ENERGIEKE RESTAURATIE

Tussenstand juli 2012

ENERGIEKE RESTAURATIE

Kasteel Oud Groevenbeek

Case studies - tussenstand Inleiding Door Tineke van der Schoor

In de gebouwde omgeving wordt 40% van de fossiele energie verbruikt. De doelen die zijn gesteld op het gebied van klimaatverandering leiden tot steeds strengere eisen aan gebouwen. Ook voor historische gebouwen neemt de druk toe om energie te besparen. Bovendien stellen gebruikers van monumenten steeds hogere eisen aan het comfort van zo'n gebouw. Bij Duurzaam Bouwen wordt de Trias Energetica vaak toegepast. Energiebesparing is daarin de eerste stap, in veel moderne restauraties wordt hieraan aandacht besteed. De tweede stap is opwekken van duurzame energie, dit wordt nog maar heel weinig gedaan in monumenten. De derde stap is het zo schoon mogelijk toepassen

1

van fossiele brandstof, deze stap wordt in dit onderzoek niet behandeld. In de Case Studies ER worden historische gebouwen onderzocht die met een hoge energie-ambitie zijn gerestaureerd. In Nederland zijn inmiddels enkele tientallen van dergelijke restauraties uitgevoerd. Tot nu toe is er weinig onderzoek gedaan naar de evaluatie van energiezuinige restauraties, naar de wijze waarop het proces is verlopen, welke problemen daarbij optraden en tot welk resultaat dit heeft geleid. Ik beschrijf de restauratie vanuit drie perspectieven: de monumentenzorg, het energiebeleid en de waardering van gebruikers. De

monumentale waarde van het gebouw is het uitgangspunt van de restauratie, daarmee is het belang van het eerste perspectief aangegeven. Energiebesparing wordt steeds belangrijker, ook bij bestaande gebouwen. Klimaaten energiebeleid bepaalt het belang van het tweede perspectief. De gebruikers en omwonenden hebben eveneens hun eigen belangen, die een rol spelen bij het stellen van eisen voor de restauratie. Het verhaal van de gebruiker is daarom een derde perspectief. In de Case Studies ER wordt de spanning tussen deze perspectieven onderzocht. Het resultaat van de restauratie en de rol die de diverse partijen gespeeld staan centraal.

10 juli 2012

BIBLIOTHEEK FRANEKER

Adiam condimentum Purus, in consectetuer Proin in sapien. Fusce urna magna,neque eget lacus. Maecenas felis nunc, aliquam ac, consequat vitae, feugiat at, blandit vitae, euismod vel.

Zalencentrum wordt Bibliotheek Bouwhistorie en ontwerp De bibliotheek in Franeker is gevestigd in het R.K. Vereenigingsgebouw aan het Martiniplantsoen. De binnenstad van Franeker kent nog veel historische gebouwen, dit geeft een bijzondere identiteit aan de stad. De relatie van het gebouw en de omgeving is bij restauraties van groot belang. Het R.K. Vereenigingsgebouw is het oudste Jugendstil pand in Fryslân. De beelden op de gevel zijn tot grote tevredenheid van de inwoners teruggeplaatst. Deze zijn echter niet van monumentale waarde, aangezien ze van veel latere datum zijn dan het gebouw zelf. Bij de restauratie is ernaar gestreefd de Jugendstil kenmerken te behouden en te versterken. Dat

2

geldt ook voor het interieur. Zo heeft de interieurarchitect in de keuze van meubels, vloerbedekking en kasten gezocht naar aansluiting bij deze stijl. Van binnen is het oorspronkelijke gebouw zowel aan de zuidkant als aan de westkant nog geheel intact. Deze oude gevels zijn nu in de nieuwe aanbouw opgenomen, maar nog steeds goed te zien. De hal was nog geheel intact en is zorgvuldig gerestaureerd. De fraaie tegeltjes zijn opnieuw gebakken. De functionaliteit is echter beperkt, zodat deze mooie ruimte nu vol dozen staat. De omgeving van het gebouw speelt een belangrijke rol in de beslissingen over het restauratieplan. Het creëren van

een nieuw straatje, de aanbouw ten behoeve van de zorginstelling en het café, de inrichting van het plein voor het gebouw, en de aanpak van andere panden in de omgeving, hebben gezorgd voor een geheel nieuwe invulling van dit deel van Franeker. Het plein is opnieuw ingericht, waarbij het parkeren zoveel mogelijk is teruggedrongen. De verwachting was dat het project positief zou uitwerken op de winkels in de omgeving en de economische activiteit zou stimuleren. Het aantal bezoekers van het gebiedje zou immers sterk toenemen, zowel door de vestiging van nieuwe functies als door het creëren van een nieuwe verbinding. Deze verwachting is gedeeltelijk ingelost.

BIBLIOTHEEK FRANEKER

Berekeningen kloppen nooit... Energiemaatregelen en resultaat In historische gebouwen is het vaak lastig om energiemaatregelen te nemen. Problemen treden bijvoorbeeld op bij dubbel glas en isolatie. Bij toepassing van nieuwe technologieën stelt nieuwe eisen aan ontwerp en installatie. In ons onderzoek zijn we veel problemen tegengekomen bij het toepassen van warmtepompen. Gebruiker: “ Toen hebben ze ook besloten om hier een warmtepomp te installeren, helaas één van de eersten uit de reeks. Oftewel deels werkt het prima, maar ik hoop voor de gebruikers van de nieuwe systemen dat die beter werken. Ik denk dat we net iets te vroeg waren.” De jaarlijkse gasrekening is door de warmtepomp erg laag, het electraverbruik is volgens de gebruiker echter enorm hoog. Dit aspect wordt indien mogelijk nog nader onderzocht, aangezien er bij veel panden problemen met de warmtepomp hebben gespeeld. In de bibliotheek is een hele reeks bouwkundige maatregelen genomen. Er is een aanbouw gepleegd waarbij twee kanten van het gebouw geheel ‘intern’ kwamen te liggen. De gebruiker zegt over de nieuwe indeling: “Het pand heeft een hele bijzondere sfeer. Functioneel is het pand niet even logisch. Je hebt kantoren voor en achter en een werkvloer er tussen door lopen. De voorste kantoren hebben geen zicht op de bibliotheek. Qua werkomgeving vind ik het fantastisch.” Het vergroten van de ramen op de begane grond was noodzakelijk voor voldoende daglicht in de bibliotheek. Ook voor het nieuwe straatje was het van belang dat er ramen aan deze kant

NIEUWE VERBINDINGEN Het doodlopende steegje tussen Vereenigingsgebouw en R.K. Kerk is nu een verbinding met het Martiniplantsoen. Het plantsoen kreeg een nieuwe inrichting, waarbij het parkeren werd gereguleerd en meer ruimte kwam voor groen. De plattegrond van de nieuwe situatie laat zien hoe de nieuwe aanbouw ruimte biedt aan kantoor, café en deel van de bibliotheek.

