in de onkosten. Natuurlijk krijgt de jarige ook andere geschenken vaak is dit drank, striptease of iets leuks en origineel. Zo kreeg Erwin een levende stier (zie bijlage)! Wie er allemaal is uitgenodigd hangt af van feest tot feest. Meestal zijn er natuurlijk de organisatoren, vrienden, familie, buren en andere mensen die hebben meegeholpen met het feest. Ook kennissen en dorpsgenoten komen naar het feest. Soms komen er ook vrijgezellen speciaal naar daar om de os te ontmoeten. Dit is meestal van toepassing als het via het internet is bekend gemaakt. Voorbeeld In de goed nieuws krant plaatst men vele artikels over versierde voortuinen. Zoals u al heeft gelezen versiert men ook de tuintjes tijdens het vieren van de „os‟. In de goed nieuws krant heb ik een artikel gevonden over een zekere Kris Stevens uit Riemst. Hij kwam zaterdag 13 Maart thuis en vernam dat zijn huis helemaal versiert was met 30 voordeuren. Hij werd namelijk de volgende dag 30 ( en hij had geen vriendin). Vervolgens werd hij door een aantal vrienden in een ossenkar gehesen. Deze reed door de stad. Heel de stad hing vol met foto‟s van hem. Na de tocht volgde natuurlijk een kroegentocht. D. 50 jaar „ Abraham en Sara‟ 50 jaar worden is niet niets. Daarom viert men dit steeds uitgebreid. Men wil dat iedereen het weet dat deze persoon 50 geworden is. Symboliek Abraham en Sara14 Een 50- jarige man wordt Abraham genoemd en een 50- jarige vrouw Sara, maar vanwaar komt dit? 14
www.abrahamsara.nl
20
Het verband tussen 50 jaar worden en deze namen komt uit de bijbel ( Johannes 8:57). Jezus zei dat hij Abraham gezien had. Maar hij werd door omstaanders niet geloofd, aangezien deze al jaren dood was. Zij reageerden “ Nog geen 50 jaar en toch hebt gij Abraham gezien?”. Wij hebben dit omgedraaid want onze uitdrukking gaat als volgt: „Je bent 50 dus je hebt Abraham gezien‟. Vrouwen die 50 worden, noemt men Sara. Sara was de vrouw van Abraham. Dit is nog maar een 50tig tal jaren zo, daarvoor werden zij ook gewoon Abraham genoemd. Er wordt ook wel gezegd dat iemand die 50 jaar is dezelfde levenswijsheid en waardigheid moet bezitten als Abraham. Abraham ( hij heette oorspronkelijk Abram) was getrouwd met Sarai. Zij konden geen kinderen krijgen. Na een boodschap van god veranderde hij zijn naam in Abraham en zij in Sara. Toen konden ze wel kinderen krijgen. Abraham wordt bezien als een groots man en stamvader van vele volken. Gebruiken Mensen die 50 jaar worden, staan vaak op en zien dan een grote Abraham of Sara in hun voortuin staan. Vaak zijn dit opblaasbare poppen die zeer groot kunnen zijn. Op het internet vind je verschillende mensen die deze poppen verhuren. De prijs hangt af van hoelang je wil dat het blijft staan. Net zoals de opblaasbare os kost een dagje rond de 30 euro, maar een week heeft al snel de prijs van 100 euro. Hoewel de opblaasbare os vaak verhuurd wordt door vrienden, word de opblaasbare Abraham en Sara meestal verhuurd door familie of kinderen. Meestal huurt men zo‟n poppen tijdens de zomermaanden, omdat het tijdens de donkere wintermaanden zijn effect toch verliest. Soms plaatst men ook papieren of kartonnen Abrahams of Sara‟s in de tuin. Vaak verzint men ook een gedichtje, een slogan, een leuke tekst enz.. over de persoon die 50 wordt. Dit wordt dan in het groot opgehangen in de tuin zodat iedereen dit kan lezen. Op internet vind je verschillende sites met leuke ideeën voor teksten, liedjes, voordrachten enz.. In de bijlage vind je een voorbeeld van zo‟n voordrachten die ik heb gevonden op de site : http://abrahamsara.nl.htm Men maakt soms ook koeken, taart, of andere lekkernijen in de vorm van Abraham of Sara voor de jarige. Deze gebruiken zouden nog maar een 50tig tal jaren bestaan. Tegenwoordig gebruikt men het internet ook voor het vermelden van een eventueel feest, verjaardags wensen te geven (via facebook) enz.. Soms zijn er zelfs hele facebook pagina‟s van de 50 jarige gemaakt door vrienden!
21
Heks In sommige streken is het zelfs de traditie om de toekomstige Sara op haar 49ste verjaardag te doen herinneren dat het haar laatste jaar is om de bloemetjes buiten te zetten. Men geeft haar dan een heksenbezem. Deze heksenbezems zijn dan versierd met dingen die herinneren aan de vorige 49 jaar en dingen die verwijzen naar de toekomst. Op de bezem vind je ook een lauriertak die staat voor het „eeuwig jonge‟. Om de achtervolgers de kans te geven de heks op te sporen en weer op het rechte pad te brengen is er ook een achterlicht op de bezem. Dit gebruik komt niet zo heel vaak voor. De wereld rond In Nederland krijgt de jarige vaak een banket- of brood pop in de vorm van Abraham of Sara. De Abraham pop wordt versierd met een gezicht, baard, kleding, accessoires enz.. van o.a. gesponnen suiker, glazuur, opgespoten chocola, marsepein en dergelijke. Later is men deze versiering steeds meer uit gaan breiden met andere materialen als: gekleurd papier, glazen ogen, watten voor de baard etc. In Amerika wordt de 50ste verjaardag een „over the hill party‟ genoemd. Hier wordt het ongeveer hetzelfde gevierd als in België maar dan zonder een pop van Abraham of Sarah. De jarige krijgt hier een „over the hill basket‟. Dit is een mand gevuld met leuke cadeautjes en versjes over de 50tig jarige.
22
HET HUWELIJK
Op een bepaald moment in je leven komt het er van: je trouwt. Je stapt in het huwelijksbootje met je wederhelft. Je verklaart je liefde en belooft eeuwige trouw en bijstand, zowel in goede als in slechte dagen – tot de dood jullie scheidt. Het huwelijk is voor iedereen anders. Je trouwt voor de wet of voor de kerk – of allebei, je geeft een feest – of een receptie of etentje of drink of net helemaal niets, je gaat op huwelijksreis of niet, enzovoort. In deze paper vind je volgende onderdelen terug: Deel 1: Trouwen Het belang van trouwen Voor de wet of voor de kerk Huwelijkssymbolen De ring De kaars De rijst De witte duiven Vrijgezellenavond Deel 2: Het trouwfeest: vroeger en nu Soorten feesten Wat voor menu? Wie is uitgenodigd? Deel 3: De huwelijksverjaardagen Welke? Gebruiken? Het behalen van…
23
Deel 1: TROUWEN Het belang van trouwen Trouwen en een gezin stichten zijn sinds mensenheugenis altijd al belangrijk geweest voor vrouwen en mannen. Wie niet trouwde en geen levenspartner vond, werd beschouwd als een mislukkeling. Zonder levenspartner hoorde men namelijk geen kinderen te krijgen en een leven zonder kinderen was ook niet compleet. Je kon vroeger pas status verwerven en zelfstandig gaan wonen als je trouwde. Al die tijd daarvoor verbleef je bij je ouders of een getrouwde broer of zus. Tegenwoordig is de idee over trouwen lichtjes veranderd. Voor een bepaalde groep van de bevolking blijft het nog steeds belangrijk, maar er zijn meer en meer koppels die wel samen blijven, maar zich niet in de echt laten verbinden. Waarden en normen zijn tijdsgebonden en dit geldt dan ook voor die van het huwelijk. Toch zit er nog meer vastgeroest dan we dachten… Een vrouw die niet trouwde was volgens de maatschappij erger dan een man die dat niet deed. De vrouw werd dan bestempeld als een oude vrijster, want zij had „de ware Jakob niet gevonden‟ of zij had „de boot gemist‟. De term oude vrijster is een term die het beeld van een roddeltante oproept: iemand die zich overal mee bemoeit en de meesten tot last is. Toch is er tegenspraak: vrouwen die niet trouwden, konden er zelf niets aan doen. Zij moesten namelijk door mannen gevraagd worden. In dit geval was het schandelijker om als man nog vrijgezel te zijn.
