'Kritische Kreten'is een artikel van Hans van der Schaaf.Hans is lid van onze verenigingen in het vierde kwartaal van 2002 naar Kreta vertrokken om er te gaanwerken. Voor een paarjaar dacht hii. De redactie van de Mylos onwing afgelopen iaar via e-mail zijn Kritische kreten. Lees en geniet van zijn ervaringen daar. 25 november2002: Yeó ooq QíÀorUoul lk weet niet of je bovenslaandekan lezen,maar er 'dag mijn vrienden'. Met enige staat in het Grieks trots presenteerik jullie mijn eerste'KritischeKreet'. Helaasnog zonder foto's, want ik heb problemen met het inladen daarvan. Waarschijnlijk een kabelprobleem;er wordt mij een nieuwe toegestuurden hopelijkgaathet dan wel goed.Nog even geduld dus. Verder probeerde ik een soort krantenindelingte maken, maar daar ben ik mee opgehouden,want het werd tekíueel gezien een zootje. DE REIS NAAR KRETA Een paar dagenvoor de afuaartbleek mijn bedoeld k^itischevervoermiddelde basalel<waliteitíoetstoch niette kunnendoorstaan.Drt betekendedat binnen zeer korte tijd een alternatief gehuurd moest worden. Het werd een Fiat Ducato.Welnu, alsje ooit nog eens iemand nodig hebt om zo'n ding volstrektoptimaalin te pakken,bel gerust.ledereen, ook hier,snaptniet hoe het me is geluktal m'n zooi daarinhierte krijgen.De reiszelf gingvoorspoedig. De herfst in Zwrtserlandwas erg mooi, al die gele berken op de bergen gaven een apart sfeertje. Daamasloeghet weer om, in positievezin;de eerste avond zaten we in Noord ltalië alweer buiten te eten.Na onze ovemachtingdrraren een file bij Milaan warenwe op t1d op de boot vanAncona naarPatras. Buitenop het dekgeslapen. De golvengledenonder ons weg in jullie richting.De volgendedag waren we om 13.00uur in Patrasen ook weer zeer ruim op tijd voor de boot Piraeus-lraklio. Na een ontbijt in het centrum gingenwe maar eens richting mijn toekomstige werlgever, om te horen waar deze voor mij een onderkomenin Archaneshad geregeld. Dat wist ik namelijknog steedsniet. MIJN ONDERKOMEN OP KRETA Tja, mijn onder*omen. In het voorjaar had ik zeven weken oo Kreta vertoefd. Onder andere om te solliciteren,op te treden op de Ficosser-conferentie en een ondertomen in de buurt van lraldiote vinden.
Dat laatÍe was het snelstgeregeld,dacht ik Voor het congreswas ik ondergebrachtbij wienden van Christos,in de buurt van lraklio en aanzee.Ze haddenaooartementenover ALt U UD I.IORDTVÁN VEREdt6t]t6 en dus heb ik meteen maar even zaken gedaan.Het was "Geen probleem! Je bent 6n[)ilt1t6Bt - 6BtE(Bt1ÁltD KOÍ'1T()P welkom," Dat had ik dus mooi geregeld. DEZEPIáAT' EEII 'ÏKXER I{ET UW Totdat ik anderhalve maand van tevoren ]VIÁII BI ATIRE'E}I KRIJ€Í U mocht vememen,dat door een veóouwing 'o lmlx' vooErÁAlt oFEEiTUuRo ! deze ootie was vervallen.Nu kan zoiets natuudijkattijdgebeuren,maargewoon even meedenken hoe dat dan anders vorm te geven,dat zit er dan niet bij."Signomi,me ti na kanoume."Dus:ik hadeen probleem.lk hebtoen ChriÍos gebeld en die zou voor mij wel iets in Archanes regelen, want daar was mijn eerste opdracht.Het puntwas alleendat hij de betreffende huisaftspas informeerde over d[ probleem op de avond dat ik in Noord ltalië al lekkerbuiten aan de risotto zat. Beetje kort dag dus. Ook voor een huisartsin Griekenland.Bij aankomstop Kreta was 'spiti' voor mij. Christos zat in het er dus geen burtenlandmet de mobiel uit en niemandwist verder ergensvan.Kodom: ikwas helemaalin Gnekenland. Omdat de verhuisbusdrie dagen later weer (eeg) terug moestnaarNederland,moesterwat gebeuren. Gelukkigkon ikviadezelfdewienden,die mij hadden moeten laten vallen,een'kampeer'-onderkomen kijgen: primitieí maarmijn spullenstondenvoorlopig veiligen droog. Mijn verblryfmaaktedeel uit van een 'kippendorple', zo'n 400 meter (volgensmijn GPSsysteem)boven zee en 4 kilometer ten zuiden van waar ik eerÍ zou wonen. Het was het winteronderkomen van de moeder van één van de vrienden. Normaal woont moederop de Lasithi-hoogte, maar dat is's winterswat koud. lk kon daarduswel even blijven,maarniet te langen daarhad ik ook helemaal geen zin in. Intussenwerd door de huisarts in Archanes ijverig doorgezocht naar een plek voor mij. Daar kv,ramechter niet zoveel van terecht en nadat ik een paar keer op het gezondheidscentrum in Archaneswas geweest begreep ik dat ook wel: volle wachtkamerstot laat in de middag.Dat zou dus niet lukken.Om een langveóaal kort te maken:
6e
ffi
z
?onrn4en
,n;"l"7lonJ danlcrj eigen inrtiatiefen wat hulp van de universiteitzit ik nu in een nieuwewoningin het centrum van Archanes. Niet al te lang, want hoewel er nietsmis is met de woning is het niet helemaal wat ik wil. Het is weliswaarbuiten Fddio, maarik zit toch Iiever wat meer bij zee en niet weer op 400 meter hoogte. Dit hoofdstuk is dus nog niet afgesloten. DE GRIEKSE PAPIERWINKELMEITODE Als je in Nederland ergens opnier.rwbegin! moet je ook eerst door een papierwinkel heen. Maar dat geheel ligt meestal op je bureau te wachten om ondertekendte worden. Of anderskomt er wel een attent iemand van Personeelszaken langs.Nu weet ik al enigetijd dat dit in Griekenland allemaalwat andersgaat,maarsomsheeft een mens een hoop bij te leren.Eenvan mijn hoogíe orioriteiten was het verkdjgen van een auto. Tweedehandsis hier relatief duur omdat Grieken hun auto tot op de draad oprijden,dusde keuzevooreen nieuwe was snel gemaakt. Het werd een Peugeot 206 XS, klein,maar pittig.Precres wat in het Grieke verkeer werkt. Zo'n auto moet natuurlijk geregiÍreerd worden alsde jouwe. Daar heb je twee dingen voor nodig: een verblijfsvergunningen een SoÍi-nummer(A,F.M.op z'n Griek). lkwerd ven /ezennaarhet juiíe 'down-town' kantoor in lrakiio, aan het El Greco-park. Na drie loketten werd mij uitgelegddat ik hiervoor in het nieuwe gebouw in de buurt van Knossosmoestzijn. Dat heeft me bij elkaar een hele werkdag gekoí en daar staat hier niemand raar van te kijken. Met andere noodzakelijkeformaliteitengaat het al net zo. Op het politiebureaukekenze 'wat me aan met een blik van: kom je hier doen?'.Ze veruvezenme naar de toeristenpolitie, die mij naar de emigratiedienst verweesen dezezette me op het spoor nzar d e v r e e m d e l i n g e n p o l i t iien d e h a v e n . Historisch gezien natuurlijk niet zo'n rare plaaG, maar in het vliegtuigtijdperkkom je daar niet direct op. De dienstdoendeagent hoorde mij aan en vertelde mij terug te komen metvijfpasfoto's.Datwas dne dagen later het geval.Nee, ik moeÍ ook nog een papier hebbenwaaruit bleekdat ik hier werk lk keeg dat een week later. Het werd gelezen,maarer moest nog een stempelop
o milos
van de universiteiten ik kreeg nu ook nóg drie formulierenmee,die ingewld moesten wonden.Bovendienmoest ik niet één maar twéé kopieën van mijn paspoort inleveren. Op dat stempelwacht ik nu nog.Misschien volgendeweek. lk ben aan dit gedoe inmiddelsminíens twee dagen en liters benzinekwiyt.Wat mij opvatt,is dat niemand weet hoe iets precies zit, ook niet met W::::::::::::: ::: t:.qiÍ
regelen,dan is de kansgroot dat dit helemaal onder op de stapelkomt. En van die stapel blijft iederedagwel wat liggen.Toen ik mijn Sofi-nummerhad,kon ik naarde garageom m'n auto oo te halen.lk had van tevoren 's aangekondigddat morgens vroeg zou komen.Toen ik om 9.45 uur oD de íoeo venvelkomdmet Íond, werd ik vriendeliik koffie en vervolgensgebeurdeer helemaal
-4
*lH
betrekkng tot de processenwaar men zelf 'Den 'weet deel van uhmaakt. xero'. ik niet'. is dan ook een standaardantwoord hier. En men weet het echt niet. ledereenis urtsluitend op zijn eigen bedoenin(e gericht en wat er verder in de wereld gebeurt,tja, dat is niet belangrijk Je ziet dat op deze wijze een vracht aan eneqgie,kansenen kwalitert verloren gaat, gewoon omdat niemand precies weet hoe het zit en .je dus steeds opnieuw het wiel moet uitvinden.Eén van 'dat de hooglerarenhier zegt Gneken niet kunnen organiseren'.lk beírijd dat: het openbaarvervoer loopt hier voortreffelijk daar is over nagedacht.Maarverder lijkt alles 'aan de achterkant'te worden gemanaged: op het moment dat de gebeuftenisoptreedt, alsde persooner is,enz..Nu hoeft dat geen probleem te zijn, als je over voldoende middelen,ruimte,tijd, etc.beschikt.Maardat is bepaald niet altijd het geval hier. Wat je ziet, is,dat de mensendie aan het eind van de keten zitten - hiërarchischof functioneel - alleoperationeleíress op hun nek kijgen. Ze komen niet toe aan hun eigenlijkwerk en moetendat dan in hun wije tijd doen.Als zo iemand dan ook nog voor zo'n rare Hollander allerlei oraktischzaken moet
niets.Dat duurdezo even,het was inmiddels overtienen,toen ik de verkoperer opmerkzaam oD maakte dat ik om half twaalf in Archanesdiende te zryn.Of men wat kon helpendatte latenlukken.Er kwam beweging in het geheel. De auto stond achter in de showroom en moest dus langs diverse anderenaarbuiten.Dat luktein een halfuur. Vervolgensmoest hij in de garagenog rijklaar gemaaktworden, maar ook dat was in een half uur klaar.Intussenwerd ik naar een kamertje gebracht om de verzekeringte regelen.Nu had ik dat met Babisurtvoerig doorgelopen,dus ik dachtdat drt al geregeld was.lk kom dus dat kamertjebinnen,wordt allervnendelijkst toegeknikt,maar weer met 'wat die blik van: kom je hier doen?'.Het duurde een half uur om dat, wat we een week geledenbesprokenhadden,in een polrs om te zetten.Inmiddelswas het halft.'." i maar de auto stond voor. lk kreegee- :::' beknopteurtleghoe een en ande- .'.:'.-.: en kon weg. Weliswaarzonde- .:-::.:-olaten.maardat kanhier.De n^::: - - :: :. . :^ gedraaid, duser zatwat benzrre ^ r- at '..:' ik de hellingafreed sloe: ' 3í e.' :': .: helemaalnietsmeer.Een .a.rde mor^::-': werd er met een brommer e oo uit peÍ . .' :