3

“Dit is vaak een probleem bij historische gebouwen, het standaard thermopane kun je heel slecht kwijt in de historische kozijnen en raamhout, en je kunt het slecht combineren met glas-in-loodramen.” Sylvester Adema

werden aangebracht, een blinde muur over 25 meter geeft niet een prettig straatbeeld. De Welstandcommissie ging akkoord met de ingreep. (Nog aanvullen)

BIBLIOTHEEK FRANEKER

Monumentale waarden: • als bijzondere uitdrukking van een sociale en geestelijke ontwikkeling; • voor de geschiedenis van de architectuur; • voor het oeuvre van de architect; • vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp; • vanwege het bijzondere materiaalgebruik en de ornamentiek; • vanwege de samenhang tussen exterieur en interieuronderdelen; • voor het aanzien van de stedelijke omgeving; • vanwege de architectonische gaafheid van het exterieur; • vanwege de architectonische gaafheid van enkele interieuronderdelen; • in relatie tot de structurele en visuele gaafheid van de stedelijke omgeving.

Oudste Jugendstilgebouw Fryslan Historische waarde en nieuw gebruik Na het beëindigen van de functie van RK Verenigingsgebouw kon het onderhoud niet meer uit de exploitatie worden bekostigd. Er moest een andere functie voor het gebouw worden gezocht. De eigenaar op dat moment was projectontwikkelaar, die geen enkel belang hechtte aan de monumentale waarde, zoals blijkt uit zijn plan om het gebouw te slopen en door appartementen te vervangen. Gelukkig wist de gemeente Franekeradeel door een ruil het pand te verwerven. Het was de afspraak dat de gemeente na restauratie het pand zou verkopen aan de woningcorporatie, die het als maatschappelijk vastgoed zou verhuren aan de bibliotheek en een zorginstelling. Deze huurders zijn voor hun financiering afhankelijk van de gemeente. De gemeente had daardoor belang bij een energiezuinige restauratie, omdat dit de kosten voor de huurders –en indirect voor de gemeente- zou verlagen. Het restauratieplan moest worden goedgekeurd door de gemeenteraad. Deze was in eerste instantie niet enthousiast, men voelde zich niet betrokken. De gemeente stelde

4

vervolgens een klankbordgroep in, waarin omwonenden, winkeliers en andere belanghebbenden waren vertegenwoordigd. In eerste instantie was deze groep zeer verdeeld, maar onder druk van de opgave ontstond al spoedig overeenstemming. Het verkrijgen van subsidies was essentieel voor de financiële haalbaarheid van het restauratieplan. De subsidie eisen legden vervolgens druk op de uitvoering, met name door de korte doorlooptijd. Het was daarom van belang dat er geen zienswijzen door omwonenden zouden worden ingediend, aangezien dit tot grote vertraging kan leiden. Om steun te verkrijgen is de architect persoonlijk bij alle omwonenden op bezoek geweest om het plan toe te lichten en vragen te beantwoorden. Dit heeft geleid tot volledige instemming van omwonenden en een vlotte doorloop van de procedure.

10 juli 2012

KOETSHUIS EERDE

Links de gerestaureerde paardenstal met dienstwoning aan de voorzijde. Aan de rechterkant het voormalige koetshuis.

Van paardenstal naar kantoor Historie en ontwerp Landgoed Eerde, gelegen in de buurt van Ommen, is eigendom van Natuurmonumenten. Kasteel Eerde is gebouwd in 1715 en werd eeuwenlang bewoond door de familie Van Pallandt. Tegenover het kasteel staan twee bijgebouwen: een dienstwoning en een koetshuis. De dienstwoning is gebouwd in de 19e eeuw in opdracht van de Baron van Pallandt. Later staat dit pand bekend als ‘het jachthuis’, wellicht omdat er ooit een jachtopziener heeft gewoond. De dienstwoning bestaat uit twee gedeelten; het voorhuis is een woning, het achterhuis was als paardenstal in gebruik, en werd later gebruikt als extra) stallingsruimte voor koetsen. In het voorhuis woont

5

op dit moment nog het vroegere hoofd van de huishouding op kasteel Eerde. Begin 20e eeuw is er een kleiner) koetshuis op het erf gebouwd. De twee gebouwen hebben een duidelijke relatie met het landgoed. Dat is te zien aan de oorspronkelijke opzet van het landgoed. Er loopt een laan, recht vanaf het kasteel, over het erf en langs de gebouwen en de gebouwen staan met de voorkant naar het kasteel gericht. Tot de jaren ’70 heeft er een weverij in het koetshuis gezeten en Natuurmonumenten gebruikte het, sinds het in hun bezit was, in de winter als werkschuurtje voor werkzaamheden als het maken van houten hekken.

De dienstwoning en het koetshuis zijn samen zowel een gemeentelijk- als een rijksmonument. Dit komt doordat bij de aanwijzing van Landgoed Eerde als beschermde buitenplaats in 2005, o.a. dit pand is aangewezen als rijksmonument terwijl het al een gemeentelijk monument was. De paardenstal was al 40 jaar niet meer in gebruik en werd opgemerkt als mogelijkheid voor vestiging van het hoofdkantoor van de beheereenheid Salland. Duurzaam (ver)bouwen Er is voor gekozen het pand duurzaam te verbouwen omdat er een samenwerkingsverband was met energieleverancier Nuon, die Natuurmonumenten

KOETSHUIS EERDE

De paardenstal was al 40 jaar niet meer gebruikt financieel ondersteunde bij duurzame energieprojecten. De opgave was om de panden om te vormen tot een geschikte kantoor- en vergaderruimte. Twee bouwkundige problemen speelden een belangrijke rol: licht en vocht. De voormalige paardenstal was tamelijk donker, bovendien zitten de aanwezige ramen tamelijk hoog in de gevel. De architect ontwierp daarop een gedeeltelijk verhoogde vloer, om ‘de mensen naar het licht te brengen’. Deze vloer werd in de stal gehangen, net onder de ramen. Daardoor ontstond er een ruimte onder de vloer waar je niet rechtop kon staan. Uit het onderzoek dat van te voren naar het pand was gedaan, bleek er een diepe fundering te zijn. Die ruimte is uitgegraven, waardoor men nu ook onder de vloer gewoon rechtop kon staan. Zo ontstond een extra gedeeltelijke) verdieping. Voor extra lichttoetreding is bovendien aan de boskant van het pand in het dak een lichtstraat gemaakt en tevens is er een stuk uit de zoldervloer gezaagd zodat het licht ook de onderste verdieping zou bereiken. Om zo veel mogelijk van de eerste verdieping te verlichten met de lichtstraat, zijn de verschillende werkkamers van elkaar gescheiden door glazen wanden in plaats van met dichte wanden. Verder zijn een aantal deuren en luiken vervangen door dubbel glas en zijn aan de laankant van het pand groepjes van glazen dakpannetjes geplaatst om ook aan die kant te voorzien in voldoende daglicht. Om het koetshuis geschikt te maken voor de functie van vergaderaccommodatie is er een glazen pui geplaatst zodat tijdens gebruik van het

Koetshuis In het koetshuis is een vergaderruimte gebeouwd. Door de schuingezette glazen entree valt het licht mooi naar binnen en kijk je zo naar het kasteel Eerde.

