Enduring Freedom, Rice and Fall?

Enduring Freedom, Rice and Fall? Nederlandse troepen in Afghanistan

STUDIEAVOND

Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten Advocaten Zonder Grenzen

24 januari 2006 19:00 – 22:00 Hotel Sofitel, Den Haag

2

NJCM/Advocaten zonder Grenzen - studieavond 24 januari 2006


Inhoudsopgave Inleiding ..................................................................................................................................... 5 Internationaal humanitair recht ................................................................................................ 6 

3rd Geneva Convention (1949) ..................................................................................... 6

Kamerbrief juridische positie gevangen Guantánamo Bay .................................................... 28 Kamerbrief Inzet Nederlandse speciale eenheden in operatie Enduring Freedom .............. 30 Kamerbrief Operatie Enduring Freedom: recht op zelfverdediging ..................................... 32 Juridisch kader voor Special Forces Afghanistan .................................................................... 34 Kamerbrief Stabilisering van Afghanistan en de strijd tegen het internationale terrorisme 36 Motie Bakker/Van Baalen over de Geneefse Conventies ....................................................... 40 Behandeling gevangenen in Afghanistan en Guantánamo ondermijnt mensenrechten ..... 41 Interview met Liesbeth Zegveld – Amnesty International Nederland .................................. 43 "War" doesn’t justify Guantanamo ......................................................................................... 46 Afghanistan: Voor de troepen uit ............................................................................................ 48 Bot: Voldoende garanties missie Afghanistan ........................................................................ 49 U.S. Operated Secret ‘Dark Prison’ in Kabul ......................................................................... 50 Kabinet van plan militairen in te zetten in Afghanistan ........................................................ 53 Citaat uit de kamerbrief van 22 december 2005 waarin de Kamer wordt geinformeerd over de situatie in Afghanistan en de inhoud van de voorgestelde missie ............................ 54 De IJsland-route van de CIA loopt over Nederland ............................................................... 55 De lange weg naar een ‘superverantwoorde’ missie................................................................ 57

3

4



5

Inleiding De detentiesituatie van personen die in de strijd tegen het terrorisme worden opgepakt op verdenking van terroristische activiteiten, is in sommige gevallen strijdig met verdragen, wetten en gedragsregels. Een veelbesproken voorbeeld in dit verband is de detentiesituatie in de Amerikaanse gevangenis op Guantánamo Bay. Maar ook in andere, minder bekende plaatsen ontberen verdachten elementaire mensenrechten als een het recht op een behoorlijk proces en rechtsbijstand. De situatie van gevangenen in Amerikaanse gevangenissen die worden verdacht van betrokkenheid bij het het Al-Qai’da netwerk is in het bijzonder zorgelijk. Deze gedetineerden worden bestempeld als ‘illegale strijders’ en hebben daarom volgens de Verenigde Staten geen recht op naleving van de Geneefse Conventies. Nederland neemt sinds april dit jaar met de Special Forces, ongeveer 165 militairen en een helikopterdetachement van ongeveer 85 militairen deel aan Operation Enduring Freedom, een operatie in Afghanistan waarvan het bevel wordt gevoerd door de Verenigde Staten. Eén van de doelen van de operatie is het arresteren van personen die verdacht worden van betrokkenheid bij Al-Qai’da en de Taliban. De Nederlands eenheden voeren verkennings uit en verzamelen inlichtingen. De Nederlanders kunnen de Amerikanen ook ondersteuning geven bij het arresteren van personen maar vooralsnog is dit niet voorgevallen. Volgens minister Kamp van Defensie kan echter de arrestatie van oorlogsmisdadigers en terrorisme aan de orde komen. Kamp gaat er hierbij van uit dat als er gevangenen worden gemaakt met Nederlandse betrokkenheid, deze volgens de Geneefse Conventie, en dus het humanitair oorlogsrecht, worden behandeld. Het Nederlandse juridisch kader van de Speciale Troepen (Special Forces) is terug te vinden in artikel 71 van het Wetboek van Militair Strafrecht (WMSr) waarmee is bepaald dat de troepen onder oorlogsrecht vallen. Daarmee treedt artikel 38 WMSr in werking, dat een strafuitsluitingsgrond aan de betrokken militairen biedt voor het verrichten van oorlogshandelingen, zolang die vallen binnen de gegeven bevoegdheden en zolang ze het oorlogsrecht niet schenden. Dit juridische kader brengt met zich mee dat de Nederland met de activiteiten van de Nederlandse soldaten in Afghanistan niet buiten de grenzen treedt van de nationale en internationale verplichtingen. De vraag is echter of dit kader in de praktijk zo scherp te definiëren is als de Nederlandse soldaten onder bevel van de Amerikanen betrokken raken bij een arrestatie van een ‘illegale strijder’. In welke mate is Nederland verantwoordelijk voor de behandeling die deze ‘illegale strijder’ zal ondergaan in Guantánamo Bay of een vergelijkbare Amerikaanse gevangenis: administratieve hechtenis voor onbepaalde tijd, zonder proces en zonder toegang tot een rechter of oneerlijke berechting voor militaire commissies, zonder recht op hoger beroep, met mogelijk een in de nevelen van de gevangenis voltrokken doodstraf als resultaat? Voorts wordt op korte termijn beslist over deelname aan een nieuwe operatie, ditmaal met reguliere troepen in het kader van de NAVO. De veiligheid van de troepen speelt daarbij een rol. Gaat Nederland wel vrijuit als tot op het laatste moment wordt deelgenomen aan arrestaties waarbij de verdachte vervolgens naar onbekende bestemming verdwijnt, in hotelkamers wordt bewaakt of naar Guantánamo wordt afgevoerd? Is een dergelijke behandeling wel in overeenstemming met de Nederlandse opvatting dat bij alle acties van haar troepen internationaal humanitair recht van toepassing blijft? De onrust over de wijze waarop terreurverdachten worden behandeld neemt toe nu er ernstige aanwijzingen zijn dat Europese vliegvelden heimelijk als transithaven zijn gebruikt voor het vervoer van dergelijke verdachten. De vraag die daarom op de studieavond centraal staat is: Schendt Nederland het humanitair oorlogsrecht in de strijd tegen het terrorisme?

6


Internationaal humanitair recht De Conventies van Genève is de verzamelnaam voor de vier verdragen die zijn geformuleerd in Genève, die als onderdeel van het internationaal recht, de rechtsregels bepalen in oorlogstijd. De conventies zijn het resultaat van de pogingen van Henri Dunant, die gemotiveerd was door de oorlogsverschrikkingen die hij meemaakte tijdens de Slag van Solferino. Henri Dunant was tevens stichter van het Rode Kruis. Onderstaand zullen de voor de studieavond belangrijkste artikelen uit de Conventies worden weergegeven. Convention (III) relative to the Treatment of Prisoners of War. Geneva, 12 August 1949 Part I. General Provisions Art 1. The High Contracting Parties undertake to respect and to ensure respect for the present Convention in all circumstances. Art 2. In addition to the provisions which shall be implemented in peace time, the present Convention shall apply to all cases of declared war or of any other armed conflict which may arise between two or more of the High Contracting Parties, even if the state of war is not recognized by one of them. The Convention shall also apply to all cases of partial or total occupation of the territory of a High Contracting Party, even if the said occupation meets with no armed resistance. Although one of the Powers in conflict may not be a party to the present Convention, the Powers who are parties thereto shall remain bound by it in their mutual relations. They shall furthermore be bound by the Convention in relation to the said Power, if the latter accepts and applies the provisions thereof. Art 3. In the case of armed conflict not of an international character occurring in the territory of one of the High Contracting Parties, each Party to the conflict shall be bound to apply, as a minimum, the following provisions: (1) Persons taking no active part in the hostilities, including members of armed forces who have laid down their arms and those placed hors de combat by sickness, wounds, detention, or any other cause, shall in all circumstances be treated humanely, without any adverse distinction founded on race, colour, religion or faith, sex, birth or wealth, or any other similar criteria. To this end the following acts are and shall remain prohibited at any time and in any place whatsoever with respect to the above-mentioned persons: (a) violence to life and person, in particular murder of all kinds, mutilation, cruel treatment and torture;


(b) taking of hostages; (c) outrages upon personal dignity, in particular, humiliating and degrading treatment; (d) the passing of sentences and the carrying out of executions without previous judgment pronounced by a regularly constituted court affording all the judicial guarantees which are recognized as indispensable by civilized peoples. (2) The wounded and sick shall be collected and cared for. An impartial humanitarian body, such as the International Committee of the Red Cross, may offer its services to the Parties to the conflict. The Parties to the conflict should further endeavour to bring into force, by means of special agreements, all or part of the other provisions of the present Convention. The application of the preceding provisions shall not affect the legal status of the Parties to the conflict. Art 4. A. Prisoners of war, in the sense of the present Convention, are persons belonging to one of the following categories, who have fallen into the power of the enemy: (1) Members of the armed forces of a Party to the conflict, as well as members of militias or volunteer corps forming part of such armed forces. (2) Members of other militias and members of other volunteer corps, including those of organized resistance movements, belonging to a Party to the conflict and operating in or outside their own territory, even if this territory is occupied, provided that such militias or volunteer corps, including such organized resistance movements, fulfil the following conditions:[ (a) that of being commanded by a person responsible for his subordinates; (b) that of having a fixed distinctive sign recognizable at a distance; (c) that of carrying arms openly; (d) that of conducting their operations in accordance with the laws and customs of war. (3) Members of regular armed forces who profess allegiance to a government or an authority not recognized by the Detaining Power. (4) Persons who accompany the armed forces without actually being members thereof, such as civilian members of military aircraft crews, war correspondents, supply contractors, members of labour units or of services responsible for the welfare of the armed forces, provided that they have received authorization, from the armed forces which they accompany, who shall provide them for that purpose with an identity card similar to the annexed model. (5) Members of crews, including masters, pilots and apprentices, of the merchant marine and the crews of civil aircraft of the Parties to the conflict, who do not benefit by more favourable treatment under any other provisions of international law. (6) Inhabitants of a non-occupied territory, who on the approach of the enemy spontaneously take up arms to resist the invading forces, without having had time to form themselves into regular armed units, provided they carry arms openly and respect the laws and customs of war. B. The following shall likewise be treated as prisoners of war under the present Convention: (1) Persons belonging, or having belonged, to the armed forces of the occupied country, if the occupying Power considers it necessary by reason of such allegiance to intern them, even though it has originally liberated them while hostilities were going on outside the territory it occupies, in particular where such persons have made an unsuccessful attempt to rejoin the

7

8


armed forces to which they belong and which are engaged in combat, or where they fail to comply with a summons made to them with a view to internment. (2) The persons belonging to one of the categories enumerated in the present Article, who have been received by neutral or non-belligerent Powers on their territory and whom these Powers are required to intern under international law, without prejudice to any more favourable treatment which these Powers may choose to give and with the exception of Articles 8, 10, 15, 30, fifth paragraph, 58-67, 92, 126 and, where diplomatic relations exist between the Parties to the conflict and the neutral or non-belligerent Power concerned, those Articles concerning the Protecting Power. Where such diplomatic relations exist, the Parties to a conflict on whom these persons depend shall be allowed to perform towards them the functions of a Protecting Power as provided in the present Convention, without prejudice to the functions which these Parties normally exercise in conformity with diplomatic and consular usage and treaties. C. This Article shall in no way affect the status of medical personnel and chaplains as provided for in Article 33 of the present Convention. Art 5. The present Convention shall apply to the persons referred to in Article 4 from the time they fall into the power of the enemy and until their final release and repatriation. Should any doubt arise as to whether persons, having committed a belligerent act and having fallen into the hands of the enemy, belong to any of the categories enumerated in Article 4, such persons shall enjoy the protection of the present Convention until such time as their status has been determined by a competent tribunal. Art 6. In addition to the agreements expressly provided for in Articles 10, 23, 28, 33, 60, 65, 66, 67, 72, 73, 75, 109, 110, 118, 119, 122 and 132, the High Contracting Parties may conclude other special agreements for all matters concerning which they may deem it suitable to make separate provision. No special agreement shall adversely affect the situation of prisoners of war, as defined by the present Convention, nor restrict the rights which it confers upon them. Prisoners of war shall continue to have the benefit of such agreements as long as the Convention is applicable to them, except where express provisions to the contrary are contained in the aforesaid or in subsequent agreements, or where more favourable measures have been taken with regard to them by one or other of the Parties to the conflict. Art 7. Prisoners of war may in no circumstances renounce in part or in entirety the rights secured to them by the present Convention, and by the special agreements referred to in the foregoing Article, if such there be. Art 8. The present Convention shall be applied with the cooperation and under the scrutiny of the Protecting Powers whose duty it is to safeguard the interests of the Parties to the conflict. For this purpose, the Protecting Powers may appoint, apart from their diplomatic or consular staff, delegates from amongst their own nationals or the nationals of other neutral Powers. The said delegates shall be subject to the approval of the Power with which they are to carry out their duties. The Parties to the conflict shall facilitate to the greatest extent possible the task of the representatives or delegates of the Protecting Powers. The representatives or delegates of the Protecting Powers shall not in any case exceed their


mission under the present Convention. They shall, in particular, take account of the imperative necessities of security of the State wherein they carry out their duties. Art 9. The provisions of the present Convention constitute no obstacle to the humanitarian activities which the International Committee of the Red Cross or any other impartial humanitarian organization may, subject to the consent of the Parties to the conflict concerned, undertake for the protection of prisoners of war and for their relief. Art 10. The High Contracting Parties may at any time agree to entrust to an organization which offers all guarantees of impartiality and efficacy the duties incumbent on the Protecting Powers by virtue of the present Convention. When prisoners of war do not benefit or cease to benefit, no matter for what reason, by the activities of a Protecting Power or of an organization provided for in the first paragraph above, the Detaining Power shall request a neutral State, or such an organization, to undertake the functions performed under the present Convention by a Protecting Power designated by the Parties to a conflict. If protection cannot be arranged accordingly, the Detaining Power shall request or shall accept, subject to the provisions of this Article, the offer of the services of a humanitarian organization, such as the International Committee of the Red Cross to assume the humanitarian functions performed by Protecting Powers under the present Convention. Any neutral Power or any organization invited by the Power concerned or offering itself for these purposes, shall be required to act with a sense of responsibility towards the Party to the conflict on which persons protected by the present Convention depend, and shall be required to furnish sufficient assurances that it is in a position to undertake the appropriate functions and to discharge them impartially. No derogation from the preceding provisions shall be made by special agreements between Powers one of which is restricted, even temporarily, in its freedom to negotiate with the other Power or its allies by reason of military events, more particularly where the whole, or a substantial part, of the territory of the said Power is occupied. Whenever in the present Convention mention is made of a Protecting Power, such mention applies to substitute organizations in the sense of the present Article. Art 11. In cases where they deem it advisable in the interest of protected persons, particularly in cases of disagreement between the Parties to the conflict as to the application or interpretation of the provisions of the present Convention, the Protecting Powers shall lend their good offices with a view to settling the disagreement. For this purpose, each of the Protecting Powers may, either at the invitation of one Party or on its own initiative, propose to the Parties to the conflict a meeting of their representatives, and in particular of the authorities responsible for prisoners of war, possibly on neutral territory suitably chosen. The Parties to the conflict shall be bound to give effect to the proposals made to them for this purpose. The Protecting Powers may, if necessary, propose for approval by the Parties to the conflict a person belonging to a neutral Power, or delegated by the International Committee of the Red Cross, who shall be invited to take part in such a meeting. Part II. General Protection of Prisoners of War

9

10


Art 12. Prisoners of war are in the hands of the enemy Power, but not of the individuals or military units who have captured them. Irrespective of the individual responsibilities that may exist, the Detaining Power is responsible for the treatment given them. Prisoners of war may only be transferred by the Detaining Power to a Power which is a party to the Convention and after the Detaining Power has satisfied itself of the willingness and ability of such transferee Power to apply the Convention. When prisoners of war are transferred under such circumstances, responsibility for the application of the Convention rests on the Power accepting them while they are in its custody. Nevertheless, if that Power fails to carry out the provisions of the Convention in any important respect, the Power by whom the prisoners of war were transferred shall, upon being notified by the Protecting Power, take effective measures to correct the situation or shall request the return of the prisoners of war. Such requests must be complied with. Art 13. Prisoners of war must at all times be humanely treated. Any unlawful act or omission by the Detaining Power causing death or seriously endangering the health of a prisoner of war in its custody is prohibited, and will be regarded as a serious breach of the present Convention. In particular, no prisoner of war may be subjected to physical mutilation or to medical or scientific experiments of any kind which are not justified by the medical, dental or hospital treatment of the prisoner concerned and carried out in his interest. Likewise, prisoners of war must at all times be protected, particularly against acts of violence or intimidation and against insults and public curiosity. Measures of reprisal against prisoners of war are prohibited. Art 14. Prisoners of war are entitled in all circumstances to respect for their persons and their honour. Women shall be treated with all the regard due to their sex and shall in all cases benefit by treatment as favourable as that granted to men. Prisoners of war shall retain the full civil capacity which they enjoyed at the time of their capture. The Detaining Power may not restrict the exercise, either within or without its own territory, of the rights such capacity confers except in so far as the captivity requires. Art 15. The Power detaining prisoners of war shall be bound to provide free of charge for their maintenance and for the medical attention required by their state of health. Art 16. Taking into consideration the provisions of the present Convention relating to rank and sex, and subject to any privileged treatment which may be accorded to them by reason of their state of health, age or professional qualifications, all prisoners of war shall be treated alike by the Detaining Power, without any adverse distinction based on race, nationality, religious belief or political opinions, or any other distinction founded on similar criteria.

Part III. Captivity SECTION 1. BEGINNING OF CAPTIVITY Art 17. Every prisoner of war, when questioned on the subject, is bound to give only his surname, first names and rank, date of birth, and army, regimental, personal or serial number,


11

or failing this, equivalent information. If he wilfully infringes this rule, he may render himself liable to a restriction of the privileges accorded to his rank or status. Each Party to a conflict is required to furnish the persons under its jurisdiction who are liable to become prisoners of war, with an identity card showing the owner's surname, first names, rank, army, regimental, personal or serial number or equivalent information, and date of birth. The identity card may, furthermore, bear the signature or the fingerprints, or both, of the owner, and may bear, as well, any other information the Party to the conflict may wish to add concerning persons belonging to its armed forces. As far as possible the card shall measure 6.5 x 10 cm. and shall be issued in duplicate. The identity card shall be shown by the prisoner of war upon demand, but may in no case be taken away from him. No physical or mental torture, nor any other form of coercion, may be inflicted on prisoners of war to secure from them information of any kind whatever. Prisoners of war who refuse to answer may not be threatened, insulted, or exposed to unpleasant or disadvantageous treatment of any kind. Prisoners of war who, owing to their physical or mental condition, are unable to state their identity, shall be handed over to the medical service. The identity of such prisoners shall be established by all possible means, subject to the provisions of the preceding paragraph. The questioning of prisoners of war shall be carried out in a language which they understand. Art 18. All effects and articles of personal use, except arms, horses, military equipment and military documents, shall remain in the possession of prisoners of war, likewise their metal helmets and gas masks and like articles issued for personal protection. Effects and articles used for their clothing or feeding shall likewise remain in their possession, even if such effects and articles belong to their regulation military equipment. At no time should prisoners of war be without identity documents. The Detaining Power shall supply such documents to prisoners of war who possess none. Badges of rank and nationality, decorations and articles having above all a personal or sentimental value may not be taken from prisoners of war. Sums of money carried by prisoners of war may not be taken away from them except by order of an officer, and after the amount and particulars of the owner have been recorded in a special register and an itemized receipt has been given, legibly inscribed with the name, rank and unit of the person issuing the said receipt. Sums in the currency of the Detaining Power, or which are changed into such currency at the prisoner's request, shall be placed to the credit of the prisoner's account as provided in Article 64. The Detaining Power may withdraw articles of value from prisoners of war only for reasons of security; when such articles are withdrawn, the procedure laid down for sums of money impounded shall apply. Such objects, likewise sums taken away in any currency other than that of the Detaining Power and the conversion of which has not been asked for by the owners, shall be kept in the custody of the Detaining Power and shall be returned in their initial shape to prisoners of war at the end of their captivity.

