EM nr Ergotherapie. 7 november 2014 Jaarcongres

EM nr. 06 14 ’

Ergotherapie Magazine - jaargang 42 - september 2014

7 nov

embe

Jaarco

r 2014

Ergot ngres herap ie

WMO-adviseur Maria Mattens: “Ik hoor zoveel bijzondere levensverhalen” WFOT: Een terugblik op een succesvol congres in Japan Onderzoeker Gert Jan Gelderblom over: Hulpmiddelen in de zorg

Incura Ergo, de alles in één praktijksoftware om mee weg te lopen Compleet zorgdossier in de cloud • Eenvoudig en snel declareren •

woensdag 27 november 2013 Lijst

Ga naar incura-ergo.nl

incura-ergo.nl

Maand

12.00

Multifunctionele agenda en planner • Incura berekent automatisch de COPM • Dossieropbouw conform EN en KETP • Koppeling met CEO Ergo • Patiëntenportaal • Geïntegreerde complete boekhoudmodule • Nu met gratis overstapservice •

Binnen een paar minuten een offerte op maat?

Dag

13.00

Mevr. Van den Berg Oefentherapie

14.00

15.00

Dhr. Bunne Fysiotherapie

16.00

17.00

Mevr. De Boer Intakegesprek

18.00

19.00

20.00

Gratis iPhone & Android app • Maak een video, pdf, foto of geluidsopname • • • • •

en voeg aan dossier toe Behandeljournaal, taken en signaleringen Patiënten met foto in uw agenda Maak direct afspraken Agenda met alerts Eenvoudig en snel patiëntdossier raadplegen

Voorwoord

Het barst weer los! De vakantie is weer voorbij en dat kunnen we goed merken. Wat een activiteiten barsten er weer los! Regiobijeenkomsten, studiedagen, cursussen, vergaderingen van commissies en adviesraden, RENcommissies die opstarten; kortom genoeg te doen. En laten we vooral het Ergotherapie Jaarcongres niet vergeten. Het congres wordt dit jaar gehouden in Apeldoorn. Het wordt voorafgegaan door de Algemene Ledenvergadering van Ergotherapie Nederland waarin, naast de begroting voor 2015, ook de nieuwe beroepscode wordt gepresenteerd. Tijdens het congres, waar uiteraard ook weer een informatiemarkt is (er zijn nog een paar plaatsen vrij!) zal onder andere Tweede Kamerlid Otwin van Dijk keynote spreker zijn. ‘Werken in de wijk’ is de naam van zijn lezing en wie zijn interview heeft gelezen in Ergotherapie Magazine nr. 3 van dit jaar weet dat het een boeiend verhaal zal worden. In dit nummer vindt u vanaf pagina 26 een vooruitblik op het congres. Omdat de wijzigingen in de zorg en wijkgericht werken veel aandacht krijgen leest u in dit magazine een interview met Maria Mattens. Zij is al jaren werkzaam als ergotherapeut en als WMO-adviseur. Ergotherapie Nederland is dit jaar begonnen om haar eigen cursussen en trainingen onder te brengen in wat we noemen de ‘ErgoAcademie’. Deze activiteiten worden de komende tijd flink uitgebreid. Naast dat alle cursussen uiteraard moeten worden geaccrediteerd door het Kwaliteitsregister Paramedici, wat al een duidelijke kwaliteitscriterium is, zijn we trots op het feit dat ErgoAcademie in september is gecertificeerd door het CRBKO, het Centraal Register Kort Beroepsonderwijs. In Kort Nieuws is hier meer over te lezen. We zijn druk bezig met het selecteren van nieuwe trainingen en cursussen die ergotherapeuten verder kunnen helpen in hun beroepsuitoefening. Ik vraag graag aandacht voor een aantal beurzen die de komende tijd plaatsvinden en waar Ergotherapie Nederland en ergotherapeuten aanwezig zijn. In oktober en november worden weer twee ‘liever thuis!’ beurzen gehouden; in Rijswijk en Eindhoven. Oók in Eindhoven is de beurs ‘Domotica en Slim Wonen’. Deze krijgt als thema: ‘Smart Homes Experience’. Op de eerste dag wordt een workshop voor ergotherapeuten georganiseerd. Noteer 19 en 20 november alvast in uw agenda want domotica en robotica gaan onherroepelijk deel uitmaken van het instrumentarium van de ergotherapeuten. Had Theo van der Bom het in een vorige column over ergotherapie en hulpmiddelen, in dit nummer doet Gert Jan Gelderblom dat nog eens dunnetjes over. Hij is hoofddocent en senior onderzoeker bij Zuyd Hogeschool, Technologie in de zorg en verbonden aan het Expertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT) in Heerlen. Hij ziet ook die duidelijke rol richting domotica en robotica, maar gaat ook stevig in op de rol van ergotherapeuten in het adviseren van hulpmiddelen. Zeer aanbevolen!

Arne van Os van den Abeelen, hoofdredacteur Reageren? Mail naar: [email protected] Ook te vinden op Twitter en LinkedIn

-3-

COLOFON Ergotherapie Magazine is het officiële orgaan van Ergotherapie Nederland. Het magazine verschijnt 8 keer per jaar. 42e jaargang, nummer 6, september 2014 Uitgever, hoofdredacteur en coördinatie Arne van Os van den Abeelen, Ergotherapie Nederland Eindredactie en vormgeving De Vormstrateeg, ’s-Hertogenbosch

Inzending artikelen

www.vormstrateeg.nl Redactie Maxime Delhez, Allard Gerretsen, Ellen Domhof Redactiesecretariaat De redactie van Ergotherapie Magazine nodigt u graag

Jeanette Roon

uit om artikelen in te zenden. Vakinhoudelijke, wetenschapRedactieadres

pelijke, interessante en relevante artikelen plaatsen we

Redactie Ergotherapie Magazine

graag. Plaatsing is echter niet gegarandeerd en verloopt

Orteliuslaan 750, 3528 BB Utrecht

volgens een vaste procedure. Voorstellen voor artikelen

T 030 262 83 56

worden vrijwel altijd beantwoord met het verzoek het arti-

E [email protected]

kel te schrijven en in te dienen. Na inzending wordt door de redactie bepaald of het artikel over voldoende kwaliteit voor

Drukker

plaatsing beschikt.

Drukkerij Ten Brink Postbus 41, 7940 AA Meppel

Op www.ergotherapie.nl vindt u de richtlijnen voor het

www.tenbrink-meppel.nl

schrijven van een artikel. Deze richtlijnen gelden ook voor de vaste rubrieken. Artikelen kunnen worden gestuurd naar

Advertentieverkoop

[email protected].

Recent

 

Contactpersoon: Joop Slor

Door ergotherapeuten geschreven en door de redactie posi-

Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam

tief beoordeelde artikelen worden geaccrediteerd met 15

www.recent.nl

punten.

T 020 330 89 98

 

E [email protected]

Inzenden: Vermeld bij een artikel uw naam, beroep, functie en waar

Abonnementen

deze functie wordt uitgeoefend. Daarnaast verzoeken wij ook

Voor leden maakt een abonnement op Ergotherapie Maga-

van minstens één auteur het mailadres en telefoonnummer

zine deel uit van het lidmaatschap. De abonnementsprijs

te noteren, zodat wij altijd iemand kunnen bereiken.

voor niet-leden bedraagt € 82,50 per jaar. Abonnees in het buitenland betalen € 97,50 per jaar. Abonnementen worden aangegaan voor een periode van een jaar en automatisch verlengd. Opzegging dient te gebeuren voor 1 november van het volgende kalender jaar. Conform recent gewijzigde wetgeving zijn abonnementen na de automatische verlenging per maand opzegbaar. Auteursrecht Artikelen mogen alleen worden overgenomen en/of vermenigvuldigd, op welke wijze dan ook, na schriftelijke toestemming van de uitgever en met bronvermelding.