6

De ramen in de stal zitten erg hoog, zodat de werkruimte tamelijk donker zou worden. We hebben daarom een verhoogde vloer in de stal gehangen om de mensen naar het licht te brengen. Tony de Haan, architect Natuurmonumenten

pand de grote toegangsdeuren kunnen worden geopend voor voldoende lichttoetreding. Naast het lichtprobleem bestond er vrees voor een vochtprobleem. Dit heeft men proberen te voorkomen door niet alles te isoleren en het pleisterwerk van de panden te vervangen door ademend stucwerk. In de paardenstal heeft dit goed uitgewerkt maar in het koetshuis zijn toch problemen ontstaan. Naast alle moderne ingrepen zijn beide panden volledig gerenoveerd en zoveel mogelijk teruggebracht in de originele staat. Zo is de symmetrie in de achtergevel hersteld door de dubbele deur weer enkel te maken, en de dakkapel en andere overblijfselen van het appartement dat in de jaren ’70 in de paardenstal was gevestigd te verwijderen. Duurzame energie Door een meerjarig sponsorcontract met Nuon werd de kans geboden een duurzame energievoorziening te maken voor de dienstwoning. Dit werd echter pas halverwege de bouw duidelijk, waardoor het lastig was de voorziening in te passen.

KOETSHUIS EERDE

Monumentale waarden: - vanwege de vrij gaaf bewaarde, voor de 19de eeuw kenmerkende vormgeving van het in- en exterieur; - vanwege de ornamentele waarde; - als kenmerkend onderdeel van de 19deeeuwse aanleg; - vanwege de oorspronkelijke functioneelruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.’

Aardwarmte met boringen tot 120 m. diepte Dakisolatie houdt de warmte binnen Het proces van installatie en inregeling van de aardwarmtevoorziening verliep mede daardoor niet soepel. Zo bleek de warmtepomp te weinig capaciteit te hebben en was de boring niet goed doorgelicht. Dit was een probleem omdat een misrekening er toe kan leiden dat de bron opdroogt en dat het apparaat steeds harder moet pompen. Gelukkig is er nu balans. De pijpen zitten onder de parkeerplaats en gaan 70 of 120 meter de grond in om daar water op te pompen dat enige warmte heeft. Met deze aardwarmte-installatie worden de woning, het kantoor en het koetshuis van warmte voorzien door vloerverwarming. In het koetshuis is alleen het plafond geïsoleerd. De wanden zijn niet geïsoleerd omdat men de details in de wanden niet wilde verliezen. Bovendien waren de muren nodig als onderdeel van de oplossing voor het vochtprobleem. Isolatie zou het vochtprobleem lastiger op te lossen hebben gemaakt. De dienstwoning is voorzien van dakisolatie aan de buitenkant. Binnen kon dit niet i.v.m. de bijzondere spanten.

7

De oversteek van het dak is niet geïsoleerd. Dit zorgt ervoor dat er een lichte knik in het dak te zien is. Beide panden zijn voorzien vloerisolatie en van ramen met dubbelglas of achter- of voorzetramen. Het energieverbruik van het koetshuis en kantoor over een jaar gezien is circa 48.680 kwh. Tijdens de aanleg van de warmte-installatie bleek dat de warmtepomp te weinig capaciteit had en dat de boring niet goed was doorgelicht met als potentieel gevolg dat de bron kan opdrogen en de pomp daardoor veel harder moet werken. Er is toen een specialist bij geweest en op dit moment is de ondergrondse toe- en aanvoer van water waarschijnlijk in balans. Het energieverbruik is een stuk hoger dan van tevoren werd verwacht. Dit komt omdat oorspronkelijk de bedoeling was de boring dichter bij het pand te doen. Dit kon echter niet doorgaan omdat er op die plek bomen moesten worden herplant volgens het herstelplan van het park. De boring is dus verplaatst naar de parkeerplaats, maar de lange weg die het water nu moet afleggen zorgt ervoor dat er enerzijds

KOETSHUIS EERDE

Restauratieplan gepresenteerd in oude paardenstal meer warmteverlies is en anderzijds moet de pomp harder werken, wat leidt tot meer energieverbruik. Soepel proces Iets dat hierin een grote rol heeft gespeeld is de aanpak en het imago van Natuurmonumenten. Vóór de aanvraag van de vergunningen zijn de plannen gepresenteerd aan de betrokken instanties. Deze presentatie vond plaats in de vervallen paardenschuur. Op 11 september 2007, heeft er een bouwoverleg plaatsgevonden waar een groot deel van de betrokken partijen bij aanwezig was. Uit het advies van de Monumentencommissie: ‘In een eerdere vergadering is dit plan al eens gepresenteerd door de heren De Haan en Schouten van Natuurmonumenten. Ook heeft de commissie ter plaatse een bezoek gebracht. Het plan omvat het restaureren van het hele pand. In de schuur/weverij wordt een ontvangstruimte gerealiseerd. De beplanting wordt weggehaald waardoor de oorspronkelijke zicht-as van het grand-canal weer terugkomt. Vanuit de commissie wordt gevraagd of de oorspronkelijke deurbreedte in de achtergevel in de achtergevel die nu weer terug komt in dit plan voldoende breed was om paarden binnen te laten. Dit wordt bevestigend beantwoord. De commissie beoordeelt het plan positief en is van mening dan de karakteristieke en monumentale waarde van het gebouw niet wordt aangetast.’

Proces is cruciaal! Het tijdig betrekken en enthousiast maken van Monumentenzorg is van groot belang voor een succesvol restauratieproject.