12


Art 19. Prisoners of war shall be evacuated, as soon as possible after their capture, to camps situated in an area far enough from the combat zone for them to be out of danger. Only those prisoners of war who, owing to wounds or sickness, would run greater risks by being evacuated than by remaining where they are, may be temporarily kept back in a danger zone. Prisoners of war shall not be unnecessarily exposed to danger while awaiting evacuation from a fighting zone. Art 20. The evacuation of prisoners of war shall always be effected humanely and in conditions similar to those for the forces of the Detaining Power in their changes of station. The Detaining Power shall supply prisoners of war who are being evacuated with sufficient food and potable water, and with the necessary clothing and medical attention. The Detaining Power shall take all suitable precautions to ensure their safety during evacuation, and shall establish as soon as possible a list of the prisoners of war who are evacuated. If prisoners of war must, during evacuation, pass through transit camps, their stay in such camps shall be as brief as possible. SECTION II. INTERNMENT OF PRISONERS OF WAR Chapter I. General Observations Art 21. The Detaining Power may subject prisoners of war to internment. It may impose on them the obligation of not leaving, beyond certain limits, the camp where they are interned, or if the said camp is fenced in, of not going outside its perimeter. Subject to the provisions of the present Convention relative to penal and disciplinary sanctions, prisoners of war may not be held in close confinement except where necessary to safeguard their health and then only during the continuation of the circumstances which make such confinement necessary. Prisoners of war may be partially or wholly released on parole or promise, in so far as is allowed by the laws of the Power on which they depend. Such measures shall be taken particularly in cases where this may contribute to the improvement of their state of health. No prisoner of war shall be compelled to accept liberty on parole or promise. Upon the outbreak of hostilities, each Party to the conflict shall notify the adverse Party of the laws and regulations allowing or forbidding its own nationals to accept liberty on parole or promise. Prisoners of war who are paroled or who have given their promise in conformity with the laws and regulations so notified, are bound on their personal honour scrupulously to fulfil, both towards the Power on which they depend and towards the Power which has captured them, the engagements of their paroles or promises. In such cases, the Power on which they depend is bound neither to require nor to accept from them any service incompatible with the parole or promise given. Art 22. Prisoners of war may be interned only in premises located on land and affording every guarantee of hygiene and healthfulness. Except in particular cases which are justified by the interest of the prisoners themselves, they shall not be interned in penitentiaries. Prisoners of war interned in unhealthy areas, or where the climate is injurious for them, shall be removed as soon as possible to a more favourable climate.


13

The Detaining Power shall assemble prisoners of war in camps or camp compounds according to their nationality, language and customs, provided that such prisoners shall not be separated from prisoners of war belonging to the armed forces with which they were serving at the time of their capture, except with their consent. Art 23. No prisoner of war may at any time be sent to, or detained in areas where he may be exposed to the fire of the combat zone, nor may his presence be used to render certain points or areas immune from military operations. Prisoners of war shall have shelters against air bombardment and other hazards of war, to the same extent as the local civilian population. With the exception of those engaged in the protection of their quarters against the aforesaid hazards, they may enter such shelters as soon as possible after the giving of the alarm. Any other protective measure taken in favour of the population shall also apply to them. Detaining Powers shall give the Powers concerned, through the intermediary of the Protecting Powers, all useful information regarding the geographical location of prisoner of war camps. Whenever military considerations permit, prisoner of war camps shall be indicated in the daytime by the letters PW or PG, placed so as to be clearly visible from the air. The Powers concerned may, however, agree upon any other system of marking. Only prisoner of war camps shall be marked as such. Art 24. Transit or screening camps of a permanent kind shall be fitted out under conditions similar to those described in the present Section, and the prisoners therein shall have the same treatment as in other camps. Chapter II. Quarters, Food and Clothing of Prisoners of War Art 25. Prisoners of war shall be quartered under conditions as favourable as those for the forces of the Detaining Power who are billeted in the same area. The said conditions shall make allowance for the habits and customs of the prisoners and shall in no case be prejudicial to their health. The foregoing provisions shall apply in particular to the dormitories of prisoners of war as regards both total surface and minimum cubic space, and the general installations, bedding and blankets. The premises provided for the use of prisoners of war individually or collectively, shall be entirely protected from dampness and adequately heated and lighted, in particular between dusk and lights out. All precautions must be taken against the danger of fire. In any camps in which women prisoners of war, as well as men, are accommodated, separate dormitories shall be provided for them. Art 26. The basic daily food rations shall be sufficient in quantity, quality and variety to keep prisoners of war in good health and to prevent loss of weight or the development of nutritional deficiencies. Account shall also be taken of the habitual diet of the prisoners. The Detaining Power shall supply prisoners of war who work with such additional rations as are necessary for the labour on which they are employed. Sufficient drinking water shall be supplied to prisoners of war. The use of tobacco shall be

14


permitted. Prisoners of war shall, as far as possible, be associated with the preparation of their meals; they may be employed for that purpose in the kitchens. Furthermore, they shall be given the means of preparing, themselves, the additional food in their possession. Adequate premises shall be provided for messing. Collective disciplinary measures affecting food are prohibited. Art 27. Clothing, underwear and footwear shall be supplied to prisoners of war in sufficient quantities by the Detaining Power, which shall make allowance for the climate of the region where the prisoners are detained. Uniforms of enemy armed forces captured by the Detaining Power should, if suitable for the climate, be made available to clothe prisoners of war. The regular replacement and repair of the above articles shall be assured by the Detaining Power. In addition, prisoners of war who work shall receive appropriate clothing, wherever the nature of the work demands. Art 28. Canteens shall be installed in all camps, where prisoners of war may procure foodstuffs, soap and tobacco and ordinary articles in daily use. The tariff shall never be in excess of local market prices. The profits made by camp canteens shall be used for the benefit of the prisoners; a special fund shall be created for this purpose. The prisoners' representative shall have the right to collaborate in the management of the canteen and of this fund. When a camp is closed down, the credit balance of the special fund shall be handed to an international welfare organization, to be employed for the benefit of prisoners of war of the same nationality as those who have contributed to the fund. In case of a general repatriation, such profits shall be kept by the Detaining Power, subject to any agreement to the contrary between the Powers concerned. Chapter III. Hygene and Medical Attention Art 29. The Detaining Power shall be bound to take all sanitary measures necessary to ensure the cleanliness and healthfulness of camps and to prevent epidemics. Prisoners of war shall have for their use, day and night, conveniences which conform to the rules of hygiene and are maintained in a constant state of cleanliness. In any camps in which women prisoners of war are accommodated, separate conveniences shall be provided for them. Also, apart from the baths and showers with which the camps shall be furnished prisoners of war shall be provided with sufficient water and soap for their personal toilet and for washing their personal laundry; the necessary installations, facilities and time shall be granted them for that purpose. Art 30. Every camp shall have an adequate infirmary where prisoners of war may have the attention they require, as well as appropriate diet. Isolation wards shall, if necessary, be set aside for cases of contagious or mental disease. Prisoners of war suffering from serious disease, or whose condition necessitates special treatment, a surgical operation or hospital care, must be admitted to any military or civilian


15

medical unit where such treatment can be given, even if their repatriation is contemplated in the near future. Special facilities shall be afforded for the care to be given to the disabled, in particular to the blind, and for their. rehabilitation, pending repatriation. Prisoners of war shall have the attention, preferably, of medical personnel of the Power on which they depend and, if possible, of their nationality. Prisoners of war may not be prevented from presenting themselves to the medical authorities for examination. The detaining authorities shall, upon request, issue to every prisoner who has undergone treatment, an official certificate indicating the nature of his illness or injury, and the duration and kind of treatment received. A duplicate of this certificate shall be forwarded to the Central Prisoners of War Agency. The costs of treatment, including those of any apparatus necessary for the maintenance of prisoners of war in good health, particularly dentures and other artificial appliances, and spectacles, shall be borne by the Detaining Power. Art 31. Medical inspections of prisoners of war shall be held at least once a month. They shall include the checking and the recording of the weight of each prisoner of war. Their purpose shall be, in particular, to supervise the general state of health, nutrition and cleanliness of prisoners and to detect contagious diseases, especially tuberculosis, malaria and venereal disease. For this purpose the most efficient methods available shall be employed, e.g. periodic mass miniature radiography for the early detection of tuberculosis. Art 32. Prisoners of war who, though not attached to the medical service of their armed forces, are physicians, surgeons, dentists, nurses or medical orderlies, may be required by the Detaining Power to exercise their medical functions in the interests of prisoners of war dependent on the same Power. In that case they shall continue to be prisoners of war, but shall receive the same treatment as corresponding medical personnel retained by the Detaining Power. They shall be exempted from any other work under Article 49. Chapter IV. Medical Personnel and Chaplains Retained to Assist Prisoners of War Art 33. Members of the medical personnel and chaplains while retained by the Detaining Power with a view to assisting prisoners of war, shall not be considered as prisoners of war. They shall, however, receive as a minimum the benefits and protection of the present Convention, and shall also be granted all facilities necessary to provide for the medical care of, and religious ministration to prisoners of war. They shall continue to exercise their medical and spiritual functions for the benefit of prisoners of war, preferably those belonging to the armed forces upon which they depend, within the scope of the military laws and regulations of the Detaining Power and under the control of its competent services, in accordance with their professional etiquette. They shall also benefit by the following facilities in the exercise of their medical or spiritual functions: (a) They shall be authorized to visit periodically prisoners of war situated in working detachments or in hospitals outside the camp. For this purpose, the Detaining Power shall place at their disposal the necessary means of transport. (b) The senior medical officer in each camp shall be responsible to the camp military authorities for everything connected with the activities of retained medical personnel. For this

16


purpose, Parties to the conflict shall agree at the outbreak of hostilities on the subject of the corresponding ranks of the medical personnel, including that of societies mentioned in Article 26 of the Geneva Convention for the Amelioration of the Condition of the Wounded and Sick in Armed Forces in the Field of August 12, 1949. This senior medical officer, as well as chaplains, shall have the right to deal with the competent authorities of the camp on all questions relating to their duties. Such authorities shall afford them all necessary facilities for correspondence relating to these questions. (c) Although they shall be subject to the internal discipline of the camp in which they are retained, such personnel may not be compelled to carry out any work other than that concerned with their medical or religious duties. During hostilities, the Parties to the conflict shall agree concerning the possible relief of retained personnel and shall settle the procedure to be followed. None of the preceding provisions shall relieve the Detaining Power of its obligations with regard to prisoners of war from the medical or spiritual point of view. Chapter V. Religious, Intellectual and Physical Activities Art 34. Prisoners of war shall enjoy complete latitude in the exercise of their religious duties, including attendance at the service of their faith, on condition that they comply with the disciplinary routine prescribed by the military authorities. Adequate premises shall be provided where religious services may be held. Art 35. Chaplains who fall into the hands of the enemy Power and who remain or are retained with a view to assisting prisoners of war, shall be allowed to minister to them and to exercise freely their ministry amongst prisoners of war of the same religion, in accordance with their religious conscience. They shall be allocated among the various camps and labour detachments containing prisoners of war belonging to the same forces, speaking the same language or practising the same religion. They shall enjoy the necessary facilities, including the means of transport provided for in Article 33, for visiting the prisoners of war outside their camp. They shall be free to correspond, subject to censorship, on matters concerning their religious duties with the ecclesiastical authorities in the country of detention and with international religious organizations. Letters and cards which they may send for this purpose shall be in addition to the quota provided for in Article 71. Art 36. Prisoners of war who are ministers of religion, without having officiated as chaplains to their own forces, shall be at liberty, whatever their denomination, to minister freely to the members of their community. For this purpose, they shall receive the same treatment as the chaplains retained by the Detaining Power. They shall not be obliged to do any other work. Art 37. When prisoners of war have not the assistance of a retained chaplain or of a prisoner of war minister of their faith, a minister belonging to the prisoners' or a similar denomination, or in his absence a qualified layman, if such a course is feasible from a confessional point of view, shall be appointed, at the request of the prisoners concerned, to fill this office. This appointment, subject to the approval of the Detaining Power, shall take place with the agreement of the community of prisoners concerned and, wherever necessary, with the approval of the local religious authorities of the same faith. The person thus appointed shall comply with all regulations established by the Detaining Power in the interests of discipline and military security.


17

Art 38. While respecting the individual preferences of every prisoner, the Detaining Power shall encourage the practice of intellectual, educational, and recreational pursuits, sports and games amongst prisoners, and shall take the measures necessary to ensure the exercise thereof by providing them with adequate premises and necessary equipment. Prisoners shall have opportunities for taking physical exercise, including sports and games, and for being out of doors. Sufficient open spaces shall be provided for this purpose in all camps. Chapter VI. Discipline Art 39. Every prisoner of war camp shall be put under the immediate authority of a responsible commissioned officer belonging to the regular armed forces of the Detaining Power. Such officer shall have in his possession a copy of the present Convention; he shall ensure that its provisions are known to the camp staff and the guard and shall be responsible, under the direction of his government, for its application. Prisoners of war, with the exception of officers, must salute and show to all officers of the Detaining Power the external marks of respect provided for by the regulations applying in their own forces. Officer prisoners of war are bound to salute only officers of a higher rank of the Detaining Power; they must, however, salute the camp commander regardless of his rank. Art 40. The wearing of badges of rank and nationality, as well as of decorations, shall be permitted. Art 41. In every camp the text of the present Convention and its Annexes and the contents of any special agreement provided for in Article 6, shall be posted, in the prisoners' own language, in places where all may read them. Copies shall be supplied, on request, to the prisoners who cannot have access to the copy which has been posted. Regulations, orders, notices and publications of every kind relating to the conduct of prisoners of war shall be issued to them in a language which they understand. Such regulations, orders and publications shall be posted in the manner described above and copies shall be handed to the prisoners' representative. Every order and command addressed to prisoners of war individually must likewise be given in a language which they understand. Art 42. The use of weapons against prisoners of war, especially against those who are escaping or attempting to escape, shall constitute an extreme measure, which shall always be preceded by warnings appropriate to the circumstances. Chapter VII. Rank of Prisoners of War Art 43. Upon the outbreak of hostilities, the Parties to the conflict shall communicate to one another the titles and ranks of all the persons mentioned in Article 4 of the present Convention, in order to ensure equality of treatment between prisoners of equivalent rank. Titles and ranks which are subsequently created shall form the subject of similar communications. The Detaining Power shall recognize promotions in rank which have been accorded to prisoners of war and which have been duly notified by the Power on which these prisoners depend.

18


Art 44. Officers and prisoners of equivalent status shall be treated with the regard due to their rank and age. In order to ensure service in officers' camps, other ranks of the same armed forces who, as far as possible, speak the same language, shall be assigned in sufficient numbers, account being taken of the rank of officers and prisoners of equivalent status. Such orderlies shall not be required to perform any other work. Supervision of the mess by the officers themselves shall be facilitated in every way. Art 45. Prisoners of war other than officers and prisoners of equivalent status shall be treated with the regard due to their rank and age. Supervision of the mess by the prisoners themselves shall be facilitated in every way. Chapter VIII. Transfer of Prisoners of War after their Arrival in Camp Art 46. The Detaining Power, when deciding upon the transfer of prisoners of war, shall take into account the interests of the prisoners themselves, more especially so as not to increase the difficulty of their repatriation. The transfer of prisoners of war shall always be effected humanely and in conditions not less favourable than those under which the forces of the Detaining Power are transferred. Account shall always be taken of the climatic conditions to which the prisoners of war are accustomed and the conditions of transfer shall in no case be prejudicial to their health. The Detaining Power shall supply prisoners of war during transfer with sufficient food and drinking water to keep them in good health, likewise with the necessary clothing, shelter and medical attention. The Detaining Power shall take adequate precautions especially in case of transport by sea or by air, to ensure their safety during transfer, and shall draw up a complete list of all transferred prisoners before their departure. Art 47. Sick or wounded prisoners of war shall not be transferred as long as their recovery may be endangered by the journey, unless their safety imperatively demands it. If the combat zone draws closer to a camp, the prisoners of war in the said camp shall not be transferred unless their transfer can be carried out in adequate conditions of safety, or unless they are exposed to greater risks by remaining on the spot than by being transferred. Art 48. In the event of transfer, prisoners of war shall be officially advised of their departure and of their new postal address. Such notifications shall be given in time for them to pack their luggage and inform their next of kin. They shall be allowed to take with them their personal effects, and the correspondence and parcels which have arrived for them. The weight of such baggage may be limited, if the conditions of transfer so require, to what each prisoner can reasonably carry, which shall in no case be more than twenty-five kilograms per head. Mail and parcels addressed to their former camp shall be forwarded to them without delay. The camp commander shall take, in agreement with the prisoners' representative, any measures needed to ensure the transport of the prisoners' community property and of the luggage they are unable to take with them in consequence of restrictions imposed by virtue of


19

the second paragraph of this Article. The costs of transfers shall be borne by the Detaining Power. SECTION III. LABOUR OF PRISONERS OF WAR Art 49. The Detaining Power may utilize the labour of prisoners of war who are physically fit, taking into account their age, sex, rank and physical aptitude, and with a view particularly to maintaining them in a good state of physical and mental health. Non-commissioned officers who are prisoners of war shall only be required to do supervisory work. Those not so required may ask for other suitable work which shall, so far as possible, be found for them. If officers or persons of equivalent status ask for suitable work, it shall be found for them, so far as possible, but they may in no circumstances be compelled to work. Art 50. Besides work connected with camp administration, installation or maintenance, prisoners of war may be compelled to do only such work as is included in the following classes: (a) agriculture; (b) industries connected with the production or the extraction of raw materials, and manufacturing industries, with the exception of metallurgical, machinery and chemical industries; public works and building operations which have no military character or purpose; (c) transport and handling of stores which are not military in character or purpose; (d) commercial business, and arts and crafts; (e) domestic service; (f) public utility services having no military character or purpose. Should the above provisions be infringed, prisoners of war shall be allowed to exercise their right of complaint, in conformity with Article 78. Art 51. Prisoners of war must be granted suitable working conditions, especially as regards accommodation, food, clothing and equipment; such conditions shall not be inferior to those enjoyed by nationals of the Detaining Power employed in similar work; account shall also be taken of climatic conditions. The Detaining Power, in utilizing the labour of prisoners of war, shall ensure that in areas in which such prisoners are employed, the national legislation concerning the protection of labour, and, more particularly, the regulations for the safety of workers, are duly applied. Prisoners of war shall receive training and be provided with the means of protection suitable to the work they will have to do and similar to those accorded to the nationals of the Detaining Power. Subject to the provisions of Article 52, prisoners may be submitted to the normal risks run by these civilian workers. Conditions of labour shall in no case be rendered more arduous by disciplinary measures. Art 52. Unless he be a volunteer, no prisoner of war may be employed on labour which is of an unhealthy or dangerous nature. No prisoner of war shall be assigned to labour which would be looked upon as humiliating for