o mÍloÍ om een plasticflesvol benzinete halen.Dat was 20 minr-rtenlater geÍkst. Om tien voor twaalf mocht ik dan toch echt weg. Gelukkig ligt ertegenwoordig een attematiefvoor de weg langsKnossosnaarArchanes.lk was er daardoor om kwart over twaalf. Om er vervolgensachterte komen dat de afspraak niet doorging.Maria kon niet omdat er nog patiënten in de wachtkamer zaten en Christos,tja, die had wat dingen die waren urtgelopenomdat er zoveeltussendoorwas geKomen. Omdat ik mrln nieuwe auto wilde inrijden en Gai(Gijsop z'n Hollands,maardat isvoor Grieken niet uit te spreken) uit Holland overkwam, waren we samen richting westkuí gegaan.Ruim 200 kilometer over redelijkewegen,behalvedan het laatstestuk dat smalen bochtig is,met direct naaí je de helling,die een paar honderd meter naar beneden loopt. Het hoosde en weerlichtte op dat moment als een gek Als je die weg niet kent gaatdat niet goed.Na een weekend onder vrienden te zijn geweest,ging ik z o n d a g m i d d a gt e r u g . O p d e s n e l w e g Kissamou- Chania kwamen mij op enig moment twee politiejeepstegemoet. Vijf minuten later had ik ze achter me aan,met zwaailichten al. lk ging netjesde 'berm' in om ze langste laten, maar nee, ze kwamen voor mijl (?x##l?)Of ik wel even wilde Íoppen! Of dit wel mijn auto was. En of ik wel evende papierenwilde latenzien.Moet je voorstellen:staat er een jeep voor je en achterje. Met daannacht man in ME-tenue. Ze beginnenin de kortste tijd je hele auto binnenstebuitente keren.Ener Íaan er wat op afstandjou in de gaten te houden of je geen rare dingen gaat doen. Om een lang verhaalkortte maken,het bleekdat een dag daarvoor eenzelÍde auto gestolen was. En toen zagenze mij zonder kentekenplatenop de weg. Dat was natuurlijkverdacht.lk kon ze ookwel oveftuigendat het mijn auto was, maar ik had dat ene papier dus niet wat ik paskijg als ik... nou ja, zie boven.lk moest dus mee naar het bureau,want de wet wzrs ovedreden.Onder begeleiding vaneenjeep voor en achtermrlnaarChaniagereden,waar we om half vier oo het bureau aankwamen. Daar werd proces-verbaalopgemaakt.lk verteldenogmaalshet hele verhaalen men geloofde mij. Maar wie zou dan de verantwoordelijkheidnemenvoor de beslissing om mij weg te Íuren? Omdat de chef er niet was, werd zaak aan de verkeerspolitie ove€even. Daar moest ik tamelijk lang op wachten, want die waren met een groot ongevalbezig.Maar goed, half zes kwam de betreffendeverantwoordelijkebinnen.Hij en zijncollega'smaaktenal wij snelduidelijkdat ze het allemaalmaar onzin vonden.'Het is zijn auto, hrl heeft een rijbewijsen de ar-rtois
3 verzekerd!'.Intussenhad ik ze verteld dat ik in Nederlandookvoorde politiehadgewerkt en dat ik het allemaalwel begreep.Maarwie zou nou de beslissingnemen dat ik weer 'lefteros' was. lk heb toen met vrienden gebeld, die ik het hele verhaal vertelde. Zij 'hotemetoot' kendeneen bij de polrtiehier in Chania.Laterhoordeikdatze hem meteen hadden gebeld, maar hij was niet thuis geweest. Hij zat in Athene, maar ze kegen het nummer van zijn mobiettje. Zij wiÍen hierdoor eerder dan ik dat het orobleem opgelost zou worden. Om kwart voor acht kon ik vertrekken.lk bedankteiedereenvoor de collegiale gastvrijheid,waar ze om moesten lachen.Intussenheb ik het betreffende papier nog steeds niet, maar wel een kopie van een papier waarop alle nummersvan de auto aanmijn naamwonden gekoppeld.lk ben dus een stapjeverder. ARCHANES Nu wat over mijn huidige woonplaats. Per half novemberwoon ik in Archanes,in een opnieuw opgetrokken woning. De grootouders van Yiorgos woonden er vroeger. Archanesheeft volgensmij eenzelfderelatie met lraklioalsHarenmet Groningen.Alleen in dit geval,zeer letterlijk boven de rook van haklio. Het is een gemeente van ongeveer 4500 inwoners,bestaandeuit twee dorpen, en ligt in een kom van een aantalbergen op een hoogte van zo'n 400 meter. Als je er over de nieuwe weg heen rijdt, moet je aan het einde daarvanrechts en meteen weer link. Je rijdt op dat punt langseen indrukwekkend - volgensmij - ooriogsmonument. de weg drie kilometer af en komt dan Jerijdt 'Kato in Archanes',en na weer een kilometer 'Pano in Archanes',het hoofddorp. Daar woon ik Je volgt de weg rechtdoor en op
?onrn4en
.r"tl
r?feKenla
nd
gegeven moment moet je rechtsaf naar beneden, rechtdoor is ver"bodenom in te rijden. Na | 50 meter zie je rechtseen kleine kerk linkseen straatjewat er op het eerste gezicht niet uitziet Odos Psaradaki. Twintig meter van de hoek zie je link een geel comolex. In het eerste deel woon ik Het huisnummerismij onbekend.Het huiszelfis een tweekamerwoning met badkamer, gelegenaaneen binnenplaats met tuin. Het geheeliszeermodem Griek en voomamelijk ingericht op de hete zomer. Dat betekent dikke muren, tegenwoordig niet meer van dikke natuurstenen,maar modeme licht's gewichtisolerendebakproducten. Zomers zal heteffectwelgoed zijn,maarmomenteel ishetwat minder.Vooralomdatdebedoelde verwarming nog niet is aangebracht.Maar die komt volgendewee( hoor ik nu al meer dan dne weken. De weg naar benedengaat hierna naar links en maakt een soort eenrichtingscirkelrond het centrum van het dorp. Na weer ongeveer 150 meter zie je links het gezondheidscentrumwat momenteel mijn bijzondereaandachtheeft. Na weer ongeveerzo'n afíand kom je op de 'kendrikr platia',het dorpsplein.Rechtszrln de nodige tavemes. Dan door de smalle hoofdstraat weer terug, waar een aantal verrassendmoderne winkels en mooie KretenzerDandenstaan.Het dorp is relatief welvarenddanlal de wijn. Het ishierdruiven, 'Armandidruivenen nog eensdruiven.De wijnproducentzit bij mij om de hoek en in de omgeving[
?onrn4en
,ni"L"-nlon) in Lltrechl Alleenwd zeveneuro per vijf liter goedkoper.Tip: Lidakis,rood, droog, 1998,biologischsamengesteld. Kost hier zeveneuro.Misschien te verkijgenbijRrgokrs Arnsterdomsestrootweg 88, Utreàt tel: 030 23t 3ó90. VERHUIZEN
NAAR ARCHANES
4 De werkplek drie behangrollenbreed maar redelijkdiep,w.rs zo heet en vochtigwas dat m'n bril onmiddellijkbesloeg.Door de mist heen ontwaarde ik een ouder echtoaar,dat mij verzekerde dat ik mijn was gerust aan hun zorgen kon toevertrouwen. Het was gelukL Toen ik mijn was hlram ophalen, woegen ze me waar ik woonde enzo. Het bleek dat ze al veel van me wisten. Vooral
lk moest dus binnen een maand weer verhuizen,maar hoe doe je dat hier? Yioqgoskendewel een verhuizer,maar : die kon alleen op zondag. Gelukkig .i.il l'l kende Gai iemand in lraklio die il misschienwd weer iemandkendemet een geschikteauto, want even een bus huren,lukt hier niet. "Oh, dat is geen probleem!" Hij belt, maar zonder resultaat.We moesten zaterdag maar om negenuur hier zijn,dan zou hij het geregeld hebben. We waren er de volgende dag op tijd en men was inderdaad aanwezig."Over wat voor auto beschikt u?" was mijn eerste belangrijkevraag. Het bleek zo'n 'Japanner te zijn.En daarin moest alles in één keer mee, inclusiefzijn slechte humeur. Dat werd dus nik, we zijn verder gaan zoeken. Via een andere kennis lukte het om rond half elf dezelfde ochtend iemand met een grote zandauto te charteren en dat hebben we maar gedaan.Nikos was een alleraardigste man,hij vond hetwel grappiCallemaal.En hoewel hij vaker verhuisde,was zijn inschattingvan hoe dat mijn spullen moest, toch wat optimistisch.De laadoppervlaktevan zijn auto was weliswaargroter dan die van mijn bus hierheen, maar een bus kun je opzij en naarboven volbouwen. Bij een open auto gaatdat niet. Koftom, mijn mijn hoeveelheidboeken is hier blijkbaar logistieketrukendoosmoeÍ weer open, Het bijzonder. En dat terwijl ik de helft in ging er allemaalmaar net op. En de veertig Nederland heb achtergelaten.Zij bleek een meter touw die ik uit Nederland had goede vriendin van de moeder van Yiorgos meegenomen,lcwamnu goed van pas.Nikos te zijn en was op de hoogte van mijn en Gd gingen met de verhuisautomee, ik aanwezigheidin Archanes,zoalswaarschijn Iijk reed er met de mijneachteraanom de lading inmiddelsvelen, te bewaken. Na een uur waren we in Archanes. Het was redelijk warm, dus we }VAT KRITISCHE SCHETSJES 's hebbendaaraardigwat alyeetverloren,mztar Markt zaterdagsis er in lrakliomarkt. Het ik was onder dak rechter gedeette van de tweebaansavenue van de oude haven,langsde nieuwe tot aan DE WASSERETTE Alikamassosis daar dan beschikbaarvoor. lk had Yiorgos gevraagd of Archanes een Dit betekent dat de hele avenueen directe wasserette had.Ja, die was er. Hij had mij omgevingtot vnjplaatsisverhevenvoor alles geduid waar die ongeveer moest zijn,lk ben wat (nog) beweegt,mechanischoforganisch. er een Daarkeer naar wezen zoeken,maar En van beide soorten zie je de meest kon nietsvindenwat in mrlnbeeldvan zo'n uiteenlopendevormen. Het is hier dan bedrijf paste. Dus nog een keer gevraagd. werkehlkchaos.Of beten de som van allerlei Dit keer tekende hij het me uit vlak bij de toevalligeBrownse bewegingen. 'farmakio' daar zat er toch echt één. Weer De Íoplichten zijn urtgezet,want in deze gezocht En nu,toevallig of niet, zag ik via de situatie zouden ze uitsluitend aan resultaat openstaandedeur allerleitextiel in plastic het tegenovergesteldevan hun bedoeling verpakt aan een rek hangen.lk naar binnen. opleveren.Kortom, alsje wilt weten wat de
ffi
o mÍloÍ
evolutie zo adn (positieve) resultaten heeft opgeleverd moet je deze marlctomgeving zeker eens bezoeken. lk vergat die zaterdagmarkttot nu toe iedere keer. De nieuwe weg van Archanesloopt rechtdoor haklioin en komt dan vervolgensop deze markt url Eenmaaldaar is er geen weg terug. lk zat er de laatstetijd nog wel eens tussen. In die situatiemoet ie alleswat in Nederlandals een verkeersverbod geldt terzijde schuiven,want anders loopt de boel echt vast.Het gaatweliswaarlangzaam, maar het gaat. En zonder stress.De markt zelf is vooral groente- en fruitmarkt,maar ook kieding,tassenen prullariaz1nerte koop.Vandaagvallen vooral de kaíanjes en wollen sokken op. Het moet hier blijkbaarwintergaan worden, Het ge"t l: Chaniamag dan niet zo groot zijn als Faklio,het centrum doet wat autoverkeer betreft niet onder voor de hoofdstad. Ook hier grote parkeerproblemen.Hoewel link en rechts van de weg het par4<eerveóod duidelijkÍaat aangegeven, íaan beide kanten van de weg vol geparkeerd. Volgensmij is dit de reden dat ze het centrum van eenrichtingsverkeer h e b b e n v o o r z i e n .D a n k u n j e t e n minste nog in een richtingrijden!Op een gegevenmoment liep ikdaarweer. Het verkeersbeeld was volstrekt vertrouwd, maar nu toch iets anders: tussende rij linksen rechtsÍond ook midden op de weg een auto geparkeerd! Voor een bank Men moest zeker even iets regelen.Enjawel hoor. Daar kwam een oolitieauto aanen die kon dus niet verder. Evende sireneaangezet en in'no-time'stondde eigenaarvan de auto buiten.Hij maaktewat vageexcusesen reed zijn auto weg door gewoon een blokje om te rijdenen zijn auto op preciesdezelfdeplek te parkeren.Kon hij zijn zaa(es aftrandelen. De kansdat erweer een politieautoaanzou komen was nu natuurliikverwaarloosbaar. Het gezag2: Als je in Cesium met de bus aankomt,rijd je over de nieuwe hoofdstraat binnen.Bij het plein gaat de bus dan rechts nchtingoude hoofdstraaten oude dorpsplein, waar nu het busstationis.Er rsdaarniet al te veel ruimte, dus is voor de taxi's een eigen parkeem-rimtegemaakl lk zat daar in het voorjaar met wienden wat te drinken toen het volgende tafereel zich ontrolde: de plaatselijke dorpsagentliep wat rond op het plein,veel was er niet te doen. Op een gegevenmoment k\ /am een 'Japanner'het pleinop rijden.Dit voeÉuigwerd ver^volgens wat los uit de pols op het taxigebeuren geparkeerd,voor de neus van onze aient.