Inhoud 03 Voorwoord | hoofdredacteur Arne van Os van den Abeelen 06 Kort nieuws 08 Portret | Maria Mattens: “Ik hoor zoveel bijzondere levensverhalen” 14 Zorg en beroep | Alternatieven voor vrijheidsbeperking 19 The PRPP Network Group: een update 20 Column | Theo van der Bom 26 Congres | Jaarcongres: Ergotherapie doe(t) ertoe 34 WFOT | Een terugblik op Japan 36 Council | Plannen voor de toekomst 32 Hulpmiddelen | Gert Jan Gelderblom: Hulpmiddelen in de zorg Onbekend Voorkomen van vallen Medische behandeling

AlgZ WZW

Zwerfgedrag Agressief gedrag Nachtrust

08

Anders

14

0

10

20

30

40

50

60

70

32

80 %

Ergotherapeuten zijn volgens Maria Mat-

Ergotherapeuten zijn sterk in het observeren

Beantwoorden high tech hulpmiddelen,

tens geknipt voor het werk als WMO-con-

van gedrag, het analyseren van situaties en

zoals domotica en robotica, wel aan een

sulent. Ze is daarom blij dat Ergotherapie

hebben veel kennis over hulpmiddelen en

zorgbehoefte of zijn het vooral speeltjes van

Nederland hier nu werk van gaat maken.

ondersteunende technologie. Deze combina-

technologen? Om dat laatste te voorkomen,

Zoals met het opnieuw in het leven roepen

tie maakt de ergotherapeut een waardevol

zouden zorgverleners zoals ergotherapeuten

van de commissie WMO. Maria is ergo-

lid van het multidisciplinaire team rondom

meer bij het hulpmiddelenonderzoek betrok-

therapeut en WMO-adviseur in de Noord-

vrijheidsbeperking.

ken moeten worden, vindt onderzoeker Gert

Hollandse gemeente Bergen

Jan Gelderblom.

-5-

kort nieuws

Studiedag: ‘Ergotherapie en antroposofie…handelen in perspectief ’ Ergotherapie is een vak met een brede kijk op het handelen van de mens. Een kijk die raakvlakken heeft met het waarnemen, zoals dat gebeurt binnen de antroposofische gezondheidszorg. In de antroposofische gezondheidszorg zijn er verschillende disciplines die zich verdiept hebben in de verbinding van hun beroep en de kijk vanuit de antroposofie op gezondheid en ziekte (o.a. artsen, verpleegkundigen, psychologen, fysiotherapeuten en logopedisten). Voor diverse beroepsgroepen bestaan vervolgopleidingen. Er bestaat nog geen antroposofische ergotherapie. Een aantal ergotherapeuten zijn gezamenlijk aan het zoeken naar de verbinding tussen ergotherapie en antroposofie. In samenwerking met de Academie Antroposofische Gezondheidszorg wordt er een studiedag georganiseerd op vrijdag 31 oktober in Zeist, met het thema: de verbinding tussen ergotherapie en antroposofische gezondheidszorg. Op de dag zullen de volgende onderwerpen aan de orde komen: het antroposofisch mensbeeld in de gezondheidszorg, fenomenologisch waarnemen en kijken naar de cliënt vanuit de biografische invalshoek. Inleidingen worden verzorgd door Guus van der Bie (antroposofisch arts) en Paul van Dijk (fenomenoloog/beeldend kunstenaar). ’s Middags zullen de onderwerpen terugkomen in drie werkgroepen (ergotherapie met kinderen, volwassenen en ouderen) met voorbeelden uit de dagelijkse praktijk. De dag zal gezamenlijk worden afgesloten met ontwikkelwensen voor de toekomst. Wanneer: 31 oktober 2014, van 9.30 tot 16.30 uur (binnenkomst vanaf 9.00 uur) Waar: Gebouw Lenteleven, Utrechtseweg 62, 3704 HE Zeist; tweede verdieping. Kosten: 75 euro Aanmelden: via www.academieag.nl

ErgoAcademie CRKBO-gecertificeerd! Begin september is Ergotherapie Nederland met ErgoAcademie opgenomen in het Centraal Register Kort Beroepsonderwijs (CRKBO). Het CRKBO register wordt beheerd door het Centrum voor Post Initieel Onderwijs Nederland (CPION). Door middel van audits beoordelen zij of instellingen en docenten op een gedegen manier vakgerelateerde na- en bijscholing aanbieden. Op 1 september heeft er bij Ergotherapie Nederland zo’n audit plaatsgevonden, hierbij is ErgoAcademie op alle criteria positief beoordeeld! Dit betekent dat wij vanaf heden het keurmerk ‘CRKBO gecertificeerde instelling’ mogen voeren en daar zijn wij best een beetje trots op! Meer weten over ErgoAcademie en ons actuele aanbod? Kijk dan op: www.ergotherapie.nl/kennisplein/ergoacademie

Smart Homes Experience Beleef en ervaar het nieuwe wonen! Met deze woorden wordt het thema van de Beurs Domotica & Slim Wonen 2014 onderstreept: Smart Homes Experience. De negende editie van de beurs vindt plaats op 19 en 20 november in Evoluon te Eindhoven. Onderwerpen als zelfstandig thuis blijven wonen, minder energieverbruik en communicatie zijn belangrijker dan ooit door politieke, economische en maat-

-6-

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

kort nieuws

schappelijke ontwikkelingen. Zowel in bestaande als nieuw te ontwikkelen woonomgevingen liggen kansen voor het oprapen, voor de opdrachtgever en gebruiker, maar ook voor aanbieders. ICT en domotica kunnen dé oplossing bieden. Tijdens de beurs staat de beleving centraal. Ofwel zien, horen, merken, voelen maar vooral ervaren wat de rol van techniek in de woonomgeving kan betekenen. De beurs biedt u een compleet programma met meer dan honderd standhouders, een inspirerend congres, vele workshops, match-making events, meer dan vijftig lezingen én drieënhalf duizend bezoekers! Ergotherapie Nederland is uiteraard ook weer aanwezig. Op de eerste beursdag – woensdag 20 november – zal Smart Homes tussen 10:30 en 12:30 een workshop organiseren voor ergotherapeuten over ‘Serious Gaming’ in de zorg en ‘een maatje in huis: Sociale Robots die voor je zorgen’ U kunt zich aanmelden via: www.beursdomoticaenslimwonen.nl

Houd uw kennis in beweging met het NPi! De missie van het Nederlands Paramedisch Instituut is het (verder) professionaliseren van fysiotherapeuten, oefentherapeuten en ergotherapeuten. Ergotherapeuten horen tot de primaire doelgroepen van het NPi. Wist u, dat u als ergotherapeut kunt kiezen uit bijna 30 NPicursussen en -opleidingen? Bent u geïnteresseerd in het NPi, in cursussen en opleidingen voor ergotherapeuten en/of heeft u specifiek interesse in kortingsmogelijkheden voor de NPiservice? Meld u dan aan voor het (gratis)‘Wekelijks Nieuws voor Paramedici’. Als u ‘Ergotherapeut’ als beroep selecteert, ontvangt u tevens regelmatig specifieke informatie voor ergotherapeuten. Bekijk de cursuskalender op: www.npi.nl

Nieuwe folder: Kinderergotherapie in Passend Onderwijs In overleg met de adviesraad Kind en Jeugd is een folder ‘Kinderergotherapie in Passend Onderwijs’ ontwikkeld. De tekst is geschreven door kinderergotherapeut Inge van der Leij-Hemmen. De folder is gericht op het onderwijzend personeel, interne begeleiders en andere professionals. De folder is te bestellen via: www.ergotherapie.nl

Dr. Jane Case –Smith overleden “Jane paved the way for us pediatric OTs. I always use her book as a point of reference when I need to remember something”. Dit is een van de vele condoleances naar aanleiding van het overlijden van dr. Jane Case-Smith op 30 juli 2014. Schokkend en verdrietig nieuws zowel op persoonlijk als professioneel vlak; de kinderergotherapie is een grondlegger ontvallen. Nederland heeft dr. Jane Case-Smith nog beter leren kenen door twee inspirerende lezingen die zij op 12 juni 2012 in Amsterdam heeft gegeven tijdens de studiedag ‘Kansen voor Kinderen met Schrijfproblemen’. Een studiedag waarin zij haar visie op het ondersteunen van kinderen in de school­ situatie gefundeerd en bevlogen presenteerde en de nodige evidence, voorbeelden en instrumenten aanreikte. Natuurlijk zijn haar handboeken met de titel ‘Occupational therapy for children’ een naslag werk voor alle kinderergotherapeuten. Het is tekenend voor Jane’s enorme visie en gedrevenheid dat zij naast haar onderzoek, lesgeven, en werken met studenten en collega’s uit het veld ook nog zoveel publicaties op haar naam heeft staan. “In haar publicaties leeft zij voort”, aldus Margo van Hartingsveldt en Jolien van den Houten.