20


a member of the Detaining Power's own forces. The removal of mines or similar devices shall be considered as dangerous labour. Art 53. The duration of the daily labour of prisoners of war, including the time of the journey to and fro, shall not be excessive, and must in no case exceed that permitted for civilian workers in the district, who are nationals of the Detaining Power and employed on the same work. Prisoners of war must be allowed, in the middle of the day's work, a rest of not less than one hour. This rest will be the same as that to which workers of the Detaining Power are entitled, if the latter is of longer duration. They shall be allowed in addition a rest of twenty-four consecutive hours every week, preferably on Sunday or the day of rest in their country of origin. Furthermore, every prisoner who has worked for one year shall be granted a rest of eight consecutive days, during which his working pay shall be paid him. If methods of labour such as piece work are employed, the length of the working period shall not be rendered excessive thereby. Art 54. The working pay due to prisoners of war shall be fixed in accordance with the provisions of Article 62 of the present Convention. Prisoners of war who sustain accidents in connection with work, or who contract a disease in the course, or in consequence of their work, shall receive all the care their condition may require. The Detaining Power shall furthermore deliver to such prisoners of war a medical certificate enabling them to submit their claims to the Power on which they depend, and shall send a duplicate to the Central Prisoners of War Agency provided for in Article 123. Art 55. The fitness of prisoners of war for work shall be periodically verified by medical examinations at least once a month. The examinations shall have particular regard to the nature of the work which prisoners of war are required to do. If any prisoner of war considers himself incapable of working, he shall be permitted to appear before the medical authorities of his camp. Physicians or surgeons may recommend that the prisoners who are, in their opinion, unfit for work, be exempted therefrom. Art 56. The organization and administration of labour detachments shall be similar to those of prisoner of war camps. Every labour detachment shall remain under the control of and administratively part of a prisoner of war camp. The military authorities and the commander of the said camp shall be responsible, under the direction of their government, for the observance of the provisions of the present Convention in labour detachments. The camp commander shall keep an up-to-date record of the labour detachments dependent on his camp, and shall communicate it to the delegates of the Protecting Power, of the International Committee of the Red Cross, or of other agencies giving relief to prisoners of war, who may visit the camp. Art 57. The treatment of prisoners of war who work for private persons, even if the latter are responsible for guarding and protecting them, shall not be inferior to that which is provided for by the present Convention. The Detaining Power, the military authorities and the commander of the camp to which such prisoners belong shall be entirely responsible for the


21

maintenance, care, treatment, and payment of the working pay of such prisoners of war. Such prisoners of war shall have the right to remain in communication with the prisoners' representatives in the camps on which they depend. SECTION V. RELATIONS OF PRISONERS OF WAR WITH THE EXTERIOR Art 69. Immediately upon prisoners of war falling into its power, the Detaining Power shall inform them and the Powers on which they depend, through the Protecting Power, of the measures taken to carry out the provisions of the present Section. They shall likewise inform the parties concerned of any subsequent modifications of such measures. Art 70. Immediately upon capture, or not more than one week after arrival at a camp, even if it is a transit camp, likewise in case of sickness or transfer to hospital or to another camp, every prisoner of war shall be enabled to write direct to his family, on the one hand, and to the Central Prisoners of War Agency provided for in Article 123, on the other hand, a card similar, if possible, to the model annexed to the present Convention, informing his relatives of his capture, address and state of health. The said cards shall be forwarded as rapidly as possible and may not be delayed in any manner. Art 71. Prisoners of war shall be allowed to send and receive letters and cards. If the Detaining Power deems it necessary to limit the number of letters and cards sent by each prisoner of war, the said number shall not be less than two letters and four cards monthly, exclusive of the capture cards provided for in Article 70, and conforming as closely as possible to the models annexed to the present Convention. Further limitations may be imposed only if the Protecting Power is satisfied that it would be in the interests of the prisoners of war concerned to do so owing to difficulties of translation caused by the Detaining Power's inability to find sufficient qualified linguists to carry out the necessary censorship. If limitations must be placed on the correspondence addressed to prisoners of war, they may be ordered only by the Power on which the prisoners depend, possibly at the request of the Detaining Power. Such letters and cards must be conveyed by the most rapid method at the disposal of the Detaining Power; they may not be delayed or retained for disciplinary reasons. Prisoners of war who have been without news for a long period, or who are unable to receive news from their next of kin or to give them news by the ordinary postal route, as well as those who are at a great distance from their homes, shall be permitted to send telegrams, the fees being charged against the prisoners of war's accounts with the Detaining Power or paid in the currency at their disposal. They shall likewise benefit by this measure in cases of urgency. As a general rule, the correspondence of prisoners of war shall be written in their native language. The Parties to the conflict may allow correspondence in other languages. Sacks containing prisoner of war mail must be securely sealed and labelled so as clearly to indicate their contents, and must be addressed to offices of destination. Art 72. Prisoners of war shall be allowed to receive by post or by any other means individual parcels or collective shipments containing, in particular, foodstuffs, clothing, medical supplies and articles of a religious, educational or recreational character which may meet their needs, including books, devotional articles, scientific equipment, examination papers, musical instruments, sports outfits and materials allowing prisoners of war to pursue their studies or their cultural activities.

22


Such shipments shall in no way free the Detaining Power from the obligations imposed upon it by virtue of the present Convention. The only limits which may be placed on these shipments shall be those proposed by the Protecting Power in the interest of the prisoners themselves, or by the International Committee of the Red Cross or any other organization giving assistance to the prisoners, in respect of their own shipments only, on account of exceptional strain on transport or communications. The conditions for the sending of individual parcels and collective relief shall, if necessary, be the subject of special agreements between the Powers concerned, which may in no case delay the receipt by the prisoners of relief supplies. Books may not be included in parcels of clothing and foodstuffs. Medical supplies shall, as a rule, be sent in collective parcels. Art 73. In the absence of special agreements between the Powers concerned on the conditions for the receipt and distribution of collective relief shipments, the rules and regulations concerning collective shipments, which are annexed to the present Convention, shall be applied. The special agreements referred to above shall in no case restrict the right of prisoners' representatives to take possession of collective relief shipments intended for prisoners of war, to proceed to their distribution or to dispose of them in the interest of the prisoners. Nor shall such agreements restrict the right of representatives of the Protecting Power, the International Committee of the Red Cross or any other organization giving assistance to prisoners of war and responsible for the forwarding of collective shipments, to supervise their distribution to the recipients. Art 74. All relief shipments for prisoners of war shall be exempt from import, customs and other dues. Correspondence, relief shipments and authorized remittances of money addressed to prisoners of war or despatched by them through the post office, either direct or through the Information Bureaux provided for in Article 122 and the Central Prisoners of War Agency provided for in Article 123, shall be exempt from any postal dues, both in the countries of origin and destination, and in intermediate countries. If relief shipments intended for prisoners of war cannot be sent through the post office by reason of weight or for any other cause, the cost of transportation shall be borne by the Detaining Power in all the territories under its control. The other Powers party to the Convention shall bear the cost of transport in their respective territories. In the absence of special agreements between the Parties concerned, the costs connected with transport of such shipments, other than costs covered by the above exemption, shall be charged to the senders. The High Contracting Parties shall endeavour to reduce, so far as possible, the rates charged for telegrams sent by prisoners of war, or addressed to them. Art 75. Should military operations prevent the Powers concerned from fulfilling their obligation to assure the transport of the shipments referred to in Articles 70, 71, 72 and 77, the Protecting Powers concerned, the International Committee of the Red Cross or any other organization duly approved by the Parties to the conflict may undertake to ensure the conveyance of such shipments by suitable means (railway wagons, motor vehicles, vessels or aircraft, etc.). For this purpose, the High Contracting Parties shall endeavour to supply them


23

with such transport and to allow its circulation, especially by granting the necessary safeconducts. Such transport may also be used to convey: (a) correspondence, lists and reports exchanged between the Central Information Agency referred to in Article 123 and the National Bureaux referred to in Article 122; (b) correspondence and reports relating to prisoners of war which the Protecting Powers, the International Committee of the Red Cross or any other body assisting the prisoners, exchange either with their own delegates or with the Parties to the conflict. These provisions in no way detract from the right of any Party to the conflict to arrange other means of transport, if it should so prefer, nor preclude the granting of safe-conducts, under mutually agreed conditions, to such means of transport. In the absence of special agreements, the costs occasioned by the use of such means of transport shall be borne proportionally by the Parties to the conflict whose nationals are benefited thereby. Art 76. The censoring of correspondence addressed to prisoners of war or despatched by them shall be done as quickly as possible. Mail shall be censored only by the despatching State and the receiving State, and once only by each. The examination of consignments intended for prisoners of war shall not be carried out under conditions that will expose the goods contained in them to deterioration; except in the case of written or printed matter, it shall be done in the presence of the addressee, or of a fellowprisoner duly delegated by him. The delivery to prisoners of individual or collective consignments shall not be delayed under the pretext of difficulties of censorship. Any prohibition of correspondence ordered by Parties to the conflict, either for military or political reasons, shall be only temporary and its duration shall be as short as possible. Art 77. The Detaining Powers shall provide all facilities for the transmission, through the Protecting Power or the Central Prisoners of War Agency provided for in Article 123 of instruments, papers or documents intended for prisoners of war or despatched by them, especially powers of attorney and wills. In all cases they shall facilitate the preparation and execution of such documents on behalf of prisoners of war; in particular, they shall allow them to consult a lawyer and shall take what measures are necessary for the authentication of their signatures. Chapter II. Prisoner of War Representatives Art 79. In all places where there are prisoners of war, except in those where there are officers, the prisoners shall freely elect by secret ballot, every six months, and also in case of vacancies, prisoners' representatives entrusted with representing them before the military authorities, the Protecting Powers, the International Committee of the Red Cross and any other organization which may assist them. These prisoners' representatives shall be eligible for reelection. In camps for officers and persons of equivalent status or in mixed camps, the senior officer among the prisoners of war shall be recognized as the camp prisoners' representative. In

24


camps for officers, he shall be assisted by one or more advisers chosen by the officers; in mixed camps, his assistants shall be chosen from among the prisoners of war who are not officers and shall be elected by them. Officer prisoners of war of the same nationality shall be stationed in labour camps for prisoners of war, for the purpose of carrying out the camp administration duties for which the prisoners of war are responsible. These officers may be elected as prisoners' representatives under the first paragraph of this Article. In such a case the assistants to the prisoners' representatives shall be chosen from among those prisoners of war who are not officers. Every representative elected must be approved by the Detaining Power before he has the right to commence his duties. Where the Detaining Power refuses to approve a prisoner of war elected by his fellow prisoners of war, it must inform the Protecting Power of the reason for such refusal. In all cases the prisoners' representative must have the same nationality, language and customs as the prisoners of war whom he represents. Thus, prisoners of war distributed in different sections of a camp, according to their nationality, language or customs, shall have for each section their own prisoners' representative, in accordance with the foregoing paragraphs. Art 80. Prisoners' representatives shall further the physical, spiritual and intellectual wellbeing of prisoners of war. In particular, where the prisoners decide to organize amongst themselves a system of mutual assistance, this organization will be within the province of the prisoners' representative, in addition to the special duties entrusted to him by other provisions of the present Convention. Prisoners' representatives shall not be held responsible, simply by reason of their duties, for any offences committed by prisoners of war. Art 81. Prisoners' representatives shall not be required to perform any other work, if the accomplishment of their duties is thereby made more difficult. Prisoners' representatives may appoint from amongst the prisoners such assistants as they may require. All material facilities shall be granted them, particularly a certain freedom of movement necessary for the accomplishment of their duties (inspection of labour detachments, receipt of supplies, etc.). Prisoners' representatives shall be permitted to visit premises where prisoners of war are detained, and every prisoner of war shall have the right to consult freely his prisoners' representative. All facilities shall likewise be accorded to the prisoners' representatives for communication by post and telegraph with the detaining authorities, the Protecting Powers, the International Committee of the Red Cross and their delegates, the Mixed Medical Commissions and the bodies which give assistance to prisoners of war. Prisoners' representatives of labour detachments shall enjoy the same facilities for communication with the prisoners' representatives of the principal camp. Such communications shall not be restricted, nor considered as forming a part of the quota mentioned in Article 71. Prisoners' representatives who are transferred shall be allowed a reasonable time to acquaint their successors with current affairs.


25

In case of dismissal, the reasons therefor shall be communicated to the Protecting Power.

Chapter III. Juridicial Proceedings Art 99. No prisoner of war may be tried or sentenced for an act which is not forbidden by the law of the Detaining Power or by international law, in force at the time the said act was committed. No moral or physical coercion may be exerted on a prisoner of war in order to induce him to admit himself guilty of the act of which he is accused. No prisoner of war may be convicted without having had an opportunity to present his defence and the assistance of a qualified advocate or counsel. Art 100. Prisoners of war and the Protecting Powers shall be informed as soon as possible of the offences which are punishable by the death sentence under the laws of the Detaining Power. Other offences shall not thereafter be made punishable by the death penalty without the concurrence of the Power on which the prisoners of war depend. The death sentence cannot be pronounced on a prisoner of war unless the attention of the court has, in accordance with Article 87, second paragraph, been particularly called to the fact that since the accused is not a national of the Detaining Power, he is not bound to it by any duty of allegiance, and that he is in its power as the result of circumstances independent of his own will. Art 101. If the death penalty is pronounced on a prisoner of war, the sentence shall not be executed before the expiration of a period of at least six months from the date when the Protecting Power receives, at an indicated address, the detailed communication provided for in Article 107. Art 102. A prisoner of war can be validly sentenced only if the sentence has been pronounced by the same courts according to the same procedure as in the case of members of the armed forces of the Detaining Power, and if, furthermore, the provisions of the present Chapter have been observed. Art 103. Judicial investigations relating to a prisoner of war shall be conducted as rapidly as circumstances permit and so that his trial shall take place as soon as possible. A prisoner of war shall not be confined while awaiting trial unless a member of the armed forces of the Detaining Power would be so confined if he were accused of a similar offence, or if it is essential to do so in the interests of national security. In no circumstances shall this confinement exceed three months. Any period spent by a prisoner of war in confinement awaiting trial shall be deducted from any sentence of imprisonment passed upon him and taken into account in fixing any penalty. The provisions of Articles 97 and 98 of this Chapter shall apply to a prisoner of war whilst in confinement awaiting trial. Art 104. In any case in which the Detaining Power has decided to institute judicial proceedings against a prisoner of war, it shall notify the Protecting Power as soon as possible

26


and at least three weeks before the opening of the trial. This period of three weeks shall run as from the day on which such notification reaches the Protecting Power at the address previously indicated by the latter to the Detaining Power. The said notification shall contain the following information: (1) Surname and first names of the prisoner of war, his rank, his army, regimental, personal or serial number, his date of birth, and his profession or trade, if any; (2) Place of internment or confinement; (3) Specification of the charge or charges on which the prisoner of war is to be arraigned, giving the legal provisions applicable; (4) Designation of the court which will try the case, likewise the date and place fixed for the opening of the trial. The same communication shall be made by the Detaining Power to the prisoners' representative. If no evidence is submitted, at the opening of a trial, that the notification referred to above was received by the Protecting Power, by the prisoner of war and by the prisoners' representative concerned, at least three weeks before the opening of the trial, then the latter cannot take place and must be adjourned. Art 105. The prisoner of war shall be entitled to assistance by one of his prisoner comrades, to defence by a qualified advocate or counsel of his own choice, to the calling of witnesses and, if he deems necessary, to the services of a competent interpreter. He shall be advised of these rights by the Detaining Power in due time before the trial. Failing a choice by the prisoner of war, the Protecting Power shall find him an advocate or counsel, and shall have at least one week at its disposal for the purpose. The Detaining Power shall deliver to the said Power, on request, a list of persons qualified to present the defence. Failing a choice of an advocate or counsel by the prisoner of war or the Protecting Power, the Detaining Power shall appoint a competent advocate or counsel to conduct the defence. The advocate or counsel conducting the defence on behalf of the prisoner of war shall have at his disposal a period of two weeks at least before the opening of the trial, as well as the necessary facilities to prepare the defence of the accused. He may, in particular, freely visit the accused and interview him in private. He may also confer with any witnesses for the defence, including prisoners of war. He shall have the benefit of these facilities until the term of appeal or petition has expired. Particulars of the charge or charges on which the prisoner of war is to be arraigned, as well as the documents which are generally communicated to the accused by virtue of the laws in force in the armed forces of the Detaining Power, shall be communicated to the accused prisoner of war in a language which he understands, and in good time before the opening of the trial. The same communication in the same circumstances shall be made to the advocate or counsel conducting the defence on behalf of the prisoner of war. The representatives of the Protecting Power shall be entitled to attend the trial of the case, unless, exceptionally, this is held in camera in the interest of State security. In such a case the Detaining Power shall advise the Protecting Power accordingly. Art 106. Every prisoner of war shall have, in the same manner as the members of the armed forces of the Detaining Power, the right of appeal or petition from any sentence pronounced upon him, with a view to the quashing or revising of the sentence or the reopening of the trial.


27

He shall be fully informed of his right to appeal or petition and of the time limit within which he may do so. Art 107. Any judgment and sentence pronounced upon a prisoner of war shall be immediately reported to the Protecting Power in the form of a summary communication, which shall also indicate whether he has the right of appeal with a view to the quashing of the sentence or the reopening of the trial. This communication shall likewise be sent to the prisoners' representative concerned. It shall also be sent to the accused prisoner of war in a language he understands, if the sentence was not pronounced in his presence. The Detaining Power shall also immediately communicate to the Protecting Power the decision of the prisoner of war to use or to waive his right of appeal. Furthermore, if a prisoner of war is finally convicted or if a sentence pronounced on a prisoner of war in the first instance is a death sentence, the Detaining Power shall as soon as possible address to the Protecting Power a detailed communication containing: (1) the precise wording of the finding and sentence; (2) a summarized report of any preliminary investigation and of the trial, emphasizing in particular the elements of the prosecution and the defence; (3) notification, where applicable, of the establishment where the sentence will be served. The communications provided for in the foregoing sub-paragraphs shall be sent to the Protecting Power at the address previously made known to the Detaining Power. Art 108.Sentences pronounced on prisoners of war after a conviction has become duly enforceable, shall be served in the same establishments and under the same conditions as in the case of members of the armed forces of the Detaining Power. These conditions shall in all cases conform to the requirements of health and humanity. A woman prisoner of war on whom such a sentence has been pronounced shall be confined in separate quarters and shall be under the supervision of women. In any case, prisoners of war sentenced to a penalty depriving them of their liberty shall retain the benefit of the provisions of Articles 78 and 126 of the present Convention. Furthermore, they shall be entitled to receive and despatch correspondence, to receive at least one relief parcel monthly, to take regular exercise in the open air, to have the medical care required by their state of health, and the spiritual assistance they may desire. Penalties to which they may be subjected shall be in accordance with the provisions of Article 87, third paragraph.

