ENERGIEGEBRUIK NL WONINGEN

Titel van de presentatie

23-1-2013 20:34

1 23 januari 2013 Bas Knoll Beperken van warmteverliezen

Inhoud Beperken van warmteverliezen

Energiegebruik NL woningen Isolatie en luchtdichting Ventilatie Gebruikseisen Maatregelen ventilatie

Energie- en opwekkingssystemen

Uitvoering

Bouwend Nederland Bas Knoll



Ontwikkeling nieuwbouw en renovatie geraamde omvang bouwactiviteiten 200000

ENERGIEGEBRUIK NL WONINGEN

180000

woningen per jaar

160000 140000 120000

nieuwbouw

100000

sloop

80000

renovatie

60000 40000 20000 0 1940

1950

1960

1970

1980

1990

2000

2010

2020

2030

jaartal



Energielabels Labelverdeling procentueel

Huur en energielasten (met huurtoeslag) € 600

0,3

E / F label

€ 500

0,25

D / E label C label C label

€ 400

0,2

€ 77

€ 77

A label

€ 77

€ 77

€ 77

€ 190 € 300

0,15 0,1

€ 200

0,05

€ 100

€ 113

€ 142

€ 96

€ 212

€ 225

€ 235

€ 230

€ 245

Jaren '60 niet geisoleerd

Jaren '60 gemod / geisoleerd

Jaren '70 niet geisoleerd / doorzon

Jaren '80-'90 isolatie

Na 1998 / hoge bouw isolatieeisen

€ 56

electra gas netto huur

€-

0 G

F totale voorraad

E sociale huur

D

C particuliere huur

B koopsector

A

1


23-1-2013 20:34


primair energiegebuik referentiewoning [MJ] totaal: 102991 MJ

Analyse: Voorzieningen voorbeeldwoning

Voorbeeldwoning: verdeling primair energiegebruik [MJ]

Rijwoning 1946-1975 8668

Bouwkundige isolatie Begane grondvloer

Rc [m 2K/W]

Ongeïsoleerd 0,15

Dak

Rc [m 2K/W]

Licht geïsoleerd 1,97

Dichte gevel

Rc [m 2K/W]

Ongeïsoleerd 0,36

Beglazing

Uraam [W/m 2K]

BG: dubbel 3,1 1e Verd.: enkel 5,1

2100

25228

52725

Installaties

7

Ruimteverwarming

Individuele VR ketel (CV)

Warm tapwater

VR combiketel

Ventilatie

Natuurlijke ventilatie

Bas Knoll Beperken van warmteverliezen

14113

koken

ruimteverwarming

warm tapwater

23 januari 2013

elektra gebruikersgebonden

elektra gebouwgebonden



Opbouw stookbehoefte (70% transmissie, 30% ventilatie) 14000

14000

12000

12000

10000

10000

8000

8000

6000

6000

4000

4000

2000

2000

0

Verdeling transmissieverliezen verhoudingen transmissie schil

Qstook Qt,w Qv,w Qi,w_cor Qz,w_cor

0

-2000

-2000

-4000

-4000 januari

februari

maart

april

mei

juni

juli

augustus september oktober november december

gevels


glasoppervlakken

vloer

dak


Verdeling elektriciteitsverbruik  58% warmte/koude Lijst besparende maatregelen

Verdeling elektriciteitsverbruik 2.8% 0.8% 1.1% 3.5%

wassen, drogen, vaat 3.8%

22.0%

koelkast, vriezer

5.1%

verlichting audio, video, communicatie warmwater koken

13.7%

klimatisering keukenapparatuur 17.0%

hobby persoonlijke verzorging overig

14.6%

15.7%

2


23-1-2013 20:34



Keuzecriteria energetische maatregelen Volgen ‘Trias energetica’: 1. Reductie energiebehoefte 2. Duurzaam opwekken

ISOLATIE EN LUCHTDICHTING

3. Efficiënte inzet fossiel Afstemming op renovatiebehoefte en mogelijkheden gebouw Financiering (kosten / baten) Investering



waardeverhoging

huurverhoging



energierekening

Promotie Draagvlak creëren Verhuurbaarheid bevorderen Energiebewust gedrag bevorderen


Een tochtig huis?


…of een potdicht huis?

Altijd genoeg frisse lucht …


Beleid luchtdichtheid

Leven in een benauwde ‘plastic zak’?