Voor de wet of voor de kerk? Geschiedenis In de middeleeuwen trouwden koppels alleen voor een pastoor. Het is pas sinds de 16e eeuw dat het burgerlijk huwelijk voorrang kreeg op een kerkelijk huwelijk. Want, zo werd gesteld, „voortaan kan alleen een huwelijk, gesloten voor de schepenen of voor de predikant, als rechtsgeldig beschouwd worden‟. Als je wil trouwen moet je je dus eerst naar het gemeentehuis begeven – dit is het burgerlijke huwelijk. Daar word je voor de burgemeester of schepen in de echt verbonden – en daar wordt ook je burgerlijke stand aangepast. Wie voor de kerk wenst te trouwen kan dan na het burgerlijk huwelijk kiezen voor een kerkdienst. Dit is eigenlijk puur een uiting van geloof – het koppel wordt in de echt verbonden onder de ogen van god, maar zijn volgens de wet reeds getrouwd. Vroeger waren er veel meer kerkelijke huwelijksdiensten dan nu: dit had veelal te maken met het aantal gelovigen. Vroeger was het ook zo dat, wilde je je kinderen later dopen, dan moest je wel voor de kerk trouwen.
24
Tegenwoordig is het aantal gelovigen sterk gedaald. Van degenen die een kerkdienst willen is er ook een percentage dat enkel een kerkdienst wil omdat het traditie is, of gewoon omdat het mooi is. Getuigenis (Plevoets I.) “Mijn ouders trouwden enkel voor de wet. Toen ze mij nadien, in mei 1991, wilden laten dopen in de kerk van hun toenmalig dorp, weigerde de pastoor dit te doen omdat ze niet voor de kerk getrouwd waren. Na lang overleg besloot hij toch om mij te dopen, maar heeft lang aangedrongen aan mijn ouders om dan toch voor een kerkelijk huwelijk te kiezen. Hierop zijn ze nooit ingegaan.”
Huwelijkssymbolen De ring Geschiedenis De ring is eigenlijk een soort van „onderpand‟ dat tijdens de geloftes wordt uitgewisseld. Dit is geen recent gebruik, maar dateert al uit de Romeinse tijd. Christenen hebben deze traditie overgenomen sinds de 11e eeuw. De ring werd door de man aan de vrouw gegeven zonder dat hij daar iets voor in de plaats terug verwachtte. De ring symboliseert de trouwbelofte van de bruidegom aan zijn bruid. Dit wil dus ook zeggen dat enkel de vrouw een ring droeg – pas later droegen ook mannen een ring. Het dragen van de ring was niet noodzakelijk: de bruid mocht de ring ook bij zich dragen of bewaren. Toch werd het als mooiste aanzien als de vrouw de ring aan de vierde vinger van haar hand droeg. Dit heeft een reden: vroeger werd gedacht dat de ader die door deze vinger liep, rechtstreeks naar het hart ging. Zoals eerder vermeld droegen oorspronkelijk enkel vrouwen de ring. Twee eeuwen geleden werd het gebruik ook aangenomen door mannen. De trouwring was ook niet enkel iets voor de hogere middenklasse: iedereen ging er gebruik van maken – dus ook de arme mensen en de mensen op het platteland. Symboliek De ring zou het symbool van oneindigheid verbeelden. Omdat de ring rond is, heeft hij geen einde. Zo zou huwelijksliefde ook horen te zijn: zonder einde. Er werd ook gezegd dat als je voor een tweede keer trouwde, je dat nooit met dezelfde ring mocht doen – dit bracht namelijk ongeluk. Het materiaal Trouwringen hoefden – en hoeven – niet per se van goud te zijn. Het materiaal van de ringen hing af van de welstand van de bruidegom. Bij rijkeren werden ringen van edele metalen gegeven (denk aan: goud, zilver – soms met wat edelstenen opgezet). 25
De armen gaven elkaar ringen gemaakt van klei, been of soms ook hout – dat ze zelf gesneden hadden. Tussen de 16e en 18e eeuw gebruikten de koppels „hoepringen‟. Dit waren ringen uit twee delen die samen één geheel vormden. Beide partijen kregen een helft die ze bewaarden. De kaars Symboliek Tijdens een kerkelijk huwelijk wordt, nadat het koppel in de echt verbonden is, een huwelijkskaars „gezegend‟ – of aangestoken. Dit is om de verbintenis echter te maken en eigenlijk een symbolische weergave van hun eeuwige liefde. Het vuur van de kaars zou het licht van god voorstellen, dat altijd aanwezig zal zijn bij het pas getrouwde koppel. Een mogelijk gedicht dat bij het aansteken van de huwelijkskaars kan worden opgezegd: Ik ben de kaars - symbool van licht en warmte, Mijn licht - het licht van de Heer zal steeds bij jullie zijn, Om het pad van jullie leven te verlichten, Zodat jullie steeds de weg vinden Naar liefde, naar geloof en vertrouwen in mekaar. De rijst Geschiedenis Vroeger werd er, als het pas getrouwde koppel de kerk verliet, tarwe gegooid. Later is men overgegaan naar snoepjes (van die harde gekleurde suikerbolletjes). Vooral de kinderen stonden dan vooraan langs het pad waar het koppel buitenkwam. De snoepjes die gegooid werden waren voor hen vooral een luxe omdat ze niet vaak snoep kregen – dit was duur en er was niet veel geld. Tegenwoordig wordt er met rijst gegooid. Deze traditie zou overkomen vanuit het Verre Oosten, vanaf wanneer is onbekend. Symboliek Tarwe heeft de betekenis van vruchtbaarheid. Rijst zou voorspoed symboliseren. Met het gooien van rijst (of vroeger tarwe, of snoepjes) wordt het koppel al het geluk toegewenst. De witte duiven Symboliek Eens het koppel buiten voor de kerk staat, na de ceremonie, wordt er een koppeltje witte duiven losgelaten. Deze duiven staan symbool voor liefde – vaak worden ze ook tortelduiven genoemd. 26
Het koppel witte duiven verwijst naar ware liefde omdat zij ook samen hun eieren uitbroeden. Duiven loslaten werd vroeger, voor het gebruik bij de huwelijksceremonie, gedaan om goed nieuws bekend te maken. Vrijgezellenavond Een week voor het huwelijk plaatsvindt vindt er meestal ook een vrijgezellenavond plaats. Dit is voor bruid en bruidegom gescheiden. De bruid viert dit meestal met haar vriendinnen en zussen, de bruid doet dat met zijn vrienden en broers. Het is zo dat geen van beiden van de plannen mag weten: het wordt achter hun rug door geregeld. De vrijgezellenavond dient eigenlijk ter afsluiting van het vrijgezellenleven: vooral om herinneringen op te halen en om vooruit te gaan kijken naar wat zal komen (huisje, tuintje, boompje, kindje). Vrijgezellenavonden worden heel divers ingevuld. De ene groep kiest er voor om naar Las Vegas te gaan (zo ook in de Amerikaanse film The Hangover), maar vaak zien we strippers terugkomen – zowel bij mannen als vrouwen.