28


Kamerbrief over verzoek inzake de juridische positie van gevangenen in Guantánamo Bay 1 november 2004

Zoals toegezegd in het Algemeen Overleg Evaluatie Vredesoperaties van 30 september jl. informeer ik u hierbij over de juridische aspecten van de positie van gevangenen in Guantánamo Bay. Sinds 2002 zitten ongeveer 600 gevangenen uit de oorlog in Afghanistan vast op de Amerikaanse basis Guantánamo Bay op Cuba. De Nederlandse regering, de Europese Unie en de Raad van Europa hebben nadrukkelijk uitgesproken dat de behandeling van de gevangenen dient te voldoen aan de normen van de Geneefse Conventies en andere relevante regels van het internationaal recht, en hebben hier ook meermalen op aangedrongen bij de Verenigde Staten, laatstelijk tijdens het reguliere EU-VS overleg op niveau van MRA. Op 28 juni jl. heeft het Amerikaanse Hooggerechtshof bepaald dat buitenlanders die worden vastgehouden op Guantánamo Bay een betekenisvolle gelegenheid moeten krijgen om hun detentie voor de Amerikaanse rechter aan te vechten. Dit geldt evenzeer voor Amerikaanse gevangenen die in de VS zelf worden vastgehouden in verband met vermeend terrorisme. Als een consequentie van deze uitspraak heeft de VS zogeheten “Combatant Status Review Panels” ingesteld om te beoordelen of de gevangenen in Guantánamo Bay juist gecategoriseerd zijn. Een dergelijke toetsing van de status van gedetineerden is verplicht onder de derde Geneefse Conventie, die vereist dat bij twijfel over de status (burger of krijgsgevangene) van een gedetineerde een competent tribunaal hierover oordeelt. De regering meent dat het instellen van deze “Combatant Status Review Panels” een positieve ontwikkeling is. De gevangenen krijgen hiermee de mogelijkheid om hun detentie aan te vechten. De regering is van mening dat de creatie door de VS van een derde categorie van personen (naast burgers en krijgsgevangenen), de zogeheten “unlawful combatants”, vanuit juridisch oogpunt onwenselijk is. Deze categorie “unlawful combatants” bestaat niet in het international humanitair recht. Hantering van deze kwalificatie introduceert derhalve onduidelijkheid over internationale rechtsnormen en handhaving daarvan. Indien gevangenen niet als krijgsgevangenen in de zin van de derde Geneefse Conventie kunnen worden beschouwd, dan moeten ze onder de vierde Geneefse Conventie als burgers worden behandeld. Daarbij lijkt het twijfelachtig of leden van de Talibaan gekwalificeerd kunnen worden als “unlawful combatants”, aangezien ook beargumenteerd zou kunnen worden dat zij optreden als leden van de krijgsmacht van een partij in het conflict. Dit impliceert dat zij de status van krijgsgevangenen behoren te hebben. De VS heeft 15 gevangenen in Guantánamo Bay aangewezen voor een rechtsproces door een militaire commissie voor oorlogsmisdrijven en gerelateerd misdrijven. Op 23 augustus jl. is de VS begonnen met rechtzaken tegen vier gevangenen uit respectievelijk Jemen, Afghanistan, Soedan en Australië. De VS heeft beoogd te voorzien in een eerlijke en volledige rechtsgang, daarbij tegelijkertijd de eigen nationale veiligheid beschermend. Onder publieke en buitenlandse druk heeft de VS de oorspronkelijk procedures enigszins aangepast om te bereiken dat mensenrechtennormen worden nageleefd. Niettemin lijken de zittingen niet op 'gewone' rechtzaken. Punten van zorg zijn o.a. het feit dat gesprekken tussen verdachten en hun advocaten


29

mogen worden afgeluisterd en verschonend bewijs geheim kan worden gehouden als de aanklager daarom vraagt. Het aanpassen van de procedure door de VS getuigt mijns inziens van het besef dat de aandacht van de internationale gemeenschap terecht gericht is op de kwaliteit van de procedure. Ook hier geldt dat het mij in dit stadium niet aangewezen lijkt om een nader oordeel over deze procedure te vellen. De regering heeft in het verleden bij verschillende gelegenheden aandacht gevraagd voor de positie van de gevangenen in Guantánamo Bay. Hierover berichtte ik u eerder onder andere in antwoord op vragen van het lid Koenders, meest recentelijk op 1 september jl. Ik zal de ontwikkelingen ook de komende tijd nauwkeurig blijven volgen. De Minister van Buitenlandse Zaken, Dr. B.R. Bot

30


Kamerbrief Inzet Nederlandse speciale eenheden in operatie Enduring Freedom 25 februari 2005 Hierbij stellen wij u op de hoogte van het besluit van de regering om een taakgroep met "Special Forces" (SF) van ongeveer 165 militairen en een helikopterdetachement van ongeveer 85 militairen ter beschikking te stellen voor operatie Enduring Freedom in Afghanistan. De kern van de SF-taakgroep zal worden geleverd door het Korps Commandotroepen aangevuld met elementen van de speciale eenheden van het Korps Mariniers. De bijdrage van het helikopterdetachement zal bestaan uit vier Chinook-transporthelikopters. Helikopters zijn van grote operationele waarde bij de inzet van speciale eenheden. De operatie Enduring Freedom, waaraan een coalitie van de Verenigde Staten met verschillende andere landen deelneemt, is van onverminderd groot belang in de strijd tegen het internationale terrorisme. Bovendien is de operatie Enduring Freedom onmisbaar bij het streven van de internationale gemeenschap om de stabiliteit van Afghanistan te bevorderen. Afghanistan mag nooit meer een vrijplaats vormen voor terreurnetwerken als Al Qa’ida. De operatie Enduring Freedom is in Afghanistan gescheiden van de Navo-geleide veiligheidsmacht ISAF waaraan Nederland thans deelneemt met een 'Provincial Reconstruction Team' en tot 31 maart 2005 met Apache-gevechtshelikopters. De Kamer is op 9 februari jl. per brief geïnformeerd (Kamerstuk 27 925 nr. 158) over een onderzoek naar de wenselijkheid en mogelijkheid van een bijdrage aan ISAF met F-16 gevechtsvliegtuigen. Heden heeft de regering een besluit genomen over deze bijdrage. Hierover wordt u separaat per brief geïnformeerd. ISAF is actief in Kabul en in de directe omgeving daarvan, alsmede in de noordelijke provincies en binnen afzienbare tijd in de westelijke provincies. Het is de intentie van de Navo om, als de veiligheidssituatie dat toelaat, ISAF gefaseerd in de overige delen van Afghanistan te ontplooien en gebieden van de operatie Enduring Freedom over te nemen. De operatie Enduring Freedom draagt bij aan het scheppen van de voorwaarden daarvoor. Het mandaat voor de operatie Enduring Freedom is gebaseerd op artikel 51 van het VNHandvest. Op 12 september 2001 heeft de VN-Veiligheidsraad met resolutie 1368 een oproep gedaan het terrorisme te bestrijden. Het afgelopen jaar bevestigde de VN-Veiligheidsraad in diverse resoluties (resolutie 1526 van 30 januari 2004, resolutie 1563 van 17 september 2004 en resolutie 1566 van 8 oktober 2004) het belang van de strijd tegen het terrorisme. De Verenigde Staten hebben Nederland verzocht met SF een bijdrage aan de operatie Enduring Freedom te leveren. U bent over dit verzoek per brief geïnformeerd op 19 november 2003 (Kamerstuk 27 925 nr. 105). Dit verzoek is recent schriftelijk door de Verenigde Staten bevestigd. Bij het nemen van dit besluit heeft de regering de procedure voor Speciale Operaties gevolgd, zoals die is beschreven in de brief aan de Kamer van 23 augustus 2000 (Kamerstuk 26 800 X nr. 46). Nederland heeft eerder militaire bijdragen geleverd aan de operatie Enduring Freedom. Zo zijn onder meer van 1 oktober 2002 tot 1 oktober 2003 F-16 gevechtsvliegtuigen ingezet boven Afghanistan. In die periode hebben deze gevechtsvliegtuigen diverse malen wapens ingezet ter ondersteuning van grondtroepen van de coalitie. Recent nam een fregat van de Koninklijke Marine voor een periode van drie maanden deel aan deze operatie in de wateren rondom het Arabisch schiereiland.


31

De opdracht van de SF-taakgroep zal vooral zijn gericht op het uitvoeren van verkenningen en het vergaren van inlichtingen. Ook kunnen zij voor gevechtsacties worden ingezet. De duur van deze uitzending zal een jaar bedragen, gerekend vanaf het begin van de inzet. De veiligheidssituatie in veel van de provincies waar de operatie Enduring Freedom actief is, is nog steeds slecht. Zolang de "Opposing Militant Forces" (OMF), waartoe worden gerekend de Taliban, het Al Qa´ida-netwerk en de Hezb-i Islami (Gulbuddin) (HiG), erin blijven slagen om de situatie in de Pashtun-gebieden te destabiliseren en daarmee een onveilige situatie te creëren waarin hulporganisaties en de VN hun werk niet kunnen doen, slagen zij deels in hun opzet om het stabiliseringsproces te verstoren. Naast de activiteiten van de OMF zorgen de interne strijd tussen lokale machthebbers en de criminaliteit, vooral in relatie tot drugshandel, voor een bedreiging van de stabiliteit. De inzet van eenheden voor Speciale Operaties brengt uiteraard risico’s met zich mee. De regering acht deze risico’s verantwoord gezien het belang van de operatie Enduring Freedom en gezien de specifieke training van de militairen van het Korps Commandotroepen en van het Korps Mariniers. Verder zijn er met de coalitie duidelijke afspraken gemaakt over de inlichtingenvoorziening, medische voorzieningen, extractiemogelijkheden en eventuele luchtsteun. Nederland hanteert bij deze operatie nationale 'Rules of Engagement' (RoE´s) die overeenkomstig het internationale en het Nederlands recht zijn vastgesteld. Voor deze operatie zal een Nederlandse officier bij het coalitiehoofdkwartier voor Speciale Operaties in Afghanistan worden geplaatst van waaruit deze operaties worden geleid. Daar zal hij er op toezien dat de Nederlandse taakgroep overeenkomstig de afspraken wordt ingezet. Deze officier beschikt over de bevoegdheid om namens de chef Defensiestaf te allen tijde een veto over de inzet van de Nederlandse eenheden uit te spreken. De additionele uitgaven voor de inzet van de Nederlandse taakgroep voor een periode van een jaar worden geraamd op 30 miljoen euro. De betrokken additionele uitgaven komen ten laste van de structurele voorziening voor additionele uitgaven op de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). Over de precieze aard en de plaats van de inzet van de Nederlandse taakgroep worden, gezien de operationele noodzaak tot strikte geheimhouding, geen publieke mededelingen gedaan. De regering is bereid het parlement op een nader overeen te komen wijze vertrouwelijk te informeren over deze inzet. De regering gaat er daarbij van uit dat van de kant van het parlement een mate van vertrouwelijkheid wordt gegarandeerd die vergelijkbaar is met de wijze waarop in de Tweede Kamer de Commissie voor Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten omgaat met de informatie die zij krijgt op haar werkterrein. DE MINISTER VAN DEFENSIE & DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

32


Kamerbrief Operatie Enduring Freedom: recht op zelfverdediging 10 maart 2005 Zoals in de brief van 25 februari aan de Tweede Kamer is aangegeven, vindt de inzet van Special Forces waartoe door de regering is besloten plaats in het kader van operatie Enduring Freedom, gebaseerd op artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties. Graag voldoe ik in deze brief aan het verzoek om nadere explicitering van deze rechtsbasis, als toegezegd in het debat van 8 maart 2005. Voor de goede orde bevestig ik de intentie van de regering, zoals uitgesproken tijdens het debat van 8 maart jl., om bij uitzendingen in het kader van de Operatie Enduring Freedom zoveel mogelijk in de geest van artikel 100 Grondwet te handelen. De terroristische aanslagen in de Verenigde Staten van 11 september 2001 worden door de internationale gemeenschap beschouwd als een gewapende aanval waartegen de VS het recht op zelfverdediging toekomt zoals neergelegd in artikel 51 van het VN-Handvest. De VNVeiligheidsraad heeft dit inherente recht op 12 september 2001 in resolutie 1368 bevestigd. Het besluit van de Noord-Atlantische Raad van 12 september 2001 om artikel 5 van het Verdrag van Washington van toepassing te verklaren, vloeit eveneens voort uit artikel 51 van het VN-Handvest, en laat zien dat alle NAVO-lidstaten de aanslagen op 11 september 2001 zien als een geval dat een beroep op zelfverdediging mogelijk maakt. Conform dit artikel 51 hebben de VS op 7 oktober 2001 aan de Veiligheidsraad gemeld welke tegenmaatregelen zij ondernamen: op die dag begonnen de militaire acties in Afghanistan tegen het Taliban-regime. Onder leiding van de VS werd een brede coalitie gevormd om op collectieve wijze uitvoering te geven aan het recht op zelfverdediging. Andere landen die in het kader van het in artikel 51 erkende recht op collectieve zelfverdediging deelnemen aan deze coalitie hebben evenals de VS hierover gerapporteerd aan de Veiligheidsraad. Nederland heeft dit gedaan op 6 december 2001. Deze internationale coalitie, waarvan ook Nederland deel uitmaakt, is verwikkeld in een gewapend conflict. De gevechtshandelingen zijn niet gericht tegen Afghanistan of de bevolking van Afghanistan, maar tegen de groeperingen die verantwoordelijk zijn voor, of medeplichtig aan, de aanslagen van 11 september 2001: Al Qa’ida en de Taliban. De Nederlandse militaire bijdrage aan de operatie Enduring Freedom is een direct gevolg van de aanslagen op de Verenigde Staten, en gekoppeld aan de strijd tegen Al Qa'ida en de Taliban. Het in artikel 51 van het VN-Handvest neergelegde recht op individuele of collectieve zelfverdediging bevat enkele criteria waaraan moet worden voldaan door staten die dit recht inroepen. Ten eerste moet sprake zijn van een gewapende aanval. Hiervan was sprake in het geval van de terroristische aanslagen op 11 september, zoals ook is erkend in resolutie 1368. Ten tweede bepaalt artikel 51 dat het recht op zelfverdediging ophoudt te bestaan zodra de Veiligheidsraad de noodzakelijke maatregelen heeft genomen ter handhaving van de internationale vrede en veiligheid. Weliswaar heeft de Veiligheidsraad een aantal maatregelen genomen betreffende Afghanistan, in het bijzonder de besluiten betreffende de International Security Assistance Force for Afghanistan (ISAF), maar deze maatregelen gaan niet zover dat zij het recht op zelfverdediging in dit geval doen ophouden te bestaan. Het mandaat van ISAF strekt zich immers niet primair uit tot het optreden tegen de groeperingen die verantwoordelijk zijn voor, of medeplichtig aan, de aanslagen van 11 september 2001. Ten derde kent artikel 51 het procedurele vereiste dat de maatregelen die door de lidstaten zijn genomen bij de uitoefening van het zelfverdedigingsrecht 

onverwijld ter kennis van de Veiligheidsraad moeten worden gebracht, en



op geen enkele wijze de bevoegdheid en de verantwoordelijkheid van de Veiligheidsraad


33

ingevolge het Handvest aantasten om te allen tijde die maatregelen te nemen die de Raad noodzakelijk oordeelt voor de handhaving of het herstel van de internationale vrede en veiligheid. Ook aan dit criterium is voldaan. Door Nederland is aan de Veiligheidsraad gerapporteerd, en de genomen maatregelen hebben de bevoegdheid en verantwoordelijkheid van de Veiligheidsraad onaangetast gelaten. Niet alleen heeft de Veiligheidsraad expliciet het recht op zelfverdediging erkend in de daags na de terroristische aanslagen in de VS aangenomen resolutie 1368; ook is in de relevante resoluties betreffende ISAF aandacht gegeven aan de relatie tussen de in Afghanistan plaatsvindende zelfverdedigingsoperaties en ISAF. Zo bevestigt resolutie 1563 (2004) expliciet resolutie 1368 en verzoekt zij ISAF voort te gaan met close consultations met, onder meer, de Enduring Freedom coalitie. Naast de in artikel 51 genoemde criteria is algemeen erkend dat zelfverdedigingsacties op grond van internationaal gewoonterecht moeten voldoen aan de eisen van noodzakelijkheid en proportionaliteit. De eis van noodzakelijkheid komt er, kort gezegd, op neer dat de uit te voeren acties noodzakelijk moeten zijn om de in artikel 51 genoemde gewapende aanval af te slaan. De eis van proportionaliteit betekent dat de uit te voeren acties naar aard, omvang en intensiteit in verhouding dienen te staan tot deze aanval. Aan deze eisen wordt in dit geval voldaan. De ter beschikking gestelde Special Forces zijn als onderdeel van operatie Enduring Freedom noodzakelijk bij het optreden tegen de groeperingen die verantwoordelijk zijn voor, of medeplichtig aan, de aanslagen van 11 september 2001, en zijn maatregelen die in redelijke verhouding staan tot de noodzaak deze groeperingen te bestrijden. De hierboven aangegeven criteria dienen ook ter vaststelling van het moment waarop niet langer een beroep op het zelfverdedigingsrecht mag worden gedaan. Thans is dit moment nog niet bereikt. Ook de Afghaanse president Karzai heeft in zijn inaugurele rede op 7 december 2004 aangegeven dat de strijd tegen het terrorisme in Afghanistan nog niet ten einde is, en dat de behoefte aan internationale inzet daarbij vooralsnog blijft bestaan. De conclusie dient derhalve te worden getrokken dat het op basis van de gewapende aanval op de VS van 11 september 2001 conform artikel 51 van het VN-Handvest ontstane recht op zelfverdediging zal blijven bestaan zolang 1. er sprake is van een reële dreiging van voortgezette of hernieuwde grensoverschrijdende gewapende aanvallen vanuit bases van Al Qa’ida en de Taliban in Afghanistan 2. er geen redelijke alternatieve middelen/mogelijkheden bestaan om deze dreiging adequaat weerstand te bieden (vereiste van noodzakelijkheid) 3. er met gerichte en qua aard, omvang en intensiteit gepaste middelen wordt opgetreden (eis van proportionaliteit), en 4. de Veiligheidsraad niet besloten heeft zelf maatregelen te nemen tot handhaving van de internationale vrede en veiligheid. Uiteraard zal de regering bij de Nederlandse deelname aan acties in Afghanistan in het kader van operatie Enduring Freedom genoemde voorwaarden voor een legitieme uitoefening van het zelfverdedigingsrecht voortdurend in het oog houden. De Minister van Buitenlandse Zaken, Dr. B.R. Bot

34


Juridisch kader voor Special Forces Afghanistan 22 april 2005 De Special Forces die in Afghanistan gaan opereren, zullen voor de duur van hun verblijf daar vallen onder artikel 71 uit het Wetboek van Militair Strafrecht (WMSr). Concreet betekent dit dat voor de periode van inzet een verklaring wordt afgegeven dat een ‘tijd van oorlog’ van kracht is. Daarmee treedt artikel 38 WMSr in werking, dat een strafuitsluitingsgrond aan de betrokken militairen biedt voor het verrichten van oorlogshandelingen, zolang die vallen binnen de gegeven bevoegdheden en zolang ze het oorlogsrecht niet schenden. Met deze maatregel wordt een helder juridisch kader geschapen voor de inzet van de Special Forces in Afghanistan. Uiteraard is er geen sprake van straffeloosheid. Wanneer het Openbaar Ministerie meent dat aan de genoemde voorwaarden niet is voldaan, kan vervolging alsnog plaatsvinden. Toepassing van artikel 71 heeft overigens tot gevolg dat de maximale strafmaat voor een aantal misdrijven aanmerkelijk wordt verhoogd. De praktische gevolgen hiervan zullen naar verwachting echter beperkt zijn.