8

Energiemaatregelen • Aardwarmte d.m.v. diepteboringen • Vloerverwarming • Dubbel glas • Kapisolatie • Vloerisolatie

Uit het advies van de provincie: De verbouw wordt uitgevoerd met behoud van de oorspronkelijke structuur en de karakteristieke stalonderdelen. Hierdoor blijft de oorspronkelijke functie van het gebouw en daarmee haar relatie tot het landgoed duidelijk afleesbaar. Tijdens recentelijk verbouwingen zijn verstorende ingrepen uitgevoerd, zoals het plaatsen van een dakkapel en het wijzigen van gevelopeningen; deze verstoringen worden in dit plan ongedaan gemaakt of hersteld, hetgeen een positieve ontwikkeling is. Uiteindelijk oordeel van Natuurmonumenten: ‘We zijn erg tevreden. We zijn eigenlijk 100% gegaan voor kwaliteit. Voor modern gebruik maar ook voor de restauratie van het pand. Dat kun je je lang niet altijd veroorloven maar dat hebben we hier wel gedaan. Daarmee is het wel een heel duur kantoor geworden maar iedereen vindt het geweldig.’

10 juli 2012

BOOSTENMAASTRICHT

Woningcomplex uit de jaren 30, ontworpen door architect Boosten.

Warm bouwen in sociale huur Historie en ontwerp DEZE PARAGRAAF WORDT INGEVULD NA DE ZOMER, ALS STUDENT WOUTER KARSSIES ZIJN RAPPORT HEEFT INGELEVERD.

9

10 juli 2012

KAZERNE NIEUWESCHANS

De Marechausseekazerne te Bad Nieuweschans. Opvallend zijn de nieuwe dakpannen in oorspronkelijke kleur.

Twee dienstwoningen, een kantoor, drie garages en één cel De Marechausseekazerne aan de Molenstraat in Nieuweschans is gebouwd in 1918. Het gebouw bevat twee dienstwoningen voor de brigadecommandant en de hulpcommandant, een kantoor, een cel en drie aangebouwde bergingen. In 1969 is het gebouw intern gebouwd, waarbij een aantal interieuronderdelen zijn aangepast of verdwenen. Een van de bergingen is verbouwd tot garage. In 1992 werd de Nederlands-Duitse grens opengesteld en is de marechaussee vertrokken. Daarna is het pand in gebruik geweest als kantoor en als galerie. http:// www.marechausseesporen.nl/ pagina_brig_nieuweschans.htm

10

Galerie Wiek XX is in … uit het pand vertrokken. De nieuwe eigenaren willen het pand gebruiken als galerie, bed- and breakfast, en atelier. Zij zochten contact met architect Boudewijn Rosman uit Bellingwolde. invoegen op basis van interview) Opvallend is de goede samenwerking met Monumentenzorg. Op het dak wilde de eigenaar aan de ene kant dakramen en aan de andere zijde een zonnecollector plaatsen. Om een goede inpassing te waarborgen is gekozen voor een Velux systeem, waarbij de dakramen en zonnecollector dezelfde afmetingen hebben. Bovendien werd de monumentale waarde versterkt door de later

aangebrachte) rode dakpannen te vervangen door pannen in de oorspronkelijke zwarte kleur. Zo werd het aanzien van het gebouw verbeterd, waarop Monumentenzorg akkoord ging. De uitvoering van de verbouw- en energiemaatregelen was ten tijde van het locatiebezoek nog in volle gang. In het najaar van 2012 wordt opnieuw een bezoek gebracht en wordt het daadwerkelijke energieverbruik vastgesteld.

NIEUWESCHANS MARECHAUSSEEKAZERNE

Geen integraal energie-advies, maar wel meer dan 11 uitvoerders CASUS IS NOG NIET HELEMAAL AF, NOG IN AFWACHTING VAN RAPPORT VAN STUDENT LAURENT BOUWMAN. VOORNEMEN OM IN SEPTEMBER NOG EEN A TWEE INTERVIEWS TE DOEN.

Leo Praesen

Marechausseekazer ne Nieuweschans Linkerfoto: zonthermische panelen in zelfde afmeting als Velux dakramen. Rechterfoto: Nieuwe deuren in oude garage, waar nu de keuken wordt ingebouwd.

11

“Lorem Ipsum Dolor Set Ahmet In Condinmentum. Nullam Wisi Acru Suscpit Consectetuer viviamus Lorem Ipsum Dolor Set Ahmet. Lorem Ipsum Dolor Set Ahmet In Wisi Acru Suscpit Consectetuer viviamus.”

MARECHAUSSEEKAZERNE NIEUWESCHANS

Monumentale waarden Voormalige marechausseekazerne met erfscheiding van algemeen belang vanwege cultuur- en architectuurhistorische waarde - als voorbeeld van een klein type marechausseekazerne uit 1918 - vanwege de sobere, doch verzorgde Interbellum vormgeving - vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur - als herinnering aan Nieuweschans als grensplaats

Compartimentering van gebouw terugbrengen oorspronkelijke kleur pannen

12

10 juli 2012

STATIONKOLHAM

Aanzicht van station Kolham aan de voormalige Woldjerspoorweg. Links de wachtruimte, in het midden het kantoor en aan de rechterkant de dienstwoning voor de stationscommandant.

Herinnering aan het Woldjerspoor: Stationsgebouw Kolham Het stationsgebouw in Kolham ligt vlakbij Hoogezand aan het tracé van de voormalige ‘Woldjerspoorweg’. Deze spoorlijn liep van Groningen via Engelbert, Kolham, Meedhuizen, Slochteren, Tjuchem naar Weiwerd en tenslotte Delfzijl. Door het gebruik van motor-elektrische wagens was het één van de modernste in Nederland. Er werden identieke stations gebouwd in Engelbert, Scharmer-Harkstede, Slochteren, Hellum-Schildwolde, Siddeburen, TjuchemMeedhuizen, Weiwerd en Delfzijl. De spoorlijn was in gebruik van 1 juli 1929 tot 5 mei 1941. De lijn is in 1941 opgeheven, de spoorstaven zijn in 1942 door de Duitsers verwijderd. De relatie

13

van het gebouw en de omgeving is bij restauraties van groot belang. In dit geval XXX Het stationsgebouw bestond voorheen uit een woonhuis voor de stationschef, een wachtlokaal, een kantoor en een schuur en is in 1929 gebouwd in opdracht van de Spoorweg Maatschappij Woldjerspoorweg en Stoomtramwegen in midden en noord Groningen. Het gebouw is opgetrokken in een variant op het Zakelijk Expressionisme, de architect was A. Van der Steur. Ad van der Steur was telg van een architectenfamilie en afkomstig uit Haarlem. Hij ontwierp het Standaardtype ‘Woldjerspoor’. Het station in Kolham is een van de acht gerealiseerde stationsgebouwen van dit type. Vijf van deze gebouwen bestaan nog steeds,

het Kolhamse exemplaar is daarvan het meest oorspronkelijk. In 1952 werd het gebouw intern verbouwd tot twee wooneenheden. In 1954 vond aan de noordzijde een nieuwe aanbouw plaats; deze aanbouw heeft geen monumentale status. Omstreeks 1979 werden de verticale bakstenen stijlen en roede verdeling in de vensters verwijderd. Het gebouw doet tegenwoordig dienst als woonhuis. Van het toiletgebouw gelegen aan de oostzijde werd in 1988 een nieuw woonhuis gemaakt; dit komt wegens verbouw niet voor de bescherming van rijkswege in aanmerking. Het station is gelegen aan de noordelijke uitvalsweg van Kolham, aan het einde van een eikenlaan.