ffi
o mÍloÍ
Vervolgensstapte er een Kretenzer uit van een leeftijdwaaraanje zag,dat het de zoon van de agenthad kunnenzijn. Hij begonde bestuurderer voorzichtigjesattent op te makendat zijn voertuigtoch niet daarstond waar dat de bedoelingwas. Met een gebaar van diepe minachting,ondertrteldmet een aantal opmerkingen dat dit toch je reinste bullshitwas,gaf de bestuurder uiting aan de tcwaliteitvan dit poltiewerk Hij zou over vijf minutenterug zijn, dus even nietzeuren.Vervolgensliep hrlweg.De agent reageerde niet, keek op zijn horloge, wachtte precies vijf minuten en bliestoen op zijn fluit. Hij wachtte nog even, maar begon toen toch een bon te schnjven.Hij nam daar alletijd voor. Tijdens dit schrijfproceskeerde de bestuurderterug,stapte in zijn auto en reed weg zonder wat voor agent dan ook maarte zien. De bon werd niet afgeschreven. Het gezag 3: Voor buitenlanders hebbenze hier in Gnekenland'Athens News'. Het is een weekblad dat naast een tv-gidsneutraalgetint nieuwsgeeft over gebeurtenissenin Griekenlanden daarbuiten.In die van 22-l l-2002sïÀat een artikel waarin het njgedrag van 'bikers' in Athene aan de orde wordt gesteld:men rijdt tegenwoordig ook gewoon over de stoep. Als ik eerlijk ben, moet ik toegevendat ik dit ook wel eensheb gedaan.Ging ik met de fiets naar lraklio - ook daar staat de boel somsflinkdichtgebouwd- en dan is een Íoepje pikkenbest handig.Maar met een motor is dattoch wat anders. ln het artikelwordt de politie gevraagd waarom ze er niets aan doet. De chef beklaagtzichover de pnoriteitendie hij moet stellen en het Gneke (rij)gedrag:Grieken zijn gewoon 'unruly'.Wat heet. DE LAATSTE ZATERDAGMIDDAGIN NOVEMBER Hij isongeveeranderhalvekilometerlangen duidelijkis twee fasengebouwd.Het begin is bryhetVenetiaansefort aande oude haven. lk heb het over de Diervan de nieuwehaven van lraklio.Het eerÍe deel is duidelijkvan oudere kwaliteitdan het tweede deel,Het is lager en heeft de hulp nodig van enorrne 'kraaienpoten' betonnen om de zee te weers[aan.Het tweede deel is van solider 'Carla kwaliteit. en Peter' hebben oo 25 september1977hun naam in hettoen nog vloeibarebeton kunnenzetten.Verder heeft graffrtiook hier zrln intree gedaan,de eerste isalthansaangebrachtHet ziet er voor graffrti niet slecht uit en voorlopig is er ruimte genoeg.Maarvoor hoelang?Den xero. Op zo'n zaterdagmiddag buiten het seizoenis het
á@
nonin4en
5 er zeer rustig.Jeziet er voomamelijkmannen met vishengels. En een eenzameGriekse(!) jogger.Hier is waarschijnlijk de enigeplaats in lraklio waar je kunt lopen zonder voortdurendop je hoedete hoevenzijnvoor auto's.Halverwegede pier kunje naarboven, waar het laatst gebouwde gedeette begint. Je loopt dan ongeveer vier meter boven zeeniveau.Het pad is ongeveer 2,5 meter
,r,;. k.-nlo n J dus misschienkun je ze daar bestellen:
[email protected]) De eerste is van Viki Moscholiou:Anichto Vivlio,liveopgenomen en alle betere nummers staan er oo. Haar stem doet denken aan Piaf of Belou,ouik! De tweede is ook bijzondeneen doos met vrjf cd'svan Koías Moundakis,de Menuhin van de lira. Er zrt een alleraardigí boe(e bij over de maeÍro en de teksten van de zang. 'Rare De titel is: ('bijzondere'dus) live recordings'en kost hier 43 euro. Toekomstigetrp: Dalarastreedt binnenkort 'live' op met Marinellaen dat moet volgensmij een klapperworden.Geen idee wanneer drt uitkomt REGEN
Het is natuurlijkzeer on-Grieksom het over regen te hebben, maar we hebbenhier inmiddelswat fone buien gehad.Je ziet dan wat dat doet in combinatiemet de temperatuur(nog steeds 15 tot 23 graden).Mijn uit Nederland meegenomenbieslook is alvaí begonnenuit te lopen.Zo ook de reí: allesis nu groen en geel.Als je momenteelrondrijdt,lijkthet landschap eerder op Wales dan Griekenland. Alleende olijÍbomenpassenniet in dat beeld. Vanwege de heuvelachtigheid komen er met buien soms forse stromenlos,die dan dwarsover de weg gaan,stenen en grond achterlatend.Je moet daar dus goed uitkijken,Nu was het al zo dat als iemand een paar honderd meter'up-street'zijnauto aan het wassenis,jij dat kan weten gezien de stroom die bij jou langskomt. Met een forse bui worden dat stromen.Als je dan autorrjdt,zie je niets door de breed.Tot mijn veróazingliggener allerlei hoeveelheidboegwater die dat oplevert. En wijendeíelletjes,maardat isbij naderinzien dan het zicht als het donker is: vanwegede te begrijpen:het is er ruíig en van beneden schaanestraatveriichtingrijdt iedereen met af ziet niemandje. Bovende wrjkAlikamassos groot licht. Dimmen bij tegemoetkomend laat een grote zwerm, ik denk spreeuwen, verkeer behoort niet tot het Íandaard zien tot welke wonderbaarlijkevormen zo'n repertoire.Als het dan ook nog regent wordt geheelkankomen:een geweldigeshow net autorijdeneen kakofosie('fos' is Gneksvoor een driedimensionalescreensaver.Ineens 'licht')waarje raarvanwondL Dat iswd even vertrekkenze 'en masse'richtinghet westen. wennen. Terug br.1 het fort zie ik drie katten plotseling op een wat oudere man op een crossfiets SINTERKLAAS met hengelafrennen.Ze hebben duidelijk Op 6 decemberheeftAgiosNikoalos/Heilige eenzelfdegenetischformaat. Hij roept ze bij Nicolaashier zijn naamdag.Afhankelijkvan hun naam.Wat bhlkl hrj voert ze het afual het belang beperkt dit feestelijkegebeuren dat hq van zijn visactiviteitenoverhoudt. lk zich tot de mensendie Nicolaasheten of denk dagehlk,want ze zien er goed uit. Hem zoals in Archanes, ook tot een aantal kennen en vertrouwen ze. Mijn eerdere instantiesin het dom. Nicolaasis hier de toenaderingenwerden met fanatiekgeblaas heiligemet'de zee' in zijn portefeuille.Wat afgewimpeld.BrengeerÍ maarvis,dan botert ze daarin Archanesnou Dreciesmee hebben het vanzelfwel. is mij niet duidelijklk heb hier uitgelegdwat het bij onsvoor feestisen onder de collega's MUZIEK TIPS speculaasuitgedeeld,wat men erg lekker Een paar muziektipsvoor de liefhebber.(lk vond. lk kon er alleenniet achterkomenwat heb dit ook aan Het GnekseEi/ondsemaild, speculaas in het Griek is.
ï,onrn4en
,ni"lu"nlon) Na een paardagenregenis het vandaagtoch weer mooi weer. Dat heeft Sinterklaastoch maar goed geregeld.Er ligt voor het eerÍ weersneeuwoo de Psiloritis. Maardie is ook meer dan 1700meter hoog.Zelfzit ik tijdens de lunch buiten, nog met opgestroopte mouwen van de zon te genieten. Dimitri verteh mij een paar dagen later dienst te hebben in het gezondheidscentrumergens hoog op de Psilorrtis,De weerman had sneeuw voorspeld en dat betekent dus een aantal dagen dienst, want dan kom je eenvoudigniet weg. De voorspellingvan het slechte weer klopte overigens. Veel regen en vocht zijn het gevolg én geen warm water, want ik heb nog steeds geen centraleverwarmingmet bijbehorende voorzieningen. KERST Natuudrjk vieren ze hier kerst. De cuhuur wordt nog steeds ster^kbepaald door de GrieksOrthodoxe Kerk (echt nog met een hooftletter). Maar,onderweg van de universiteit naar Archanes is een planten- en pottenwinkel,waar op dit moment kerstbomen in de aanbiedingzijn - waar halen ze die hier vandaan?- en ook vedichte plastic kerstmannen in alledeimaten.De verlichte kitsch heeft wel wat ln Archaneszelf is oo diverse plaatsen kerstverlichtingaangebracht.Maar bepaald minder overdadigdan soms in Nededand. Dat ik toch naar Nederland ga met de kerstis niet voor iedereenbegijpelijk Jebent er net! lk weet intussendat de officiële baan waar hier ik hier voor kwam, aan mijn neusvooóij is gegaan.Omdat ik ouder dan 35 ben en geenofficieeldiploma'Griek'kon overhandigen.Beide redenen kloppen niet. De eerste niet vanwege de Europese wet tegen discriminatieop grond van leeftijd. En de tweede niet omdat diezelfde Europese wet alleen zo streng wordt toegepast bij immigrantendie banenhebbenals huisarts, leraar e.d.,die meteen en rechtstreek met de bevolkingvan doen lc"ijgen.De meer beleidsmatigenkijgen gewoon twee jaar of zo de tijd in deze zin aan hun verplichtingen te voldoen. lk ken oo een Nederlandse universiteit een Grieke hoogleraar die na twee jaar nog geen woord Nederlands spreekt!Waarschijnlijkwist degenein Athene hier allemaalnieG van en heeft zich aan het formeel opgegevenegehouden.Zo gaatdat (ook) hier soms.Men is nu wel bezigvoor mij iets anderste regelen,maar of dat gaat lukken?lk heb zo mijntwijfeb. Eenen ander betekent dat mijn volgende líeet over 'Systimata' zal gan, Grieke systemen.Daar kan ik dus wd wat over zeggeninmiddels.