Toepassing art. 71 WMSr Op 25 februari jl. bent u per brief (Kamerstuk 27 925 nr. 159) geïnformeerd over het regeringsbesluit een taakgroep met "Special Forces" (SF) ter beschikking te stellen voor de operatie Enduring Freedom in Afghanistan. De taken van de SF-taakgroep bestaan in hoofdzaak uit het uitvoeren van verkenningen en het vergaren van inlichtingen. Tevens kan de taakgroep voor offensieve gevechtsacties worden ingezet. Zoals uiteengezet tijdens het algemeen overleg van 10 maart jl. (Kamerstuk 27 925 nr. 167), is tijdens de voorbereiding van deze inzet uitgebreid en vruchtbaar overleg gevoerd met het Openbaar Ministerie (OM). Nadere gedachtewisselingen tussen het ministerie van Defensie met het OM hebben echter aan beide kanten geleid tot het inzicht dat het wenselijk is te bezien of voor de SF-taakgroep, op grond van art. 71 Wetboek Militair Strafrecht (WMSr), een verklaring moet worden afgegeven dat een "tijd van oorlog" van kracht is voor de periode van de inzet. Alles afwegende ben ik tot de conclusie gekomen dat hiertoe inderdaad aanleiding bestaat. Een toepassing van Art. 71 WMSr heeft niet tot gevolg dat het Koninkrijk in oorlog wordt verklaard. Een in-oorlog-verklaring, zoals geregeld in artikel 96 Grondwet, is niet aan de orde bij de Nederlandse bijdrage aan de operatie Enduring Freedom. Wel is de internationale coalitie van de operatie Enduring Freedom waarvan Nederland deel uitmaakt, betrokken bij een gewapend conflict. De gevechtshandelingen van de coalitie zijn gericht tegen de groeperingen die verantwoordelijk zijn voor, of medeplichtig aan, de aanslagen van 11 september 2001, te weten de Taliban en Al Qa’ida. De regering is hier eerder op ingegaan in de Kamerbrieven van 20 september 2004 (Kamerstuk 27 925 nr. 146) en 10 maart 2005 (Kamerstuk 27 925 nr. 166). Artikel 71 WMSr wordt van toepassing verklaard op de gevechtshandelingen van de SF-taakgroep, ontplooid in Afghanistan in het kader van de operatie Enduring Freedom. Een verklaring dat art. 71 WMSr van kracht is voor een bepaald deel van de krijgsmacht voor een bepaalde periode, heeft een aantal gevolgen. De belangrijkste daarvan is dat voor de betrokken militairen art. 38 WMSr van kracht wordt. Artikel 38 WMSr biedt een strafuitsluitingsgrond aan militairen in "tijd van oorlog" voor het verrichten van oorlogshandelingen, mits die vallen binnen de aan de militair gegeven bevoegdheden en mits het


35

humanitair oorlogsrecht niet wordt geschonden. Hiermee wordt aan deze militairen een grotere mate van zekerheid geboden. Uiteraard is er geen sprake van straffeloosheid. Indien het OM van oordeel is dat aan de genoemde voorwaarden niet wordt voldaan, kan vervolging alsnog plaatsvinden. Naar mijn oordeel hebben de militairen van de SF-taakgroep recht op duidelijkheid omtrent hun positie. Ik heb daarom besloten art. 71 WMSr van toepassing te verklaren op de SFtaakgroep in Afghanistan, en de commandant van de SF-taakgroep opdracht gegeven de onder hem staande militairen ervan op de hoogte te stellen dat voor de SF-taakgroep voor de duur van de inzet de "tijd van oorlog" aanwezig is. Dit is in overeenstemming met de relevante regelgeving. Art. 71 WMSr is in de recente geschiedenis niet toegepast. Bij de gevallen dat er in de afgelopen jaren door de Nederlandse krijgsmacht in coalitie- of bondgenootschappelijk verband gevechtshandelingen zijn uitgevoerd, was daar ook geen aanleiding toe. Bij inzet op grond van een of meer VN-resoluties - zoals de inzet in Bosnië, voor ISAF in Afghanistan, voor SFIR in Irak, maar ook in Kosovo in 1999 – was er geen sprake van een gewapend conflict. Bij de Kosovo-crisis dient te worden aangetekend dat dit na afloop wel is erkend als gewapend conflict. Tijdens de Kosovo-crisis echter was er geen aanleiding een verklaring op grond van artikel 71 WMSr af te geven. Bij de eerdere inzet in het kader van de operatie Enduring Freedom heeft geen inzet van wapens plaatsgevonden door de fregatten, de onderzeeboot en de maritieme patrouillevliegtuigen en was dit ook niet voorzien. In deze gevallen is dan ook niet overwogen een verklaring op grond van art. 71 WMSr af te geven. De F-16 gevechtsvliegtuigen hebben wel wapens gebruikt, maar dit was uitsluitend als ‘Close Air Support’ op verzoek van grondtroepen van de coalitie waarbij sprake was van reactief handelen. Dit, in combinatie met het feit dat de inzet van de F-16 gevechtsvliegtuigen met veel waarborgen en uitgebreide controleprocedures was omgeven, maakte een artikel 71-verklaring destijds overbodig. Naast het bovenomschreven van kracht worden van art. 38 WMSr, heeft toepassing van art. 71 WMSr nog andere gevolgen voor de rechtspositie van de militair. Zo wordt de maximale strafmaat voor een aantal misdrijven aanmerkelijk verhoogd. De praktische gevolgen hiervan zullen naar verwachting zeer beperkt zijn aangezien in de praktijk vrijwel nooit de maximumstraf is geëist. Verder kunnen militairen in "tijd van oorlog" geen ontslag nemen. Daarbij merk ik op dat de maximale uitzendtermijn van de SF-militairen, waarin de "tijd van oorlog" op een individuele militair van toepassing is, vier maanden bedraagt. Het begrip "oorlog" is in het volkenrecht in onbruik geraakt. In de afgelopen decennia zijn er geen formele oorlogsverklaringen meer geweest. In toenemende mate wordt in plaats van het begrip "oorlog" het begrip "gewapend conflict" gebruikt. Op 29 november 2000 heeft de staatssecretaris van Defensie, in antwoord op schriftelijke vragen van de leden Van den Doel en Niederer, aangekondigd dat zou worden bezien of in het Wetboek van Militair Strafrecht het begrip "tijd van oorlog" diende te worden uitgebreid met het begrip "tijd van gewapend conflict" (Aanhangsel bij de Handelingen 2000-2001, nr. 325). Ik kan u mededelen dat een dergelijke wetswijziging sinds enige tijd wordt voorbereid. Bij het ministerie van Justitie is een meerdere wetten omvattende Rijksreparatiewet in voorbereiding. Deze wet bevat een groot aantal bepalingen, die grotere en kleinere onvolkomenheden herstellen die in loop der tijd in de wetgeving zijn geslopen. In het kader van deze Rijksreparatiewet zal worden voorgesteld, de terminologie "tijd van oorlog" in onder meer het Wetboek van Militair Strafrecht aan te passen aan de huidige tijd. Met het van kracht worden van deze wetswijziging zal een aparte verklaring op grond van artikel 71 WMSr voortaan niet meer nodig zijn bij inzet in een gewapend conflict.

36


Kamerbrief Stabilisering van Afghanistan en de strijd tegen het internationale terrorisme 3 juni 2005 (...) Met de beëindiging van de inzet van Hr. Ms. Tjerk Hiddes kwam in januari 2005 een voorlopig einde aan de Nederlandse bijdrage aan de operatie Enduring Freedom. Een nieuwe bijdrage heeft echter steeds tot de mogelijkheden behoord en Nederland heeft daartoe de plaatsing van een liaisonofficier in het maritieme hoofdkwartier van Enduring Freedom te Bahrein in 2005 voortgezet. Onlangs heeft bij het Amerikaanse Central Command in Tampa (Florida), dat het commando voert over de gehele operatie Enduring Freedom, een internationale conferentie plaatsgevonden waar de behoeften aan en de beschikbaarheid van maritieme eenheden voor de operatie Enduring Freedom zijn geïnventariseerd. Daaruit bleek dat er een tekort bestaat aan fregatten, bevoorradingsschepen en onderzeeboten. Tevens bleek er een behoefte zijn aan coalitielanden die bereid zijn het commando te voeren over taakgroep 150 (CTF-150). In de afgelopen jaren hebben andere landen dan de VS steeds het commando over CTF-150 op zich genomen. CTF-150 bestrijkt de wateren rond het Arabisch schiereiland met uitzondering van het noorden van de Perzische Golf. Gezien het Amerikaanse verzoek tot het leveren van een bijdrage heeft de regering besloten van medio december 2005 tot eind april 2006 een LCF met commandostaf, een bevoorradingsschip en een onderzeeboot ter beschikking te stellen in de regio rond het Arabisch schiereiland. De commandostaf voert vanaf zee het bevel over de fregatten van de coalitie in taakgroep 150. Met dit commando wordt het concept van het nieuwe LCF met commandostaf voor het eerst operationeel ingezet, waarbij gebruik wordt gemaakt van de opgedane ervaringen tijdens eerdere Nederlandse deelnames aan de operatie Enduring Freedom. Het LCF, de Hr. Ms. Zeven Provinciën, wordt uitgerust met een Lynx helikopter en een ‘boardingteam’. Over het stationeren van één of meer helikopters van coalitielanden aan boord van het bevoorradingsschip Hr. Ms. Amsterdam zullen nog afspraken worden gemaakt. Tevens is Hr. Ms. Amsterdam geschikt voor het uitvoeren van ‘boardings’. De onderzeeboot Hr. Ms. Bruinvis is beschikbaar voor waarnemings- en inlichtingentaken en ondersteunt de Nederlandse en overige eenheden van de coalitie.

Taken en wijze van optreden In algemene zin geldt dat de taken en bevoegdheden, waaronder de geheime 'Rules of Engagement', van de Nederlandse eenheden dezelfde zullen zijn als bij de eerdere inzet voor de operatie Enduring Freedom. Het gaat hierbij om het uitvoeren van waarnemingen en inlichtingenverzameling, teneinde eventuele verplaatsingen van terroristische groeperingen en de smokkel van goederen, waaronder wapens en drugs, te signaleren. Gebleken is dat er een verband bestaat tussen de smokkel van goederen en de financiering van terroristische groeperingen. Het onderscheppen van deze smokkel krijgt een hoge prioriteit. Het fregat kan tevens worden ingezet voor escorte- en beveiligingstaken. De voornaamste taak van het bevoorradingsschip is het op zee bevoorraden van coalitie-eenheden met diverse brandstoffen en goederen.


37

Verder zullen de commandanten van het fregat en het bevoorradingsschip ‘boardings’ kunnen uitvoeren indien de gezagvoerder van het te onderzoeken schip zich daar niet tegen verzet. Bij deze ‘boardings’ kunnen, indien dit noodzakelijk wordt geacht, enkele militairen van het Korps mariniers assisteren ter beveiliging. De ‘boardingteams’ krijgen tevens de beschikking over tolken die deels door Pakistan, deels door het hoofdkwartier te Bahrein en deels door Nederland zullen worden geleverd. Indien aan boord verdachte goederen of personen worden aangetroffen, gaat het Nederlandse personeel van boord en worden Amerikaanse eenheden op de hoogte gesteld. In alle gevallen worden verdachte goederen of personen niet aan boord van Nederlandse schepen genomen. Eenheden onder Nederlands commando dienen zich te houden aan het internationale recht waaronder de Conventies van Genève. Over de juridische achtergronden van deze werkwijze bent u op 28 maart 2002 (Kamerstuk 27 925 nr. 53) en op 20 september 2004 (Kamerstuk 27 925 nr. 146) per brief geïnformeerd.

Bevelsstructuur Het maritieme deel van de operatie Enduring Freedom staat onder leiding van het Amerikaanse Central Command in Tampa (Florida) die de feitelijke leiding heeft gedelegeerd aan de ‘Coalition Forces Maritime Component Commander’ (CFMCC) te Bahrein. Alle taakgroepen worden door deze commandant aangestuurd. De Nederlandse eenheden worden ter beschikking gesteld van CFMCC (‘operational control‘) en door hem ingedeeld in de diverse taakgroepen, waaronder CTF-150. Nederland behoudt altijd ‘full command’ over alle uitgezonden militairen en middelen. Nederland stationeert een Nederlandse verbindingsofficier bij het commando te Bahrein in de functie van ‘Senior National Representative” (SNR). Deze functionaris bewaakt namens de CDS het Nederlandse mandaat en vervult daarmee de functie van ‘Red Card Holder’ ten aanzien van de inzet van de Nederlandse eenheden. De SNR staat te allen tijde in directe verbinding met de CDS. De Nederlandse commandant van CTF-150 voert het bevel over de onder hem geplaatste fregatten van de coalitie landen (‘tactical control’). De samenstelling van dit verband is wisselend maar bevat doorgaans eenheden van Frankrijk, het VK en Duitsland. Tijdens de Nederlandse commandoperiode zal ook een Pakistaans fregat deel uitmaken van het verband. De inzetmogelijkheden en juridische beperkingen van de fregatten zijn per deelnemend land vastgelegd in een inzetmatrix. Hierdoor heeft de Nederlandse commandant een helder en eenduidig beeld op welke wijze hij de aan hem toegewezen eenheden kan inzetten. Tevens heeft de in Bahrein geplaatste SNR inzicht in de inzetmatrix.

Inlichtingen Alle relevante informatie wordt sinds april van dit jaar samengebracht in een speciaal daarvoor opgerichte informatie-eenheid van de coalitie. Deze eenheid bevindt zich in het hoofdkwartier te Bahrein en maakt analyses van de terroristenstromen en de smokkel van goederen, waaronder wapens en drugs. De informatie wordt vervolgens gebruikt om de eenheden zo effectief mogelijk in te zetten en staat ter beschikking van de coalitielanden. Nederland bekleedt ter voorbereiding op de bijdrage aan operatie Enduring Freedom twee posities in deze informatieeenheid, waaronder die van plaatsvervangend directeur. De plaatsingen worden in ieder geval voortgezet tijdens de nieuwe bijdrage, waardoor Nederland ervan verzekerd is alle informatie te ontvangen.

38


Politieke aspecten De VS trachten de aan het operatiegebied grenzende staten meer te betrekken bij het maritieme deel van de operatie Enduring Freedom. Het doel hiervan is de betrokkenheid van deze landen bij de strijd tegen het terrorisme te vergroten, en middels samenwerking en uitbouw van de maritieme capaciteiten van deze landen langdurige stabiliteit in de regio te bevorderen. Een aantal coalitielanden onderzoekt in bilateraal verband de mogelijkheden voor intensievere samenwerking met kuststaten in de regio. Van de kuststaten levert Pakistan overigens al langere tijd een bijdrage met marineschepen aan de coalitie.

Mandaat De inzet voor de operatie Enduring Freedom is gebaseerd artikel 51 van het VN-handvest. In de brief van 10 maart jl. (Kamerstuk 27 925 nr. 166) is op de rechtsbasis van de operatie Enduring Freedom uitgebreid ingegaan.

Risico's Het strategisch zeer belangrijke Suez-kanaal in Egypte vormt de toegang tot het beoogde inzetgebied. Door het nemen van zeer strenge veiligheidsmaatregelen lijken de Egyptische autoriteiten de activiteiten van radicaal-islamitische groeperingen onder controle te hebben, waardoor een gerichte terroristische dreiging tegen westerse maritieme eenheden onwaarschijnlijk is. Door de gebrekkig ontwikkelde en functionerende overheden in de zuidelijke Rode Zee bestaan onder meer problemen bij de lucht- en waterverkeerscontrole. Daardoor fungeert dit gebied vaak als knooppunt van internationale mensensmokkel, wapen- en drugshandel en witwaspraktijken door criminele organisaties en radicaal-islamitische groeperingen. De autoriteiten trachten wel greep te krijgen op het scheepsverkeer vanuit de havens om te voorkomen dat extremisten het land verlaten dan wel betreden. In Jemen is sprake van een relatief stabiele politieke situatie. Niettemin zijn er een aantal factoren die een bedreiging kunnen vormen voor de interne stabiliteit van Jemen. Zo moet er nog steeds rekening worden gehouden met de aanwezigheid van radicale islamitische elementen, alsmede traditionele stamverbanden ten noorden van de hoofdstad Sanaa die veelal het centrale gezag niet erkennen. Aangezien vanuit deze religieus-radicale hoek in potentie een dreiging uitgaat, zoals de aanslagen in 2000 op het Amerikaanse marineschip 'USS Cole' en in 2002 op de Franse tanker 'Limburg' hebben aangetoond, gebruikt de Jemenitische overheid alle mogelijke middelen om haar greep op de situatie te verstevigen. Jemen neemt als bondgenoot van de Verenigde Staten actief deel aan de strijd tegen het internationale terrorisme. Van de reguliere strijdkrachten in de regio van de Rode Zee gaat momenteel geen militaire dreiging uit tegen westerse maritieme eenheden. Binnen de regio neemt de kustwachtsamenwerking toe en bij aan aantal gelegenheden is de wens geuit om die capaciteiten samen met de coalitie van de operatie Enduring Freedom verder op te bouwen. Van Oman en Pakistan gaat eveneens geen militaire dreiging uit tegen westerse maritieme eenheden. In verband met de situatie in Afghanistan en Irak hebben deze landen hun veiligheidsinspanningen ter bescherming van vitale belangen en aanwezige westerse militairen opgevoerd. Desondanks valt het mogelijke risico van terreuraanslagen op westerse marineschepen, in het bijzonder tijdens havenbezoeken, niet uit te sluiten.