STATION KOLHAM

Monumentale stationsbanken nog in pakketjes op zolder Energiemaatregelen De eerste energie interventie was het toepassen van isolatie. Het stationsgebouw had al dubbele beglazing en spouwmuren. De spouwmuren zijn geïsoleerd ook is gedeeltelijk vloerisolatie aanwezig. Het gebouw wordt verwarmd doormiddel van houtkachels een deel van deze warmte wordt opgevangen in een buffervat. Er wordt geen gebruik meer gemaakt van gas maar van twee warmtepompen een voor verwarming en een voor warmwater. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van grijswater om het toilet door te spoelen. De opslagruimte voor dit grijzewater was al aanwezig, dus hier kon eenvoudig gebruik van gemaakt worden. Ook zijn er ventilatierooster onder de goot aangebracht. Ten slotte wil de heer de Boer nog zonnecollectoren aanbrengen om het pand energieneutraal te maken. Evaluatie De restauratie is geslaagd, de eigenaar van het stationsgebouw, Libau en de gemeente Slochteren zijn allen tevreden. De spanningsvelden die aanwezig waren zijn naar ieders tevredenheid opgelost. De heer de Boer dat is de eigenaar van het pand wilde een dakvlak aan de zuidzijde voorzien van zonnepanelen. Dit taste de monumentale waarden teveel aan waardoor hier een andere oplossing voor bedacht moest worden. Op dit moment zijn de zonnepanelen nog niet aangelegd maar wel besteld. Daarnaast zijn er een aantal dakvensters geplaatst. In eerste opzet wilde

KOLHAM Oude belettering van het station weer in ere hersteld.

14

“In het westelijke gedeelte zit nu een betonvloer met vloerverwarming. In de originele situatie, dat kun je aan de hoogte van het metselwerk zien, heeft er gewoon straatwerk ingelegen. Het was een werkplaats met goederen gedeelte, dus het straatwerk liep gewoon mee naar binnen” Wout de Boer, architect

de heer de Boer er acht plaatsen dit is uiteindelijk terug gebracht naar zes stuks. Waarvan vier in setjes van twee en twee vensters die gecombineerd zijn in een waarbij het onderste deel niet kantelen kan. Kortom alle partijen hebben water bij de wijn moeten doen en dat is naar ieders tevredenheid goed opgelost. Bij het plaatsen van de ventilatieroosters is rekening gehouden met het feit dat deze niet in het zicht geplaatst mochten worden. De zonnecollectoren zouden in eerste instantie op een gedeelte van het dakvlak geplaatst worden. Dit zou het beeldbepalende karakter van het pand te veel aantasten daarom is ervoor gekozen om de zonnecollectoren naast de carport te plaatsen.

STATION KOLHAM

Monumentale waarden: • als voorbeeld van een stationsgebouw uit 1929 in de provincie Groningen in een regionale variant op het Zakelijk Expressionisme; • vanwege de opvallende vormgeving en bijzondere detaillering; • vanwege de redelijke mate van gaafheid; • als herinnering aan het Woldjerspoor; • vanwege de mooie ligging aan het einde van een laan.

“Je moet inzetten op 110% om 100% te bereiken.” Regelmatig overleg van belang voor proces De monumentenzorg in kleinere gemeenten in Groningen wordt uitgevoerd door Libau, omdat kleine gemeenten te weinig gespecialiseerde kennis hebben over de regelgeving bij monumenten. Ook in de gemeente Slochteren, waarin Kolham ligt, is Libau de adviseur op het gebied van Monumentenzorg. Over verschillende aspecten zijn discussies geweest lopende het traject. Zo heeft Libau het advies gegeven om het plaatsen van zonnecollectoren niet toe te staan. Dit omdat anders het beeldbepalende dak verstoord zou worden. De zonnecollectoren zouden wel ergens anders geplaatst kunnen worden, hiervoor moest het bouwvlak worden uitgebreid. Nu mogen de zonnecollectoren naast de carport worden geplaatst. Ook heeft monumentenzorg het advies gegeven kleinere en minder dakramen te plaatsen in het dak aan de westkant, om het karakter van het gesloten dakvlak te behouden. De

15

heer de Boer heeft echter aangegeven dat het noodzakelijk was om een aantal dakramen te plaatsen, omdat het anders te donker zou zijn in de woning en deze ruimte dan niet aan de bouwvoorschriften zou voldoen. Als laatste advies heeft de monumentenzorg nog aangegeven dat de gevel onder de stationsnaam hersteld moest worden volgens de oorspronkelijke driedeling. Over de tuin aan de wegzijde van de woning is nog het advies gegeven dat hier geen hoge afscheiding geplaatst mag worden waardoor het monument niet meer zichtbaar zou zijn vanaf de weg. Tenslotte had de commissie opmerkingen over de inrichting van het voorterrein van het stationsgebouw. De belangen van verschillende partijen als gemeente, monumentencommissie, aannemer, architect en eigenaar dienen bij een restauratie tegen elkaar afgewogen te worden. Bij het Station Kolham is dit in een goede regelmatige uitwisseling van visies, ideeën en oplossingen gebeurd.

10 juli 2012

VILLA DRIEBERGEN

Gemeentelijk monument aan de Diederichslaan 12 te Driebergen. Aan de achterzijde is de nieuwe aanbouw te zien.