ó
ffi
o mÍloÍ Voor jullie geruststelling: het weer is zeer herfstachtighier de laatstetijd, maar met zo nu en dan een zeer mooie dag zodat je meteen weer buiten kunt zitten. Dan is het voor mij weer helemaalKreta. ZOMAAR EEN KRITISCHE ZATERDAG Het is vandaag zaterdagen ik ben sinds gistermiddagweer in mijn dorp op WestKreta Tijdens een gesprek in de avond bij de open haard hadden we het over een bouwkundige kwestie, wat waarschijnlijkin z'n essentieeen fakeorobleemis.Het betrof
de huurwoning van een van de bewoners hier. Gai en ik besloten het er m;Ër eens met Nikos overte hebben.Nikos is een wat apart type. Hij woont buiten het dorp een paarhonderd meter lager.Tegenwoordiglon je er over asfalt komen. Hij is architect van beroep, studeerde daarvoor in Amerika, en heeft met eigen handen een bouwval daar omgetoverd tot een fraai ecologisch verantwoord onderkomen. Met een dito uitzichtover olijfooomgaarden en de zee.Het enige dat herinnert aan mensen hier, is een klein wit kerkje. Misschienwijd ik nog eens een verhaalaan Nikos zijn kunstwerk lkwas er al eens eerder geweeÍ en verwachtte daarom bij aankomst een stel honden, dat als belangrijke werkzaamheid heeft aan weemden hun uitstekendedentaletoeíand te tonen, uiteraard met bijbehorendveóaal geweld.Het is dus zaak even te roepen dat je er bent, zodat Nikos de honden kan vertellen dat de werkzaamheden gestopt kunnenworden. Bij aankomstechter geen honden, ook niet na roepen.Hij is er waarschijnlijk niet.Toch maar even kijken. We doen het hek open en tot onze verbazingkomt er een uiterst vriendelijkepup op ons af met daarachter Nikos. Hij had ons wel gehoord, m:tar was bezig kaaste maken. Hartstikke leuk dat je langskomt. Gai kende hij nog niet. Nadat ook Gai het huis had gezienzijn we buiten gaan zrtten. Ondanks I februari en de krachtigewind is
buiten zitten geen probleem.Tolangde zon 's schrjnttenminste.Het is morgens | | uur en dus trjd voor een zygote (raki),oh.lvenen de zelfgemaaktekaas.De pup vermaaktzich intussenmet de poes en de kippen of komt met enige nadnrk bij ons aandachtvragen. Na eerst de zaken weer eens aan elkaar gepraatte hebben,kwam het bouwkundige probleem aande onde.Het is inderdaadgeen probleem. En indien wel, dan zijn er nog andere oplossingen, zie het huis van Nikos. Tijdens het derde glas komen ineens 'Aardgas'en zijn metgezellinhet pad op, even 'buurten', Aardgas is ook zo'n type die je blijkbaaralleenhier tegenkomt. Eigenlijkgewoon boer,heeft hij een inmiddelstien jaar lopend project afgesloten. Hij beschikt nu, in een schitterende en toeristvrije omgeving, 'hotel' (Aria Fissen, over een sLaatop het Intemet) met vier kamersen twee appartementen en wacht nu op gasten.Tijdens het bor-rwenis hij een keer van het dak gevallenen brak beide benen.Volgensde behandelend artszou het nooit meerwat met hem worden, maar hij is het lopende vooóeeld om je niet al te veel van medische prognoses aan te trekken. Aardgashad ik een maand geleden nog gezien,maar toen was het maar even, want hij zat midden in de olijvenoogst.Nu had hij genoegtijd, dus toen wij bij Nikos opstapten, vroeg hij ons naar zijn hotel te rijden om verder te praten. Hij had een uitstekende stifado en wijn gebruikklaar, of we die dan meteen maar even wilden komen keuren. De stifadoging op en de wijn was ook uitstekend,Het weer was inmiddelsaan het omslaan.Bij aankomst in het dorp wervelde het a,rrerk bijna op grijphoogte door het dal. Kort daarop regende het alseen gek Weer om rond het haardwurte gaanzitten,dat was gezellig.Tot Gai [<wammeldendat het de bedoelingwas 's dat we avonds in de andere tavema wat kwamen nuttigen, gewoon daarom. Dat hebbenwe gedaan.Binnenzaten Stellios,zijn vrouw en zoon, en nog vier dorpelingen. Twee daarvankende ik goed, een helemaal niet en de ander door het oaasfeesteerder dit jaar een beetje;de dorps-papas.Ook hier was het vuur in de open haard aangenaam hoog, maar door de harde wind werd een deel van de rook en de barbecueluchtterug de ruimte ingeslagen.Voor rokers een normale omgeving,maarvoor anderentoch wat minder. Men deed een raam open, de gigantischeafzuiglcapging aan en weg was het. Wijn en barbecuevleeswaren ruim aanwezig.Het'bor.rwprobleem'was inmiddels in het hele dom bekenden moest dus ook
ffi o mÍloÍ
nu weer op tafel, ter lenng en het vermaak Het gaf de papas en Gai, hi1was woeger h u m a n i s t i s c hr a a d s m a n ,i n i e d e r g e v a l 'hemelaanleidingom de zin en onzin van technieken' in relatie met het alledaagse bestaan,aan de orde te stellen' De papas vond dat we molgen maar eens naar zijn dienst moesten komen. Om half elf begon Terug naar huis er één. Nou, misschien. besloot ik dat de zondagm;utreen dagmoest worden met een karigmenu,dit allesistoch wat veel voor een mens. Wat betreft de dienst,die was voor halfelf al afgelopen,maar we waren niet gegaan.De combinatie van een overvloedige toeloop van mensen uit de omgeving- omdat een bekende precies een jaar geleden was overleden- en een dito toevloed van boven door een falende h e m e l t e c h n i e k ,m a a k t e , d a t mensen met paraplu buiten de kerk de dienst moesten volgen. Er zijn voor mij grenzenaan de zegeningenvan boven.Ook op Kreta. TA PEDIA TOUS DROMOUS (De kinderen van de straat) Als je hier rond rijdt, word je bij ieder stoplichtvan betekenisbenaderddoor een meesLalzeer bruin en van ruime haaóos voorzien kind om je voorruit schoon te maken. Ze zijn zo tussen de zes en de Tezijn veertienjaaroud,jongensen meisjes. er attijd,in weer en wind, zelfs in de winter en vaak blootsvoets.Ze proberen op deze wijze de kost te verdienen.Je ziet ze ook veel in het centrum. Als je op een terras zit, komen ze bij je íaan met een of ander instrument,spelen een riedel en of je maar wat wil betalen.De ietsoudere zussenzitten v a a k o p d e s t o e p m e t m i n s t e n st w e e Of die kinderenbijzich in de crècheleeftijd. van haarzijn is onduidelijkze dienenom de noodzaaktot een financiëledonatie te onderstrepen.Het zijn de kinderen van de straat. Dat was althans de term die de televisie gebruikte in een rapportage over hen. De overheid kijkt niet naarze om. Naar school gaan ze niet, met als gevolg ge'life-style" dwongen continueringvan hun Unicefis de enigedie hier wat voor ze doet en natuurlijkde mensendie ze wat geldgeven voor hun diensten.Het bliift echter onvoldoende. \ilINTER OF ZOMER Het was gisteravond al op het nieuws: in Attika waren in sommige straten kolkende bergbekenontslaanalsgevolgvan de heftige neerslagdaar. Maar vanmiddagis het hier hetzelfde.Een onweersbui zoals Nederland die zomers wel kent na een aantal warme
7 dagen:veel blikem en donder en met een hoeveelheidneerslagdie na drie dagennog nietweg is.lk heb dusinmiddelsin mijnstraat ook uitzichtop een bergstroom,gelukkrgniet zo heftig als op de televisiegisteren.Alle kwetsbareelekhischeapparatuurheb ik maar afgesloten,want de bliksemwil wel eens inslaan.(Ook om andere redenen vatt de elektnciteit hier wel eensui[) Computer en audio zijn even niet beschikbaar,maar wat de audio betreft, daar zoryf het onweer nu voor. Het weer is deze winter voor de Gneken buitengewoon heftig.Net alsvong
jaartrouwens.lemandzei mij: "Het lijktwel of we tegenwoordig alleenmaar zomers en winters hebben,voorjaaren herfst lijkenniet meer te beíaan." tKRAsrt or 6cRl,zYt? Het is zondag 9 februari. En hoewel over een paardagenhet voorjaaraanstaftenmoet maken haar activiteitente activeren,is daar vanmorgennog niet veelvante merken.Het weerbericht had het al aangekondigd: noordenwind,en een thermokrasiavan I tot B graden.Maar wel veel zon. Zoiets wat wij in aonl wel eens hebben.Het leek me een mooie dag om het pad dat ik iedere dag vanuit de auto zie maar eens af te lopen. Allereerstkon ik dan eensvanzeer nabijzien waar de wijn ('t
nonin4en
,r';.k""nlonJ verzorgd.De grootte vaneert,maar is meestal tussende 30 en 50 meter in allerleivormen. Geheel parallelaan de glooiingvan het landschapis boven de gaardoP een anderhalve meter hoogte een raster gespannen van ijzerdraad.Dit raster hangt op paattjes van gelijkehoogte welke tevens dienen om de stronkvande druifte geleiden'De ruimte tussen de ijzerdradenis ongeveer80 bij 80 centimeter.Je kunt er dus tussen staan en hierdoor zowel bij de boven- als de onderkant van de druif komen. Het raster heeft als doel de takken van de druif op d u s d a n i g ew i j z e t e o n d e r steunen dat de trossen straks netjes op werkhoogte onder het raster komen te hangen maar wel zo dat ze genoeg zonlicht vangen.Dat is nodig voor de kwaliteit van de druif en daarmee de wijn. In mijn andere dorp op Kreta heb ik wel eensmet de druivenoogst geholpen.Je wordt dan een soort veld ingestuurd waar moeder'natuurnog lustighaar eigen wetten toePast: de survival of the frtteÍ. Onder allerlei begroeiingenmoet 1e daar dan de trossen zien te lokaliserenen vervolgensin Aóo-onvereen druiantwoordehoudingenlossnijden: venrankis bepaaldtaai spul.Dat nu hebben ze in Archanes bepaald anders geregeld! 'groei van de druif Omdat de verhouding lichtdat de tros kijgt in optimaleverhouding moet zrjn,wordt de druif gesnoeid'Dat zijn ze momenteelaan het doen. De ene gaard is al klaaren ziet er kaal uit. Op een ander zieje sommigetakkenal uitlopen,wat er zeer fns urtziet.Dat hun leven kort zal z1n,zie ik aan de bewijzen langs de wegkant hele takkenbossenmet uitlopers, die zullen worden veórand. lk heb inmiddelsde onderzoekfasein het in Archanesafgesloten. gezondheidscentrum Dit dankzij eigen initiatieí, want het mij toeveftrouwde onderzoekmateriaal was voor het doel niet bruikbaar.De problematiekwas mrl snel duidelijkvader toeval' past daar optimaal zijn organisatorische gektentoe. Met als uitkomí aan het einde v a n h e t i n l o o p s p r e e k u u re e n f i l e v a n patiënten.En tegenoverhen een inmiddels redelijk uitgeputte huisarts.Het centrum heeft duidelijk een raster nodig dat op werkhoogte met de situatie mee glooit en een optimum van productiviteiten h,'aliteit 'tijd' kent. Er zal dus onder andere op de gesnoeidmoeten worden. lk moet duidelijk ziente makendat zo'n wedcwijzeniet alleen is gelhdiceerdvoor druiven. Dat betekent klarewijn schenkenen ik ben benieuwdhoe ze die van mij vinden.