39

De politieke situatie in de zes landen (Koeweit, Saudi-Arabië, Qatar, Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten en Oman) die zijn aangesloten bij de westers georiënteerde 'Gulf Cooperation Council' (GCC) is stabiel. Het politieke establishment in deze landen heeft sinds jaar en dag de touwtjes strak in handen en steunt actief de internationale coalitie in de strijd tegen het terrorisme. Niettemin bestaat er ook hier een terroristische dreiging tegen zowel de interne stabiliteit als tegen westerse doelen en maritieme eenheden in de regio, onder meer tijdens havenbezoeken. Iran stelt zich terughoudend op in de kwesties Afghanistan en Irak. Smokkel is een historisch en veel voorkomend fenomeen in delen van het inzetgebied. Deze smokkelhandel wordt al jaren door sommige overheden in de regio gedoogd. Mogelijk zijn bij deze activiteiten in sommige landen ook overheidsfunctionarissen betrokken. De armada van kleine bootjes kan ’s nachts in de Straat van Hormuz een gevaar opleveren voor de scheepvaart en bij een mogelijke passage naar de Perzische Golf een potentiële dreiging betekenen voor een passerend verband van marineschepen. Deze bootjes kunnen ook gebruikt worden voor terroristische aanslagen. Ook in kustwateren en havens opererende vaartuigen kunnen een reële dreiging vormen voor marineschepen in het hele inzetgebied. Net als tijdens de inzet van de Hr. Ms. Tjerk Hiddes zullen door de Nederlandse marineschepen zowel op zee als tijdens havenbezoeken afdoende beveiligingsmaatregelen worden genomen. (...)

40


Motie Bakker/Van Baalen over de Geneefse Conventies 15 april 2005 Naar aanleiding van het aannemen door de Kamer op 5 april jl. van de gewijzigde motieBakker/Van Baalen over de Geneefse Conventies (Kamerstuk 27 925 nr. 169) informeren wij u hierbij over de wijze waarop de regering aan deze motie uitvoering zal geven. Tijdens de recente gedachtewisselingen met de Kamer op 10 maart en op 17 maart jl. hebben wij toegezegd al het mogelijke te zullen doen om er bij de Amerikaanse regering op aan te dringen de Geneefse conventies toe te passen. Tevens zullen wij, zoals toegezegd, deze kwesties aanhangig maken bij bondgenoten. Met de VS zullen besprekingen worden gevoerd over deze problematiek, zoals gemeld in onder meer de brief van 28 februari jl. over de reis van de minister van Buitenlandse Zaken naar de VS (Kamerstuk 28 676 nr. 18) en tijdens de hogergenoemde gedachtewisselingen met de Kamer. Inmiddels hebben Nederlandse en Amerikaanse deskundigen elkaar ontmoet in Den Haag. Daarbij is afgesproken deze contacten te zullen voortzetten. Op zeer korte termijn zal de Mensenrechtenambassadeur met dit doel een bezoek brengen aan Washington. Over deze gesprekken zullen wij de Kamer op een geschikt moment verder inlichten. Overigens plaatsen wij een kanttekening bij de overweging van de motie inzake een veronderstelde, eventueel indirecte rol van Nederlandse troepen bij de arrestatie van personen. Wij merken hierbij op dat de regering om veiligheidsredenen geen informatie kan verschaffen over de handelwijze van de Nederlandse militairen van het Special Forces-detachement in Afghanistan. Wij laten dan ook de genoemde uitspraak over de indirecte rol van Nederlandse troepen voor rekening van de indieners van de motie. Tijdens het hogergenoemde algemeen overleg van 10 maart jl. heeft het lid Koenders gemeld dat Duitsland een regeling zou hebben getroffen voor het volgen van gevangenen. Navraag bij de Duitse regering heeft echter opgeleverd dat hiervan geen sprake is. Tijdens dit overleg heeft de minister van Defensie overigens gesteld een dergelijk systeem om meerdere redenen niet gewenst te achten. Los van het bovenstaande wijzen wij u erop dat, met betrekking tot het informeren van de Kamer, wij reeds in de brief van 25 februari jl. (Kamerstuk 27 925 nr. 159) hebben toegezegd de Kamer vertrouwelijk te zullen informeren over de inzet van de speciale eenheden in Afghanistan. Tijdens het hogergenoemde algemeen overleg van 10 maart jl. is dit nog eens bevestigd. Het vertrouwelijke karakter van de informatievoorziening vloeit voort uit de noodzaak waarborgen te verschaffen voor de veiligheid van de Nederlandse militairen en de effectiviteit van hun missie DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN & DE MINISTER VAN DEFENSIE


41

Behandeling gevangenen in Afghanistan en Guantánamo ondermijnt mensenrechten Memorandum Amnesty International aan Amerikaanse regering

Ondanks herhaalde uitspraken sinds 11 september vorig jaar dat de Amerikaanse regering zich verplicht voelt aan internationaal recht en standaarden, voegt zij niet de daad bij het woord waardoor het bij retoriek blijft, aldus Amnesty International. De organisatie publiceert vandaag, 15 april, een memorandum aan de Amerikaanse regering over zorgen die zij heeft over de gevangenen van de Verenigde Staten in Afghanistan en Guantánamo Bay. Volgens Amnesty International moet de Amerikaanse regering de garantie geven dat de manier waarop zij de gevangenen in Afghanistan en in Guantánamo Bay behandelt strookt met het internationaal recht en de internationale standaarden. ‘Dat is absoluut noodzakelijk wil gerechtigheid geschieden en als men de wet en de mensenrechten wil respecteren.’ Amnesty International vraagt nogmaals toegang tot de gevangenen in Camp X-Ray op Guantánamo Bay, die later deze maand overgebracht zullen worden naar een nieuwe faciliteit. Aan het eerste verzoek van de organisatie op 22 januari werd geen gehoor gegeven. Volgens het memorandum ontkennen de VS de internationaal erkende rechten van gevangenen die opgepakt zijn in Afghanistan en elders. Zo’n 300 van hen werden overgebracht naar Camp X-Ray op Guantánamo Bay. Amnesty International is onder andere bezorgd over het feit dat de Amerikaanse regering : 

mensen in wrede, bijna onmenselijke omstandigheden heeft overgebracht en vastgehouden, hen vernederend heeft behandeld en andere standaard minimum regels voor de behandeling van gevangenen schendt ;



de gevangenen verbiedt een advocaat te raadplegen, ook al ondervraagt ze hen voortdurend, wat tot vervolging kan leiden;



de gevangenen geen toegang geeft tot rechtbanken om de legaliteit van hun aanhouding aan te vechten;



weigert om alle informatie over de omstandigheden van vele van de arrestaties in Afghanistan, Pakistan of elders te geven ;



de bescherming van de mensenrechten ondermijnt wanneer ze mensen die buiten Afghanistan werden gevangengenomen, overgebracht heeft naar Guantánamo Bay. Zo werden bijvoorbeeld zes Algerijnen in Bosnië-Hercegovina opgepakt en overgebracht naar Camp X-Ray, wat een schending is van de Bosnische en internationale wet ;



de aanname van onschuld van de gevangenen op Guantánamo ondermijnt, door publiekelijk te verklaren dat ze schuldig zijn ;



dreigt over te gaan tot een tweederangs rechtssysteem door buitenlanders door militaire rechtbanken te laten berechten. Die uitvoerende lichamen zijn niet onomstotelijk onafhankelijk en kunnen bovendien de doodstraf uitspreken. Tegen een uitspraak is geen hoger beroep mogelijk voor een onpartijdige en onafhankelijke rechtbank;

42




steeds meer mensen voor onbepaalde tijd en zonder aanklacht of proces opsluit, dat ze na vrijspraak door een militaire rechtbank mensen gevangen houdt of gevangenen repatrieert zonder zich aan het principe van non-refoulement te houden;



niet kon aantonen dat ze een rechtvaardig en grondig onderzoek heeft ingesteld naar Amerikaanse soldaten die beschuldigd worden van schendingen van de mensenrechten van Afghaanse burgers in Afghanistan.

De Amerikaanse regering wil de gevangenen in Afghanistan of Guantánamo Bay de status van krijgsgevangene niet verlenen en weigert om zaken voor de daartoe bevoegde rechtbank te brengen, zoals de Conventie van Genève vereist. ‘De willekeur in toepassing van bepaalde zaken uit de Conventie van Genève door de VS is onacceptabel en getuigt niet van respect voor de fundamentele internationale standaarden van de mensenrechten’, aldus Amnesty International. Amnesty International doet in het memorandum vele aanbevelingen naar de Amerikaanse regering en zet daarnaast haar onderzoek naar zaken die erin worden behandeld voort. Amnesty International afdeling Nederland


43

Interview met Liesbeth Zegveld – Amnesty International Nederland Fenneken Veldkamp, Wordt Vervolgd, mei 2003

Hebben de strijdende partijen in Irak het oorlogsrecht gerespecteerd? Internationaal rechten strafrechtadvocate Liesbeth Zegveld wil een speciale commissie van experts de feiten laten achterhalen. We praten na een lange zittingsdag op de rechtbank. Als verdediger van vermeende terroristen uit Rotterdam en Eindhoven, verdacht van links met al-Qaïda, zei ze de avond tevoren nog op tv dat haar cliënten niet veel meer gedaan hebben dan een koran bij zich dragen. Liesbeth Zegveld (33) werkt op het kantoor van Britta Böhler (de advocaat van Volkert van der G.) en werd bekend als raadsvrouw van oud-diplomaat Mourik die de zaak tegen Jorge Zorreguieta aanspande. In 2000 won ze de Nederlandse Mensenrechtenprijs, een jaar later schreef ze samen met prof. Frits Kalshoven een handboek over oorlogsrecht. ‘De conventionele oorlog (in Irak) loopt weliswaar ten einde,’ zegt ze in het chique kantoor aan de Amsterdamse Keizersgracht, ‘maar wat nu aan chaos ontstaat, is zo nodig nog griezeliger. Na de eerste Golfoorlog was het neerslaan van opstanden door Saddam misschien nog erger dan de “gewone” oorlog. Chaos is voor het recht een ramp. Het oorlogsrecht kan het best uit de voeten met de situatie die we nu gedurende de eerste weken hebben gehad.’ Niet dat de Geneefse Conventies waarin het oorlogsrecht (of ‘humanitair’ recht) ligt vastgelegd, keurig zijn gerespecteerd; ook dit keer kwamen schendingen voor. ‘Evident, aan beide kanten. Ik denk dat we nog weinig weten van wat er precies is gebeurd, maar met die slag om de arm zou ik zeggen dat het niet afwijkt van normale conflicten, noch dat het dramatisch aan de ene of de andere kant is uitgeschoten. Hoe heeft de coalitie het er afgebracht? ‘Er zijn de nodige bommen gevallen op gebieden waar vooral burgers leven, waarbij je je kunt afvragen waar het militaire doel precies lag. En als er al een militair doel lag, kun je vraagtekens zetten bij de proportionaliteit: stond het aantal burgerdoden in verhouding tot het militaire doel? Daar zijn volgens mij nogal wat zogenaamde “fouten” gemaakt. Bovendien: wat is een militair doel? Dat is een hele moeilijke discussie. De doelen die je mag raken, zijn de doelen die een duidelijk “militair voordeel” opleveren in de strijd, die je een stap verder brengen in het winnen van de oorlog. De Amerikanen zeggen: economische doelen brengen ons een stap dichterbij, om een land in je macht te krijgen. Dus vallen ze fabrieken aan, economisch belangrijke steden en knooppunten, vliegvelden die puur voor burgerdoeleinden zijn bedoeld, olievoorzieningen. Ik zet daar vraagtekens bij.’ Ook het ondergraven van het moreel van de Irakese bevolking was volgens Zegveld vooropgezet deel van de Amerikaanse tactiek. ‘Een bom op een woonwijk kan ook een boodschap zijn: wij zijn hier de baas, geef die steun aan dat regime eens op. Ze rechtvaardigen die bom door te zeggen dat ze het moreel moeten breken om de oorlog te kunnen winnen. Volgens mij is ook dat niet conform de regels. Als je zegt dat burgerdoelen militaire doelen kunnen worden, hef je het onderscheid op waarbij het oorlogsrecht valt of staat.’ Niet dat Amerika consequent burgerdoelen heeft gebombardeerd, maar er ging nét iets te veel mis. ‘Je kunt niet militair en strategisch aan de top van de wereld staan en vervolgens zeggen: sorry, foutje. Dat kan een keer voorkomen, maar het is te vaak gebeurd om geloofwaardig te zijn.’ Aan de andere kant valt de Irakezen het plaatsen van militaire doelen in woonwijken te

44


verwijten. ‘Ook dat is in strijd met de regels. Wie het meest te verwijten valt, Amerikanen of Irakezen, hangt af van de omstandigheden én van de manier waarop het oorlogsrecht wordt geïnterpreteerd. Ik hoop, waarschijnlijk vergeefs, dat een internationaal tribunaal er aan te pas komt. Het recht is op dit punt op meerdere manieren uitlegbaar. We hebben niet meer regels nodig hoor, het zijn er al te veel. Maar ik denk dat we beter zouden weten welke normen gelden, als we achteraf een keer de exacte feiten te horen krijgen waarover vervolgens recht wordt gesproken. Er is zelden een instantie die daar een uitspraak over doet. Dan zouden we eens iets kunnen opbouwen waar we bij een volgende oorlog op kunnen terugvallen. Nu gaan we meteen door met de volgende oorlog en blijft het onduidelijk wat wanneer geldt. En trekt altijd de machtigste staat aan het langste eind.’ Ze wijst op de fact finding commission van vijftien onafhankelijke experts waarin de Geneefse Conventie in 1977 voorziet om vast te stellen wat er in een oorlog is gebeurd, door wie, waar en wanneer. ‘Maar die heeft nog nooit gewerkt, die kan alleen op verzoek van een van de ondertekenaars een onderzoek instellen, met toestemming van de oorlogvoerende partijen. Dat gebeurt dus niet. We gaan in mei met een aantal experts proberen de commissie nieuw leven in te blazen, en kijken of vanuit de slachtofferzijde klachten kunnen worden ingediend over het optreden van een van de partijen.’ Er zijn nog andere schendingen gepleegd aan Irakese zijde. Al op de derde dag van de oorlog werden beelden getoond van Amerikaanse krijgsgevangenen. Mag niet, riep Rumsfeld. ‘En terecht. Volgens de Geneefse Conventies mogen krijgsgevangenen niet worden blootgesteld aan public curiosity. Hun privacy moet beschermd worden. Maar het is niet de meest ernstige schending die ik me kan voorstellen. Er zijn trouwens ook beelden getoond van Irakese krijgsgevangenen, waarvan Amerikanen zeiden: dat was van achteren, die werden als groep getoond, onherkenbaar. Dat is niet helemaal waar, geloof ik.’ Een veel ernstiger schending vindt Zegveld het vermommen als burger door Irakese strijders. ‘Met een witte vlag komen aanlopen alsof je je wilt overgeven en vervolgens militair blijken te zijn, dat raakt de kern van het oorlogsrecht. Je moet je zodanig kunnen onderscheiden van burgers dat je op afstand herkenbaar bent, en je moet je wapens open dragen. Als het onderscheid tussen burger en militair wegvalt, heb je geen systeem meer en kan iedereen tegen iedereen vechten.’ Het verbaast haar evenmin dat Amerikaanse militairen civiele auto’s met kogels hebben doorzeefd. ‘Zelfverdediging, lijkt me. Als je weet dat er zelfmoordcommando’s actief zijn en er nadert een auto die niet reageert op waarschuwingsschoten, en je weet niet wie er inzit, dan heb je reden om aan te nemen dat het een militair doel is.’ De vraag is nu wat voor status de opgepakte ‘onofficiële’ Irakese strijders hebben, en wat hun rechten zijn als ze schendingen hebben gepleegd. Zullen ze als krijgsgevangenen worden beschouwd? Zegveld: ‘Je kunt twee kanten op. Of je ziet ze niet als strijders, dan maken ze dus geen aanspraak op de bescherming die officiële strijders in uniform genieten en die in oorlogstijd mogen doden. Of je zegt: het waren wel strijders, maar ze hebben zich niet aan de regels gehouden, en zijn dus strafbaar. Ikzelf vind dat ze hun positie als strijder hebben verloren en terugvallen naar de mindere bescherming als burger. Want je bent altijd ten minste burger, je kunt niet in een nietbestaande status zoals de gevangenen op Guantánamo Bay vervallen, dat is oorlogsrechtelijk echt nonsens. Maar ik krijg de indruk dat Amerika deze “illegalen” als krijgsgevangenen beschouwt, dus dan valt het mee.’