-7-

Portret

Ergotherapeut en WMO-adviseur Maria Mattens:

“Ik hoor zoveel bijzondere levensverhalen” Tekst: Michel van Dijk Fotografie: Frank Groeliken Maria Mattens is ergotherapeut en WMO-adviseur in de Noord-Hollandse gemeente Bergen.

verenigingsdirecteur Theo van

Ergotherapeuten zijn volgens haar geknipt voor het werk als WMO-consulent. Ze is daarom blij

der Bom. Strekking: het wordt

dat Ergotherapie Nederland hier nu werk van gaat maken. Zoals met het opnieuw in het leven

hoog tijd dat er nieuw leven

roepen van de commissie WMO.

wordt geblazen in de commissie WMO. Mattens is net

Ze is eigenlijk pas sinds dit jaar weer lid van Ergothe-

lid geworden van deze commissie, die de afgelopen jaren

rapie Nederland. Maria Mattens, ergotherapeut en WMO-

een slapend bestaan leidde binnen de beroepsvereniging.

adviseur, vertelt het met zichtbare gêne. Toch had ze goede

Zoals het er nu naar uitziet, zal de commissie alvast twee

redenen, vindt ze nog steeds, om haar lidmaatschap enkele

taken op zich nemen, legt ze uit. “We zijn van plan om een

jaren geleden op te zeggen. “Binnen Ergotherapie Neder-

handleiding te schrijven over hoe ergotherapeuten een goed

land had ik lange tijd het gevoel dat WMO-consulenten

werkcontact met gemeenten kunnen opbouwen en onder-

werden ondergewaardeerd. Het accent lag duidelijk op de

houden. Daarnaast organiseren we een training of workshop

behandelend ergotherapeuten. Ik was het daar niet mee

over dit onderwerp.”

“We praten niet alleen over de beperkingen van de klant, maar juist ook over zijn kracht en zelfredzaamheid.”

-8-

eens. Bovendien viel me op dat de beroepsvereniging wei-

Ergotherapeuten kunnen daar veel van leren, vermoedt

nig met dit onderwerp deed. Er was nauwelijks informatie

Mattens, die vanuit een detacheringsbureau als WMO-

over de rol van de ergotherapeut binnen de Wet Maatschap-

adviseur werkt voor de Noord-Hollandse gemeente Bergen.

pelijke Ondersteuning (WMO), er waren geen cursussen.

“Veel ergotherapeuten zijn niet goed op de hoogte van de

Ik kreeg het gevoel dat er niets voor me werd gedaan. Dus

werkwijze en regelgeving van gemeenten. Soms weten ze

dacht ik: het is mooi geweest.”

ook niet hoe ze gemeenten moeten benaderen. Toch is het

Gelukkig is dat verleden tijd, want intussen staat het

belangrijk dat ze daar meer over te weten komen. Zeker nu

WMO-consulentschap scherp op de kaart van de beroeps-

de gemeenten door de decentralisatie van zorg per 1 januari

vereniging. Daags vóór het interview, op een zomerse

2015 meer taken en verantwoordelijkheden krijgen over de

Kaasmarkt in Purmerend, ontving Mattens een mailtje van

uitvoering van de langdurige zorg.”

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

-9-

Mattens kan het weten. Als WMO-adviseur heeft ze de

minder aanvragen binnen en is er meer ruimte voor per-

laatste zeven jaar, want zolang doet ze het werk al, bij veel

soonlijk contact met de klanten. Die verschillen zijn ook

gemeenten gewerkt, van Den Helder tot Den Haag. Ze is

logisch. Den Haag is een grote gemeente met een hoge

dus goed op de hoogte van wat daar zoal speelt, inclusief de

productienorm, ik werkte daar in een team van ruim dertig

onderlinge verschillen tussen gemeenten. Want niet iedere

medewerkers. Bergen is een kleinere gemeente. Dat vraagt

gemeente voert de WMO op dezelfde manier uit.

een andere aanpak en een andere benadering.”

Afwisseling

Keukentafelgesprek

Opmerkelijk genoeg wist Mattens al tijdens haar opleiding

Elke melding, want zo heet een aanvraag voor een voorzie-

tot ergotherapeut dat ze het liefst adviseur wilde worden.

ning sinds de recente veranderingen in de zorg, begint met

Ze heeft er nog steeds geen goede verklaring voor, maar

een kantel- of keukentafelgesprek tussen adviseur en klant.

ze vermoedt dat het komt door de kortere contacten en de

“Zo’n gesprek gaat onder andere over werk, opleiding, het

combinatie van werkzaamheden die je als adviseur hebt.

sociale netwerk van de aanvrager, zijn fysieke en mentale

“Als behandelaar werk je vaak langer met cliënten, soms wel

gezondheid, mobiliteit, maar uiteraard vooral over wat de

drie tot zes maanden. Die tijd heb je ook nodig, bijvoorbeeld

reden is voor de melding, of dat nu een verzoek is om huis-

om te komen tot functieherstel na een trauma of operatie,

houdelijke hulp, een scootmobiel of een traplift.”

maar het ligt mij minder goed. Ik ben meer van de kortdu-

Zo’n keukentafelgesprek kent een aantal vaste items,

rende trajecten, in combinatie met de andere taken die je

legt Mattens uit. Allereerst wil ze een goede indruk krijgen

als WMO-adviseur hebt. Zoals het schrijven van beschikkin-

van de eigen kracht van de klant. Wat kan hij nog allemaal?

gen, voorzieningen toekennen of afwijzen, contacten met de

Daarnaast inventariseert ze in hoeverre hij een beroep kan

zorgleveranciers. Die afwisseling bevalt me.”

doen op de inzet van zijn sociale netwerk, zoals familie,

Niet dat Mattens het behandelaarswerk niet zou kennen.

vrienden of buren. Bovendien schat Mattens in of de klant

Ze vond dat ze na haar opleiding eerst een aantal jaren als

van algemene voorzieningen gebruik kan maken, zoals een

behandelaar moest werken, voordat ze van zichzelf de over-

taxi of het openbaar vervoer. Is dat allemaal niet het geval,

stap mocht maken naar het adviseurschap. “Ik dacht: als

dan komt hij mogelijk in aanmerking voor een voorziening

ik dat niet meteen na mijn opleiding doe, doe ik het nooit

op maat. “Als een klant bijvoorbeeld een aanvraag doet

meer. En het is leerzaam om een aantal jaren als behande-

voor een scootmobiel, dan wil ik weten waarvoor hij deze

laar gewerkt te hebben. Zo was ik drie jaar ergotherapeut in

nodig heeft. Is dat alleen om wekelijks naar de supermarkt

een verpleeghuis in Amstelveen, en daarna heb ik meege-

of over de markt te gaan of wil hij er ook zijn broer aan de

holpen met het opzetten van een poliklinisch revalidatiecen-

andere kant van de stad mee bezoeken? En ik vraag ook of

trum, eveneens in Amstelveen. Ook daar heb ik een aantal

er andere personen zijn die de boodschappen voor hem

jaren met plezier gewerkt.”

kunnen doen. Bovendien kennen veel gemeenten vaak alge-

Alles bij elkaar was ze zeven jaar behandelaar. Totdat er

mene voorzieningen zoals de boodschappenbezorgdienst of

een adviesfunctie vrijkwam bij het Centrum Indicatiestel-

de boodschappenbus. Dat zijn stuk voor stuk goedkopere

ling Zorg (CIZ) in Purmerend. Dat was het moment om de

alternatieven dan een dure scootmobiel.”

overstap te maken naar het advieswerk. Eerst bij het CIZ,

Het zijn vaak mogelijkheden waar klanten zelf niet altijd

later bij adviesbureau MO-zaak en weer later kwam ze via

aan denken, valt haar op. “Pas geleden sprak ik een man die

een detacheringsbureau bij onder andere de gemeente Den

direct zijn buurvrouw zou vragen om twee keer per week

Haag terecht. Vanuit datzelfde detacheringsbureau is de

voor hem de boodschappen te doen. Daarmee was zijn

gemeente Bergen nu haar laatste standplaats.

probleem opgelost. Maar zo makkelijk gaat het niet altijd.