Deel 2: HET TROUWFEEST – VROEGER EN NU Soorten feesten Bij elk huwelijk hoort, traditiegetrouw, een feest. Wat voor soort feest is tegenwoordig niet meer helemaal duidelijk. Vroeger werd er getrouwd in het gemeentehuis, daarna in de kerk en dan ging men chique tafelen met de naaste familie om ‟s avonds af te sluiten met een avondfeest voor familie en vrienden waar vaak een koud buffet te eten was. Tegenwoordig is dat allemaal anders. Nu gebeurt het wel eens dat het burgerlijk en kerkelijk huwelijk op andere data vallen (en er dus twee trouwfeesten mogelijk volgen), dat er een groot feest wordt gegeven voor iedereen, of dat er net geen feest wordt gegeven. Het is erg moeilijk om het trouwfeest van nu te beschrijven, net omdat het zo divers wordt aangepakt. Daarom ben ik op zoek gegaan naar getuigenissen van mensen hun huwelijk en daarbij horend trouwfeest. De getuigenissen staan iets verder in dit deel van de paper onder rubriek „Getuigenissen‟.
Wat voor menu? Het menu ziet er op een traditioneel trouwfeest ongeveer uniform uit. Ook hier weer hetzelfde verhaal: met der tijd kwamen er nieuwe soorten trouwfeesten en veranderde dan ook het menu.
27
Zoals net vermeld ziet het menu er op een traditioneel trouwfeest uniform uit: Een aperitief Een voorgerecht Soep Hoofdgerecht Nagerecht IJs Koffie en koekjes Toen er vroeger nog veel op het land gewerkt werd, tafelde men wat langer – maar dan in twee delen. Toen was er een: Een aperitief Een voorgerecht Soep Hoofdgerecht PAUZE (Voorgerecht) Hoofdgerecht Nagerecht IJs Koffie en koekjes Tegenwoordig gebeurt het vaak dat er een frietkraam wordt ingeschakeld waar de genodigden dan een frietje en een snack kunnen bestellen. Ook pastabuffetten, koude buffetten en hapjes doen het goed ter vervanging van dat (meestal toch wel dure) buffet. De getuigenissen staan iets verder in dit deel van de paper onder rubriek „Getuigenissen‟.
Wie is uitgenodigd? Omdat huwelijksfeesten zo divers ingevuld worden is het moeilijk om een exact beeld te scheppen van elk feest – dat is onmogelijk. Vandaar dat ik dus ook enkel werk met getuigenissen en bronnen, er zullen ongetwijfeld nog wel talrijke andere voorbeelden zijn die toch net dat tikkeltje anders zijn (of waren). Vroeger werd er een feest gegeven in twee delen. Na de ceremonie (in het gemeentehuis of in de kerk) was er een feest – er werd getafeld – met de (naaste) familie. Achteraf was er een avondfeest waar zowel familie, vrienden als collega‟s waren uitgenodigd. Meestal werd hier dan ook een koud buffet voorgeschoteld. Ook was het gebruikelijk om iedereen een uitnodiging te sturen voor het avondfeest. De familie die mee ging tafelen, werd mondeling uitgenodigd. Tegenwoordig is dat nog altijd zo. Wat er altijd wel aanwezig blijft, is het volgende: het uitgebreid tafelen is vooral voor de naaste familie. Daar volgt dan het avondfeest op waar iedereen naartoe mag
28
komen (vrienden, collega‟s maar ook de familie natuurlijk). Daar worden dan vaak hapjes geserveerd. De getuigenissen staan iets verder in dit deel van de paper onder rubriek „Getuigenissen‟.
Getuigenissen Pouls E.. “Wij trouwden om 12u30 in het gemeentehuis. Van daaruit reden we door naar de kerk om daar om 13u voor de kerk te trouwen. Om 14u gingen we tafelen met ouders, tantes, nonkels, nichten en neefjes. Aansluitend was er een receptie voor iedereen – vrienden, collega‟s inclusief, zo een 200-tal personen, waar we een barbecue hielden. We hadden ook een DJ die voor sfeer zorgde.” Thijs M. “Rond de middag zijn we getrouwd in het gemeentehuis. Aansluitend zijn we uitgebreid gaan eten met de ouders, broers, zussen, tantes, nonkels, nichtjes en neefjes. Rond 17u zijn we nog even naar huis gegaan (om ons om te kleden e.d.), om dan om 20u naar het avondfeest te gaan. Hier waren zo een 120-tal mensen uitgenodigd. We hebben een koud buffet voorzien.” Roosen P. “Wij trouwden voormiddag in het gemeentehuis. Daarna gingen we samen met de familie – die we op voorhand mondeling hadden uitgenodigd, want zo ging dat in onze tijd – uitgebreid eten. ‟s Avonds was er een avondfeest met koud buffet.” Cordons I. “Wij trouwen binnenkort ‟s middags voor het gemeentehuis. We gaan ‟s middags met de getuigen en de ouders uit eten. ‟s Avonds is er een trouwfuif voor vrienden, familie en collega‟s. Er zullen hapjes en drankjes zijn, maar het belangrijkste is dat iedereen zich zal amuseren. Tot middernacht is er een 70 – 80 – 90 – fuif, na middernacht ontpopt het feestje zich tot een metal- en rockfuif.” De uitnodigingen van deze gelegenheden zijn terug te vinden in de bijlagen.
Deel 3: DE HUWELIJKSVERJAARDAGEN Elke huwelijksverjaardag heeft een andere benaming. Welke zijn het en hoe zijn deze er gekomen? De eerste zogenaamde metafoor was die van de „gouden bruiloft‟. Dit is afkomstig van het „gulden jaar‟ of jubeljaar. Een jubeljaar was bij oude Israëlieten ieder vijftigste
29
jaar. Tijdens dat jaar werden er geen gronden bebouwd, lijfeigenen waren terug vrij en alle geleende goederen werden teruggegeven aan de eigenaar. De term goud zette al snel de toon voor de benamingen zilver, koper en diamant. De meeste namen van huwelijksverjaardagen verwijzen naar de duurzaamheid en rijkdom van het echtelijk geluk. Vanaf de twintigste eeuw zijn er veel extra feesten, en dus ook extra benamingen, bijgekomen. Dit heeft veel te maken met de gestegen welvaart, een uitbundigere levensstijl en de toegenomen commercie. Dit verklaart dan ook de aanwezigheid van bloemen, textiel en edelstenen. Overzicht van benamingen voor huwelijksverjaardagen 14 dagen 1 jaar 1 ½ jaar 2 jaar 2 ½ jaar 3 jaar 3 ½ jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar 6 ½ jaar 7 jaar 8 jaar 9 jaar 10 jaar 11 jaar 12 jaar 12 ½ jaar 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar 17 jaar 18 jaar 19 jaar 20 jaar 25 jaar 30 jaar 35 jaar 37 ½ jaar 40 jaar 45 jaar 50 jaar 55 jaar 60 jaar
Papier Katoen Blik Papier, karton, leer Aluminium Leer, tarwe Blik Bloemen, fruit, was, zijde Blik, hout, plastic Gips, ijzer, suiker Blik, tin Brons, koper, nikkel, wol Aardewerk, blik, brons Aardewerk, vlechtwerk Kristal, staal, tin, rozen Koraal, staal Linnen, zijde Koper Kant, lelie, meiklokje Ivoor, lood Kristal, porselein Saffier Roos Turkoois Linnen Kristal, porselein, verzilverd Zilver Ivoor, parel, parelmoer Koraal, robijn Aluminium, verguld zilver Doublé, robijn, smaragd Saffier, verguld zilver, vermiljoen Goud Orchidee, smaragd, witgoud Diamant 30
62 ½ jaar 65 jaar 70 jaar 75 jaar 80 jaar
Diamant Briljant, ijzer, palissander Bloedkoraal, briljant, platina Albast, diamant, kroonjuwelen, platina, radium, rodium Eiken, plutonium
Gebruiken bij huwelijksverjaardagen Zoals bij je geboorte die je elk jaar opnieuw viert, gebeurt dat ook met de dag dat je in de echt verbonden bent. Als een van beide partners de huwelijksverjaardag vergeet kan dat wel eens voor een kleine discussie of ontevredenheid zorgen, maar globaal gezien gebeurt dat weinig. Er zijn koppels die ervoor kiezen om hun huwelijksverjaardag uitgebreid te vieren. Dit wil zeggen: een feest, een barbecue, gaan uit eten met familie, enz. In sommige gevallen worden voortuinen versierd. Dit gebeurt meestal bij een zilveren of gouden bruiloft. In deze gevallen blijft het meestal beschaafd: ballonnen, slingers, spreuken e.d. Geen vuile fratsen zoals bij sommige 18-jarigen, dus! Getuigenis Roosen J. “Voor onze zilveren bruiloft hebben we familie en een selecte groep vrienden uitgenodigd voor een feestmaal in de voetbalkantine. Ter gelegenheid van onze gouden bruiloft hadden we een kerkelijke dienst met achteraf een receptie met een hapje en drankje.” De uitnodigingen van deze gelegenheden zijn terug te vinden in de bijlagen.