Dwarsventilatie (omkering) en micro-organismen

Luchtlek zoveel mogelijk terugdringen, omdat: Luchtstroom onbeheersbaar, dus niet af te stemmen op de ventilatiebehoefte Ongewenste verhoging energiegebruik Ongewenste stromingsomkering (aantasting van de constructie en verhoging gezondheidsrisico door inwendige condensatie van woonvocht in de constructie) Verstoring van de bewuste (systeem)ventilatie  Toelichting

3


23-1-2013 20:34



Schimmel en vuil in spouw

Trend luchtdichtheid NL woningen dak 50%

vloer 30%

gevels 20%

800 700

qv10 [dm³/s@10Pa]

600 500 400 300 200 100 0 1952

1957

1961

1968

1973


1976 1982 bouwjaar

1987

1992

1996


Luchtdichting verder verbeteren qv10;spec van 1,0 à 2,0 naar 0,3 dm3/s.m²@10Pa door: Verbeteren detaillering materiaalovergangen (bijv. dak op muurplaten en op kopgevels, kozijnen op muren, enz.) Afdichting naden dak- en bouwdelen

VENTILATIE

Kierdichting ramen en deuren Afdichting leidingdoorvoeren (keuken en meterkast naar kruipruimte) en elektra doorvoeren Ondergrens qv10 ≈ 7 dm3/s@10Pa i.v.m. risico op CO2-vergiftiging of O2-tekort (qv10;spec > 0,1 dm3/s.m²@10Pa) Verzekerde systeemstromen verzorgen


Historie: Ventilatievoorzieningen waren taak van de aannemer


Taakverschuiving: aannemer  ramen en roosters installateur  luchtkanalen en toestellen (ruimten)

4


23-1-2013 20:34



Windinvloed Taakverschuiving: Luchtdichting



Verbetering door zelfregelende roosters: Gelijke toestroming aan loef- en lijzijde

Voorbeeld gebrekkige luchtverdeling


Gemiddelde lekstroom en systeemventilatie


Idem bij gemiddelde bezettingsgraad

Systeemstroom 34 dm 3/s

Systeemstroom 16 dm 3/s

Lekstroom 19 dm 3/s

Lekstroom 19 dm 3/s

13E C

Systeemstroom 34 dm3/s

13E C

Lekstroom 17 dm3/s Mechanische toe- en afvoer

Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer

Systeemstroom 16 dm3/s

Lekstroom 18 dm3/s Mechanische toe- en afvoer

Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer

5


23-1-2013 20:34



Veel vernieuwing, maar veel klachten ventilatie

GEBRUIKSEISEN

Uit: Schatgraven in de bestaande woningbouw , AgentschapNL



Tocht door:

Tekortkomingen Energiebesparing (door installatiemaatregelen) valt tegen Geluidhinder installatie Onvoldoende luchtverversing Oververhitting Bediening ontoereikend / te moeilijk

Onvoldoende anticiperen op wisselende wind Beperkt verwarmen van intredende lucht, vanwege goede isolatie

 Gebruikers ventileren ‘om het moderne systeem heen’


Reinheid na filter

Installatiegeluid Min BB eis

80 70 Lp afvoer vent 1 Lp toevoer vent 1

Geluidniveau [dB(A)]

60

Distributieve verdeling relatieve luchtvochtigheid toevoerfilter

schimmelrisico 30%

50

IV: 30 dB(A)

40

I: 20 dB(A)

30 20

25%

10

Als ik door het filter inadem

kans

20% klb kln jsp asm bur

15%

10%

0

is de lucht:

0

10

20

 Viezer

30

40

50

60

70

80

capaciteit [dm3/s]

 Schoner

Geluidweringsklasse IV

III

II

I

 Weet niet

5%

0% 15 - 20

25 - 30

35 - 40

45 - 50

55 - 60 RV [%]

65 - 70

75 - 80

85 - 90

95 - 100

Eis Lp [dB(A)] Lw [dB(A)]

35 30 25 20 43 38 33 28

6


23-1-2013 20:34



Energiezuinig ventileren luchtstroom beperken tot hoognodige  vraagsturing warmte terugwinnen uit afvoerlucht naar toevoerlucht  WTW

BESPARENDE MAATREGELEN VENTILATIE

luchtlekken minimaliseren koelbehoefte beperken door natuurlijke luchting  - inbraakvrij (nacht) - automatisch op basis van temperatuur ventilatie benutten voor temperatuurzonering (slaapkamers koel bij woonkamer behaaglijk warm)



