JEZUS VAN NAZARET: BEELD VAN DE ONZICHTBARE Overweging Wie is Hij toch? De vraag naar Jezus houdt de mensen al bijna tweeduizend jaar lang bezig. Boeken vol zijn over hem geschreven, te beginnen met de evangeliën. In onze voorbereidingsgroep hebben wij ook aan elkaar deze vraag gesteld: Jezus van Nazaret, wie is Hij voor ons? Wat betekent Hij, dat Hij ons na 2000 jaar nog altijd inspireert. Wie is Hij waarover wij zojuist zongen: “Zo kome uw Messias, uw knecht-‐koning, een mens waarin Gij U te kennen geeft”, de Messias naar wie wij ook dit jaar in deze Advent verlangend uitzien. Er werd veel gezegd tijdens onze voorbereidingsavond. Enkele van onze uitspraken laat ik hier graag horen: -‐ Ik zie Hem, zei iemand, als een dóór en dóór Joodse man, die de Thora in praktijk bracht. -‐ Ik zie in Hem een leraar, -‐ Een profeet die blijft stáán achter zijn roeping Gods Rijk te verkondigen, hoe moeilijk de omstandigheden ook waren. Hij ging dóór, hoewel Hij ook anders had kunnen kiezen. -‐ Een gedreven mens, fascinerend in wat Hij zegt en doet, -‐ Als ik aan Christus denk zie ik twee brandende, ernstige ogen die mij vragend aankijken. Wij zien Hem door de ogen van hem of haar die onze kring binnenkomt, zonder dat het ons nu juist past. -‐ En tenslotte: Beeld van de onzichtbare God. Zomaar enkele pogingen om onder woorden te krijgen wie Jezus van Nazaret voor ons is. We waren ons ervan bewust, hoe verschillend iedereen Jezus kan beleven. Het zou kunnen, dat je met de Jezus-‐ figuur niets hebt. Iemand vertelde ook, hoe er wat dat betreft een ongelooflijk grote kloof bestaat tussen het denken en beleven van nu en zoals hij vroeger was opgevoed: een wereld van verschil.
1
Het was boeiend om zo elkaars beelden en ervaringen te delen. Het lied van de “29 Namen voor Jezus” dat het koor straks zal zingen, en de woordcollage op blz. 2 van het boekje zijn in dit verband een illustratie van ons gesprek. Na onze eerste gesprekken hebben we de Bijbel ondervraagd: Wie is Hij toch, wat betekende Hij voor zijn tijdgenoten? Zo kwamen we terecht bij de zojuist gelezen tekst van Lucas 4. Lucas blijkt een geboren verteller. In dit korte stukje over het begin van Jezus’ openbaar optreden verhaalt Lucas ons hier in kort bestek het levensprogram van Jezus. Hij neemt ons daarvoor mee naar de synagoge van Nazareth. Iedereen kende hem daar, Jezus, de zoon van de timmerman, en in de hele streek trouwens was Hij snel bekend aan het worden. Ik kan me zo voorstellen, dat de mensen in Nazareth nu nieuwsgierig waren naar wat Hij te vertellen had in hun eigen stad. Jezus rolt de boekrol van Jesaja af en leest: “De geest van de Heer rust op mij”. In deze woorden van Jesaja herkende Jezus zich wellicht. Kort tevoren had Hij zich nl. door Johannes de Doper laten onderdompelen in het water van de Jordaan. En toen gebeurde het. Hij voelde hoe Hij intens geráákt en bewogen werd door de geestkracht van de Levende. Beleefde Hij tijdens die doop, die onderdompeling, een religieuze ervaring? Een visioen wellicht? Hoe het ook zij, dit gebeuren bij de Jordaan zal zijn leven voorgoed gaan bepalen. Hij voelt zich van nu af aan geroepen om te gaan staan in de lijn van wat in de Joodse traditie genoemd wordt: dienaar en zoon van God. Daarna wordt er beschreven hoe Hij, vòl van die geestkracht, door de geest meegenomen wordt naar de woestijn. Woestijn, het roept leegte op, dorheid, beproeving. Maar voor Jezus is de woestijn ook een plek van Godsontmoeting, door de beproevingen heen. Zo hoorden we het zojuist voorlezen: Jezus keerde, gesterkt door de Geest, terug naar Galilea. En kwam ook in Nazareth.