Het behalen van… Huwelijksverjaardagen worden, in intieme kring, toch gevierd. Vooral de zilveren en gouden bruiloft zijn een reden tot feest. Vroeger waren gouden huwelijken uitzonderlijk omdat men niet zo oud werd: men leefde vaak niet lang genoeg om te spreken van een gouden huwelijk. Tegenwoordig is dat anders: nu wordt het moeilijk om een zilveren of gouden huwelijk te behalen omdat mensen meer en meer, en vroeger scheiden.
31
Besluit In ons leven zijn er toch wel een aantal sleutelmomenten. Bij deze momenten horen, afhankelijk van de streek, tradities en gebruiken die vastgeroest zitten bij de bevolking. We kunnen dus duidelijk spreken van erfgoed. Na onderzoek bleek dat veel mensen deze tradities toch nog in acht houden, net omdat ze zo belangrijk en ingeburgerd zijn. Bij de geboorte zien we vaak ooievaars en wordt er versierd in de kleuren roze of blauw. De achttiende, dertigste en vijftigste verjaardag zijn de belangrijksten van het hele leven – met daarbij horende benamingen. Het huwelijk houdt tegenwoordig minder lang stand dan vroeger – dit door de vele scheidingen. Toch worden, bij de koppels die het halen, veelal de zilveren en gouden bruiloft uitbundig gevierd.
32
Leerlingenverwerking Inleiding Timing: + - 30 minuten Werkvormen: Klasgesprek Vragen naar de klas toe:
Welke belangrijke momenten zijn er allemaal in je leven? Wanneer komen deze voor? Zijn er bepaalde gebruiken bij die momenten?
Tijdsbalk Maak een gezamenlijke tijdsbalk op het bord. Zorg dat het bord groot genoeg is en laat genoeg spaties. Noteer op deze tijdsbalk de sleutelmomenten, samen met de leerlingen. Bespreek dan gezamenlijk de tijdsbalk: er kunnen leerlingen zijn die bepaalde sleutelmomenten anders zien; het kan ook zijn dat er bepaalde sleutelmomenten vergeten zijn. Probeer tot één gezamenlijk geheel te komen. Powerpoint Laat een powerpoint-presentatie zien met verschillende foto‟s. Op deze foto‟s staan gebruiken en symbolen die bij sleutelmomenten van het leven horen. Schrijf bij elke foto een begrip. Laat de leerlingen gezamenlijk de foto‟s bij het juiste sleutelmoment plaatsen. Foto‟s en begrippen die aan het einde overblijven kunnen dankzij sturing van de leraar nog toegevoegd worden. Laat ook ruimte voor andere symbolen en gebruiken: misschien willen de leerlingen zelf nog iets toevoegen (iets wat bij hen in de buurt gedaan/gebruikt wordt, …). Voeg deze zeker toe voor een levensechte voorstelling! Bespreking Bespreek dan opnieuw de tijdsbalk met bijhorende foto‟s en begrippen. Probeer met de leerlingen tot een gezamenlijk antwoord te komen: welke sleutelmomenten in het leven zijn de belangrijksten? Hebben ze enig idee waarom?
33
Stuur het gesprek in de juiste richting: dit kan door meerdere begrippen of afbeeldingen te voorzien bij de drie belangrijkste momenten (degene die in onze paper aan bod komen).
Hoekenwerk 1.5u Timing: 90 – 100 minuten Werkvormen: Onderwijsleergesprek + instructie Maak duidelijk wat de leerlingen gaan doen:
Verdeel ze in groepjes Zeg dat er keuze is tussen drie thema‟s: geboorte, verjaardagen en huwelijk. Zeg wat ze moeten doen
Hoekenwerk Er vormen zich drie groepen. Indien de klas te groot is kunnen meerdere groepen aan hetzelfde thema werken. Let dan wel op dat hun antwoorden overeenkomen en dat ze complementair te werk gaan. Verzamel per thema materialen. Zoals wij hebben opgesteld zijn dit:
De teksten, geschreven door de studenten (wij dus) zelf Geraadpleegde artikels, boeken, foto‟s, … Bijlagen
Geef per groepje een werkblad mee. Hierin staan de belangrijkste vragen die ze moeten beantwoorden over dat thema. Voorstelling hoekenwerk Elke leerling krijgt uiteindelijk alle werkbladen. De groepjes stellen het thema dat zij hebben onderzocht voor aan de rest van de klas: ze geven dus als het ware zelf de antwoorden – want ze zijn zelf op zoek gegaan.
Erfgoededucatie Timing: 20 – 30 minuten Werkvormen: Powerpoint Laat ter afsluiting, na alle groepjes, nog kort een powerpoint zien. Hierin staat het principe van erfgoed uitgelegd. 34
Ook komt nog eens kort de uitleg van bepaalde sleutelmomenten inclusief hun gebruiken en symbolen aan bod.
Afsluitende opdracht Timing: + - 50 – 60 minuten Werkvormen: Groepsopdracht Laat de leerlingen zelf aan de slag gaan. Ze hebben nu geleerd over sleutelmomenten in het leven en de bijhorende gebruiken en symboliek. Deze opdracht is tweedelig:
Laat ze voor een reeds bestaand (of nieuw – dit mogen ze ook zelf uitdenken!) sleutelmoment een nieuw symbool of nieuw gebruik bedenken. De manier waarop ze dit voorstellen mag divers en geheel naar eigen keuze verlopen. Laat hen voor een reeds bestaand (of nieuw – dit mogen ze ook zelf uitdenken!) sleutelmoment een uitnodiging maken. Sleutelmomenten worden gevierd: laat hen dus een geboortekaartje, of een uitnodiging voor het verjaardags/huwelijks/huwelijksverjaardagsfeest maken. Geheel naar eigen keuze.