Bereik EPC-maatregelen ventilatie

Gevelroosters en afzuigbox met vraagsturing Ventilatie aanpassen aan het aantal personen en/of vochtbelasting

bereik EPC-scores van verschillende ventilatiemaatregelen 0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

zelf regelend

efficiënte afzuiging

luchtdicht

vraag gestuurd

WTW

combi

47 23 januari 2013 Bas Knoll Beperken van warmteverliezen distributieve verdeling gemeten rendementen WTW

61

40%

Balansventilatie met WTW

68 33 35%

30%

kans

25% klb jsp asm

20%

bypass 15%

10%

5%

0% 0-5

10 - 15

20 - 25

30 - 35

40 - 45

50 - 55

60 - 65

70 - 75

80 - 85

90 - 95

rendement [%]

Primair 13% besparing

Stook 46% besparing

Werkelijk rendement WTW

7


23-1-2013 20:34



Bewoners ventileren op basis van temperatuurbeleving Molensingel 1 - 64

dinsdag

zondag

Linear (dinsdag)

Temperatuurzonering (koele slaapkamers)

Linear (zondag)

250

totaal aantal open ramen

Energetisch

In de slaapkamer is de gewenste temperatuur enkele graden lager

200

optimaal

dan in de woonkamer. Door de toegenomen isolatiegraad van

150

woningen wordt de temperatuur in woningen steeds homogener

100

50

0 -6

-4 -2

0

2

4

6

8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30

]

1400

15 ºC

19 ºC

17 ºC

17 ºC

21 ºC

21 ºC

21 ºC

21 ºC

“vroeger”

EPC = 0,8

3

1200

gasverbruik per jaar [m

1000 800 y = 2,1217x + 766,65

600

2

R = 0,2333

400 200 0

1200 1000 800 y = 5,1585x + 791,18

600

2

R = 0,2619

400 200

EPC = ?

gezoneerd

0

0

50

100

150

200

0

# open ramen hele jaar

20

40

60

80

100

o

# open ramen T < 12 Cr


Spuien voor natuurlijke koeling Minimaal 10 à 20 x normventilatie (2  0,5 m² of 1 m³/s) Apart aanvullend systeem nodig Inbraakvrije natuurlijke voorzieningen of eenvoudig mechanisch systeem Deels te combineren met kookafzuiging of met luchtverwarming, waarbij recirculatie omschakelt naar buitenlucht Automatische, proportionele temperatuurregeling


Decentrale ventilatie Luchttoevoer en –afvoer per vertrek autonoom afstemmen op lokale behoefte Warmte terugwinnen uit afvoerlucht en verzamelen in buffer (bewaartermijn 1 à 10 dagen). Aanvullen met restwarmte (wasmachine, droger, koelkastmotor, e.d.) en omgevingswarmte (overschot uit zonnecollector na verwarmen tapwater) Laag-thermische naverwarming van toevoerlucht uit de buffer per vertrek naar lokale behoefte

Geruisloos nachtbedrijf 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

1000-1500 500-1000 0-500 -500-0 -1000--500 -1500--1000

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53

gasverbruik per jaar [m

3 lagen tussenwoningen

buitentemperatuur [oC]

1400

3

]

3 lagen tussenwoningen


Afzuigefficiëntie verbeteren Afzuiging in WC-bril Douchecabine: Zonder vochtabsorberende wanden Momentaan verhoogde afzuigstroom (overal de cabine in) over geringe openingen  vrijgave warmwater alleen indien gesloten openingen Met rioolwater (douche WTW) verwarmde luchttoevoer Kooktoestel: Afzuigkap met gezoneerde randafzuiging of achterwandafzuiging of neerklapbare ringafzuigingen panranden Inperken verspreidingszone met steunlucht (stuurstralen) en / of panelen (uitschuifbaar of uitklapbaar) Stille ventilator (acceptatie) op aanbod gestuurd Vraagsturing behalve op CO2 ook op vocht


Hybride ventilatie

2 mode systeem natuurlijk

mechanisch gebruik alleen ventilatoren als de natuurlijke krachten tekortschieten om het vereiste ventilatieniveau te handhaven

gebruik zoveel mogelijk de natuurlijke krachten: • wind • thermiek

warm/koud water van warmtepomp

toe + /-

af T +

Ac tiviteit 0..veel buitenluc ht

koel .. 0..warm

IAQ 0..veel afvoeren overstroom van of naar andere ruimten bv via gang/trap

2010 kamer, 3 knoppen

8


23-1-2013 20:34



Probleemstelling Ventilatiesystemen springen er negatief uit  98% van ventilatiesystemen voldoet niet aan specificaties Streven naar minimum: Positieve prestatie wordt niet opgemerkt, dus loont niet