g,"@ YZ:,:t"^t^ïI^t
8
2*\J"reKenral
EEN ZOETZURE ONTDEKKING Nu kom iktoch al eentijdjeover de vloer in Griekenlanden heb duizendenvan die dingen gegeten,in Nederlanden hier. Hier van de boom, in Nederlanduit een netje.lk heb het over sinaasappels en citroenen.Het grappige is, dat die in Nederland als volstrekt verschillende producten worden aangeboden, zoals appels en peren, waardoor je denkt dat citroenen en sinaasappelsook verschillendzijn. Van de week toevallig een paar citroenen gekoch{ voor over de vis. 'mijn'tuin Nou heb ik in eensinaasappelboom - maar staan- niet met de bestesinaasappels ik pluk er redelijkvan.Ze liggenanderstoch maarte rotten.Zit ikzondagmiddag eindelijk weer eens in m'n tuin vanwegeeen mooie dagzie ik daarineenscitroenenhangen.Voor de eerste keer, omdat ik voor het eerst op deze plek ziL Wat heb ik nu aan m'n fiets, sorry, boom hangen?lk heb toch geen citroenboom?Bij nadere beschouwingblijkt dat beide soorten vruchten aan dezelfde boom hangen. Citroenen zijn sinaasappels met een moeilijkejeugd: gewoon onrijpe sinaasappels. Onrijp vanwegeeen tekort aan voorbijkomen. De vaak nog bleke dragers zon of te vroeg geplukLDie hoef ik dus niet ervan identificerend,kleur ik zelf intussen meerte kooen. aardigbrj. In Archaneszie je het ook bussen met voorin een reisleidster.Ze gaan de VOORJAAR archeologische sites bekijken. Op het Het isvandaagdeÍinitiefvoorjaar.Hoewel ik dorpspleinis iedereenweer open, inclusief begin maart al buiten heb gezeten in 25 Dimitri.lk ben even bij hem binnengelopen graden en zon, is het daamanog behoorlijk om bij te praten en heb hem aangeraden gaan spoken, maar dat is nu vooóij. Mijn zijn taveme om te toveren in een intemetboordcomputer geeft op | 2-04-03 aan: taveme. Dan is hij de enige hier. Met niet buitentemperatuur25 gradenen dat om l0 teveel comouters,want mensendie moeten uur's morgens.De zon schijntvolop, maar wachten om hun mail te bekijken,eten of het is nog wel wat heiig. De gevolgen van dnnken meestal wel wat. Oo het strand is deze situatie zijn meteen zichtbaar: de het nog wel wat fris, maar ruÍig; het is ook toeriÍen zijn uit hun winterholen gekropen. weinig bekend bijtoensten. (Strandbij lraklio Net als de taveme-boys,die hen proberen is een probleem. Neem daarvoor de Palio te ver'leidenbrj hen te komen eten. Normaal Dromo/Old Road richtingGoumes, de weg 'Athens kan ik zaterdagsna het kopen van volgentot je de zee ziet Na het eerÍe ShellNews' gaan zitten waar ik wil voor het sbtion meteen link. De weg linksaanhouden drinken van een Grieke koffie oo het t o t a a n z e e . ) O p w e g n a a r h u i s e e n Venezuelaolein. Nu moet ik echt zoekennaar schitterend veldboeket geplutct.Alles bloeit een geschiktple(e en wond intussenook nog weer in overvloed. eens vereeuwigd als figurant rond de M o n o k o n i f o n t e i n . í D i e m e t d i e v i e r O C E I S T O NP O L E M O ! 'Neetegen leeuwen.)De toeristischekitschshopsdoen de oorlog'.Vlakvooren de eerste weer zaken. lk mag hier voor zygote ('raki' tijd tijdens de hakoorlog hing de universiteit dus,maardat woord isTurks)vijf keer zoveel vol poíers, zelfvervaardigdeuithangborden, betalenals in mijn dorp. Verderop in het El vlaggenen weet ik veel, met als boodschap Greco park is het ook weer in arrrang:jonge dat men tegen de oorlog was Officieel is moeders die bij elkaar zitten terwijl hun Griekenlandook tegen en premier Simitis koost de daar aanwezigespeeltuin uitheeft namens Eurooa - Griekenland is probeert. Je komt (etterlijkl) busladingen momenteel voozitter - allesgedaanom drt toeristen tegen en de lucht wordt weer noodlot te keren.Zonder resuttaat.Het lijkt bevolkt met machinesmet andere dan de een beetjeop een herhalingvan de houding vertrouwde logo's van Olympia,Aigean (en tijdensde Balkanoorlog. Eerstpro Milosovic Transavia).Op de markt probeer ik nog en wat de Nato daar moest, maar nadat de mandarijnente kopen - ze hebben hier van shit van dit bewind oo tafel kwam en het die echt helevette - maarze zrjner niet meer. IntemationaalGerechtshofin Den Haaghaar Enop de havenpierhoor je weer allerleitalen werk gingdoen, hoor je daarniemandmeer
ffi
o mÍloÍ
over.ZelfsTheodorakisniet Het'tegen' deze keer heeft nu ook een andere kant Omdat Turkije de VS geen facilrterten bood wat betreft Noord hak moest er naar andere 'spots'worden uitgezien.Gevolgwasin ieder gevaldat het vliegveldbrjChaniaen de Souda baai(lNest Kreta)een ongekendetransportactivrteitkenden.Zo ergzelGdat men in mijn dorp (40 km daarvandaan)bang was dat Sadamer een raket op zou afuuren.Juistja, met chemischerotzooi. "Dus waarom zijn jullienou eigen|jktegen? Die heefthijvolgens jullie toch niet?""Jamaar, al die kinderen!" Dat klopt natuurlijk maar in al haar objectrviteitwondendezebeeldeneindeloosop de tv herhaald.Dat kleurt aardig in, met als gevolgtoch een wat scheefbeeld van wat er allemaal gebeurt. Via internet kon ik de Neder^landse benchtgevinggoed volgen.Mrjn Arabische wienden deden hetzelfde oo Al Jaheera,dan t
ffi
o myloÍ
rondgereden.Volgensde kaart kon iets niet en ikwilde dat uitzoeken.Bijterugkomstwerd ik uitgenodigdom langste komen. ")a graag, 'meta', maar straks!" Yorgis heeft drie kinderen,waarvande dochter onmiddellijk je hart steelt. Verder loopt er een kalf van een hond rond die je pro forma even laat weten dat hij er is en verder alleen maar kwispett.Yorgis' wouw w;rs er even niet en hijzelfwas ook nergenste bekennen.De dochter nam de honneurs dus maar even waar en woeg wat ik wilde. lk vertelde van de uitnodiging.Ze ging naar beneden om even later mee te delen dat ik daar welkom was. lk liep de trap af onderdeelvan wat de woonkamer bleekte zijn.Smaakvolingericht en een gloeiende open haard.Het was nog best fris die dag. Yorgis zat er samen met vnend Stelios.Later kwamen er nog twee vrienden bij. Ze kennen elkaarvan jongs af aan uit hun dorp Anoyia" hoog gelegen in het Psolitiris-geberyte.Aardgaswas bezigmet een laouto, de Kretenzerversie van de luit en de ritmischebroervan de swingendelyra. Samenvorrnen zij de klankenvan Kreta.Na eerst verteld te hebbenwat ik hier op Kreta doe, deed Yorgis hetzelfde.Hijgeeft laoutolesaankinderenop een muziekchool.Ook 'kompania' speehhij in een en maaktcd's*. lk vertelde hem van mijn liefde voor de Kretenzermuziek en wat ik daar zo van in de kaí had staan, behalve de 'modemen' 'klassieke' ook een aantal artiesten:Moundaks,Xylouns,etc."Heb je ook Psarandonis?" "Ja,uiteraard!" "Geweldig!" "Want dat is namelijkmijn vader." "Mijn naam is Yorgis Xylouri5"x, Dat is dus wat ik noem met je neusin de wijn vallen!Zit je ineensmidden in het Kretenzermuziekgebeuren. lkvedelde hem toen het een en ander over hoe dat zit met Nederlandersdie van Grieksemuziek houden,de Gneke ootredensin Nederland het Gneke Eiland*in Amsterdamen Ano Kato*. lk dacht meteen:dat laat ik ze horen! 'Kerels De cd uit den vreemde' opgehaald e n m e t e e n a f g e s p e e l d ." E l l a ?Z i j n d i t 'Ja Nededanders?" hoor'. lk heb netjesde namenvoorgelezenen vertelde dat ze meer cd's haddengemaakt,allemaalmet Grieke muziek Het zeer krrtischepubliekvond het geweldig.lk heb Yorgisde cd cadeaugedaan. Nu wií ik dat één vande orominenteleden vanAno lGto, MichielKoperdraa!in mei naar Kretazou komen om hier muziekleste geven. En ik had laten vertellen dat hij gebruik kon makenvan mrynhuisalsik in Nederlandwas. lk Íelde Yoqgisvoor dat hijtrydens dit veólijf mzareenscontactmet Michielmoesthebben en samenwat muziekmakennatuurliikNa een paarglazenwijn vond Yorgisdat fret tijd werd wat aan zijn gastheenchapte doen. Brood, olijven en saladekwamen op tafel, de lamskotelettengingen in een rooster in de ooen haard. En zoalshet hoort. werd er
rG;',,ffi
9
@Í:;:r:^,
-/F\J"reKenro.