Den Haag en Bergen, het laat meteen zien hoe groot de

Dat komt ook doordat ieder zijn eigen normen en waarden

verschillen in aanpak tussen gemeenten kunnen zijn. “In

heeft. De een vindt het prima dat een ander zijn boodschap-

een stad als Den Haag komen veel aanvragen binnen. Men

pen regelt, maar de ander wil zelf de producten uitkiezen in

kiest er daar voor om meer telefonische intakes te doen en

de supermarkt. Of wil gewoon gezellig een praatje met de

aanvragen zoveel mogelijk telefonisch af te handelen. Huis-

buurvrouw kunnen maken tijdens de boodschappen.”

bezoeken zijn in verhouding kortdurend. In Bergen komen

- 10 -

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

Holistisch

nen zich bijvoorbeeld meningsverschillen voordoen tussen

Bij het beoordelen van een melding, behoort dus ook de

wat de klant wil en wat zij denkt dat redelijk en haalbaar is.

kwaliteit van leven van klanten te worden meegewogen. “Ik

“De klant wil de beste voorziening, maar die is meestal ook

zoek in de kantelgesprekken vaak naar de vraag achter de

het duurste, en de gemeente wil de goedkoopst-adequate

vraag. Gaat het de klant alleen om de boodschappen, of

oplossing. Ik moet die werelden bij elkaar brengen. Soms

speelt er meer? Heeft hij bijvoorbeeld behoefte aan contact

geeft dat spanningen. Al is ons uitgangspunt dat we klanten

met mensen uit de buurt? Dat zijn allemaal aspecten waar-

voorzieningen verstrekken waar ze mee geholpen zijn. Dat

mee ik rekening probeer te houden. Zo’n gesprek is daarom

blijkt zo onder de nieuwe wet- en regelgeving. Ik heb er niets

nooit zwart-wit. Je moet als consulent veel laagjes afpellen

aan om iemand een goedkope rolstoel in de maag te split-

voordat je een beslissing kunt nemen. Het is maatwerk.”

sen waar hij niets mee kan. Dan zie ik hem over een half jaar

Dat maakt de keukentafelgesprekken ook tot bijzondere

terug en zijn we misschien veel duurder uit.”

gebeurtenissen, vindt ze. “Er komt van alles in ter sprake, en dat moet ook, dat ben je wettelijk verplicht. Maar ik geniet

Twee petten

er ook van. Ik hoor zoveel bijzondere levensverhalen van

Er is nog een ander dilemma waarmee Mattens regelmatig te

mensen. Daardoor zie ik meer dan alleen de buitenkant van

maken heeft. Want ze vervult tijdens het keukentafelgesprek

iemand. Ik kan me een beeld van hem vormen, wat hem

twee rollen, die van adviseur én beoordelaar. “Ik draag twee

bezighoudt, hoe hij met zijn ziekte omgaat. Kantelgesprek-

petten. Als adviseur sta ik naast de klant. Ik probeer door zijn

ken dragen een holistisch karakter. Ze hebben mijn werk

ogen naar de situatie te kijken, en denk met hem mee over

nóg interessanter gemaakt. En ze passen bij mijn achter-

de beste oplossing. Maar vervolgens zet ik mijn andere pet

grond als ergotherapeut. Want we praten niet alleen over de

op en ga ik de aanvraag beoordelen. De ene keer wijs ik die

beperkingen van de klant, maar juist ook over zijn kracht en

af, omdat ik bijvoorbeeld vind dat zijn sociale netwerk hem

zelfredzaamheid. Het vormt een belangrijke doelstelling van

prima kan helpen, maar de andere keer vind ik dat de klant in

de gesprekken om dat goed te exploreren.”

aanmerking komt voor een WMO-voorziening. In dat geval

Dat alles neemt niet weg dat Mattens in haar werk als

stellen we samen het bij de aanvraag horend arrangement

consulent ook met dilemma’s wordt geconfronteerd. Er kun-

op. Vervolgens neem ik contact op met de leverancier of

- 11 -

zorgaanbieder om afspraken te maken over de aangevraagde

Claimcultuur

voorziening. Want ook dat hoort bij mijn werk.”

Ja, Mattens weet dat er veel gaat veranderen per 1 januari

Soms vindt ze deze rolverwisseling lastig, maar meestal

2015. Veel is ook onzeker, bijvoorbeeld over de nieuwe wijk-

weet Mattens haar beide taken goed gescheiden te houden.

teams die binnen de gemeenten een centrale rol krijgen in

“Daar ben ik inmiddels wel in getraind. En als ik er niet uit-

de nieuwe zorgstructuur. “Het zou mooi zijn als ergothera-

kom, of ik twijfel over wat ik het beste kan doen, kan ik altijd

peuten een spilfunctie zouden krijgen binnen die teams.”

overleggen met mijn collega’s.”

Ondanks alle onzekerheden, ziet Mattens ook veel voordelen aan alle veranderingen. Het

“De klant wil de beste voorziening

zal de claimcultuur bijvoorbeeld verminderen. “Ik heb daar veel staaltjes van meegemaakt. Cli-

en de gemeente wil de goedkoopst-

ënten die zeggen: “Ik ben ziek, dus ik heb recht op een voorziening, net zoals mijn buurvrouw.”

adequate oplossing. Ik moet die

Ik vind dat een vervelende houding, want het maakt mensen passief. De nieuwe wet- en

werelden bij elkaar brengen. Soms

regelgeving zal een extra appèl doen op de eigen kracht en zelfredzaamheid van mensen. Als

geeft dat spanningen.”

ergotherapeut kan ik dat alleen maar toejuichen.” Ja, ze houdt van haar werk. “Het leuke is dat ik voor de

Voor zover ze weet, wordt bij Ergotherapie Nederland

meeste consulten op huisbezoek ga. Ik kom daardoor in alle

niet bijgehouden hoeveel ergotherapeuten werkzaam zijn

lagen van de bevolking, van junks en alcoholverslaafden tot

als WMO-adviseur. “Vanuit mijn eigen netwerk ken ik er een

mensen uit de hogere klasse, waar ik mijn auto op de oprij-

stuk of twintig, maar het zijn er vast meer. Nederland telt

laan parkeer. En achter elke voordeur zit een verhaal. Voor

ruim vierhonderd gemeenten.”

iemand die zo nieuwsgierig is als ik, is het een feest om al

Hoe meer ergotherapeuten, hoe beter, stelt Mattens,

die verhalen te mogen horen.”

want ze vindt ergotherapeuten geknipt voor het werk als WMO-adviseur. “Ze zijn specialist in voorzieningen en aanpassingen, ze hebben medische kennis en ze weten hoe ze de eigen kracht en zelfredzaamheid van cliënten kunnen aanspreken. Bovendien hebben ze behandelervaring. Dat ik zeven jaar als behandelaar heb gewerkt, helpt me bij een goede beoordeling van een aanvraag. Ik weet wat er bij een behandeling komt kijken. Soms zie ik als adviseur ook mogelijkheden voor een verdere behandeling van een aanvrager. In dat geval verwijs ik iemand terug naar een behandelaar, omdat ik vermoed dat er bijvoorbeeld verder functieherstel mogelijk is. En behandeling gaat altijd vooraf aan het verstrekken van een WMO-voorziening. Dat is de meerwaarde van mijn achtergrond als behandelaar.”

- 13 -

Zorg en beroep

De rol van ergotherapeuten bij het terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen

Alternatieven voor vrijheidsbeperking Tekst: Edith Hagedoren-Meuwissen, Allard Gerretsen, Francisca Hardeman en Marjolein van Vliet Vrijheidsbeperking van cliënten in de zorg komt helaas nog steeds voor. Hoewel er al veel minder onrustbanden en verpleegdekens worden gebruikt, duiken ze nog regelmatig op. Evenals gekantelde stoelen, stoelen met een plank eronder, rolstoelen op de rem en werkbladen op de rolstoel. Al deze maatregelen zijn een inbreuk op de vrijheid van de cliënt. Ook komt het voor dat de maatregelen juist ongelukken veroorzaken. Per jaar overlijden nog steeds mensen door (foutief ) gebruik van onrustbanden. Vaak zijn deze maatregelen helemaal niet meer nodig, maar worden ze nog toegepast omdat het gewoonte is geworden. Of omdat familie en medewerkers niet op de hoogte zijn van alternatieven. Ergotherapeuten zijn sterk in het observeren van gedrag, het analyseren van situaties en hebben veel kennis over hulpmiddelen en ondersteunende technologie. Deze combinatie maakt de ergotherapeut een waardevol lid van het multidisciplinaire team rondom vrijheidsbeperking. Uit de prevalentiemeting van 2013(3) (zie figuur 1) blijkt dat het aantal vrijheidsbeperkende maatregelen in de woonzorgorganisaties weer is toegenomen na een daling in 2011. Een reden te meer om het onderwerp weer eens onder de aandacht te brengen. %

30

regelen treft een zorgverlener ook nooit alleen, maar altijd AlgZ

25

in een multidisciplinair team.(7) Een medewerker in de zorg zet vrijheidsbeperkende maatregelen meestal met goede

20

bedoelingen in. Laten we daar in elk geval van uitgaan. De

15

cliënt moet beschermd worden tegen gevaar. Ook de eigen

WZW

veiligheid kan een reden zijn om vrijheidsbeperkende maat-

10

regelen toe te passen. De meest gehoorde redenen om een vrijheidsbeperkende maatregel toe te passen zijn:

5 0

TZ 2007

2008

2009

2010

2011

• Hoog risico op vallen 2012

Figuur 1: Incidentie vrijheidsbeperkende maatregelen in 2007-2012 (%).