Wie maakt het beste plan voor energieneutraal monument? De villa aan de Diederichslaan 12 in Driebergen is in 1920 gebouwd als woning voor de gemeentesecretaris. Het is een gemeentelijk monument. De Diederichslaan is een rustige zijstraat van de Hoofdstraat van de oude dorpskern Rijsenburg. In het rapport van het Monumenten Inventarisatieproject van de gemeente DriebergenRijsenburg worden enkele andere woningen in dit gebied beschreven, zoals de veldwachterswoning op nr. 8 en 10 en de woning op nr. 4 ontstaan uit het oude raadhuis). Dit zijn Rijksmonumenten. Veldwachterswoning). De Diederichslaan valt onder het dorpsgebied 1850-1940:

16

“het betreft) een globaal na 1850 aan weerszijden bebouwde, oudere laan. De waarde is gelegen in het bewaard blijven van het oorspronkelijke karakter van lommerrijke laan met enigszins statige huizen, merendeels door een voortuin van de weg gescheiden.” In 200X overleed de toenmalige bewoonster van de villa. De gemeente DriebergenRijsenburg besloot om de woning op een bijzondere manier te koop aan te bieden. Aspirant kopers konden een plan indienen waarin zij lieten zien hoe de woning energieneutraal wilden gaan restaureren

VILLA DIEDERICHS DRIEBERGEN

Energieneutraal is geen haalbare optie voor alle monumenten NOG NIET AF, INTERVIEWS ZIJN AL WEL GEHOUDEN.

Erwin Nijeboer, Nijeboer-Hage Installatieadvies

Diederichslaan Rustige laan met statige huizen aan weerszijde.

17

“Wij werden er pas bij gehaald toen de restauratie al in volle gang was. De installatie werkte niet zoals bedoeld, er waren veel overtollige kleppen en zekeringen aangebracht. We hebbben er heel wat ‘pijperij’ uit moeten halen voor de installatie naar behoren werkte.”

VILLA DIEDERICHS DRIEBERGEN

Monumentale waarden: • als voorbeeld van een xxx • • vanwege de opvallende vormgeving en bijzondere detaillering; • vanwege de redelijke mate van gaafheid; • vanwege de mooie ligging aan een laan.

Energieplan uitgewerkt in samenwerking met meer dan 6 partijen NOG IN ONTWIKKELING

18

10 juli 2012

PARCIVAL GRONINGEN

Entree van de voormalige St. Bernadette Huishoudschool aan de Merwedestraat te Groningen

Parcivalschool Merwedestraat gevestigd in monument uit 1957 De Stichting Willibrordusvereniging gaf in 1954 opdracht aan de Haagse architect Jan Mol tekende voor het ontwerp van een nieuw schoolgebouw, ter vervanging van de RK huishoudschool St. Anna van het Lieve Vrouwen klooster aan het A-kerkhof. De Rooms-Katholieke huishoudschool St. Bernadette werd gevestigd aan de Merwedestraat 45, op de hoek van de Rivierenhof, in het stedebouwkundig ‘Plan Rabenhaupt’ van 1952. Naast de school werd een kloostercomplex gebouwd, dat enkele jaren geleden is verkocht. Het gebouw is in december 1957 opgeleverd. In 1969 heeft architectenbureau Van Wissen een uitbreiding op het

19

achterterrein gerealiseerd. In deze nieuwe vleugel is onder meer een gymzaal gebouwd. Het Parcivalcollege is sinds ?? gebruiker van het gebouw. De gemeente Groningen is eigenaar. Het gebouw is een gemeentelijk monument, nr. 104347. Johannes Jan) Mol, geboren in Den Haag op 4-1-1893, overleden te Nijmegen op 4-9-1962. Hij heeft vooral in Den Haag veel scholen ontworpen. Ook in andere plaatsen heeft hij bedrijfsgebouwen, fabrieken, scholen en kloosters. De school is opgebouwd uit drie rechthoekige volumes in de typische Bossche Schoolstijl. Deze bouwstijl sprak de

opdrachtgevers aan vanwege de traditionele vormgeving, zo vermeldt de gids ‘Staat in Groningen’. De Bossche school is genoemd naar de driejarige cursus Kerkelijke Architectuur, die tussen 1946 en 1973 in Den Bosch werd gehouden, bedoeld om architecten te begeleiden bij de kerkelijke wederopbouw.

PARCIVALSCHOOL GRONINGEN

“Gebouw is zo lek als een mandje” maar maatregelen werden telkens afgewezen Het Parcival college is al enige jaren bezig met het verduurzamen van het gebouw. Het is een oud gebouw, dat ‘zo lek is als een mandje’, vertelt natuurkundeleraar Arnold Tang. In 2010 is een studie van het gebouw gemaakt in het kader van de specialisatie HBG. De energielekken zijn hierbij goed in beeld gebracht. Voorstellen voor isolatie of vervanging van ramen stuiten echter op tegenstand van de afdeling Monumentenzorg van de Gemeente Groningen. Dit is wel begrijpelijk, als we in de redengevende omschrijving het volgende lezen: “Een bijzonder element van het ontwerp is onder andere de grote variëteit aan stalen ramen en kozijnen, met name de grote vierkante kozijnen in de voorgevel met negendelige raamindeling waarbij het centrale raam taatsend is en de kleinere vierkante in de bovenhoeken uitzetraampjes zijn, zijn een zeldzame variant van het stalen raamkozijn. Ook de stalen pui van de uitbouw aan de achterzijde krijgt een extra kwaliteit door de met ronde noppen geornamenteerde borstwering en de grote stalen kozijnen met divers-draaiende ramen.” Installatietechnische maatregelen zijn binnen de grenzen van het monument wel goed mogelijk, zo staat voor het najaar van 2012 de vervanging van de oude verwarmingsketel op de agenda. In juli 2012 worden zonnepanelen geplaatst op het dak van de gymzaal. De school had deze panelen graag aan de voorzijde willen plaatsen, zodat de betrokkenheid bij duurzame energie voor iedereen zichtbaar zou zijn. Dit werd echter niet toegestaan door de gemeente Groningen

Stalen kozijnen Een uitdaging bij het restauratieplan is om een oplossing te vinden voor de grote

20

“Een bijzonder element van het ontwerp is onder andere de grote variëteit aan stalen ramen en kozijnen, met name de grote vierkante kozijnen in de voorgevel met negendelige raamindeling waarbij het centrale raam taatsend is en de kleinere vierkante in de bovenhoeken uitzetraampjes zijn, zijn een zeldzame variant van het stalen raamkozijn.” Uit de redengevende omschrijving van gemeentelijk Monument nr. 104347

PARCIVALSCHOOL GRONINGEN

Monumentale waarden • vanwege de cultuurhistorische waarde met als leidraad de betekenis van de school als onderdeel van de katholieke enclave Marienholm vanwege het belang van het object voor de ontwikkeling van het christelijk onderwijs voor vrouwen in Groningen; • vanwege de architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van de aan de Bossche School gelieerde traditionele stroming in de naoorlogse scholenbouw en vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp die zich uiten in de bijzondere detaillering van de stalen ramen, deuren en pui, het metselwerk, de monumentale ingangspartij en de gebrandschilderde glas-inloodvoorstelling van Maria met kind in het trappenhuis van de kunstenaar Th. Griffon; • vanwege de stedenbouwkundige waarde van het object als onderdeel van een ensemble met het klooster Marienholm, eveneens door J. Mol ontworpen in vergelijkbare stijl en detaillering; • vanwege de uitzonderlijke gaafheid.