Ze mogen alles wat ter beschikking is raadplegen: zowel onze paper inclusief bijlagen als het internet, kranten, eigen materiaal, … . Laat elk groepje dit aan elkaar voorstellen. Leuke ontwerpen kan je in de klas ophangen.
ACHTERGRONDINFORMATIE Een symbool: een dagelijks iets(ding of handeling) dat een grotere betekenis heeft gekregen. Bijvoorbeeld een zwarte kat die staat voor ongeluk. Erfgoed: alles wat we overgekregen hebben van vorige generaties en het bewaren waar vonden. Bijvoorbeeld gebouwen, monumenten, foto‟s, maar ook gebruiken, tradities,… Mensen bepalen zelf of iets de moeite waard is om te bewaren. Rituelen: wanneer een min of meer symbolische handeling op een regelmatige basis wordt gedaan spreken we van een ritueel. Bijvoorbeeld de doop bij een geboorte. Een traditie: een gebruik of gewoonte die van de ene op de andere generatie wordt doorgegeven. Een gebruik: een gebruik is het zelfde als een gewoonte. Iets dat vaak wordt herhaald. 35
Werkblad voor de leerlingen Geboorte 1. Van waar komen de suikerbonen?(+ betekenis symbool) Geef minstens 1 traditie in verband met suikerbonen. 2. Som een paar synoniemen op voor het woord suikerboon. 3. Geef kort de evolutie van het geboortekaartje weer. 4. Van waar komt het symbool van de ooievaar en wat betekent dit? 5. Hoe verloopt de doop en het feest?(Vroeger en nu) + Ken jij een speciaal gebruik van jou ouders/grootouders? Of hoe is jou doop verlopen? 6. Wat is de taak van een peter en een meter?(Vroeger en nu) 7. Geef minstens 5 symbolen bij een geboorte en hun betekenis. 8. Welke geschenken krijgt de baby?(Vroeger en nu) 9. Heb jij al ergens in de voortuin versieringen bij een geboorte gezien? Hoe wordt er dan versierd? Verjaardagen Vanwaar komt de benaming „os‟? Waarom gebruiken ze de symboliek „nieuwe voordeur‟? Wat is het verhaal van Abraham en Sara? Leg uit: naamfeest. Wat vind je het leukste gebruik bij verjaardagen in het buitenland? Waarom? Waarom werd er in België vroeger gewacht op de jarige met een speld? Wat is de betekenis van de meiboom? Waarom versiert men in Limburg de voortuintjes bij bepaalde verjaardagen?( Wat is de belangrijkste reden) 9. Waarom was het oorspronkelijk van groot belang dat de verjaardagstaart goed gelukt was? 10. Wat zijn kroonverjaardagen? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Huwelijk 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Waar staat het symbool van de ring voor? Geef drie andere symbolen dan de ring en licht deze kort toe. Waarom wordt er een vrijgezellenavond georganiseerd? Hoe ziet een trouwfeest er uit? Wat staat er zoals, algemeen bekeken, op het menu tijdens een trouwfeest? Geef de belangrijkste benamingen van huwelijksverjaardagen. Geef de, voor jezelf, leukste benamingen van huwelijksverjaardagen. Hoe komt het dat vroeger een gouden huwelijk zo zeldzaam was? Hoe komt het dat zilveren en gouden huwelijken tegenwoordig zo schaars zijn? 10. Wat voor versierde voortuinen heb je al gezien bij huwelijken? Hoe zien deze voortuinen er dan uit? 36
Bronnenlijst Geboorte Boeken L. Indesteege, Suikerbonen en beschuit met muisjes, Hasselt, Limburgs Volkskundig Genootschap vzw, 2005. Lamoen, M. Oude kraamgebruiken. Helmond, Uitgeverij Helmond B.V., 1981. Gort,A en Botermans J. Van ooievaar tot babykrul. Arnhem, Uitgeverij Terra Lannoo B.V., 2010. Strouken, I. Beschuit met muisjes. Utrecht, Uitgeverij Kosmos B.V., 1991. Steverlynck, C. Als de ooievaar komt… . Tielt, Uitgeverij Lannoo nv, 2000. Internet http://mens-en-samenleving.infonu.nl/diversen/9203-de-ooievaar-het-symbool-vande-geboorte.html http://www.tradities.be/tradities_detail.php?id=19 http://www.jongeouders.be/geboortekaartjes.htm http://www.isidorusweb.nl/asp/default.asp?t=show&id=3621 http://www.protestantsekerkbrugge.be/binnenkomende%20documenten/DE%20BEDI ENING%20VAN%20DE%20DOOP%20IN%20VPKB%20BRUGGE.pdf http://books.google.be/books?id=Grr6M15A4uwC&pg=PA331&dq=doopkaars&hl=nl& ei=EZrwTYTLFImXOuDK_LYD&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0C DsQ6AEwAQ#v=onepage&q=doopkaars&f=false http://www.baby.be/nl/babyclub/forum/jouw-suggesties-en-opmerkingen/roze-vooreen-jongetje-blauw-voor-een-meisje-149145-3.html Verjaardagen Boeken DRIESSEN, M., Het Ossenboek, Limburgs volkskundig genootschap, Hasselt, 2002, 36 INDESTEEGE, L., CLERINX, H., Lapjesproef voor 3 zussen: 100 artikelen over volkscultuur in Limburg, Limburgs volkskundig genootschap Het Belang van Limburg, Hasselt, 2004, 216 37
TER LAAN, K., Folklore en volkswijsheden in Nederland en Vlaanderen, Prisma, s.l, 2006, 400 Internet JACBOS, D., Artikel : 30-jarige os krijgt stier van baas, Limburg, www.hbvl.be (geraadpleegd op 16/04/2011) VOLKSKUNDE LIMBURG, cultuur en erfgoed in Limburg, Diepenbeek, www.volkskunde-limburg.be, (geraadpleegd op verschillende data‟s) VOLSKUNDE VLAANDEREN VZW, tradities i.v.m. verjaardagen ,s.l, www.tradities.be (geraadpleegd op 20/04/2011) S.n., Info over Abraham en Sara online ,s.l, www.abrahamsara.nl (geraadpleegd op 23/04/2011) S.n., alles over feestdagen,s.l, www.vanharte.nl (geraadpleegd op 30/04/2011) S.n., Den Haaten Os, www.denhaatensos.wordpress.com (geraadpleegd op 14/04/2011) S.n., verschillende verjaardag teksten, s.l, www.verjaardagsteksten.com (geraadpleegd op 30/04/2011) S.n., wikipedia ,s.l, www.wikipedia.org/wiki/verjaardag (geraadpleegd op 31/04/2011) S.n, wikipedia,s.l, http://nl.wikipedia.org/wiki/Naamfeest (geraadpleegd op 05/05/2011) Mondelinge getuigenissen Vragen aan verhuurder van opblaasbare ossen, Sara‟s, Abraham, ooievaars, … (Hechtel) op 16/04/2011 Uitnodiging van feest 50 jaar : Eddy Diepvens (Leopoldsburg) op 31/03/2011 Het huwelijk Boeken C. Vandenbroeke, Vrijen en trouwen van de middeleeuwen tot heden, Zaventem, Elsevier Librico, 1986 H. Beelen, „Gefeliciteerd met uw plutonium bruiloft‟, Onze Taal, 2004, 4, p. 88 - 89 I. Strouken, Bruidssuikers en wittebroodsweken, Utrecht, Kosmos bv, 1993 J. De Jager, Rituelen – nieuwe en oude gebruiken in Nederland, Utrecht, Het Spectrum B.V., 2001
38
L. Indesteege, Suikerbonen en beschuit met muisjes, Hasselt, Limburgs Volkskundig Genootschap vzw, 2005. T. De Joode, Folklore in het dagelijks leven – Gewoonten en gebruiken in de lage landen, Alphen aan den Rijn, Sijthofs Uitgeversmaatschappij, 1981 Internet http://www.huwelijksorganisator.be/huwelijk_trouwen_ceremoniemeester_ceremonie wagens_huwelijkskaars/ Mondelinge getuigenissen Cordons I. Plevoets I. Pouls E. Roosen J. Roosen P. Thijs M.