2
“De Geest van de Heer is over mij gekomen”, en met de woorden van Jesaja: het is mijn taak om naar armen te gaan, naar gevangenen, blinden en verdrukten. Ik kondig een genadejaar af van de Heer.” Ik verbeeld me, dat je nu in die synagoge een speld kon horen vallen. Wat wou Hij zeggen met die tekst? En dan vooral die woorden: “Vandaag gaat dit Schriftwoord in vervulling”. Nu, hier, onder ons begint het genadejaar. Mèt Jesaja pakt Jezus het thema van het genadejaar, het jubeljaar, weer op. Bij de profeten had het gewerkt als een toekomstdroom, die mensen opriep om schulden kwijt te schelden, misstappen te vergeven en verbroken relaties te herstellen. Voor Jezus is het geen toekomstvisioen, het genadejaar begint steeds opnieuw, zegt Hij, vandaag! Het gaat er in de eerste plaats om, dat mensen tot hun recht komen, om gerechtigheid dus, met name voor mensen die niets hebben, die leven onder de armoedegrens, die niet meetellen, overal buiten staan. Lucas laat verderop in zijn evangelie zien, dat Jezus inderdaad doet wat Hij hier heeft uitgesproken. Hij komt voortdurend op voor mensen die aan de kant worden geschoven: armen, zieken en gehandicapten, vrouwen, tollenaars en zondaars. De vraag voor ons is: hebben wij hier een boodschap aan? Waartoe daagt Hij, Jezus van Nazareth, u en mij uit? In onze voorbereidingsgroep vielen er bekende woorden: “Wanneer zagen wij U hongerig, dorstig, ziek……” Waarschijnlijk kent u allemaal wel voorbeelden hoe we kunnen beantwoorden aan de oproep om mee te leven met de nood van de ander.
3
In deze adventstijd horen we nòg een visioen van Jesaja, we luisterden ernaar in de eerste lezing. In Jesaja’s tijd was het huis van koning David, de zoon van Isaí, op sterven na dood. Van die oude machtige boom was maar een armzalige stronk over. Maar de profeet zag er in het visioen nieuw leven in ontspruiten. “Uit de stronk van Isaí schiet een telg op, een scheut van zijn wortel komt tot bloei.” En Jesaja ziet er verlangend naar uit: een ware zoon van David, op hem zal de geest van de Heer rusten. Hij draagt gerechtigheid als een gordel om zijn lendenen en trouw als een gordel om zijn heupen. Ook de evangelisten kenden natuurlijk deze tekst. En om maar even bij Lucas te blijven, hij heeft in dit visioen Jezus herkend. Hij geloofde heilig, dat de Messias, de Davidszoon, in de gestalte van Jezus op aarde was gekomen. Nooit immers was er iemand geweest, die zó in woord en daad wàs als God. De koninklijke weg die Hij ging, als een herder die zijn leven inzet voor de schapen, de dood die Hij stierf, verwees het niet allemaal naar God, die deze mensenzoon geboren deed worden? “Koning der Joden” stond er bovenaan zijn kruis. Het was smalend bedoeld, maar voor Lucas was Hij inderdaad Koning van de Joden, Davids Zoon, lang verwacht. Geen wonder, dat Lucas, als hij het geboorteverhaal van Jezus gaat schrijven, hij Jezus in de stad van David geboren laat worden, te Bethlehem dus. Hij laat ons zien hoe hij Jezus ten diepste heeft beleefd. Hij laat herders bij het Kind op bezoek komen in een armoedige stal. Herders, het uitschot van toen, ze werden in Jezus’ tijd geminacht door de stadsbewoners en ze waren niet welkom in hun steden. Op deze manier laat Lucas in het begin van zijn evangelie al zien, dat hij Jezus vooral ervaart als degene, die een bron van hoop was voor arme, hopeloze en kwetsbare mensen. Bij Hem waren ze welkom. Tegelijkertijd verwijzen de herders in het kerstverhaal naar de grote
4
koning David, die als herdersjongen was begonnen. Voor Lukas is Jezus nu de nieuwe David, geboren in Bethlehem, de Davidsstad. En hij laat de engelen zingen: “Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor de mensen die Hij liefheeft”. Het levensprogramma van het pasgeboren kind in één kort zinnetje samengevat: God eren en vrede op aarde voor de mensen. God, we willen U zien. Een jaar lang hebben we dat geroepen. Dat we het komend Kerstfeest iets van U mogen zien in dat kwetsbare Kind, dat het visioen werd van een nieuwe wereld zoals U die bedoelt. Dat het zo moge zijn.
5