Hoe komen we tot een voor alle partijen aanvaardbaar ontwerp? Tot nu toe is het lastig gebleken om de wensen van het Parcivalcollege op het gebied van energiebesparing te verenigen met de cultuurhistorische waarden van het gebouw. De gemeente Groningen heeft zich reeds enkele keren genoodzaakt gezien om een aanvraag bouwvergunning af te wijzen of op drastische aanpassing van de plannen aan te dringen. Bij het Parcivalcollege vindt men het lastig om te bepalen hoe een wel aanvaardbaar voorstel te ontwikkelen. In het project ER wordt veel kennis opgedaan over processen die spelen bij energiezuinige restauratie en over nieuwe innovatieve energie concepten. Door partijen bij elkaar te brengen wordt gezocht naar een integrale oplossing voor het energiezuinig maken van het Parcivalcollege, met inachtneming van de historische waarden. Vooruitblik Het Parcivalcollege wil graag meedoen aan het onderzoeksproject Energieke Restauratie. Tevens is een koppeling gelegd met het project Energy Challenge, waarin steeds twee scholen een wedstrijd aangaan om zoveel

21

mogelijk energie te besparen. Hierin is ook veel aandacht voor gedragsverandering, naast monitoring en fysieke maatregelen. In het schooljaar 2012/2013 worden studenten betrokken bij het onderzoek ER, via de Energy Challenge teams. In het najaar wordt door het 'technisch team' apparatuur voor monitoring in het gebouw aangebracht, waarna in januari het 'team gedrag' samen met leerlingen aan de slag gaat. Voor het vergroten van draagvlak voor de restauratieplannen organiseren we een tweetal workshops, waarvoor onder meer de gemeente Groningen en de RCE worden uitgenodigd.

10 juli 2012

SUIKERFABRIEK GRONINGEN

Resterende gebouwen uit 1913 en 1915, midden op het grote terrein van de voormalige Suikerfabriek.

Gezocht: nieuwe invulling oude Suikerfabriek in Groningen De Friesch-Groningse Coöperatieve Beetwortelsuikerfabriek opende haar deuren in 1914. Na bijna een eeuw produceren werd de fabriek gesloten in 2008. Een jaar later wordt er overeenstemming bereikt over de overdracht van de terreinen en gebouwen aan de gemeente Groningen. In verband met Europese regelgeving kon alleen het Suikerentrepot uit 1915 en de schoorsteen uit 1913 gespaard blijven voor sloop. Inmiddels is de sloop voltooid. De resterende bebouwing bestaat uit twee gedeelten: het oude Entrepotgebouw, gebouwd in 1915 en met één laag verhoogd in 1921, en het ‘Klontjesgebouw’ bestaande uit drie lagen uit 1921.

22

Het gebouw is ontworpen door de directeur, J.J. Doormaal, in samenwerking met architect G. Nijhuis. Nijhuis heeft eerder het Jugendstil kantoor van het Nieuwsblad van het Noorden 1903) en de Noord-Nederlandse Oliefabriek aan het Eemskanaal 1908) ontworpen. De notariswoning van C. De Ranitz in Winsum, sinds 1942 in gebruik als gemeentehuis, is eveneens van zijn hand. Monumentale waarden De suikerfabriek is een cultuurhistorisch waardevol industrieel monument, omdat xxx Het gebouw is geen Rijksmonument. Plannen om gemeentelijk monument te worden? Wim Eggenkamp van de RCE heeft een adviserende

rol gespeeld bij de discussie over het mogen behouden van een deel van de gebouwen. Benaderen via Huub van de Ven.) Planvorming De gemeente Groningen is sinds 2009 eigenaar van de gebouwen. Er zijn verschillende ideeën over de nieuwe functie van terrein en gebouwen. Er is een ideeënprijsvraag uitgeschreven, open voor alle inwoners van de stad Groningen. Hier zijn 179 ideeën ingediend, variërend van terrein voor woonboten, hondenpark tot autarkisch multifunctioneel binnenstedelijk gebied. De jury heeft 15 ideeën uitgekozen, die samen met de inzenders verder worden uitgewerkt.

SUIKERFABRIEK GRONINGEN

Nog meer dan 10 jaar tijdelijke ruimte voor nieuwe functies De gemeente Groningen heeft zich met het Suikerterrein aangemeld als locatie voor de Floriade van 2022. Voor 1 juli moet een bidbook worden ingediend bij de Nederlandse Tuinbouwraad. In oktober 2012 wordt de definitieve locatie van de Floriade 2022 bekend gemaakt. Twee studentengroepen van de HG hebben een opdracht uitgewerkt voor de Suikerfabriek. In het Atelier Duurzaam is een ontwerp gemaakt voor een invulling met een restaurant, werkruimtes, expositie en sportschool. De buitenruimte is bijvoorbeeld geschikt voor een tuin annex kwekerij, evenemententerrein, terrassen aansluitend aan het gebouw. Energiemaatregelen De bouwfysische staat van het gebouw is slecht. Diverse mogelijkheden voor isolatie zijn verkend door het Atelier D. Team. Opwekken van duurzame electriciteit is op het ruime terrein goed mogelijk, zowel windmolens als zonnepanelen kunnen een plekje vinden. Een duurzaam energieconcept voor het verwarmen van het gebouw kan worden gebaseerd op biomassa of een warmtepomp. Afstudeerders van Engineering hebben hiervoor een plan uitgewerkt. XXX) Economische haalbaarheid In dit stadium is over de economische aspecten van de planontwikkeling nog niets te zeggen. Dit is mogelijk een geschikte opdracht voor Herbestemming Bestaand Gebouw of een

Blauwdruk Oude blauwdruk en impressie van buitenaanzicht na restauratie.

23

Dichtbij het centrum en goed bereikbaar vanaf de Ringweg Groningen, dat maakt de locatie geschikt voor een ‘Seats2meet’ werkruimte, inclusief restaurant, sportschool en tuin/ kwekerij rondom.” afstudeer opdracht in het thema Projectontwikkeling van het onderzoeksproject Energieke Restauratie.

10 juli 2012

GEVANGENIS VEENHUIZEN

Adiam condimentum Purus, in consectetuer Proin in sapien. Fusce urna magna,neque eget lacus. Maecenas felis nunc, aliquam ac, consequat vitae, feugiat at, blandit vitae, euismod vel.