GOEDE UITVOERING

Ruimte om te rommelen: Iets minder dan minimum merkt men toch niet  Serieuze klachten ontstaan pas indien niveau < 70% van criterium  Ketenaansprakelijkheid: • als 10 betrokkenen allemaal 95% presteren is het eindresultaat niet 95% maar 0,95 10 = 60% • Omdat de ander (ook) iets fout heeft gedaan, ligt het (vooral) aan de ander



Integrale kwaliteit = product van afzonderlijke stappen Keuze voor PvE Ondergrenzen en marges  PvE-min of PvE++ Risico / betrouwbaarheid Verstoringsgevoeligheid Grondslag Bouwbesluit: 140% 130%

2.ontwerp

1.eisen

+

3.componenten

4.installatie

5.gebruik

Borgen minimale veiligheid en gezondheid Beperken van hinder en realiseren van comfort zijn private zaken

120%

Resulterende kwaliteit

110% 100%

 ontwerp volgens BB is dus niet klachtenvrij!

90%

Bouwbesluit minimum = ondergrens schade/hinder

80% 70%

Minimaal ontwerp = ondergrens schade/hinder + onzekerheid

60% 50%

-

Ontwerpeis = streefwaarde 90% populatie comfortabel + onzekerheid

40%

+ spreiding

30% eisen

ontwerp

componenten minimum

installatie

maximum

per stap

bijstelling

gebruik

gemiddeld



2 à 3 x vergroten gevelroosters verdieping (sys C)

Verhogen capaciteit voor afvoer woonvocht

Percentage van de tijd dat een gekozen C-waarde tenminste de normstroom in de slaapkamer kan toe- of afvoeren

normaal ontwerp

0 100%

78

155

afvoer 19°C, 80%RV

benodigde ventilatie voor afvoer van 10 L vocht per etmaal 233

310

388 cm2 bruto doorlaat

afvoer 22°C, 80%RV 100

90% 90

gemiddeld EGmetingen

80%

80

70%

ZR slk.1

70

ontwerpwaarde ZR slk.3

50%

qv [dm³/s]

kans

60%

60 50

40%

40

gebruiksstand

MA slk.1

30

30% 20%

20

MA slk.3

10

10%

0

0% 0

5

10

15

C per persoon [dm3/s@1Pa]

20

25

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

Tbu [°C]

9


23-1-2013 20:34



Geluidarm ontwerp  gesloten installatieruimte, lage druk en dempers

Correcte uitvoering Niet zo …

maar zo !

 getrokken lijn

Initieel lawaai geluid en vermogen afhankelijk van drukval

Elektrische transportenergie  onderbroken lijn axiaal

radiaal

centrifugaal

80

70

60

geluid [dB(A)] vermogen [W] trend vermogen trend lawaai

50

40

30

20

10

0 0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

opvoerhoogte [Pa]



Kop-staart aanpak Kop = PvE en ontwerp:

BRL 8010 Ventilatie-Prestatie-Keuring (VPK)

Specificeer het gewenste kwaliteitsniveau, benoem dit in toetsbare grootheden, zeg controles toe en koppel hieraan garantiebepalingen

Voorgeschreven specificaties opvragen (toetskader)

Eis een integraal installatieontwerp, afgestemd op het bouwkundig

Juiste type ventilatievoorziening en componenten in juiste vertrekken

ontwerp

Capaciteiten toe- en afvoer

Kies voor installaties die de eisen kunnen realiseren

Elektraverbruik (energiegebruik ventilatoren)

Laat kwaliteits- en uitvoeringscontroles specificeren

Thermisch comfort (tocht  snelheid in leefzone) Regelstanden

Staart = controle en (gebruiks)instructie:

Stromingsrichting (instroming verblijfsruimten / uitstroming natte

Zie toe op correcte inregeling

ruimten)

Eis controlemetingen met rapportages

Luchtkwaliteit (aanzuig- en uitworpposities, aandeel overstroom)

Verzorg goede handleidingen voor gebruik en onderhoud, draag deze

Geluid van de installatie

over aan gebruikers en licht toe wat men kan verwachten

Onderhoud (bereikbaarheid en staat)

Koppel na 1 tot 3 jaar terug via enquête en energiegegevens

10

ENERGIEGEBRUIK NL WONINGEN

Recommend Documents