39
Bijlagen Geboorte Interview Verjaardagen 30-jarige os krijgt stier van zijn baas Kruisweg “De veertien staties van Abraham aftakeling” Kruisweg “De veertien staties van Sara aftakeling” + uitnodiging Interview Het huwelijk Interview Uitnodiging trouwfuif Iris en Mario Uitnodiging trouwfeest Erwin en Karolien Menu trouwfeest Erwin en Karolien Uitnodiging trouwfeest Chris en Mireille Uitnodiging trouwfeest Jos en Paula Uitnodiging zilveren bruiloft Jefke en Julia Uitnodiging gouden bruiloft Jefke en Julia Boekje kerkdienst Jefke en Julia‟s gouden bruiloft Spreuk ‟25 jaar getrouwd‟ – Jos en Paula
40
Vragenlijst voor het voortuintjesonderzoek in Limburg(Vicky Vandenwijngaerden) vragen met * zijn soms niet van toepassing, bijvoorbeeld als de versiering zelf geplaatst is
interviewer:
datum
1. Informant a. Vancauthem Agnès b. 50 c. Kasteelstraat 31, 3370 Boutersem d. Nieuw samengesteld gezin: 2 dochters van mij en 2 zonen van mijn man e. 016/735541 f. / g. Bediende 2. korte beschrijving van de versiering/aankleding + 3 digitale foto‟s 2MB thema van de versiering: Het huis was versierd met toiletpapier dat van boom naar boom liep in de tuin. Aan de dakgoot hing oud ondergoed van mij en mijn man. Binnen in het huis was er overal rijst verstopt in de keukenkasten. Datum van het jubileum (of de aanleiding): Trouw 17 juli 2000 3. wie heeft het initiatief genomen voor de versiering? Mijn familie en buren, ik woonde toen in een wijk waar iedereen elkaar kende en er nogal felle vriendschapsbanden waren. 4. * was het een verrassing of was het verwacht? Een beetje beiden. Ik wist dat ze iets van plan waren, dus ik had ervoor gezorgd dat ik alle ramen en deuren goed afgesloten had, maar blijkbaar had mijn broer bij het naar buiten gaan toch nog een raam op een kiertje gezet. 5. * is er lawaai gemaakt bij het aanbrengen? Ik denk het wel, want er zijn foto‟s bij waar de hele wijk bij staat te kijken. Ik heb het zelf niet gehoord, want ze hebben het allemaal gedaan toen ik op mijn trouwfeest zelf zat. 6. Hoe lang blijft de versiering staan? zijn er regels voor het opruimen? Wanneer? Ik heb alles de dag nadien opgeruimd samen met de kinderen. 7. * wat is de boodschap van de plaatsers aan de eigenaars? Aan de voorbijgangers? Ik denk dat ze wouden laten zien dat er iemand getrouwd was. 8. is de versiering gemaakt of gehuurd of gekocht? Het toiletpapier, de rijst, de bloem en de vissen waren gekocht. Het ondergoed kwam uit de nactkastjes van mij en mijn man. 9. wie heeft de kosten betaald? De familie en buren. 10. * vanwaar komt de inspiratie voor (het thema van) de versiering? Uit eerdere versieringen van huizen in de wijk. 11. * Onderstreep het gevoel dat de versiering jou gaf toen je ze de eerste keer zag: Ooh nee het is niet waar hé! 12. Welke betekenis heeft de versiering voor u? Het had niet echt een betekenis, het was eerder iets dat ik de dag erna met mijn kater van de trouw nog eens mocht gaan opruimen. 13. Werkte je zelf elders reeds mee aan dergelijke versiering? Ja bij de buren. 14. Hoe lang bestaat dit gebruik reeds in deze gemeente? Zover ik weet al vanaf ik hier woon, dus van 1990.
41
15. Hoe reageren de kinderen-kleinkinderen? De kinderen vonden het allemaal fantastisch. 16. Hoe is de reactie van de buren? Die konden niet stoppen van het lachen. 17. Doen de gemeentelijke diensten iets voor dit soort feesten/ versieringen? Niet dat ik weet. 18. Hoe verliep het feest (of zal verlopen)?
a. Wanneer? Waar? Het feest was in een zaaltje dat we afgehuurd hadden. b. Hoeveel aanwezigen? Wie? Voor het eten zelf was alleen de familie aanwezig, voor het avondfeest om te dansen mochten buren en vrienden ook aanwezig zijn. c.
Eten: we hadden soep, een koud buffet en een dessertbuffet.
d. Drinken? Wat? Er was vanalles om te drinken, van water, tot wijn, tot cola en koffie,… e. Muziek? Dans? We hadden een dj ingehuurd voor het avondfeest.
19. Kan je één of enkele markante uitspraken geven van mensen bij de versiering/op het feest?
Amaai ons Agnès‟ke draagt nogal pikante lingerie.
42
43
Vragenlijst voor het voortuintjesonderzoek in Limburg (Sanne Cruysberghs) vragen met * zijn soms niet van toepassing, bijvoorbeeld als de versiering zelf geplaatst is
interviewer: Sanne Cruysberghs
datum 14/06/2011
1. Informant a. naam : Luc Witters b. leeftijd : 44 jaar c. adres : Pieter De Coninckstraat 52, 3920 Lommel d. samenstelling gezin : Getrouwd en twee kinderen (6 en 7 jaar) e. tel : 0477/34.93.12 f. e-mail
[email protected] g. beroepen (m / v / k1 / k2…..) Bediende 2. Korte beschrijving van de versiering/aankleding + 3 digitale foto‟s 2MB thema van de versiering: De versiering was voor mijn ossefeest en het thema was Toga party Datum van het jubileum (of de aanleiding): 21 Juli 1997. Helaas heb ik hier geen foto’s van, maar nog wel een video-opname.
3. Wie heeft het initiatief genomen voor de versiering? Ikzelf, daar men mij eerst verrast heeft voor mijn dertigste verjaardag. Men had overal foto’s van mijn jeugd opgehangen in Lommel op alle mogelijke plaatsen en om iedereen iets terug te geven heb ik dan op mijn beurt een toga party georganiseerd. Zij hadden toen tevens in mijn tuin een os geplaatst die perfect zichtbaar was vanaf de straat zodat iedereen kon zien dat ik als os door het leven ging. 4. * Was het een verrassing of was het verwacht? De versiering gedaan door de vrienden was onverwacht, daar ik zelf dat weekend op vakantie was in Spanje en toen ik zondag thuiskwam en alle versieringen zag was ik wel verrast. De toga party had ik zelf georganiseerd en was dus geen verrassing. 5. * Is er lawaai gemaakt bij het aanbrengen? Geen idee want ik was er niet bij toen men de versiering heeft aangebracht. 6. Hoe lang blijft de versiering staan? zijn er regels voor het opruimen? Wanneer? Versiering (foto’s) is op sommige plaatsen lang blijven hangen, maar sommige zijn ook zeer snel opgeruimd geweest door de gemeente. Zij hebben zelfs naar ons thuis gebeld om te vragen wie het gedaan had, want zij waren er niet mee opgezet. De os heeft ongeveer een maand bij ons gestaan. Volgens mij waren hier geen regels voor. 7. * wat is de boodschap van de plaatsers aan de eigenaars? Aan de voorbijgangers? Boodschap was dat ik Os geworden was. 8. Is de versiering gemaakt of gehuurd of gekocht? Versiering was allemaal zelf gemaakt, ook voor de toga party. 9. Wie heeft de kosten betaald? De vrienden voor de foto’s en de os, en ikzelf voor de party. 10. * vanwaar komt de inspiratie voor (het thema van) de versiering? Altijd al eens een toga party willen geven. Leek me gewoon leuk.