Door ouderdom neemt het risico op vallen toe, in de gehandicaptenzorg gaat het ook om vallen tijdens epileptische aanvallen. Maar uit onderzoek(1,2,4) blijkt dat: - Het vastbinden van cliënten juist valrisico verhoogt! Door het vastbinden worden spieren minder gebruikt en

Wat is vrijheidsbeperking? Vrijheidsbeperking gaat over alle maatregelen die cliënten in hun vrijheid beperken. Het beperken van de vrijheid van

valpartijen met ernstig letsel. Het risico op ernstig

cliënten is soms onvermijdelijk, maar mag alleen in uiterste

letsel wordt overschat. Het risico bij cliënten die veel

nood worden toegepast. Het mag alleen wanneer de cli-

vallen (en waarbij daarom vaker een vrijheidsbeper-

ënt een ernstig gevaar of risico vormt voor zichzelf of zijn

kende maatregel wordt genomen) is juist lager dan bij

omgeving en dan nog moet er altijd gezocht worden naar de minst ingrijpende maatregel. Vrijheidsbeperkende maat-

- 14 -

vermindert de balans, waardoor het valrisico groter wordt. - H  et verminderen van heupgordels niet leidt tot meer

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

cliënten die weinig vallen. - Er zijn betere maatregelen om vallen te voorkomen. Zie

Onbekend Voorkomen van vallen Medische behandeling

AlgZ WZW

Zwerfgedrag Agressief gedrag Nachtrust Anders 0

10

20

30

40

50

60

70

80 %

Figuur 2: Reden voor toepassen vrijheidsbeperkende maatregelen in 2012 (%)

Bedhekken Verpleegdeken Onrustband band in bed Onrustband band in stoel

AlgZ

Tafelblad

WZW

Diepe stoel Polsband Enkelband Kleding Afzondering/separatie Gedragsbeïnvloedende medicatie Individuele afspraken Alarmering/Domotica Anders

% Figuur 3: Toegepaste vrijheidsbeperkende maatregelen in 2012 (%) hiervoor het thema Valpreventie op www.zorgvoorbeter.nl. • Onrust

tikken en bonken, smeren met ontlasting of een verstoord dag- en nachtritme.

Weglopen, dwalen en bewegingsdrang. • Agressie Agressie naar zichzelf (automutileren), naar anderen

Vrijheidsbeperking kan voorkomen in verschillende vormen: • Beperking van de bewegingsvrijheid door isolatie van de per-

(andere cliënten of medewerkers) en/of de omgeving

soon of het toepassen van een Zweedse band, verpleegdeken

(materialen, dingen kapot maken).

of polsband. Maar ook minder opvallend door bijvoorbeeld

• Ander probleemgedrag Bijvoorbeeld roepen, overeten, dwangmatig gedrag zoals

een rolstoel op de rem zetten of een (kast)deur te sluiten. • Voorschrijven en toedienen van medicijnen die het gedrag

- 15 -

beïnvloeden, bijvoorbeeld medicijnen die suf maken. • Het gebruik van domotica, bijvoorbeeld een sensor,

banden, mag niet overal. De minister ‘merkt aan’ bij welke zorgorganisaties dit wel mag. De zorgorganisatie krijgt dan

uitluistersysteem of een camera, die de beweging van een

een Bopz-aanmerking. De Wet Bijzondere opnemingen in

cliënt volgen.

psychiatrische ziekenhuizen beschermt de rechten van cli-

• Afspraken individueel of voor de hele groep, die de hande-

ënten die niet vrijwillig zijn opgenomen in de geestelijke

lingsvrijheid beperken. Denk aan afspraken over telefone-

gezondheidszorg, de gehandicaptenzorg en in de psychoge-

ren en internet, afspraken over roken of over toegang tot

riatrie. De wet is uitsluitend van toepassing in Bopz-aange-

de keuken.

merkte organisaties en geldt ook voor sommige (gesloten) afdelingen in het verzorgingshuis.

Gevolgen van vrijheidsbeperking

De wet BOPZ voldoet echter niet meer, er is een nieuwe

Vrijheidsbeperkende maatregelen kunnen zeer heftig zijn

wet geschreven; de wet Zorg en Dwang. Deze nieuwe wet

voor de cliënt. Vooral het gebruik van fixerende maatregelen,

is inmiddels aangenomen door de Tweede Kamer. Het wets-

zoals een onrustband, hebben negatieve gevolgen, zoals:

voorstel is naar de Eerste Kamer gestuurd. Op 8 oktober

• Meer onrust (zoals verzet tegen de vrijheidsbeperking) en

2013 besloot de Eerste Kamer het wetsvoorstel voorlopig

daardoor meer gedragsbeïnvloedende medicatie (psy-

niet te behandelen, maar te wachten tot het voorstel voor de

chofarmaca) om deze onrust weg te nemen en dus meer

Wet Verplichting GGZ wordt ingediend bij de Eerste Kamer.

bijwerkingen. • Achteruitgang van de mobiliteit en verhoogde kans op

Het uitgangspunt van de Wet Zorg en Dwang is dat vrij-

vallen. Door de vrijheidsbeperking krijgt de cliënt minder

heidsbeperkende maatregelen in principe niet worden toe-

beweging en verliest hierdoor spiermassa en lenigheid.

gepast; onvrijwillige zorg mag alleen worden toegepast als

Het valrisico neemt hierdoor toe.

er geen alternatieven zijn. Dit ‘Nee, tenzij...’ principe van de

• Meer incontinentie, de cliënt kan niet zelf naar het toilet

wet betekent dat mensen met dementie en mensen met een

en ook met hulp neemt de toiletgang meer tijd in beslag.

verstandelijke beperking, geen dwang in de zorg moeten

• Meer kans op decubitus, verzitten of verliggen gaat moei-

ervaren, tenzij er sprake is van ernstig nadeel voor de cliënt

lijk door een Zweedse band (of fixatie in één houding). De

of zijn omgeving. Anders gezegd, een vrijheidsbeperkende

cliënt ligt dus lang in dezelfde houding, waardoor de kans

maatregel mag alleen ingezet worden als:

op doorligwonden toeneemt.

• de situatie is geanalyseerd;

• L etsel door het verkeerd gebruik van de fixatie/Zweedse band. In 2008 vielen zeven doden door ‘ophanging’ in de Zweedse band omdat deze niet strak genoeg was vastgemaakt. • Psychische klachten zoals angst en depressie. Lichamelijke passiviteit leidt tot forse achteruitgang van het denkvermogen, het slaap-waakritme en de stemming van cliënten

• er aantoonbaar gezocht is naar alternatieven; • de maatregelen / de alternatieven voldoen aan de criteria van proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit; • er acties zijn ondernomen om herhaling te voorkomen; •d  e maatregel / het alternatief is vastgesteld na overleg met cliënt, omgeving, specifieke deskundigen en relevante disciplines; • de maatregel / het alternatief wordt geëvalueerd.