muziekgemaak,dubbelsmullendus.Yorgis speelde laouto en Stelliosde lyra. Dus met z'n allen zingen.Nou ben ik niet zo goed thuis in al die Kretenzerliederen,maar de pret was er niet minder om. Gewoon geweldig.Intussenl.qvamenv ouw en dochter eóij zitten,net als de hond, maar die had alleen oog voor de aardsegenoegens.Live muziek blijft geweldig, daar kan geen cd tegenop. Maar ook aan dit feest moest helaas een einde komen: de vrienden moesten weg. lk heb daama nog een hele tijd zitten praten met Yorgis, over zijn jeugd, muziek en ontwikkelingendaarin.lk denk dat ik daar merareen apart verhaalover schrijí mogelijk samenmet Michiel,maardan in het vakblad voor GriekoÍielen:Lychnari.*
Oud, ziek of werkeloos worden betekent geenof zeer weinig inkomsten.Je bent dan volledig aíhankelijkvan je familie of de goedgeefsheid van anderen,in geld ofandere zin.Over'de kinderenvande straa{ berichtte ik al eerder, een algemeenen geaccepteerd 'guts'je fenomeen.Ze hebben de vol trots te laten merken dat jij de eer hebt gekregen hen een donatiete verstrekken.Mindergoed gaathet met de in het zwart geklede'yiayia's': oude vrouwen, vaak in armetierigetoestand levend,na de dood van hun echtgenoot. (Ook in Griekenlandworden vrouwen gemiddeldouder dan mannen.)Vanmorgen lcwamertijdens het koffiedrinkenéén op me af en ik gaf haar het formidabelebedragvan twee euro. "Chroniapola!"Dat ik nog maar lang mocht leven. Deze maand werd er in * Voor de niet-ingewijdenin deze materie Archanes ineens aangebeld.'Ah, gezellig.' het volgende Net zoalsde kiassiekemuziek 'Visite!'Er stondenvoor mijn poortdeurtwee en bijvoorbeeld de blues kent ook de schoffiesmet wat olasticflessen.Ze bedelden 'groten'. Kretenzermuziekzijn Wat Menuhin, urterstbeleefdom wat olijfolie,maar die had Richter en John Lee Hooker zijn voor die ik oo dat moment niet voorhanden. Een muziek zijn Moundakis,Xylouns en Psaran- week laterwerd er weer aangebeld.Drt keer donis dat voor de Kretenzermuziek Omdat door een mevrouw van ergensin de dertig, Psarandoniseen neef is van Xylouris en Gewapend met haar identrteitskaartkwam miwerstandenwilde vermrjden,gebruiktehij ze een donatie vrugenvoor een behandeling zijn voomaam als zijn handelsmerk Yorgis die ze in Athene moest ondergaanen waar gebruikt gewoon weer zijn achtemaam. ze geen geld voor had. Arm zijn, betekent Wat betreftAno Kato,dezegroep is bij Grohier in ieder gevalniet dat je je eigenwaarde Gri goed bekend (www.anokato.nl). kwiytbent En iemandietsgevenalsdezedaar Zie ook www.griekse-eiland.nl. om vraagt, is doodnormaal, want je weet Lychnarikun je bereikenvia: maar nooit. www. lychnan-magazine.com. Wat betreft de cd'svan Yorgis: ASFALOS - Xylouisenxmble- Ánt@e5 Sisron Al\/lAI 08. lk introduceer bij dezeneen nieuw woord in - Somen met o.o. met Ross Do/y - Ste/ios de N ederlandsetaal:aíalos (veilig).Verderop Petrqkjs,ldikjmouf/i SeistronAMA 109. zal ik het uitleggen.Je ziet ze hier regelmatig rijden,zo'n langevrachtwagenmet de naam BEDELEN van de Nederlandseeigenaarer op. Griekenlandheeft niet de socialevoorEerstdenkje "Leuk een Nederlander.",maar zieningenzoalswij dietot op hedenkennen, bij nader inzien blijkt het inmiddelseen
?onrn4en
,ti.t""r',lonJ tweedehands Griekse vrachtwagente zijn. Het is me wel eens gebeunddat ik op de hoofdweg reed en ineens moest uitwijken voor materiaaldat van een vrachtwagenwas gevallen,mees[alvan een Japanner. Bijvooóeeld een keer lqatten sinaa.appels, maar een verhaal over betonplaten is mij inmiddelsook bekend.Het borgen van de ladingis hier een weinigtoegepastgebruik Als ik dan ook achter een auto rijd waar dit het geval is, houd ik echt flink afstand. Gisteravondgebeurde het ( l3 april), maar het nieuws van vandaagis er helemaalmee gevuld. Niks geen lrak meer. Tijdens een schoolreisjerijdt in de buurt van Larissaeen bus in een bocht een open vrachtwagen tegemoet. De vrachtwagen gaat ineens scharen,waarschijnlijkals gevolg van een klapband. De zware lading, bestaande uit horizontaal geladen houten platen, gaat schuiven en rijt als een scheermes de linkerkantvan de bus geheel open. Daama worden ook nog wat personenauto'sgeraakt met als gevolg:2 | doden, allen schoolkinderen. De Grieke variant dus op onze Volendam-ramo. De hartverscheurende beelden (heet hier: wat ons hart doet 'life' je bloeden) komen zeer huiskamer binnen:zoalsde slechtetechnischestaatvan onderhoud van de vrachtwagenen de slechte borging van de houten platen. Tijdens de discussieover deze ramp met deskundigen wordt door de nieuwslezermijnsinzienszeer terecht gevraagd"waarom wij ons zo druk maken over de kinderen van Bagdadalswe onzeeigenkinderenblootstellenaandit soort gevaren".Tijdens een van mijn collegeshier over het management van zorgprocessen probeer ik duidelijkte makendat veiligheid van en voor de patiënt voon,raardeis voor de kwaliteiten efectivitertvanzorgprocessen. En dat je daar niet alleen hygiëne (ygia = 'gezondheid'), Grieks voor maar ook asfalosvoor nodig hebt Leefregelsdus ter borgingvan veiligheid.Niet alleen in de gezondheidszorg, maar ook op andere terreinen. Zo bleek helaasook hier.
lo
Daamaeen periptero (kiosk)en een kleinere taveme, met tafels buiten. Daamaast de Eurobank een Dand in aanbouw,en een steeg.Als laatsteop de hoek het pand van OTE, waar je buiten kunt bellen.Aan de andere zijde,dus die met de weg voor de neus,zienwe richtingpunt eersteentavemd snackbar,een tankstation, een snackbar, Dimitri's taverne en oD de hoek een schoenenzaak Aan de overkant van de basiswegzijn drie grotere tavema's en het postkantoor.Maar behalvehet postkantoor zijn die taverna's vanaf Dimitri's terras nauwelijk te zien. Er staat een tiental naaldbomen voor, Ze omlijsten een soort subpleintje.Kinderenvoetballener. Hogerop, richting punt, sbaateen aantal loofbomen, Hun uitlopend lichtgroen contrasteert prachtigtegen het donkere naaldgroen.Drt dankzij het schuin vallendezonlicht. Qua skylinegaande toppen van de naaldbomen bijna naadloosover in de beqgdie rechtsaf naarboven loopt. Die zalover ongeveereen uur de zon het uitzichtop het pleinbenemen. Het palet van kleuren is buiten genoemd DORPSPLEIN OP ZATERDAGMIDDAG groen voomamelijkpastel,veel geettintenen De komende zaterdagen ben ik bezet en roze. Soms contrasterendgrijsblauwop de daamakomt het er niet meervan. Dan heeft kozijnen.Het plaveiselisvan natuursteen.Dat het olein ook niet meer z'n ontwakende betekent vele tinten grijs met gouden tcwaliteitals nu. Er zit dus niets andersoo: ik reflecties van het zonlicht. Het geeft het moet in de zon en aan de pint bij Dimitri. geheeleen warrne uitstraling.Midden op het Pame.Het dorpspleinis qua vorm eigenlijk plein staat een beeld van een Kretenzer een driehoek ofbeter gezegd,een taartpunt verzetsírijder die, wat kleur betreft bijna uit het ronde centrum van Archanes.De basis natuurlijk opgaat in het groen van de van de punt en één van de zijden wordt naaldbomen.Net alstijdenshet (vele)verzet ingenomen door een weg. De basiswegis hier. Het plein is nog niet op volle ster*te, doorgaand,de berg op of linksafde zijweg want er staannog geentafelsaande andere op die verderop overgaatin de dorpsíraat kant van de zijweg.Maar dat komt wel. Het Langsde anderezijdestaanalleengebouwen. beeld wat je dan krijgt, is dat van een grote Bij de punt te beginnen een zeer grote openluchttaveme:druk gezellig,extravert, tavema waar je alleen binnen kunt zitten. Grieks.Nu is het nog rustig,ookal is Dimitri's
ffi
o mÍlot
terras wel vol met mij aande Mythos en naast mijeen luid kwetterend Grieta gezin.Achter mijzittendrie Nederlandsemeiden.Dat had ik al gehoord,maar Dimitri vond het nodig mij hier toch opmerlaaam op te maken,zo 'mannen van onder elkaar'.Hoewel het uur daar eigenlijknog niet naar is, gaat bijna eindeloos een rij voertuigen voorbij. Aangeblaftdoor een hinkendehond,die volgens mij vervelende herinneringenheeft aan voertuigen. Uiteraard wondt er gestopt en getoeterd alseen bekendewordt ontwaard. M i n i m a l e b o o d s c h a p p e nw o r d e n d a n uitgewisseld,want lang stil staan gaat niel De meeste aandachtpoogt de jeugd op te eisenen dan nog vooral het mannelijkdeel 'luid-pijps' daarvan.Dat demoníreert geheel zijn kunsten op tweewielers. Zojuist werd voor mijn neus met een motor in te lage versnellinghet wegdek van een rubberen schroeilaagvoorzien. Ze krijgen alleen aandacht van de eigen achterban, want niemandtrekt zich er iets van aan,inclusief een overstekendeoma. Verder zijn er veel voorbijgangers,die elkaar op het plein aansprekenof Dimitri laten bevestigendat hij weer open is. Handig voor vanavondof zondagmiddagdé tijdstippen om met de familie urt eten te gaan.Als je hier weer zo zit na de winter, realiseerje wat'klimaat'doet wat betreft het leggenvan kontakten.Veel burtenmogelijkheden op een publiekeruimte als zo'n plein geeft toch andere sociale interactiesen mogehjkhedendaartoedan een kiimaatwaar'binnen zijn' noodgedwongen de dominantevorrn van verpozen is.Je hebt gewoon een grote kans elkaar hier te ontmoeten en (letterlijk)drempelloosaante spreken zonder afspraak of andere regelingen.Terwijl ik dit laatsteopschrijfkomt er een oude baasop de andere stoel aan mijn
ffi
?onrn4en
ll
,ni"L"\lonà
o mÍloÍ
was de vraagén het probleem. Er is ook een vrouwenafdeling.Daarzatenin nog benauwdere omstandighedeneentwintigtal vrouwen verdeeld overtwee kamersmet aansluitend een luchthok Ze hebben dezelfde dagindeling. De gevangenisis nu dertig jaar oud en 'duur' gezien de verhouding personeel/ gedetineerden. Er wordt dus een grotere gebouwd. Het personeelis verder volstrekt 'bek wat betreft'bewaring' en de zorg aan deze bewoners. Daar moet ook wat aan worden gedaan.Marios liet met enigetrots een kleine spreekkamerzien. Vroeger was er niets en nu dit toch maar,toch een niet gering begin! Dat klopt We zullen moeten proberen met eenvoudigemiddelen de basalezorg aan deze mensenwat verder op te krikken. Maar dat gaat nog even duren vrees ik * Zie hiervoor: New Polrcresot Nosokornio Neopo/is.Moios Choaiorsenis,I 999.
tsBN 9 t-72t9-32t-2. tafel zitten en vraagtwat ik aan het doen ben.HetisdevadervanDimitri,diezijnkoffie komt drinken.Dat betekentdat ik moet stoppenmet schrijven.Zogaatdat hier.