44
11. * Onderstreep het gevoel dat de versiering jou gaf toen je ze de eerste keer zag: * De foto’s zien hangen was best wel grappig en gaf mij een leuk gevoel. * De versiering van de togaparty vond ik geweldig, ook al omdat ik er best wel veel tijd had ingestoken en iedereen ook veel tijd had gestoken in zichzelf te verkleden.
12. Welke betekenis heeft de versiering voor u? Niets speciaals. 13. Werkte je zelf elders reeds mee aan dergelijke versiering? Neen 14. Hoe lang bestaat dit gebruik reeds in deze gemeente? Zeer lang volgens mij en dat is nog steeds het geval. Alleen is men strenger geworden op het aanbrengen van affiches en foto’s. 15. Hoe reageren de kinderen-kleinkinderen? Waren er toen nog niet. 16. Hoe is de reactie van de buren? Iedereen vond het heel amusant en zij waren later ook uitgenodigd op het feest. 17. Doen de gemeentelijke diensten iets voor dit soort feesten/ versieringen? Neen volgens mij niet. Enkel het verwijderen van aangebrachte foto’s op niet correcte plaatsen. 18. Hoe verliep het feest (of zal verlopen)?
a. Wanneer? Waar? Toga party is doorgegaan op 21 juli 1997 en was bij mijn ouders thuis in de tuin. b. Hoeveel aanwezigen? Wie? In het totaal schat ik een 70 personen. Vrienden, familie en buren. c.
Eten Romeinse BBQ, aangevuld met fruit en desserten van Debic
d. Drinken? Wat? Bier en wij à volonté. e. Muziek? Dans? Er was een muziek installatie voorzien alsook een plaats waar men kon dansen.
Kan je één of enkele markante uitspraken geven van mensen bij de versiering/op het feest? Iedereen vond het een geweldig feest en heeft zich kostelijk geamuseerd. En tijdens het eten is er zelfs een spontaan romeins food fight ontstaat.
45
30-jarige os krijgt stier van zijn baas 11/02/'08 „Erwin is os!‟ Normaal zou de sinds zondag 30-jarige Erwin Valkenborgs uit HeusdenZolder overal in zijn buurt door pamfletten met dat opschrift aan zijn vrouwloze dertigste verjaardag herinnerd worden. Maar kijk, Erwin kreeg een echt beest. Geen os, wel een stier. Hij werkt immers al jaren bij de broers Freddy en Johan Oosterbosch, slagers op de Havermarkt. “We hebben hem zolang met dat os-zijn gejend dat we onszelf belachelijk zouden maken als we geen echt beest voor de deur zouden zetten”, lacht Freddy. “Erwin is een potente kerel, met een voorkeur voor mooie vrouwen. Dus hebben we bewust geen gecastreerde stier, een os dus, naar hier gehaald maar wel een stevige, potente stier.” “Volgens ons is Erwin gewoon te kieskeurig en werkt hij veel te hard. Hij heeft gewoon geen tijd voor een lief maar we hopen dat we hem nu met de stier geprikkeld hebben”, lacht Johan. “We laten al de dieren die wij hier verkopen, kweken bij twee vaste boeren en dus was het een koud kunstje om een stier naar hier te krijgen. Helaas was het zaterdagnamiddag erg warm zodat we het beest maar een half uurtje voor de slagerij hebben gehouden, genoeg om met Erwin op de foto te gaan. Zodra de stier terug naar de boerderij vertrokken was, hebben we verder gewerkt tot sluitingstijd. „s Avonds hebben we in de slagerij nog een verrassingsparty voor Erwin opgezet.” Foto‟s “Fantastisch dat de bazen dit voor me doen”, lacht Erwin breed. “Ik heb trouwens al geregeld een lief gehad maar de ware ben ik nog niet tegen gekomen. Ik werk inderdaad van ‟s morgens vroeg tot ‟s avonds laat en zo iemand wil niet iedereen. Och, ik maak me daar weinig zorgen om, ik kom wel aan mijn trekken.” Dat zal zeker ‟ s avonds tijdens de verjaardagsparty zo geweest zijn want daar kreeg Erwin een privé stripteaseuse cadeau. Dat tafereel fotograferen was trouwens een stuk makkelijker dan dat met de stier in de aanhangwagen. Dirk JACOBS Kruisweg “De veertien staties van Abraham aftakeling” Wij staan hier met z‟n twee En geven wijze lessen mee Aan de man die Abraham ziet 1e Aftakeling:
Ga je bibberen bij ‟t scheren Nou dat kan je toch niet deren Laat deze baard maar rustig groeien 46
Maar zorg dat je bij ‟t eten niet te veel gaat knoeien. (Baard plaatsen bij de nieuwe Abraham) 2e Aftakeling:
Wordt je gezichtsvermogen minder heb je bij ‟t lezen hinder Een bril maakt dan ‟t kijken licht Dan heb je op ‟t leven weer beter zicht (Zet Abraham een bril op)
3e Aftakeling:
Heb je last van slechter horen Laat dan eens in je oren boren Of schaf deze oren aan Waar je dan flink mee voor aap zult staan (zet Abraham een paar verschrikkelijk grote oren op)
4e Aftakeling:
Laat je neus zich niet meer stoppen probeer er watten in te proppen deze watten absorberen rigoureus en vangen feilloos alle druppels uit jouw neus. (Plaats een tampon in Abraham zijn neus)
5e Aftakeling:
Heb je moeite met ‟t spreken krijgt je stem soms rare streken schaf dan een spreekbuis aan dan kan iedereen jou altijd blijven verstaan (maak een spreekbuis)
6e Aftakeling:
Ook je tanden kunnen slijten alles is niet meer te bijten dit gebit biedt zeker perspectief dat kleine ongemak neem je dan maar voor lief. (koop een kunstgebit in de feestwinkel)
7e aftakeling:
Zijn je haren aan ‟t verdwijnen begint je huid er door te schijnen neem dan je toevlucht met deze pruik en pet hier met veel gekheid op je hoofd gezet. (neem een pet en pruik mee)
8e Aftakeling:
Krijg je een pijnlijke nek bij ‟t zitten en kan je niet meer lekker pitten laat dit kussen je hoofd en nek dan steunen dan hoef je niet altijd meer te liggen kreunen. (neem een kussen mee)
9e Aftakeling:
Heb je schrik om je te bukken omdat je je buik niet meer in kunt drukken dan moet je vermageren gaan zoals je vrouwtje al zo vaak heeft gedaan (neem een potje vermageringspillen mee) 47
10e Aftakeling:
Begint je maag te protesteren kan je eten niet meer zo vlot verteren Rennies biedt dan uitkomst in deze nood En van zo‟n pilletje ga je heus niet dood (neem een paar Rennies maagtabletten mee)
11e Aftakeling:
Kan je niet meer zo goed lopen heb je last van stijve knoken neem dan deze wandelstok mee als je gaat wandelen met z‟n twee (neem een wandelstok mee)
12e Aftakeling:
Heb je ook nog kromme tenen en moet je steunzolen gaan lenen schaf dan liever een paar klompen aan ik weet zeker dat ze je heel goed zullen staan (neem een paar echte klompen mee)
13e Aftakeling:
Kan je ‟s nachts niet goed meer slapen en zit je overdag maar steeds te gapen neem dan gerust ‟n lekkere neut uit deze fles een flinke scheut (neem een flesje sterke drank mee)