Wettelijk kader

Anders dan in de Wet Bopz, is de Wet Zorg en dwang ook

Op dit moment geldt nog de Wet Bijzondere opnemingen

van toepassing in de thuissituatie. Dit betekent dat er voor

psychiatrische ziekenhuizen (de Wet Bopz). Cliënten met

personen die handelingsonbekwaam zijn (maar nog thuis

een psychiatrische stoornis, een (verstandelijke) beperking of

wonen) vrijheidsbeperkende maatregelen gebruikt kunnen

dementerenden kunnen zichzelf of hun omgeving in gevaar

worden, mits er voldaan is aan bovengenoemde eisen. Een

brengen. Soms is het dan nodig maatregelen te treffen en de

ergotherapeut werkzaam in de eerste lijn kan dus in de toe-

cliënt in zijn vrijheid te beperken om zichzelf of zijn omge-

komst ook te maken krijgen met vrijheidsbeperking.

ving te beschermen. Artikel 38 en artikel 39 van de Wet Bopz regelen de situaties waarin en de omstandigheden waaronder

De rol van de ergotherapeut

vrijheidsbeperking is toegestaan. Met als doel het gevaar, dat

De taken die vervuld moeten worden om vrijheidsbeperking

voortkomt uit de stoornis van de cliënt, weg te nemen.

terug te dringen en in de toekomst te voorkomen passen per-

Fysieke vrijheidsbeperking zoals het gebruik van onrust-

- 16 -

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

fect bij de competenties en vaardigheden van ergotherapeu-

ten. Toch zijn de ergotherapeuten nog lang niet in alle zorg-

Alternatieven

organisaties betrokken indien er sprake is van ernstig gevaar

De oplossingen kunnen voor elke cliënt anders zijn. Soms

of risico en een vrijheidsbeperkende maatregel wordt overwo-

bestaan alternatieven uit eenvoudige producten die overal te

gen. Als de ergotherapeut al betrokken wordt, dan is dat vaak

koop zijn. In ander gevallen gaat het meer over bejegening

pas bij het inzetten van middelen en het zoeken naar alterna-

en tegemoetkomen aan de voorkeuren van een cliënt. Vaak

tieven. Maar ook in het voortraject, de analyse van de situatie,

is het iets heel simpels waar je maar net op moet komen en

kan de ergotherapeut natuurlijk samen met de psycholoog,

een enkele keer moeten verschillende producten gecombi-

verzorgende en arts een waardevolle rol hebben door zijn

neerd worden om een goed alternatief te zijn. Er is helaas

analytische vaardigheden en het probleemoplossend denken.

geen standaard oplossing. Het vinden van een alternatief is maatwerk. Wat voor de ene cliënt een goed alternatief is,

Analyse van de situatie

valt bij een ander helemaal verkeerd. Het is belangrijk om

Voordat een vrijheidsbeperkende maatregel ingezet mag

op zoek te gaan naar een manier om elke afzonderlijke cli-

worden, moeten een aantal stappen zijn gezet:

ënt kwaliteit van leven én veiligheid te bieden. Dit betekent

(5)

1. Analyse van de situatie

samen praten over verantwoorde zorg. Hoe belangrijk is vei-

Waarom vertoont de cliënt dit gedrag? Er kunnen veel

ligheid en hoe belangrijk is kwaliteit van leven? Wat wil de

verschillende oorzaken zijn. Observeer de situatie

cliënt en zijn naasten en wat willen wij voor deze cliënt? Wie

en bespreek het met de cliënt(vertegenwoordiger)

is hij en wat is voor hem belangrijk? Welke risico’s accepte-

en andere disciplines. Beslis welk risico verminderd

ren we? Voer dit gesprek multidisciplinair om tot de beste

moet worden en welke risico’s acceptabel zijn.

oplossing te komen en betrek ook, indien mogelijk, de cliënt

2. Beoordeel of de maatregel in redelijke verhouding tot

en de familie hierbij.

het beoogde doel staat Bijvoorbeeld hoofdbonken rechtvaardigt een zwaardere

Vilans heeft diverse zorgorganisaties gevraagd welke alter-

maatregel dan schreeuwen tegen een zorgverlener.

natieven bij hen uiteindelijk succesvol waren. Deze alterna-

3. Kies de minst ingrijpende maatregel

tieven staan in de ‘Alternatievenbundel’. De Alternatieven-

Zet iemand met valrisico niet meteen vast in een

bundel geeft algemene tips en inspiratie voor alternatieven

stoel, maar probeer eerst een valhelm in combinatie

bij bewegen, slapen, zitten, eten, drinken, brandveiligheid,

met een heupbroek.

medicatiegebruik en dagbesteding.

4. Beoordeel of de maatregel daadwerkelijk in het belang van de cliënt is

De alternatieven in deze bundel hebben allemaal een VBM-

Ben alert of de maatregel niet om een andere reden

score. VBM staat voor vrijheidsbeperkende maatregelen.

ingezet wordt (bijv. personeelstekort of aanwezigheid

Deze score helpt om een goed alternatief te kiezen. De

van een andere cliënt met gedragsproblemen)

hoogte van de score wordt bepaald door de ernst van de

5. Gebruik de maatregel niet langer dan noodzakelijk

maatregel en hoe dicht de maatregel zich bij het lichaam

Dat geldt voor de totale duur in weken of maanden,

van de cliënt bevindt. De Zweedse band en de separeer-

maar ook voor de duur in minuten of uren per dag.

ruimte hebben bijvoorbeeld een score van 5. Omdat deze maatregelen geen alternatief zijn voor andere maatregelen

Wordt er al een vrijheidsbeperkende maatregel ingezet, dan

staan ze niet in deze bundel. Een score van 0 betekent dat

is het snel afbouwen van deze maatregel in veel gevallen

de vrijheid niet beperkt wordt. Zoek een alternatief met een

toch mogelijk. Het is belangrijk om voortdurend kritisch te

lagere VBM-score om een maatregel af te bouwen.

blijven kijken naar de situatie. Bij het afbouwen is het van belang om de huidige situatie grondig te analyseren. Dit

Voorbeeld 1:

gebeurt multidisciplinair aan de hand van de volgende vra-

Een alternatief voor de Zweedse band (VBM-score: 5) is bij-

gen: Waarom is de maatregel ooit ingevoerd? Wat zorgt

voorbeeld de bedtent (VBM-score: 4), de vrijheid voor de

ervoor dat er risico is op bijvoorbeeld vallen of agressie? Wat

cliënt is groter en er is minder kans op ongelukken. Maar

vertelt dit gedrag, waar duidt het op? Hoe erg is het als het

een VBM-score van 4 is nog steeds hoog; een bedtent is

gedrag plaatsvindt? Zoveel cliënten, zoveel mogelijkheden.

nog steeds een ernstige vrijheidsbeperkende maatregel. Blijf

- 17 -

steeds zoeken naar de minst ingrijpende maatregel. Dus

Over de auteurs

als de bedtent werkt zoek dan naar een maatregel met een

Edith Hagedoren-Meuwissen is ergotherapeut en werkzaam

VBM-score van 3 of lager, bijvoorbeeld een camera (VBM-

als onderzoeker bij Zuyd Hogeschool, lectoraat Technologie in

score: 3) of akoestische bewaking (VBM-score: 2). Het doel

de zorg en verbonden aan EIZT (Expertisecentrum Innovatieve

is altijd een VBM-score van 0!

Zorg en Technologie) programmalijn Hulpmiddelen en ondersteunende technologie. Tot februari 2014 was zij werkzaam bij

Voorbeeld 2:

Vilans, kenniscentrum voor de langdurende zorg. Hier was zij

Een cliënt kan niet meer goed lopen en verplaatst zich in

onder andere projectleider van de Vilans Hulpmiddelenwijzer

een trippelrolstoel. Toch staat hij steeds op omdat hij ver-

en projecten rondom protocolontwikkeling voor functiege-

geet dat hij niet meer kan lopen. Het valrisico is erg groot,

richte indicatiestelling. Daarnaast was ze betrokken bij trajec-

zeker omdat hij vergeet de rolstoel op de rem te zetten.

ten rondom het terugdringen van vrijheidsbeperkende maatre-

Om te voorkomen dat de cliënt valt is er een werkblad op

gelen en expert van het thema valpreventie.

de rolstoel gezet. De cliënt vindt dit niet prettig en probeert

Allard Gerretsen is ergotherapeut en onder andere werk-

steeds dit werkblad weg te duwen. Het werkblad is dus wel

zaam bij Vilans. Allard is inhoudelijk webredacteur van de

een effectieve maatregel om vallen te voorkomen, maar wel

Vilans Hulpmiddelenwijzer en heeft meegeschreven aan het

een ingrijpende vrijheidsbeperkende maatregel. Een rolstoel

boekje ‘80 alternatieven voor vrijheidsbeperking in de zorg’.