45

Hoe de krijgsgevangenen verder worden behandeld, blijft gissen, maar Zegveld is optimistisch. ‘Het Rode Kruis heeft toegang tot ze, althans, tot de duizenden Irakese gevangenen. Over de Amerikaanse militairen die nog worden vermist, weten we niets.’ Het eerste doel is van krijgsgevangenen informatie los te krijgen, maar in feite hoeft de gevangene alleen naam en registratienummer te geven. ‘Het oorlogsrecht staat niet toe dat de vijand je dwingt informatie te geven die je eigen land of troepen schaadt. Maar het is evident dat men dat wel wil.’ Sterker: het gebeurt ook. Bijvoorbeeld bij de vermeende terroristen in Afghanistan, door de CIA. Maar zij worden weer niet als krijgsgevangenen beschouwd. Bovendien zijn de methodes, die op martelen lijken, moeilijk te bewijzen. Neem stress and duress: mensen tergen door ze bloot te stellen aan hoge tonen of zonder licht in de cel of juist de hele nacht het licht aan. ‘Mag niet. Het Rode Kruis moet daarop toezien. Maar het Rode Kruis wil ook haar neutraliteit behouden waardoor ze vertrouwen geniet bij beide partijen. Daarom weegt ze altijd heel secuur af wanneer ze naar buiten treedt met informatie. En je kunt pas juridisch wat doen als je bewijs hebt dat het om misdrijven, ofwel grave breaches, gaat: ernstige lichamelijke of geestelijke mishandelingen, en dan nog hangt het van de omstandigheden af. Ik denk niet dat de Amerikanen die praktijken snel zullen herhalen.’ Al met al meent Zegveld dat het aantal schendingen elkaar in evenwicht houdt, en de oorlog misschien wel iets ‘schoner’ is geweest dan de eerste Golfoorlog, ook omdat het conflict zo kort was. Maar vergelijken blijft moeilijk: ‘Voor de eerste Golfoorlog bestond een andere rechtvaardiging: Irak was Koeweit binnengevallen, waarbij al slachtoffers waren gevallen.’ Het brengt Zegveld bij de kern van haar probleem met het oorlogsrecht. ‘Amerika gaat net zover tot ze het conflict wint en rekt daartoe het begrip van militaire noodzaak en militair doel op. De perceptie van Irakezen was: als we de regels volgen, verliezen we het conflict. Dus haalden ze die trucjes uit met verkleedpartijen. Mijn punt is: mag dat dan niet omdat de regels zeggen dat het niet mag, terwijl zij wel zijn aangevallen op een onrechtmatige wijze? Er ging immers geen Veiligheidsresolutie aan vooraf. Daar hoef je bij een tribunaal niet mee aan te komen want dan verwar je het ius in bello (het recht dat tijdens de oorlog geldt) met het ius ad bellum (het recht om oorlog te voeren). Dat technisch-juridische onderscheid moet wel gehandhaafd blijven. Maar in termen van rechtvaardigheid heeft het iets tegenstrijdigs. Ik vraag ik me af of het op den duur een werkbaar systeem is, al denk er nog verder over na.’ Amnesty International afdeling Nederland

46


"War" doesn’t justify Guantanamo Article by Gabor Rona, Legal Adviser at the ICRC’s Legal Division, as published in the Financial Times on 1 March 2004 Debate about the relationship between terrorist acts, counter-terrorist action and the law of armed conflict has generated more heat than light since the September 11 terrorist attacks on America in 2001. Much confusion stems from the misapplication of one word: “war”. William Taft, legal adviser to the US secretary of state, for example, recently asserted that in the fight against terrorism, a state of war is a given. He suggested, therefore, that those detained in the framework of this "war" by the US at Guantanamo Bay in Cuba fell under the law of armed conflict. But it is a stretch to suggest that recognition of America's right to defend itself against the perpetrators of the September 11 attacks amounts to acceptance of a "war paradigm" for everyone and everything considered terrorist. Simply put, suspected terrorists captured in connection with that which is truly armed conflict - the legal term for war - may be detained under the international law of armed conflict, also known as international humanitarian law. Otherwise, they are subject to other applicable laws, such as domestic and international criminal and human rights laws, which generally prohibit detention without charges and guarantee rights to counsel and fair trials. What, then, do we mean by "armed conflict"? The term is not directly defined in the Geneva Conventions, the internationally agreed rules of warfare, but is generally understood to involve the use of force between two or more states (international armed conflict) or a certain threshold of violence between a state and armed groups, or between armed groups within a state (non-international armed conflict). What does this mean in relation to terrorism? The official US view is that an international armed conflict is under way, spanning the world and pitting certain countries against terrorists. This conflict will end once terrorism is defeated. In the meantime, the laws of armed conflict prevail over the entire planet - meaning that, within limits, killing, destruction of property and detentions are permitted, all without the restraint of judicial intervention. In this world, instead of merely arresting a suspected terrorist on the street, the US, if it considered him an "enemy combatant", would be within its rights to shoot him. This theory wreaks havoc with a finely tuned and time-honoured balance between the law of armed conflict, human rights and criminal laws, and thus poses grave risks and consequences for human rights and security. The principle that in armed conflict people may be detained without recourse to lawyers and courts is being misapplied by the US. For example, there are two categories of detainees in Guantanamo for whom long-term detention without any judicial or administrative review is not permitted by international law. First are those lawfully captured in the post-September 11 international armed conflict in Afghanistan, which ended with the installation of the Karzai government in June 2002. To the extent that hostilities continue, they amount either to an internal armed conflict or to something less than armed conflict altogether. Either way, these detainees are entitled to an individualised procedure to challenge the basis of their detention. It is ironic that the US correctly claims a right under the laws of war to detain certain people for the duration of an armed conflict, but then shirks its obligation under the very same laws to provide them with a hearing. Second are those taken prisoner in far-flung places such as Zambia who are suspected of terrorist criminal activity, but beyond any connection with armed conflict, and are "rendered" into


47

US custody without legal process. To subject them to the rules of detention in war contradicts both the letter and spirit of international law. People who commit hostile acts against US interests may be criminals, but are not necessarily enemy combatants. Those who commit hostile acts in the context of armed conflict may be enemy combatants, but are not necessarily criminals. Only those who commit hostile acts in the context of armed conflict but are not regular soldiers, or "privileged" combatants, can properly be considered "unlawful" or "unprivileged" combatants. While they may be prosecuted for unlawful acts of belligerence, such people, despite US assertions to the contrary, may not be denied protections of the law of armed conflict and other applicable laws. These distinctions are not mere legal nuances. People's lives and the integrity of the rule of law hang in the balance. For this reason, the International Committee of the Red Cross has persistently asserted the obligation of the US to invoke procedures required by the Geneva Conventions to determine the status of detainees in Guantanamo and other locations, known or undisclosed. The US is proceeding with plans to subject prisoners to military commission trials, citing the Geneva Convention provision that prisoners of war be tried by military courts. How can it do so while maintaining that no detainees are entitled to PoW status? That aside, the US risks throwing into the military-trial pot people whose alleged crimes have no connection with armed conflict, as understood in international humanitarian law. Such people can and should face trial, but not by military courts. The law of armed conflict strikes a proper balance between the interests of state security and protection of people in times of armed conflict. Where terrorism and the battle against it amount to armed conflict, the law of armed conflict must be applied. But when aspects of the "war on terror" do not fit within the definition of armed conflict, it is in everyone's interest that domestic and international law is respected. The writer is legal adviser to the International Committee of the Red Cross in Geneva.

48


Afghanistan: Voor de troepen uit Elsevier, 30 november 2005 Tweede Kamer moet niet miezemuizen: Nieuwe Afghanistan-missie is in het belang van het Vrije Westen Eric Vrijsen Defensie-minister Henk Kamp (VVD) loopt 'letterlijk voor de troepen uit', zo klinkt het verwijtend in de Tweede Kamer. Het is een absurde beschuldiging. Regeren is vooruitzien en de bewindsman móet juist inspelen op de besluitvorming die komen gaat. Kamp heeft zich tot dusver niet keihard uitgesproken vóór een militaire missie in de gevaarlijke Afghaanse provincie Uruzgan. Zo behendig is hij wel. Hij is onlangs in het land geweest om zich daar te laten briefen door Amerikanen en Britten. Bij de NAVO-partners heeft hij verwachtingen gewekt. NAVO-topman Jaap de Hoop Scheffer maande het kabinet twee weken geleden al haast te maken met een beslissing. Premier Jan Peter Balkenende (CDA) vindt het echter te gevaarlijk. Maar het blijft onduidelijk of hij doelt op de militaire risico’s, dan wel op de politieke struikelblokken in de Tweede Kamer. CDA en VVD aarzelen, waardoor de PvdA feitelijk een veto kan uitspreken. Waarom heeft Nederland eigenlijk een leger? Om te zorgen voor de veiligheid van het grondgebied. Nederland wordt bedreigd door terroristen. Die bestrijd je hier ter plaatse. Maar ook in de brandhaarden van Centraal-Azië. Omgekeerd: als alle NAVO-landen zich terugtrekken uit Afghanistan, duurt het niet lang of het Vrije Westen loopt groot gevaar. Nederlandse deelname aan de internationale coalitie in Afghanistan is in het nationale belang. De Tweede Kamer moet ophouden met miezemuizerige opmerkingen over Kamp. Het goedkope anti-Amerikaanse sentiment staat een rationele afweging van risico’s, nut en noodzaak van een militaire operatie in Uruzgan in de weg. Het parlement zou ook eens voor de troepen moeten uitlopen.


49

Bot: Voldoende garanties missie Afghanistan Elsevier, donderdag 8 december 2005 Minister van Buitenlandse Zaken, Ben Bot (CDA), heeft 'voldoende aanvullende garanties' ontvangen van NAVO-landen en de Afghaanse autoriteiten om Nederlandse militairen naar Afghanistan te kunnen sturen. 'Zowel op het gebied van bescherming van Nederlandse troepen als de behandeling van Afghaanse gevangenen voel ik mij op mijn gemak om een defensiemissie in de Nederlandse regering te verdedigen,' zei de minister donderdagmiddag na een overleg met NAVO-collega's in Brussel.

Gevangenen In een overeenkomst met de Afghaanse autoriteiten staat dat gevangenen niet zullen worden gemarteld. Dat was voor het kabinet een punt van zorg: worden de gevangenen die Nederlandse soldaten overdragen wel goed behandeld? Ander punt van zorg was de veiligheid in de Afghaanse provincie Uruzgan (lees Kabinet wil vredesmissie Afghanistan doorzetten). Ook op dat punt zegt Bot gerustgesteld te zijn. De kans is nu groot dat de missie, waarbij 1.100 Nederlandse militairen naar Afghanistan worden gestuurd, wordt doorgezet (lees ook het Elsevier-commentaar Afghanistan: Voor de troepen uit). De NAVO heeft al besloten dat de NAVO-macht in Afghanistan zal worden uitgebreid. Er gaan ook troepen naar het gevaarlijke zuiden. Het kabinet beslist op korte termijn of Nederlandse troepen hieraan meewerken.

50


U.S. Operated Secret ‘Dark Prison’ in Kabul Human Right Watch (New York, December 19, 2005) – Accounts from detainees at Guantánamo reveal that the United States as recently as last year operated a secret prison in Afghanistan where detainees were subjected to torture and other mistreatment, Human Rights Watch said today. Eight detainees now held at Guantánamo described to their attorneys how they were held at a facility near Kabul at various times between 2002 and 2004. The detainees, who called the facility the “dark prison” or “prison of darkness,” said they were chained to walls, deprived of food and drinking water, and kept in total darkness with loud rap, heavy metal music, or other sounds blared for weeks at a time. The detainees offer consistent accounts about the facility, saying that U.S. and Afghan guards were not in uniform and that U.S. interrogators did not wear military attire, which suggests that the prison may have been operated by personnel from the Central Intelligence Agency. The detainees said U.S. interrogators slapped or punched them during interrogations. They described being held in complete darkness for weeks on end, shackled to rings bolted into the walls of their cells, with loud music or other sounds played continuously. Some detainees said they were shackled in a manner that made it impossible to lie down or sleep, with restraints that caused their hands and wrists to swell up or bruise. The detainees said they were deprived of food for days at a time, and given only filthy water to drink. The detainees also said that they were held incommunicado and never visited by representatives of the International Committee of the Red Cross or other independent officials. “The U.S. government must shed some light on Kabul’s ‘dark prison,’” said John Sifton, terrorism and counterterrorism researcher at Human Rights Watch. “No one, no matter their alleged crime, should be held in secret prisons or subjected to torture.” The detainees’ allegations were communicated to Human Rights Watch by their attorneys and are contained in attorneys’ contemporaneous notes. Human Rights Watch was unable to interview the detainees directly, since the United States has not allowed human rights organizations to visit detainees at Guantánamo or other detention sites abroad. However, Human Rights Watch believes that the detainees’ allegations are sufficiently credible to warrant an official investigation. The detainees are of different nationalities and have different attorneys. None claimed to have been detained at the secret facility for more than six weeks at a time, and did not otherwise make extraordinary claims. Most of the detainees said they were arrested in other countries in Asia and the Middle East, and then flown to Afghanistan. Detainees who arrived by airplane said they were driven about five minutes from a landing field to the prison. Afghan guards told some of them that the facility was located near Kabul. Some detainees who were kept at the facility were transferred at various times to and from another secret facility near Kabul. The detainees said they were later transferred to the main U.S. military detention facility near Bagram, where many other Guantánamo detainees say they were initially held. Human Rights Watch said that the “dark prison” may have been closed after several detainees were transferred to the Bagram facility in late 2004. M.Z., a detainee arrested in another country in 2002 (name and identifying details withheld at his attorney’s request), said he was held at the “prison of darkness” for about four weeks. He says he was sent to “an underground place, very dark” where there was “loud music” playing continuously. He said he was held in solitary confinement, where it was “pitch black... no


51

light.” M.Z. said that when he was interrogated he was taken to a room with a strobe light, and shackled to a ring on the floor. During the interrogations, he says, an interrogator threatened him with rape. Benyam Mohammad, an Ethiopian-born Guantánamo detainee who grew up in Britain, said he was held at the “dark prison” in 2004 and described his experience to his attorney in English: It was pitch black no lights on in the rooms for most of the time.... They hung me up. I was allowed a few hours of sleep on the second day, then hung up again, this time for two days. My legs had swollen. My wrists and hands had gone numb.... There was loud music, [Eminem’s] “Slim Shady” and Dr. Dre for 20 days.... [Then] they changed the sounds to horrible ghost laughter and Halloween sounds. [At one point, I was] chained to the rails for a fortnight.... The CIA worked on people, including me, day and night.... Plenty lost their minds. I could hear people knocking their heads against the walls and the doors, screaming their heads off. J.K., another detainee (name withheld at attorney’s request), also alleged that he had been held in the dark, shackled to the wall and subjected to weeks of sleep deprivation and constant loud music and noise, as well as being beaten during interrogations. “People were screaming in pain and crying all the time,” he told his attorney. Abd al-Salam Ali al-Hila, a Yemeni whose arrest and transfer to Afghanistan was previously documented by Human Rights Watch, said he was kept at the “dark prison” at various times in 2003. He told his lawyers he had been chained to the wall, kept in almost constant darkness, and subjected to sleep deprivation and constant noise. Similarly, attorneys for Hassin Bin Attash, Jamil el Banna and Bisher al Rawi, three other detainees who said they were previously held at the “dark prison,” said their clients made allegations about constant darkness, shackling, sleep deprivation, inadequate food and water, and beatings during interrogations. One other detainee provided similar information through his attorney, who requested that the client’s name and nationality be kept confidential. On November 18, ABC News reported that several CIA officials told ABC that the CIA had operated a secret facility in Kabul, and voiced concerns about interrogations there. The CIA officials, who requested anonymity from ABC, said that CIA officials authorized six techniques for use against detainees with “high-level” intelligence value, including long-term sleep deprivation, exposure to cold for more than 40 hours, and “waterboarding,” in which interrogators poured water over the detainee’s face until he believed he would suffocate or drown. The officials told ABC that the CIA had authorized these techniques in March 2002 and that they were used at the Kabul facility and elsewhere. The accounts given by the Guantánamo detainees about the Kabul facility are also consistent with stories told by four detainees, who in July escaped from U.S. military custody at Bagram, on a videotape obtained by ABC News and Al-Arabiya. On the videotape, the detainees said they were held at “the dark prison” before being sent to Bagram, and describe being subjected to loud music and total darkness, as well as physical abuse. Human Rights Watch has previously identified 26 “disappeared” persons believed to be held in secret facilities operated or used by the U.S. A “disappearance” is an unlawful detention in which the detaining authorities deny holding the person or refuse to disclose his or her whereabouts. Human Rights Watch said today that the U.S. may have used the facility near Kabul to hold “disappeared” detainees at various times.

52


Human Rights Watch said that the alleged torture and other mistreatment of detainees, if proven, would amount to serious violations of U.S. criminal law, such as the War Crimes Act and the Anti-Torture Statute, as well as the laws of Afghanistan. The mistreatment of detainees also violates the Convention against Torture and the International Covenant on Civil and Political Rights, both of which the United States has ratified, and the laws of war. Human Rights Watch has long called for a special prosecutor to investigate alleged mistreatment of detainees in U.S. detention facilities abroad. “We’re not talking about torture in the abstract, but the real thing,” said Sifton. “U.S. personnel and officials may be criminally liable, and a special prosecutor is needed to investigate.” Human Rights Watch called on the United States to move “disappeared” persons into known detention facilities, articulate the legal basis under which detainees are held, and allow access to all detainees by independent monitors. “It’s time for the Bush administration to shut the secret prisons and stop holding people illegally,” said Sifton.


53

Kabinet van plan militairen in te zetten in Afghanistan Regering.nl, 22 dec 2005 Het kabinet is voornemens ongeveer 1200 tot 1400 Nederlandse militairen in te zetten voor de internationale stabilisatiemacht ISAF in het zuiden van Afghanistan. De militairen worden uitgezonden voor een periode van twee jaar. Dat heeft het kabinet bekendgemaakt na afloop van de wekelijkse ministerraad. Het kabinet streeft ernaar dat de militairen in juni 2006 kunnen beginnen. Volgens minister Kamp (Defensie) gaan de militairen in de provincie Uruzgan werken volgens het 'beproefd concept' van een Provincial Reconstruction Team (PRT). De militairen krijgen als taak de veiligheid en de stabiliteit te vergroten, goed bestuur te bevorderen en mee te helpen aan de wederopbouw in het zuiden van Afghanistan. Minister-president Balkenende zei dat het kabinet 'niet over één nacht ijs is gegaan' bij de besluitvorming. 'We hebben goed de tijd genomen om alle aspecten van de voorgenomen uitzending zeer uitvoerig te bekijken. Dat is ook nodig, want er zijn risico's aan deze gecompliceerde missie.' De afgelopen maanden heeft het kabinet daarom extra eisen gesteld aan de Afghaanse autoriteiten en aan de bondgenoten voor de veiligheid van de troepen. Aan al die voorwaarden van Nederland is tegemoetgekomen. 'Ook wilden we zeker weten dat deze operatie in het zuiden werkelijk een verschil maakt voor de bevolking', aldus de minister-president. ISAF De ISAF-vredesmacht in Afghanistan staat sinds 2003 onder leiding van de NAVO. De missie ondersteunt de Afghaanse regering om de veiligheid te handhaven en om bij te dragen aan de wederopbouw van het land. Dit gebeurt op verzoek van de Verenigde Naties en de Afghaanse autoriteiten. De ISAF-missie concentreerde zich in eerste instantie in het noorden en westen van Afghanistan. Binnenkort wordt het werkgebied uitgebreid naar de zuidelijke provincies; later ook naar de oostelijke provincies. Deze gebieden zijn minder veilig en stabiel dan het gebied waar ISAF tot nu toe actief was. Op dit moment zijn er ruim 9000 NAVO-militairen in Afghanistan actief. In totaal zijn er 35 landen bij de missie betrokken, waaronder bijna alle EU-landen. Draagvlak parlement Het kabinet vindt draagvlak in het parlement belangrijk voor militaire uitzendingen als deze. Na het overleg in de Tweede Kamer, naar verwachting begin februari, bekijkt het kabinet of het besluit wordt uitgevoerd of dat er wijzigingen nodig zijn.