14e Aftakeling:
Mocht je dan ook nooit meer zalig dromen over vroeger en al dat schone bedenk dan dat je nu als Abraham verder gaat en ………. toch steeds achter je staat. Een goede raad na al dee‟z kwalen Ga vlug ‟n potje mannenmosterd halen Trek je dan dus nergens iets van aan Dan zal alles best wel heel goed gaan. Een geluk wens van ons samen Dat zal iedereen beamen. Zingen wij daarom blij en luid Een lang zal hij leven tot besluit
Kruisweg “De veertien staties van Sara aftakeling” Deze vrouw die Sara ziet Zie haar zitten zij geniet Voor dat wij nu feesten gaan Kleden wij Sara even mooi aan 1e Aftakeling:
Kijk eens hier in, en verschiet Rimpels en kraaienpoten is wat je ziet Is dat even schrikken en slikken 48
En wij gaan het nog eens aandikken (geef Sara een spiegeltje en laat haar daar in kijken) 2e Aftakeling:
Ze zeggen dit product is goed Maar helpt het niet dan geeft het toch moed Dus ga nu maar voor je spiegeltje staan En breng het zachtjes aan (pak een groenteblik en doe er een wit etiket om ,Schrijf daarop antirimpelcrème Doe er wat crème in en breng dit aan bij Sara of laat het haar zelf doen)
3de Aftakeling
Als Sara krijg je al donkere wallen Er is iets om dit niet op te laten vallen En het is er bovendien Om er nog sexy uit te zien (Neem een poederdoosje mee En poeder daarmee het gezicht van Sara)
4de Aftakeling:
Een ding is er nog heel erg goed Jou mondje roer jij nog steeds zoals het moet daarom willen wij aan deze statie niks doen En een lipstick kost te veel poen
5de Aftakeling:
In de loop der jaren krijgt Sara grijze haren Maar jij bent weer helemaal puik Met deze mooie pruik (zet Sara een pruik op, te koop in feestwinkel)
6de Aftakeling
Op kleding let Sara altijd heel goed Zij weet echt hoe dat moet Al is haar buikje al aardig rond In kleding is niets haar te bont (geef Sara een bonte schort aan)
7de Aftakeling:
Soms horen we Sara grommen M‟n tenen gaan ook al krommen Hoge hakken kan je al niet meer aan Neem dan deze maar voortaan geef Sara grote herenschoenen aan of grote rubber laarzen)
8ste Aftakeling:
Bijna waren we vergeten Jij gaat ook al knoeien bij het eten Dit kan zo niet langer meer duren Je wasmachine maakt overuren (maak van een theedoek een slab en doe die Sara om)
49
9de Aftakeling:
Niets kan Sara nog verstaan Wij moeten steeds harder praten voortaan Ja Sara, ouder worden gaat niet vanzelf Maar wij hebben voor jou een prachtige schelp (geef Sara grote oren aan, te koop in feestwinkel)
10de Aftakeling:
Al zijn de letters zo groot als op een bord Jou armen worden toch te kort Maar lieve Sara wees maar stil Wij hebben voor jou een mooie bril (zet Sara een bril op)
11de Aftakeling:
Als Sara krijg je oude knoken En krijg je al moeite met het lopen Iets waar je echt van baalt Maar wij hebben er iets voor gehaald (geef Sara een wandelstok)
12de Aftakeling:
Jij weet het goed te verbergen maar wij kunnen het altijd merken Soms laat jij een grote zucht De opvliegers stijgen door de lucht (geef Sara een waaier van papier, te koop in feestwinkel)
13 Aftakeling:
Als je Sara bent heb je vaak hoofdpijn En dat is dan niet zo fijn Maar wij zochten een drogist die daar wel iets op wist (doe wat poedersuiker in een stukje papier zodat het lijkt op een hoofdpijnpoeder en laat Sara dat opeten)
14de Aftakeling:
Zo deze Sara is nu optimaal Jullie zien het allemaal Sara hang nu je spiegeltje maar aan de wand Jij bent de mooiste van het hele land
Nu zingen alle feestelingen lang zal ze leven voor Sara www.abrahamsara.nl
50
Vragenlijst voor het voortuintjesonderzoek in Limburg(Ine Plevoets) vragen met * zijn soms niet van toepassing, bijvoorbeeld als de versiering zelf geplaatst is
1. Informant a. Evy Vandenwijngaerden b. 27 c. Lubbeekstraat 6, 3370 Boutersem d. Samenwonend met man e. 0497/66.21.66 f. / g. Lerares lager onderwijs 2. korte beschrijving van de versiering/aankleding thema van de versiering: Mijn (toenmalige) vriend was naar Australië gegaan. Ik ben hem dan achterna gegaan en zijn er samen een jaar gebleven. Toen ik thuiskwam vond ik mijn huis in een versierde staat terug… Er hingen slingers en een grote affiche met daarop een flesje Jupiler en een zakje frieten. Datum van het jubileum (of de aanleiding): 12 november 2007 3. wie heeft het initiatief genomen voor de versiering? De familie. 4. * was het een verrassing of was het verwacht? Het was een complete verrassing! 5. * is er lawaai gemaakt bij het aanbrengen? Ik denk het wel, ik heb er eigenlijk geen zicht op… 6. Hoe lang blijft de versiering staan? zijn er regels voor het opruimen? Wanneer? Dezelfde avond heeft mama het opgeruimd. 7. * wat is de boodschap van de plaatsers aan de eigenaars? Aan de voorbijgangers? Welkom terug, jullie zullen Jupiler en frietjes wel gemist hebben. 8. is de versiering gemaakt of gehuurd of gekocht? Alles was zelfgemaakt. 9. wie heeft de kosten betaald? De familie zelf. 10. * vanwaar komt de inspiratie voor (het thema van) de versiering? Uit eerdere versieringen van huizen. De symboliek van jupiler en de frietjes… tja, omdat het Belgisch is zeker? 11. * Onderstreep het gevoel dat de versiering jou gaf toen je ze de eerste keer zag: Ik werd er emotioneel van en begon te huilen. 12. Welke betekenis heeft de versiering voor u? Welkom thuis. Ik had er een warm gevoel bij. 13. Werkte je zelf elders reeds mee aan dergelijke versiering? Ja bij vrienden. 14. Hoe lang bestaat dit gebruik reeds in deze gemeente? Voor zover ik weet is dit de eerste keer, ik heb hier in de buurt nog niets soortgelijks gezien. 15. Hoe reageren de kinderen-kleinkinderen? Waren er op dat moment nog niet. 16. Hoe is de reactie van de buren? Zij hebben niets gezien, wij wonen afgelegen. 17. Doen de gemeentelijke diensten iets voor dit soort feesten/ versieringen? Niet dat ik weet. 18. Hoe verliep het feest (of zal verlopen)?
a. Wanneer? Waar? Thuis, dezelfde avond, in onze veranda. b. Hoeveel aanwezigen? Wie? De naaste familie.
51
c. Eten: we zijn frietjes gaan halen, er waren ook borrelhapjes. d. Drinken? Wat? Cocktails in de veranda. e. Muziek? Dans? Neen.
19. Kan je één of enkele markante uitspraken geven van mensen bij de versiering/op het feest?
„Ons Evy, drinkt die pintjes?!‟
52