die automatisch op de rem gaat als de cliënt opstaat zou al

Francisca Hardeman is bewegingswetenschapper en

een veel minder ingrijpende maatregel zijn. Door een ver-

werkt bij Vilans. Het grootste deel van haar tijd besteedt zij

zwaard schootkussen te gebruiken of in dit geval een levens-

momenteel aan de coördinatie van het Zorg voor Beter Ken-

echt knuffeldier op schoot te leggen is de neiging om steeds

nisplein. Daarnaast is zij nog betrokken bij het thema Leven

op te staan ook onderdrukt. Deze maatregelen zijn veel min-

in Vrijheid. De afgelopen jaren heeft Francisca veel zorgor-

der ingrijpend dan een werkblad.

ganisaties in de ouderen- en gehandicaptenzorg begeleid bij het vergroten van de vrijheid van cliënten. Daarnaast heeft

LET OP: Iedere cliënt is anders en ervaart een maatregel dus

ze meegeschreven aan het boekje ‘80 alternatieven voor vrij-

ook anders. De VBM-score is een algemene indicatie van de

heidsbeperking’. Marjolein van Vliet is senior adviseur bij Vilans. Ze is

zwaarte van een maatregel. Bekijk per situatie hoe ernstig de maatregel ingrijpt in het leven van de cliënt.

onder andere projectleider van het Verbetertraject Medicatieveiligheid en Vrijheidsbeperkende maatregelen. Ook heeft

Op basis van de informatie uit de alternatievenbundel is een

zij meegeschreven aan het boekje ‘80 alternatieven voor vrij-

digitale keuzehulp gemaakt voor de Vilans Hulpmiddelen-

heidsbeperking’.

wijzer. Door het beantwoorden van vragen worden passende alternatieven getoond.

Referenties: 1.

De Alternatievenbundel is te bestellen of gratis te downloaden op: http://www.vilans.nl/docs/producten/Alternatievenbundel_vrijheidsbeperking_2014.pdf

Capazuti E., Maislin N ., Strumpf G., Evans L., Side Rail Use and BedRelated Fall Outcomes Among Nursing Home Residents, Journal of the American Geriatrics Society, Volume 50, Issue 1, pages 90–96, January 2002.

2. CBO, Richtlijn Preventie van valincidenten bij ouderen, 2004, Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie, Alphen aan de Rijn, Van Zuiden Com-

De digitale keuzehulp vrijheidsbeperking is te raadplegen op de Hulpmiddelenwijzer: www.hulpmiddelenwijzer.nl/keuzehulpen/alternatieven-voor-vrijheidsbeperking Wilt u meer weten over het terugdringen van vrijheidsbeperking? Kijk dan eens op www.vilans.nl/vrijheidsbeperking • www.zorgvoorbeter.nl • www.dwangindezorg.nl

munications B.V. 3. Halfens RJG, et al, Rapportage Resultaten Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen 2013. Maastricht: Maastricht University, 2013. 4. Hamers, J.P.H., Feiten over vrijheidsbeperking in verpleeghuizen. Maastricht, Universiteit Maastricht, 2010. 5. Hardeman, F. et al, Ruim 80 alternatieven voor vrijheidsbeperking in de zorg. Utrecht, Vilans, 2013. 6. www.vilans.nl 7. www.zorgvoorbeter.nl/vrijheidsbeperking

- 18 -

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

The PRPP Network Group

PRPP: een update Tekst: Remco Klopper, Jochen Bilderbeek, Esther Steultjens, Lieke Timmermans

In februari 2014 is in Sydney, (Australië) The PRPP Instructors Network opgericht. Een internationaal gezelschap dat zich bezighoudt met alle aspecten rondom scholing en onderzoek van het PRPP-systeem van Taakanalyse en Interventie. Zowel Ergologie als PRPP.nl zijn onderdeel van dit netwerk. Ergologie houdt zich bezig met het organiseren en geven van de reguliere cursussen, PRPP.nl richt zich onder andere op nascholing, informatievoorziening en verdere implementatie van de PRPP in de praktijk. Het PRPP-systeem van taakanalyse en interventie is wereld-

Fase 1

wijd, en zeker ook in Nederland, een populaire methode

Naar aanleiding van het onderzoek naar het gebruik van de

om problemen in de informatieverwerking te benoemen, te

PRPP bij cliënten met Parkinson zijn een aantal opvallende

verklaren en te behandelen. Het is een dynamisch systeem,

dingen naar voren gekomen ten aanzien van het maken van

waarvan de ontwikkeling al lange tijd gaande is en niet stil

de taakanalyse voor Fase 1. Het bleek dat extra informa-

staat. Zo werd er bijvoorbeeld al onderzoek gedaan met de

tie over het opdelen van taken in deelstappen helpt bij het

PRPP bij mensen met dementie, de ziekte van Parkinson en

betrouwbaar uitvoeren van de procedurele taak analyse. De

mensen met traumatisch hersenletsel.

lijst met checkpunten waarmee te controleren valt of stappen van dezelfde grootte geformuleerd zijn en of ze goed

Nieuwe descriptor en aanpassingen

geformuleerd zijn, is ook op te vragen via [email protected].

In de Nederlandse vertaling van de PRPP zijn inmiddels enkele wijzigingen doorgevoerd in de formulering van de

Digitale PRPP Scoreformulier

descriptoren en ook in de originele omschrijvingen van de

Sinds 2012 is er een digitale versie van het PRPP scoreformu-

descriptoren vinden aanpassingen plaats. Ze zijn daardoor

lier. Deze is ontwikkeld om het scoren en uitwerken van PRPP

vooral duidelijker geworden waarmee geobserveerd gedrag

observaties makkelijker en sneller te maken. Na het invullen

makkelijker aan de descriptor te relateren is.

van de deelstappen en het scoren van de fouten wordt het percentage wat de mate van vaardigheid weergeeft automa-

Een andere belangrijke verandering is de toevoeging van een

tisch berekend. Na het scoren van Fase 2 worden de percen-

nieuwe descriptor in 2012. Aan het Waarnemen kwadrant, in

tages van subkwadranten en kwadranten ook berekend. Er is

het subkwadrant Discrimineren is de descriptor Reguleren

ruimte voor het scoren van meerdere taken en alle resultaten

toegevoegd. Deze descriptor heeft te maken met het juist

worden automatisch weergegeven in een samenvatting met

kunnen reguleren van gedrag op basis van de inkomende

een tabel en grafieken. Dit is erg bruikbaar bij het nabespre-

prikkels. Als hier problemen mee zijn resulteert dit in gedrag

ken van observaties en het maken van rapportages.

dat niet passend is bij de sterkte van de prikkel.

Over de auteurs PRPP geschoolden kunnen de theoretische achtergrond met

Esther Steultjens: Ergologie, PRPP docent

betrekking tot de nieuwe descriptor, nieuwe scoreformulie-

Jochen Bilderbeek: PRPP.nl, PRPP docent

ren en een nieuw overzicht van de descriptoren kosteloos

Remco Klopper: PRPP.nl, PRPP docent in opleiding

opvragen. Mail hiervoor naar [email protected].

Lieke Timmermans: PRPP docent

- 19 -

Column

Rustig, maar niet saai Nog een paar dagen en dan is

tig om in Nederland ergotherapeuten enthousiast te krijgen

het vakantie! Samen met mijn lief

voor deze dag, terwijl het juist zo’n prachtige aanleiding geeft

de hort op. Het enige dat voor de

om uw vak extra bekendheid te geven. Met de poster die u

komende vakantieweken vaststaat

in het hart van dit magazine vindt helpen we u een handje.

is dat we kamperen en dat de eer-

Hang ‘m op een plek waar deze goed zichtbaar is! Maar mis-

ste camping bij Troyes in Frankrijk

schien kunt u nog andere dingen verzinnen om ergotherapie

ligt. De rest is ongewis. Onze neu-

extra publiciteit, zichtbaarheid en bekendheid te geven. Denk

zen, maar vooral de zon achterna. Het gevoel lijkt me her-

bijvoorbeeld aan de REN-en (Regionaal Ergotherapeutische

kenbaar voor de meesten van ons. Even weg uit de hectiek,

Netwerken). Ze zouden een goede rol kunnen spelen in de

de afspraken, e-mailtsunami, beleidsdagen, worstelingen

periode voor 27 oktober, maar ook gedurende de dag. Het is

met vraagstukken, etcetera. De worstelingen die je op vakan-

een mooie gelegenheid om regionaal met elkaar actief te zijn

tie hebt variëren van waar zullen we lunchen tot waar zullen

en de krachten te bundelen.