54


Citaat uit de kamerbrief van 22 december 2005 waarin de Kamer wordt geinformeerd over de situatie in Afghanistan en de inhoud van de voorgestelde missie Zie: http://www.mindef.nl/actueel/parlement/kamerbrieven/2005/4/20051222_nederlandsebijdragezuidafghanistan.aspx

Ondertekenaars: dr. B.R. Bot, minister van Buitenlandse Zaken, H.G.J. Kamp, minister van Defensie, A.M.A. van Ardenne-Van der Hoeven, Minister voor Ontwikkelingssamenwerking Gevangenen Met de ontplooiing van ISAF in Zuid-Afghanistan neemt de kans toe dat ISAF personen gevangen zal moeten nemen. Het detentiebeleid van ISAF is vastgelegd in het herziene operatieplan, waarover de NAVO recentelijk overeenstemming heeft bereikt. Het detentiebeleid geldt daarmee voor alle eenheden die onder het commando van ISAF vallen, met inbegrip van de Amerikaanse ISAF-eenheden. Kern van dat beleid is, zoals ook voorheen voor ISAF het geval was, dat aangezien Afghanistan een soeverein land is, eventuele gevangenen in beginsel binnen 96 uur dienen te worden overgedragen aan uitsluitend de Afghaanse autoriteiten. In aanvulling hierop bereidt een aantal bondgenoten, waaronder Nederland, initiatieven voor om de Afghaanse autoriteiten de helpende hand te bieden bij het behandelen van gevangenen volgens de standaarden die zijn vastgelegd in bepalingen van het internationale recht. Daarbij wordt onder meer gedacht aan de bouw van een detentiefaciliteit die voldoet aan internationale normen, alsmede aan training van bewakers, uitleg en assistentie aangaande nationale en internationale monitoring, etcetera. Tijdens de bijeenkomst van de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken op 8 december jl. is het overeengekomen ISAF-detentiebeleid bevestigd en zijn genoemde initiatieven verwelkomd. Zoals bekend heeft Nederland daarenboven met de Afghaanse regering de mogelijkheden besproken van een ‘Memorandum of Understanding’ (MOU) over de behandeling van personen die door Nederlandse militairen zijn vastgenomen en aan de Afghaanse autoriteiten worden overgedragen. Inmiddels is dit MOU door beide partijen ondertekend, hetgeen voor de Nederlandse regering van groot belang is. In het MOU is onder meer met de Afghaanse regering overeengekomen dat op gevangenen die door Nederland zijn overgedragen, de doodstraf niet zal worden toegepast. De Afghaanse autoriteiten zullen de betrokken gevangenen behandelen in overeenstemming met toepasselijke internationale standaarden. De betrokken gevangenen kunnen worden bezocht door vertegenwoordigers van de onafhankelijke Afghaanse mensenrechtencommissie (‘Afghan Independent Human Rights Commission’, AIHRC), het Internationale Rode Kruis, VNmensenrechtenrapporteurs en de Nederlandse ambassade. De Afghaanse autoriteiten zullen de Nederlandse ambassade op de hoogte stellen van belangrijke stappen in de juridische procedure, zoals het begin van een proces of vrijlating. Bovenvermelde initiatieven om de Afghaanse autoriteiten te ondersteunen zullen ertoe bijdragen dat Afghanistan in de praktijk in staat zal zijn om deze afspraken na te komen. Met de ondertekening van het MOU met de Afghaanse regering, met het detentiebeleid zoals dat deel uitmaakt van het herziene ISAF-operatieplan, en met het hanteren van RoE die in overeenstemming zijn met het internationale recht, is voldaan aan de op 29 november jl. Door de Tweede Kamer aangenomen motie-Van Baalen c.s. (Kamerstuk 30 300 V nr. 55).


55

De IJsland-route van de CIA loopt over Nederland NRC Handelsblad, 28 december 2005 In de discussie over een nieuwe Nederlandse militaire missie naar Afghanistan spelen de CIAgevangenissen buiten de VS, waar mogelijk gemarteld wordt, geen rol. „Minister Bot was wel heel snel tevreden.” Door onze redacteur Jaco Alberts ROTTERDAM, 28 DEC. Nederland heeft nooit meegewerkt aan het in het geheim oppakken of vervoeren van terreurverdachten naar verborgen gevangenissen, verklaarde minister Bot van Buitenlandse Zaken bij herhaling. Nederland heeft er ook geen enkele informatie over, zo antwoordde Bot afgelopen vrijdag de Tweede Kamer. Maar voormalig minister Colin Powell van de Verenigde Staten zei vorige week tegen de Britse BBC: ,,Rendition (de officiële term voor informele ‘uitlevering’ van terreurverdachten, red.) is niet iets dat nieuw is of onbekend bij mijn Europese vrienden.” Als Powell de waarheid spreekt, blijven er twee mogelijkheden over: of minister Bot weet meer dan hij wil of mag vertellen, of hij behoort niet tot de vriendenkring van zijn voormalige collega. Rond de geheime gevangenissen en de vluchten van de CIA is een merkwaardig schimmenspel ontstaan. In de Tweede Kamer en daarbuiten worden al maanden vragen gesteld naar aanleiding van berichten over geheime gevangenissen en transporten van de Amerikaanse geheime dienst. Eind november bleek dat een vliegtuig dat waarschijnlijk aan de CIA toebehoorde op Schiphol was geland. Eerder was datzelfde toestel in Afghanistan gesignaleerd. Minister Bot beloofde opheldering te zullen vragen, en stelde nieuwe militaire missies zelfs min of meer afhankelijk van de openheid van de VS. Vervolgens werden er ook vermeende CIAtoestellen gerapporteerd op het Rotterdamse Zestienhoven en de luchthaven van het Antilliaanse Sint-Maarten. Drie weken later lijkt het allemaal niet zo belangrijk meer. Het kabinet pleit voor een nieuwe missie naar Afghanistan, maar de duisternis rond de kampen en de vluchten speelt in het debat daarover geen rol. Minister Bot heeft „navraag” gedaan bij andere ministeries. Maar onderzoek naar vermeende vluchten op Nederlands grondgebied vindt niet plaats, zo bevestigen de ministeries van Buitenlandse Zaken en Verkeer en Waterstaat desgevraagd. De Amerikanen hebben bij monde van de ambassadeur en Powells opvolger Condoleeza Rice ontkend dat er geheime transporten plaatsvinden en dat er geheime gevangenissen zijn waar gemarteld wordt. Nederland blijft uitgaan van het vertrouwensbeginsel als het gaat om de Amerikanen, zo zegt de woordvoerder van minister Bot: „Zolang we denken dat ze te goeder trouw zijn, gaan we niet allerlei vluchten checken. Je kunt zoiets alleen doen als er sterke verdenkingen bestaan.” Buitenlandse Zaken verwijst naar internationale onderzoeken die lopen, in het bijzonder die van de Raad van Europa, de organisatie ter verdediging van mensenrechten en democratie. De uitkomst daarvan wordt afgewacht. Maar rapporteur Dick Marty van die organisatie riep juist de lidstaten op om zich „volledig te wijden aan het vaststellen van de waarheid over vluchten over hun grondgebied.” Marty stelde op 13 december vast dat de tot dan toe vergaarde informatie de „geloofwaardigheid” van de beschuldigingen had „versterkt”. Op de opmerkingen van Marty wil Buitenlandse Zaken niet reageren voordat diens rapportage af is. De vlucht van de turbo-propeller van het type DHC-8 met registratie N505LL die op 17 november op Schiphol landde, blijft intussen interessant. Dat het vliegtuig uit Turkije kwam en op weg was naar IJsland, staat vast. Dat het vliegtuigje, formeel van het bedrijfje Path Corporation, vloog voor de CIA lijkt zeer waarschijnlijk. Het werd in 2003 in Afghanistan gespot toen het

56


Amerikaanse Special Forces vervoerde. Bovendien komt de N505LL voor op de lijst van 31 vermoedelijke CIA-vliegtuigen die de organisatie Human Rights Watch heeft opgesteld en als basis voor onderzoek aan de Raad van Europa heeft verstrekt. De grote vraag is echter: wat of wie zaten er in het vliegtuig en waarom deed het Nederland aan? Antwoorden zijn nog niet beschikbaar, en Nederland lijkt er dus ook niet veel moeite voor te doen. Het kan heel goed gegaan zijn om een tussenlanding, zonder dat er ‘passagiers’ het vliegtuig in of uit zijn gegaan. Volgens luchtvaartexpert Chris Yates van Jane’s in Londen heeft het vliegtuig, afhankelijk van de lading, een bereik van minder dan 2.000 kilometer. Voor een vlucht van Turkije naar IJsland is er dan op zijn minst één tussenlanding nodig om bij te tanken, en ongeveer halverwege ligt Nederland. Ook over het oponthoud op Schiphol van meer dan een dag bestaat onduidelijkheid. Het kan betekenen dat de inzittenden in Nederlands nog een ‘taak’ hadden, maar evengoed dat de piloten moesten uitrusten na de vlucht uit Turkije. Anders dan in Italië, Zweden of Duitsland zijn er in Nederland geen aanwijzingen voor verdwenen terreurverdachten. Wel is er het verhaal van de Egyptische illegaal Achmed S., die claimt vorig jaar na zijn uitzetting naar Egypte twee weken in een geheime gevangenis te hebben doorgebracht. Daarbij zou hij zijn verhoord op basis van informatie die volgens hem alleen uit zijn Nederlandse strafdossier kon komen. Intussen neemt het aantal meldingen over mogelijke CIA-vluchten op Nederlands grondgebied toe. Meestal zijn ze het uitvloeisel van onderzoek in Scandinavië, in het bijzonder IJsland. Inmiddels wordt al gesproken van de ‘IJsland-route’ die de CIA zou gebruiken voor transporten vanuit Europa naar de Verenigde Staten en Canada. In het geval van de vluchten van en naar IJsland via Rotterdam gaat het om vliegtuigen die voor zover bekend nog niet de lijst van Human Rights Watch voorkomen, maar wel via andere bronnen met de CIA in verband worden gebracht. Verkeer en Waterstaat bevestigt op navraag van deze krant dat de zes ‘gespotte’ vluchten van en naar IJsland inderdaad bij een tussenlanding Nederland hebben aangedaan in 2002, 2003, 2004. Interessant zijn de bestemmingen of plaatsen van herkomst. In één geval was dat het Hongaarse Boedapest, twee keer Brindisi in Italië, maar in drie gevallen Boekarest in Roemenië. Samen met Polen wordt dat laatste land telkens in verband gebracht met geheime gevangenissen, hoewel de landen dat zelf ontkennen. Doet Nederland zijn best om achter de waarheid te komen? Nee, zegt Lars van Troost van Amnesty International. „Minister Bot was wel heel snel tevreden met het antwoord van Condoleeza Rice. Die zei zoiets als: we zullen niet meer doen, wat we toch al nooit hebben gedaan. Laten we ervan uitgaan dat ze het inderdaad niet meer zullen doen, wat ik niet geloof, dan wil je toch opheldering over wat er de laatste vier jaar is gebeurd? Niet alleen over de vluchten, maar ook over andere zaken waar Nederland als partner bij betrokken is geraakt. Er zijn toch zeker twintig AlQaeda-verdachten verdwenen.” Ook onderzoeker Rob de Wijk van Instituut Clingendael is ontevreden: „De VS nemen op alle mogelijke manieren een loopje met het internationale recht, en Europa heeft het laten gebeuren.” Op de vraag wat hij vindt van de uitspraak van Collin Powell dat Europa op de hoogte is van wat er gebeurt, zegt hij: „Dat zou me niks verbazen.”


57

De lange weg naar een ‘superverantwoorde’ missie de Volkskrant, 29 december 2005 Van onze verslaggever Theo Koelé (29 december 2005) DEN HAAG - De Amerikaanse onwil om veiligheidsgaranties te geven, deed de omstreden Afghanistan-missie bijna mislukken. Toen alles geregeld leek, lag de Kamer dwars. Hoe een besluit een voornemen werd. Met afschuw bekeek minister Kamp van Defensie tv-beelden van Amerikaanse militairen in de Afghaanse provincie Uruzgan. Hij zag een Amerikaanse commandant die om de drie woorden fuckin’ zei tegen zijn ondergeschikten. Mishandelde Afghanen. Kogelgaten in deuren. Tegenover militaire en politieke adviseurs uitte de minister de volgende dag, op 15 december, zijn ergernis. ‘Wij doen het op een nette manier’, zei Kamp. Maar in het openbaar onthield hij zich van kritiek op de Amerikanen. Als Nederlandse deelname aan de NAVO-missie doorgaat, zal de hulp van nabij gelegerde Amerikaanse militairen wellicht onontbeerlijk zijn. Sterker: als de VS niet zwart-op-wit veiligheidsgaranties hadden gegeven, zou Kamp de operatie hebben afgeblazen. Dat moment was heel dichtbij, twee weken voor de schokkende tv-reportage, blijkt uit gesprekken met bewindslieden, Kamerleden, diplomaten, militairen en andere betrokkenen. Op 30november ontvingen Kamp en collega Bot van Buitenlandse Zaken in Den Haag een delegatie van Amerikaanse topambtenaren en militairen. Die beloofden hun bondgenoten niet in de steek te laten. Concrete toezeggingen bleven echter uit. De Amerikanen leken de Nederlanders maar watjes te vinden. Gevraagd naar het hoge aantal dodelijke slachtoffers onder Amerikaanse troepen in Afghanistan, zei een van de bezoekers laconiek: ‘We hadden een paar slechte dagen.’ Dezelfde avond reisde generaal Berlijn naar het militaire NAVO-hoofdkwartier in België. De Nederlandse oppermilitair annuleerde een afspraak met Amerikaanse politici die Nederland kwamen bedanken voor eerdere missies in Afghanistan en Irak. Chef der Strijdkrachten (CDS) Berlijn moest ‘nadrukkelijk en ondubbelzinnig’ een reeks voorwaarden laten inwilligen door de hoogste NAVO-generaal, de Amerikaan Jones. Zestien punten, opgesteld door Defensie, Buitenlandse Zaken en Algemene Zaken, het departement van premier Balkenende. De missie van Berlijn werd een succes, tot veler verbazing. Bovenal was er tevredenheid op de betrokken ministeries, zelfs trots. ‘We hebben keihard onderhandeld, bijna on-Nederlands.’ Persoonlijke complimenten van Kamp deden Berlijn goed. De VVD-bewindsman was niet tevreden geweest met het advies dat de CDS al op 27oktober had gegeven. Berlijn omschreef de geplande missie van ruim duizend militairen toen als ‘uitdagend, maar uitvoerbaar en verantwoord’. Kamp kon dat moeilijk rijmen met een zwartgallige ‘dreigingsanalyse’ van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD), die hij een week eerder had ontvangen. De boodschap was: er gaan doden vallen in Uruzgan. Gewapend met de informatie van zijn militairen besloot Kamp, kort voor een werkbezoek aan Afghanistan, de ministerraad op 28oktober verslag uit te brengen. CDA-collega Bot zag de bui hangen. Zijn diplomaten waren, net als Kamps militairen, al maandenlang in overleg met NAVObondgenoten en andere landen over de Afghanistan-missie (zie inzet). Maar er bestonden volgens Bot zoveel onzekerheden dat het onderwerp niet rijp was voor behandeling in het kabinet. Dat Kamp, aanvankelijk fervent voorstander, aan het twijfelen was, zou het kabinet kunnen nopen tot een vroegtijdig negatief besluit. Dan had Bot in het buitenland heel wat uit te leggen. De verwarring sloeg toe, ook bij Balkenende, die beide ministers om opheldering vroeg.

58


Kamerleden hadden de indruk dat Kamp een positief besluit wilde forceren. Ze maakten hem het verwijt dat hij ‘voor de troepen uitloopt’. Ook zou hij uit het oog verliezen dat Bot de eerstverantwoordelijke is voor het uitzenden van troepen. De kritiek zat Kamp hoog. Toen hij een paar weken later op een EU-bijeenkomst collega Bot zag lopen, liet hij zich ontvallen: ‘Daar komt mijn baas.’ Het zou tot begin december duren voordat beide ministers eendrachtig een voorstel aanboden aan de ministerraad. In de tussentijd brokkelde in de Kamer het draagvlak voor de missie af. Zelfs de VVD, de meest pro-Amerikaanse partij, legde een rechtstreeks verband tussen Amerikaanse schendingen van mensenrechten en het al dan niet doorgaan van de operatie. Dat sprak Bot aan. Méér dan het aanzwellende geluid dat de missie te gevaarlijk zou zijn. ‘We hebben godbetert een leger voor vredesmissies.’ Onrustig was het ook in het diplomatieke verkeer. Bot boekte een succes toen hij, begin november in Wenen, van de Afghaanse president Karzai toezeggingen kreeg over een correcte behandeling van gevangenen. Maar Nederland was zo veeleisend dat de bondgenoten, waaronder Australië, ongeduldig werden. Een diplomaat uit een andere bevriende natie nam zelfs het woord onbetrouwbaar in de mond. Kamerleden merkten weinig van het ongenoegen. Op recepties van het corps diplomatique in de residentie werd hen beleefd gevraagd naar de stand van zaken. Het Binnenhof was niet het middelpunt van een diplomatiek offensief, zoals de voormalige Britse ambassadeur Budd had ontketend om Nederlandse troepen in Irak te houden. Die actie had een jaar geleden kwaad bloed gezet, zowel bij Kamp als bij Kamerleden. Eind november liet premier Balkenende, die op de Antillen was, via een vertrouwd Haags kanaal doorsijpelen dat ook hij zijn twijfels had. Niet toevallig deed hij dat aan de vooravond van het hoge Amerikaanse bezoek. Herhaaldelijk (telefonisch) contact tussen Bot en zijn Amerikaanse collega Rice, en overleg tussen Defensie en het Pentagon, hadden niet tot overeenstemming geleid. December brak aan, de maand van de beslissing. De legerleiding achtte de missie ‘superverantwoord’ nadat generaal Berlijn harde toezeggingen bij de NAVO had losgepeuterd. Maar Bot had de Kamer nog een ‘pittig gesprek’ beloofd met zijn collega Rice, tijdens een NAVObijeenkomst op 8 december. Bot kwam juichend terug uit Brussel. Hij had ‘voldoende garanties’ voor de veiligheid van Nederlandse militairen, en was gerustgesteld door de Amerikaanse stellingname inzake de behandeling van (vermoedelijke) terroristen. Bot en Kamp zaten eindelijk op één lijn. Generaal Berlijn hield op 9 december een gloedvol betoog in de ministerraad. Hij relativeerde het doemscenario van de MIVD. Bot en Kamp vielen hem bij. Maar menig minister was argwanend geworden door de wisselende stemming van het duo. Ze leken wel weermannetjes: nu eens was de een positief, dan weer de ander. Dat werd ervaren als ‘zwabberbeleid’. De aarzelingen werden versterkt door het afhaken van steeds meer partijen: SP, LPF, GroenLinks. Regeringspartij D66 morde. Kamp nodigde Kamerleden uit voor briefings op zijn departement. Hij doolde door de Kamer, wachtend op een moment om fractiespecialisten als Herben (LPF) en Bakker (D66) indringend toe te spreken. Tevergeefs. Nog voordat er een kabinetsstandpunt was, keerde D66-fractieleider Dittrich zich tegen de missie. Een vertrouwelijk gesprek met generaal Berlijn baatte niet. Dittrich verraste zelfs de eigen ministers Pechtold en Brinkhorst. Een ingelaste kabinetsvergadering bracht geen uitkomst. Drie dagen voor kerst presenteerde het kabinet het ‘voornemen’ troepen te sturen. Een glunderende Brinkhorst beklemtoonde dat het geen besluit was. Kamp en Bot poogden tot het


59

laatste moment de D66-collega’s te overtuigen, maar erkenden ieders ‘recht op een eigen mening’. Het kabinet had nog niet gesproken, of de CDA-fractie stelde dat een tweederde Kamermeerderheid vóór uitzending moest zijn. Een vondst van de CDA-top, inclusief bewindslieden. Achterliggende gedachte: bij zo’n meerderheid zal D66 (‘D staat voor Democraten’) niet breken met het kabinet. En de CDA-fractie kan zich een handvol tegenstanders veroorloven. De missie die leek te stranden op Amerikaanse onwil, is nu afhankelijk van de PvdA. Die wees al eens een Afghanistan-missie af wegens gebrek aan vertrouwen in de VS.

Enduring Freedom, Rice and Fall?

Recommend Documents