Nieuwe ambachtsschool groot complex opnieuw ingevuld Veenhuizen is een bijzonder dorp, voortgekomen uit de 19e eeuwse Koloniën van Weldadigheid en in de 20e eeuw als gevangenis gefunctioneerd. Pas in XXX is ht dorp 'open' gesteld voor niet-bewoners. In de afgelopen jaren zijn delen van het complex gerenoveerd en aangepast aan nieuwe functies, zoals bijvoorbeeld het Gevangenismuseum. De PI is inmiddels vertrokken uit het monumentale 'rode pannen' complex, de kantoren en de oude XX. Deze drie gebouwen worden overgenomen door de Metzelaarpraktijkschool, een Ambachtsschool met internaat. Het grote complex valt uiteen in drie gedeelten:

24

1. Complex De Rode Pannen, bestaande uit de het Cellengebouw De Rode pannen uit 1860, als strafgebouw gebruikt voor de Kolonie van Weldadigheid; Dienstwoning van W.H. Metzelaar uit 19... en tenslotte het nieuwe Cellengebouw uit 1939. 2. Marechausseekazerne 3. Kantoor- en opleidingscomplex uit de 50 er jaren Ad 1: De Rode Pannen Cellengebouw uit 1860 Inleiding van monumenten.nl) CELLENGEBOUW in 1860 gebouwd in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en ontworpen volgens de

principes van A.C. Pierson ingenieur voor de gevangenisbouw ter ondersteuning van de Provinciale hoofdingenieur van Waterstaat). In 1889 werd in opdracht van het Ministerie van Justitie een verbouwing van het cellengebouw gerealiseerd. Daarbij werd een dienstwoning van het type II of oud IV) gebouwd. Ontwerper was W.C. Metzelaar. Tegenwoordig is het oude cellengebouw in gebruik als magazijn van de gestichtswacht. De woning Oude Gracht 32 is ingericht als kantoor voor het aangrenzende cellengebouw uit 1939-1940. Omschrijving Evenwijdig aan de weg gelegen, een bouwlaag tellend gebouw op een rechthoekige

GEVANGENIS VEENHUIZEN

Monumentale waarden:

Nooit iemand ontsnapt uit Cellencomplex Energiegebruik kost 100.000 per jaar. plattegrond. Het geheel is uit baksteen opgetrokken in een sobere en functionele stijl en wordt gedekt door een met pannen belegd zadeldak; windveren; eenvoudige goot op klossen deels gietijzer). In de oostelijke zijgevel een dubbele deur met gebogen bovendorpel; ernaast een 20-ruits ijzeren venster; de overige zijgevels uitgerust met 10-ruits ramen met gebogen bovendorpel en ijzeren vensterbanken. Waardering Cellengebouw van cultuurhistorisch, typologisch, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang alsook van belang als functioneel onderdeel van het uitzonderlijk waardevolle complex Veenhuizen. Monumentale waarden http://nl.wikipedia.org/wiki/ Lijst_van_rijksmonumenten_in_Veenhuizen_ Noordenveld) Dienstwoning bij De Rode Pannen Inleiding

25

DIENSTWONING van het type II of oud IV) gebouwd in 1889 in opdracht van het Ministerie van Justitie gelijktijdig met de verbouwing van het cellengebouw. Ontwerper was W.C. Metzelaar. De woning is ingericht als kantoor voor het aangrenzende cellengebouw uit 1939- 1940. Omschrijving Haaks op de weg gelegen woonhuis op rechthoekige plattegrond met platte aanbouw aan achterzijde. Het geheel is uit baksteen opgetrokken in een sobere en functionele stijl en wordt gedekt door een met pannen belegd zadeldak; windveren; goot op klossen; houten dakkapellen; schoorstenen in nok en voorste dakschild; staafankers. De voorgevel is symmetrisch ingedeeld met 6-ruitsschuiframen met luiken; opgeklampte deur met 2-ruits bovenlicht; alle getoogd. Zijgevels blind respectievelijk voorzien van een openslaand 6-ruits raam met vast kalf. Waardering

GEVANGENIS VEENHUIZEN

Veenhuizen dorp vol monumenten laoreet vestibulum Dienstwoning van cultuurhistorisch, typologisch, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang alsook van belang als functioneel onderdeel van het uitzonderlijk waardevolle complex Veenhuizen.

“Leren door te doen staat centraal in ons concept voor de Metzelaarpraktijkschool, genoemd naar de ontwerpers van de gebouwen in Veenhuizen ”

Het ‘nieuwe’ Cellengebouw Dit complex is in 1939 gebouwd als vervanging van het kleinere cellengebouw van A.C. Pierson uit 1860. In de oorlog is het door de Duitsers gebruikt, daarna was het als strafinrichting in gebruik voor criminelen die in andere gevangenissen niet te handhaven waren. In 2008 verliet de laatste gedetineerde het gebouw.

Inanna van den Berg

Ad 2. De Marechausseekazerne Hospitaallaan 5 Inleiding Bron: monumenten.nl) Gebouw opgericht als KAZERNE voor de Koninklijke Marechaussee in 1886 in opdracht van het Ministerie van Justitie. Het ontwerp is van W.C. Metzelaar. Boven de toegangsdeur zit een sluitsteen met de initialen van Metzelaar en de jaartallen 1886 en 1902. Laatstgenoemd jaartal duidt vermoedelijk op interne aanpassingen van het gebouw als barak voor besmettelijke ziekten. Enkele latere verbouwingen betreffen het interieur en wijzigingen in de noordelijke zijgevel en de aanbouw aan de westelijke achtergevel. Deze ingrepen vallen buiten de bescherming.

Dienstwoning Rechts de dienstwoning, later onderkomen voor de cipiers. Let op de tralies aan de binnenkant!

26

Omschrijving Sober en functioneel vormgegeven gebouw met aandacht voor ambachtelijke details. Het op een hoek gelegen gebouw met een rechthoekige plattegrond en twee bouwlagen is opgetrokken in baksteen en wordt gedekt door een royaal zadeldak met pannen. Windveren en eenvoudig geprofileerde goot. Gevels geleed door grote 12ruits schuiframen met ontlastingsboog, smeedijzeren sierankers. Even vooruitspringende ingangspartij met rondboog-bovenlicht met lamp; sluitsteen met initialen en jaartallen. Topgevels met zolderluik eveneens met rondboog-bovenlicht. Waardering Kazernegebouw van cultuurhistorisch, architectuurhistorisch, typologisch en stedebouwkundig belang, alsook van belang voor de geschiedenis van de Rijkswerkinrichting Veenhuizen; tevens van belang als eertijds functioneel onderdeel van het uitzonderlijk waardevolle gebied Veenhuizen. Gaaf. .