gevangenissen.lk k^eeg twee dikke enveloppen opgestuurd. Daama zijn we samen een kijkjegaannemen in de gevangenis. Als je er aan komt rijden, zie je een aantal wachttorens,twee rijen vantien meter hoog prikkeldraad.Alleen bij de ingangontbreken IN DE GEVANGENIS In Neapolis,een grotere plaatstussenhaklio dezevoorzieningen.Als je dezebinnenkomt en Ayios Nikolaos, Íaat een gezondheids- kom je in een soort hok waar naa'nen reden centrum annex klein ziekenhuis.Marios is van aanwezigheidworden opgeschreven, daarmedischcoordinator.Oo zichis Marios Voor ons was dat niet nodig,Marioskomt er a l e e n i n t e r e s s a n t t y p e , Z i j n o u d e r s , wekelijk. lk moest met wat mensenkennis toenteÉijd communist, emigreerdentijdens maken,als laatstemet de directeur.Bij hem de Burgeroodogzo rond 1948naar Polen. werd de reden van ons bezoek weer Ze werden daar in de socialiíischemoederherbevestigd.Hij was blij een deskundigeurt 'muur schoot opgevangen,maar nadat de Nederland te mogen rondleiden. (Voor wasgevallen,kroop het bloed toch waar het degenendie dat niet weten, ik heb lO jaar niet gaan kon. Ze gingen terug. Marios, voor Politieen Justitiegewerl( onder andere inmiddelsstudent medicijnen,maakte op in penitentiairesettingsmet drugsgebru ikers.) Kretazijn studie af en werkte nog een jaar in We gingenhet gebouw weer in en via een Z w e d e n o m e r v a r i n g m e t e e r s t e l i j n s heusetraliedeurde binnenplaatsop. Deze gezondheidszolgop te doen. Onder Griekwas ongeveer veertig bij veertig meter en Zweedse begeleidingschreefhij vervolgens onderverdeeld in een volleybal- en een zijn proefschnftx,onder andere een ondervoetbalgedeefte. Boven op de binnenmuur zoek naar het vookomen van Hepatitis weer rollen prikkeldraad.Van de gedetionder gevangenenen personeel van de neerdenwas weinig te zien. Daamawerden gevangenis in Neapolis.Tijdens een van mijn we vijf slaapzalenrondgeleid van ongeveer bezoekenbegon hrj er weer over maar dan twintig bij tien meter, volkomen dichtin meer algemene zin. De gevangenisis gebouwd met stapelbedden.Er was ruimte namelijkspeciaalvoor drugsgebruikers.En om vanafde buitendeurnaarje bedte komen hoewel er maar olaats is voor 45 is het ofom vanafje bed de weg te vinden naarde werkehjkeaantalgedetineerdenboven de 90. hierverder maar niette omschrijvensanitaire 'voorziening'. De mix van de specifiekeproblemen van de En daar hield het mee op. genoemde cliëntèle, overtevolking en het Volstrekt oveóevolkL Velen lagenop bed ontbrekenvan daarop afgestemdevoorzie- of hingenwat rond en bekekenwat er voor ningen leidt tot situatiesdie een meer bezoek was. Het waren allen mannen, stnrctureleaandachtbehoeven.Hij wil daar variërendvan twintigen tot veertigers.Met iets aan doen, maar weet niet precieswaar van die typisch uitdnrkkingsloze blikkendie te beginnen.Eerst heb ik bij ons Ministerie drugsgebruikersvaak kenmerken. Het van Justrtiewat materiaal aangevraagdwat hoofdmenu der activiteiten beíond uit 'helemaal betreft de algemene als drugsgebruikers nietsdoen' en aflarachten tot je tijd gerelateerde primaire gezondheidszorg in erop ziL Om dan vervolgens? Ja,precies,dat
EEN PIJNLIJKE
BESLISSING
Toen ik vorig jaar uit Nederlandvertrok had ik een principeakkoord met de adjunctdirecteur en de vice-voorzittervan de PeSY; het regionalesysteemvoor gezondheidszorg op Kreta. Men wilde mij hier graaghebben. Liever al eerder dan de baan bij deze PeSY startte,want in Archaneslageen klusop me te wachten.Tijdens mijn reis naar Kreta zijn er twee dingen gebeurd. Mijn huisvesting werd niet op tijd geregelden Athene ging plots de nieuwe vacaturesvoor alle PeSYs regelen.Dat betekende,dat men op Kreta de regie kwijt was. En ineens moest ik voldoen aan de eis om bij aanvangvan de functie Griek op Hbo-niveaute beheersen, aangetoond door een eRend staatsdiploma lk ben ergens halven,rege.Het gevolg was dat in december het bericht kwam dat ik niet op de lijstvan'potentrals'stond.lemand anders was voorgedragen.Inmiddels heeft deze bedankt voor de baan,wilde niet naar Kreta.En erzijn geenanderekandidaten,dus jezouzo zeggen,..Maar nee:'Afti ine i Ellada. Etsi!'Dit is Griekenland!Eindebericht! Over perversiteitengesproken!We sprakenaf dat er n.Ër een oplossingzou worden gezocht Maar ook dat die voor I april bekend moest zijn, omdat ik andersterug moest. lk drukte iedereenop het hart mrjvooral te'gebruiken' zolang ik hier was. Om met het laatíe te beginnen:dat is onvoldoende gebeurd. Het van tevoren inbrengenvan iets nieuws,een 'tool' oplossing,een o.i.d.heeft hier weinig zin.Zoiets verondersteltnamelijkdat er een systeem is, waarin zoiets kan worden ingebracht,opgeslagenen doorgegevenaan anderendie daarmogelijkiets mee kunnen. Anders gesteld: dat er in de toekomst mogelijk een proces of situatie ontstaat waarin deze informatie nut heeft. Maar
ffie
?onrn4en
,..i"L""nlon) aangezien toekomst' hier geen relevantie heeft, gebeurt dat niet. lmmers, systemen hebben de veronderstelling,dat er van tevoren nagedachtis over doel en inrichting van dit systeem.Dit uitgangspuntisde motor van de Grieke paradox om een proces voírn te gevenheb je een metaprocesnodig om ditte structureren.En omdat het ene er niet is, kan het andere er ook niet zrjn. Met andere woorden, je kunt hier alleennuttig zijn,gebruiktworden, etc, alsje op het juiste moment op de juiste plaatsbij het juiste probleem bent. En aangeziendat hier van tevoren nooit duidelijk is, laat staan te plannen,lukt dat maar moeilijk Alleen in situatiesof dingendie alsklusin beeldwaren, of die ik zelf oppakte omdat ik ervan wisl kwam er ietsvan de grond.Zoals in Archanes en Neapolis.lk heb even overwogenom hier te gaanfreelancen.Maar gezienhet feit dat daar geen budgetten voor zijn (het is hier een staatsgezondheidssysteem) als boven beschrevenmaniervan werken,heeft dat zin noch toekomst. lk kom dus terug naar Nederland.Maarvoor alleduidelijkheid; niet met een teleurgesteldgevoel.Allereerst is de samenwerkingbepaald niet over. Daarover hebbenwe duidelijkafspraken.En verder is hier intussenbest wat neelgezet 'praktijkEen nieuwe standaard voor management,één voor'kwaliteit van zory', één voor Wetenschappelijkonderzoek en dus één voor'gevangenisgeneeskunde'. Toch niet gering dacht ik Maar niet of nauwelijls betaald en dat werd toch wat lastig.In mijn planningkom ik 2 mei naar Nederlandom mijn terugkeerte regelen.lk ga dan de 22Íe weer terug naar Kreta in het kader van een cursus voor Nederlandse- en Griekse huisartsenover het gebruikvan standaarden in de praktijk Eindjuni, halfjuli kom ik dan voorlopigdefinrtiefterugnaarNededand.Een en anderbetekentdat dit dusvooralsnogmijn laatste KritischeKreet is, lk dank jullie voor de belangstellingdie je had voor deze
12
ffi
o mflos
juiste weghelftnemen en dan omkeren,nee, zo kan het ook Je moet dus snel kunnen reagerenen niet al te schnkkerig zijn.Nou heb ik een aantaljaren geledenal eens een studie gemaaktvan het verkeer hier. Je hebt in lraklio bij de oude haven een rotonde. Het is de doorgaande weg langsde zee met een afslagrichting je mag I9 moort 2003: centrum. En een éénrichtingsstraat; reeds gaat dit rotonde De hele Zoals aangekondigd over alleende op. omgevingdaar staat íijf van de stop- en pakeerveóoden, systimoto,systemenop z'n Griek dus maar volgens goed gebruik sbaatalles vol, We starten maar meteen met'hetverkeer' hier. soms dubbel geparkeerd. 's Na zevenen avondswordt het er echt druk 6ART De siësba isafgelopen,het buss[ationisvlakbij DE OF DRIVINC' Er zijn toeristen die na een puar honderd en de boten richting vastelandvertrekken later die avond.Een eindeloze rij aan auto's, meter acuut willen uitsbappen,als ze voor het eerst met hem het Grieke verkeer in bussen, vrachtauto's, tweewielers en wat gaan. Doodeng vinden ze het Drt vertelt minder eenduidigte omschrijvenmobielen Yorgos, taxichauffeurin haklio, Nu is deze trekt daar dan aan je voorbij op een wijze, reactiezeker niet vreemd.Allereerstis er de die bij iedere rechtgeaardeNederlandse inírastructuurdie somste wensen over laat verkeersagent acuuttot een niette herstellen Rijdje over een redelijkeweg, in het dorp is crisiszou leiden.Op de hoek richtinghet 'kruip het weer d o o r , s l u i p d o o r ' . I n centrum is een tavema met een niet al te Nederland zou het halve dorp zijn platge- slechte prijs-haaliteitverhoudingmet een gooid. Gevolg is ook een grote hoeveelheid goed uiEicht op die rotonde. lk ben daar onoverzichtelijke situaties. Jelet daaromvaak dus een paarkeergaaneten om het'gedoe' nader te kunnenbestuderen.Eigenlijkis het dat als men vanuit een smd straatjede weg op moet, men eerstflinkz'n neusde weg op heel eenvoudig,het is gewoon een k\i/estie 'geven' 'nemen'. moet zetten om wat te kunnen zien.Als jij Met dat'geven'zullen van en je je alstoerist daar dan toevallig rijdt, schrik wij Nederlanders het nietzo moeilijkhebben. rot. Komt daar zomaar ineens een auto de We zijn tenslotte aardige en beleefde weg oP. mensen.Maarmet dat'nemen' beginnende Regel één is dus: sto ne€ens von te kijken. problemen.Bij ons is dat geciviliseerd, alsje Twee is: trek hetje niet oon. Het kan vaak de regelshebt kunnen volgen,tot iets waar 's je even niet anders. Zo reed ik onlangs recht op hebt'. De daarop ingestelde morgens richting lraklio. lk zag ineensbij de infrastructuurzorigt er vervolgensvoor dat vangraileen man aanhet werk Door de vele je het'kijgt'. Als die regelsen infrastructuur regen was de weg daar aan het verzakken. er niet (meer) zijn en we het zelf moeten Daar moest wat aangedaanworden. lk reed doen, worden we bang of voelen we ons verder en hr,lamenkelekilometersverderop, onveilig.Dat iswat er gebeurt bij die mensen tegen de stroom in (wat heet hier Íroom), in de taxi vanYorgos.Als ik's morgensnaar 'Japanner' met zand tegen die als een de faculteitrijd,moet ik op gegevenmoment een ware spoobjder op z'n dooie gemaknaar de grote weg af Daar is het iedere ochtend de olek des onheib reed. Dus niet even de weer feest.De situatie onts[aat doordat de
kritischefase in mijn leven.N'astekala! Efcharistoume! Yeiasas! Yiannis Skafakis, inmiddels weerbeterbekend alsHansvander Schaaf
ffi
13
o mÍloÍ
snelweg lraklio-Rethimno op dat punt onderdoorwordt gekuist met de hooftweg fraklio-Mires,Het is daar dan druk Zonder verkeerslichtenof ander regelmediumvindt 'geven' eenieder zijn weg. Door te en te 'nemen'. Omdat iedereen weet dat dit de enigeregelszijndie daarwer*en en dusnodig zijn.Dat gaatredelijksoepel,zonder getoeter of andere vorrnen van stress.ln Nededand zou deze situatie een schandaalvan de eerste orde zijn en ter plekke waanchijnlijk leiden tot acuteverkeers-en anderehulpeloosheid. Als ik's avondsterugga,moet ik op gegeven moment linksaf de grote weg op. Dat betekent dat ik door de tegemoetkomende shoom van verkeer heen moet, meestaltwee rijendik Netals de auto'sdie aande overkant van de stroom linkaf willen. Als iemandzo wiendelijk is om dit verkeer ook een kanste gevenof móet stoppen omdat de eersteauto inmiddelszover met z'n neus dwars op de weg staat dat hrj niet anders kín, dan is het natuurlijkdom om deze ruimte niet optimaal te benutten.Als ik dan behoorlijk achter in de rij sta, sla ik daar al linkaf Om als een echte spookijder link langsde rij van de linkafslaandersaan de overkant mijn route naar de snelwegte vinden. lk moet daar natuurlijkwel weer netjesin de invoegrijzien te komen. Dit gedrag is hier doodnormaal. 'art lk heb het zelfsde politie zien doen. De of driving' hier is dus vooral een mentale kwestie, het vraagt gewoon een ander programma.Het is er één waar je wat van kunt leren als je een assertiviteits-of controleprobleem hebt. Kom dan naar Griekenlanden verplicht jezelf tot één uur autorijden per dag in een middelgroteíad. Of je bent er snel van aí óf je íaat de reÍ van de vakantiete wachten tot iemand ie voorrang geeft. WITTE EILANDEN 's Toen ik morgens wegreed was het al duidelijk slecht weer op komí. M'n hele voomrit lagvol natte sneeuw.Op de telorasi' 's avondswerd het weer breed uitgemeten. In het bijzonderde Cycladen,de eilandengroep in de Egei'sche zee, waren te pakken genomen. Tinos, Paros, Naxos, Serifos kwamenruim aanbod. Buitende huisjeswas daar de rest nu ook wiL tot op het strand. Het was voomamelijk het persoonlijkeleed dat aan bod kwam, sneeuw blijft wel liggen, Maar als sneeuw weer water wordl is het gevolg kolkende stromen, weggezakte wegen, vemielde kerkjes en ondergelopen woningen. De gevolgen hiervan werden breed uitgelicht,de slachtofferskonden ter plekke tot in detail hun verhaal doen. Interactieíalsofhet je buurman betrof die je haramveÉellen wat hem was overkomen. Aan de hand van allerlei intieme inkijkjesen anderebeeldenen dat eindeloosherhaald.
Geen enkele deskundige kwam aan het 'uitleg' gaf hoe dit heeft kunnen woord die gebeuren.Bij het weer ook geentoelichting waar al die ellende vandaan[<wam.Bijvoorbeeld omdat boven midden Europa een hogedrulgebied hangt wat hier een koude noordenwind tot gevolgheefr Ook hoor je niet wat de prognose voor de komende 'proces' dagen is. Kortom: het onderliggend is niet interessantIn een'kafenion'werdom commentaar gevraagd betreffende het 'Ti noodweer. na kanoumel'. Wat kunnen we andersdoen dan wachten tot het weer over is. Morgen zien we wel weer verder. Griekenland is (dan) echt een groot dorp waar alleenhet dorpsnieuwstett en dat gaat alleenover'vandaag',over de natte feiten.
?onrn4en
,ni"L"7lon)
hier verteldemij dat zij dit door huisartsen haarmoederlaatdoen,"Andersben ik een weekper maandkwijt om mijn rekeningen te betalen",is haarcommentaar. De klanten vande bankendoen hier dushet werk dat de bankenzelf zoudenmoetendoen: het betalenvande rekeningen vanhun klanten. De winst die bankendaardoormakenis directgerelateerd aande tijd die de klanten vananderebankenkwiitzijnaanhet betalen van hun klanten.De Griekenweten niet beter,zeaccepterenhet en betalengewoon. (Met heel veel tijd waarinandere dingen kunnenwordengedaan.)
oN(ro)Locrca Als je een oude Kretenzervraagtover het verledente vertellen,dan spreidthij z'n GELD KOST TIJI) linkerhand, en alsofdit verleden daarop ligt, Dringend advies:als je in Griekenland een wordt je met aanwijzingen één en ander rekening moet betalen blijf buiten het duidelijkgemaakt Hetverledenisbekenden bonl<systeem!!!! Betaalpersoonlijkaandegene vertrouwd,het is dusniet moeilijkdaariets die je de rekeningstuurt. Op deze wijze over te zeggen.Vraagje hem iets over de voorkom je dat je zo'n20 procent van je tijd toekomstdanmaakthijmetzijnrechterhand kwrjt bent aan het doen van betaalhande- een gebaaralsofhij iets over zijn rechterlingen.Het (gebrekaaneen) banksysteemin schoudergooit detoekomí kennenwe niet Griekenlandis één van de grote problemen Die ligtachter(!) ons.Daarkunnenwe dus h i e r . N i e t o m g e l d t e t r e k k e n , m a a r ook nietsover zeggen. betalingen,In Griekenland kost geld (veel) Detoekomstige tijd zitdusnietin hetmentale t i j d . T e r w i j l i k h i e r m i j n N e d e r l a n d s e systeem vanGrieken.lk noemdit fenomeen: 'Anomellonía'. betalingenbinnentwee minutenvia Intemet Dat is syntactisch net zoiets regel,moet ikvoor Grieke betalingenrustig als'anorex'ia. (Anorexia:eetstoomisdiezich twee uur in de rij staanom eenzelfdebedrag kenmerktdoor het hebbenvan te weinig (ano)eetlust(orexi).To mellon'isdanGriek aan een ander over te maken.Je moet hier namelijk met het geld en de rekening naar voor'toekomst'.Dat dit gevolgenheeftvoor de bankvandegenedie je de rekeningstuurt de wijzewaaropmen de wereldvormgeeft om een en ander zelfte overhandigenaan zalduidelijkzijn.lk zaldaarwat dieperop in 'backward'de bankbediende. Die geeftje vervolgenseen gaan.Dit door het Griekse bewijs van betaling mee. Eén van de managementeens af te zetten tegen het
T'Onrn4en
't4
,,i"L"\lon)
ffi
o mflos
'backward'-management in Gnekenlandzr.ln: - Bij cv-radiatoren zit de knop op de afuoeóuis.Wil je iets met de radiator doen dan moet het hele syÍeem leeg. - Voorbehoedsmiddelen woden hieronder jongeren weinig gebruikt. De liberale abortuswetgevingmaakt dat minder nodig (alduseen Athens News van begin dit jaar). - Als met de auto vaart moet worden geminderd,wordt dat uitsluitendmet de rem 'Remmen gedaan. op de motor veronderíelt immers'forward'-management. - Men begint met remmen. Als de situatie daar is, wordt aangegeven dat men gaat afslaan. - In mijn Archanes-rapport(*l) geef ik aan hoe het gezondheidscentrumdaar'backwards'wordt gemanaged. Het probleemdaar is de werkdruk Het centrum kenmerkt zich door het ontbreken van een afsoraakspreekuur en langewachttijden. Dit laatste onderwep was onlangsook op de televisie aanleidingtotveel geklaag.Het management daar zag als enige oplossing"Dat er meer dokters moesten komen". Daarmee het probleemdusaande'achted
'Perversiteiten' zijneen nogwdnig onderkend maatschappelijk fenomeenc.q.probleem.Drt
ffi
,..--.\ FPeS>*
/lln",s;q
| /--
15
o mÍloÍ
technischeuniversiteitverbonden Griekse hoogleraar,die na twee jaar - bij wijze van spreken - nog geen woord Nederlands spreekten zich alweer voorbereidtop een werkking in een ander EEG-land.
/ek
K?ï1i."^"^"ri^s
/
maar ik denk dat wij in Nederlandzelf ook wat te integrerenhebben,maar dat zien we beoaaldminder. Voor mij isduidelijkdat ik beidewerloruijzen c.q.culturennodig heb,wil ik zelf in balans 'het heen blijven.Daaromzalikvoorlopigwel en weer' blijvenhoudentussenNederland 'Me en Griekenland. den benási'.Maar dat geeft niet. Meto kaló! Hansvan der Schaaf
KATAMELLONiA? In een Athens News van januari 2003 werd een Europees rapport betreffende de kwaliteit van het management in Europa besoroken.Griekenlandwas net niet de hekkensluiter,maar de boodschap was EPILOGICA d u i d e l i j k .L a g e p r o d u c t i v i t e i t m e t d i t o Nadat ik de finale versie van deze Kritisch rendement en volstreld niet innovatief Dit Kreet wilde opslaangrnger van alles mis. als gevolg van: "Low availabilityof skilled DankzijWindows XP mocht ik mijn werk human capital (dit bedoel ik dus) and the relativelyslow pace of product-market reforms and the late transition to a knowledge-based economy".Enverderop:"While efforts are underway to improve the business-administration, this has Íill to be translated into a comprehensiveprocess(/) of regulatoryqualityimprovement alsoin the comoaniesthemselves." Gnekenkunnen(hunland)dusniet managen, danwel uitslurtend'backward' en kleinschalig. Maar is dat wel zo? Het oDenbaarveryoer hier loopt vaak goed, zeker buiten de stad. De titel vanmijnboek'Het Busbeíuur vond hier z'n basis.Verder beschreefik in de vorige Kreet het managementvan de wijnbouw in Archanes,wat zeer systematischis en waar nik mis mee is.lk ben dan ook van mening dat het managementprobleemhier een balansprobleemis. Namelijk een onbalans tussen beide systemenvan management. Want je hebt beiden nodig om 'tijd' en 'ruimte' goed op elkaaraf te stemmen. Dat we ook in Nederland de balanskwiyt volledigoverdoen.lk weet nog steedsniet Dat Grieken net zo goed behoefte hebben zijn zienwe onder andere in de problemen welke van de 'syÍímata'ditte verwiiten vatl aaneenjuistebalansin dezezalduidelijkzijn. rond de veiligheidsen gezondheidszorg, met Ze gevenalthansgeregeldaangeen'fan'van perversiteiten als oorzaak en gevolg, wat BRONNEN hun syíeem te zijnen somsmoe te worden weer leidttot'Fortuynse'emotiesen andere (* | )-About some general practicalitjes concerning the balance van het fert dat het maar niet wil veranderen. onvrede.We denkendiete kunnenoolossen in a medical proíersional dilemma Case:The heahh<entre of Maarja,wie neemtde verantwoordelijkheid door nog meer'forward'in ons management Archanc, Crete. A repon byJ.H. (Hans) nn der Schaaf,Department oíFamily "Zelf kunnenwe het te rammen, daarmee haar schaduwzijdeen om het te veranderen? Medicine, Medical School, Univereity oÍ Crete, 2003. niet", Daarmeewordt die verantwoordehlk- de onbalansverster4<end. Dat schietdus niet 'achterkant' heid natuurlijkwelweer aan de op. Intussen letten we (daarom) ook nog (r2)-Het Busbestuur, ISBN 9G806 19| - | -6. neergelegd. Eenvooóeeld van de behoefte eensmet een scherpscheefoog op mensen Het ZelÊturingboekie voor Zorgrrocessen, ISBN 90€06 | 9 | aan balansis wat mensen in hun vrije tijd met een overmaat aan baclovard-manage- 2-{, is daóii del ll. doen,Zoalsbij het dansen.In Nederlandgaan ment in hun cuftuur. Die moeten nu toch Beiden ziin te verkrilgen bii: 'swingen'. we We onttrekken ons op dat echt maar eensgaanintegreren.Primahoor, afto-odiki@planecnl moment aan de druk van het forwardmanagementmet zijn voorschriften betrefWORKSHOPWEEK MET GRIEKSE MUZIEKIN EPIDAVROS fendetryd,plaatsen handeling.We 'nemen' 'ruimte'. Ano Kato organiseert in smenwerking met Karidiés een workhop in het mooie en beroemde dan onze eigen We bewegenons plasie Epidawos in Griekenland. De workshop is bedoeld voor iedereen die zingt of een op de manierdie ons op dat moment het instrument bspeek en gmg eens nader zou willen kennismaken met het in groepweóand 'uit beste uitkomt. We gaan desnoods ons spelen ran Griekse mulek dak'. Op Kreta zie je daarentegendat men De 8-da4gseworkhop vindt plats rond eind iuní begin iuli. De *acte data ziin in het begin van het b1 het dansengemeenschappelijk een keten nieuwe laar bekend. Voor medereilgem worden vormt die zich uniform ritmisch door de deze wek ok enige activiteiten verzorgt Priis ruimte begeeft, Men maakt en geeft zo workhop inclusief kamer p.p. 650,- euro. 'proces' gemeenschappelijk een weer. Een Meer info en opgave: 0592-544833 procesdat men (dit keer wel) helemaalzelí Zie ok m.karidie.com m.anokato.nl/workshoos-hoï aan kan sturen, van begin tot eind. Het
ró
ffi
o mÍloÍ