we golfen en wanneer ga ik lezen? Heel eerlijk gezegd gaat de laptop wel mee zodat ik toch regelmatig kan checken hoe

En er is nog meer, het overleg met de zorgverzekeraars over

de EN-vlag erbij hangt. En de collega’s op kantoor zal ik ook

de overeenkomsten 2015 waren dit jaar al voor de zomer

weleens bellen…

afgerond. Uiteraard hebben we erg ons best gedaan om daar – waar we wat over mogen zeggen – ook daadwerkelijk

We gaan dit jaar wat laat, maar dat komt wel goed uit. In de

invloed te hebben. De overeenkomsten zullen al snel na de

periode dat écht iedereen weg is, is het heerlijk om allerlei

zomer bij u in de brievenbus komen. Ook voor onze leden

klusjes te doen die zijn blijven liggen of om voorbereidingen

die in de instellingen en ziekenhuizen werken zijn we druk.

te treffen voor het najaar. Want daar staat nog wel wat voor

De cao-onderhandelingen lopen moeizaam en dat is voor

in de steigers! En u bent daar zeer bij betrokken. Ik denk dan

niemand goed. Ook de functiebeschrijving- en de functie-

bijvoorbeeld aan de nieuwe kwaliteitscriteria (2015-2020) van

waarderingsproblematiek in instellingen blijft me bezig hou-

het Kwaliteitsregister Paramedici die we moeten vaststellen.

den, ik schreef daar in er februari al over.

Of, ook belangrijk voor de gehele beroepsgroep, de nieuwe beroepscode die op de ALV wordt voorgesteld. Twee majeure

Kortom, de zomer van EN was rustig, jazeker, maar niet saai.

klussen mag je wel stellen. Op de najaarsbijeenkomsten

En in het najaar gaan we er met z’n allen weer tegenaan!

wordt er al over gesproken, houd de website dus in de gaten! Theo van der Bom, Directeur bestuurder Een evenement dat elk najaar op 27 oktober plaatsvindt is

Ergotherapie Nederland

de Wereld Ergotherapiedag. De wereldorganisatie heeft als

- 20 -

thema ‘United in Diversity’ gekozen, eenheid in verscheiden-

Hebt u overigens interesse om een REN mede aan te stu-

heid zou de Nederlandse vertaling kunnen zijn. Het lijkt las-

ren? Meld u aan, er zijn nog enkele kandidaten nodig!

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

Schrijf u in met een groep en krijg een fikse korting!

JAARCONGRES ERGOTHERAPIE 2014 Ergotherapie doe(T) er toe Vrijdag 7 november 2014 Theater Orpheus, Apeldoorn Bestemd voor ergotherapeuten Met onderwerpen als: • Kinderen en jeugd • Ouderen • Revalidatie • Trots zijn op je vak • Wetswijzigingen • Wijkgericht werken

Direct inschrijven? Ga naar www.bsl.nl/ergotherapie BAANBREKEND. BETROUWBAAR.

- 21 BSL_adv_ergotherapie_185x268.indd 1

11-08-14 10:21

27 oktober

Dag 2014

Ergotherapie

Wereld

Meer weten over ergotherapie? Scan bovenstaande QR-code of ga naar www.ergotherapie.nl

comfortabel, veilig en met plezier thuis blijven wonen

alles over

Kom naar de

beurs

liever thuis! helpt u op weg naar een comfortabel en plezierig thuis: voor nu én later! Het aanbod is enorm divers, van domotica tot gezonde voeding, van hulp in huis tot alarmsystemen en van medicijnhorloges tot badkamers met comfort. U vindt er alles om comfortabel en veilig thuis te (blijven) wonen.

Eindhoven Beursgebouw

27 t/m 29 november 2014

Haaglanden

Broodfabriek Rijswijk 24 en 25 oktober 2014 Dagelijks open van 10:00 tot 17:00 uur

Meer informatie: www.lieverthuisbeurs.info

Advertorial

Zorginnovatiebedrijf Arion introduceert Magnide® on/off en SlideX®

Aan- en uittrekken ineen Arion, innovatief bedrijf voor hulpmiddelen in de gezondheidszorg, introduceerde op 1

Van idee naar product

september wederom twee nieuwe innovaties binnen haar Slide Solution assortiment: de

De SlideX is gebaseerd op een

Magnide® on/off en de SlideX®. Beide producten zijn hulpmiddelen met functionaliteiten

idee dat direct voortkomt uit de

voor het aan- en uittrekken van therapeutisch elastische kousen in één product.

dagelijkse praktijk van verpleegkundigen en mantelzorgers. De

Het aan- en uittrekken van therapeutische elastische kousen en

SlideX is specifiek ontwikkeld om de fysieke belasting bij het

panty’s is voor zowel uw cliënten, verpleegkundigen en man-

aan- en uittrekken van compressiekousen te minimaliseren

telzorgers een dagelijks terugkerende en moeizame handeling.

door het werkingsprincipe van de Slide Solution producten,

Het hulpmiddel Magnide on/off is specifiek ontwikkeld om de

namelijk

problemen bij deze handelingen op te lossen. Deze innovatie

gladde lagen over elkaar, te

combineert namelijk twee functionaliteiten in één product.

verlengen naar het gehele

twee

glijdende

been van de cliënt. Dit is

Eenvoudig in gebruik

belangrijk voor dragers van

In dit product komen twee internationaal gedeponeerde

alle

patenten van Arion samen; dat van de Sim-Slide en de Mag-

maar helemaal relevant bij

nide. De laatste is internationaal het meest gebruiksvriende-

lies­kousen en patiënten met

lijke, gepatenteerde aantrekhulpmiddel voor therapeutische

lymfoedeem. De SlideX is

elastische kousen met gesloten teenstuk. Het wordt gemaakt

dan ook een hulpmiddel dat voor alle zorgverleners een wel-

van zeer glad materiaal en heeft een innovatieve magneet-

kome toevoeging is in combinatie met de bestaande Arion

sluiting. Hierdoor zorgt het product niet alleen voor een

producten zoals de Easy-Slide, Sim-Slide en Magnide.

compressiekousen,

aanzienlijke vermindering van wrijving tussen de kous en de huid, maar is het daarnaast ook zeer eenvoudig in gebruik.

De SlideX is ontwikkeld op basis van de praktijkervaring van

Het aantrekken van de kous kost daarom weinig kracht.

Tinie Hake. Zij geeft dagelijks trainingen aan verpleegkundigen

Bovendien wordt de zelfstandigheid van uw cliënt bevorderd.

op het gebied van vermindering van fysieke belasting bij hun werkzaamheden. Samen met Arion is de SlideX ontwikkeld tot

Uniek

een multifunctioneel en breed inzetbaar hulpmiddel wat voor

Van de Sim-Slide is het werkingsprincipe voor het uittrekken

iedere zorgverlener die met deze problematiek te maken heeft

van kousen op een innovatieve manier overgenomen in de

een feest van herkenning zal zijn.

nieuwe Magnide on/off. Het product is namelijk voorzien van een tunnel met een elastiek. Door deze toevoeging kan

Meer informatie

het product boven de enkel vastgezet worden waardoor het

Hebben uw cliënten ook problemen met het aan- en uit-

ook een uittrekhulpmiddel wordt. Door beide technieken te

trekken van therapeutisch elastische kousen en wilt u meer

combineren, aangevuld met enkele kleine maar niet onbe-

informatie over de Magnide on/off en SlideX bezoek dan

langrijke details, is een uniek product ontstaan dat voor

onze website: www.arion-group.com of neem telefonisch

twee dagelijkse problemen in één keer de oplossing biedt.

contact op met Arion via: 0800 - 62 13 141 (gratis).

- 25 -

Congres

Jaarcongres Ergotherapie 2014

Ergotherapie doe(t) ertoe De zorg is in beweging. Participatiemaatschappij, bezuini-

Kosten

gingen, verschuiving naar de gemeente, vergrijzing, Wet

De kosten voor deelname aan dit congres bedragen per per-

Langdurige Zorg… U hoort het dagelijks voorbijkomen in de

soon: Lid EN

Geen lid EN

Welke boot mag u niet missen, wat wordt uw rol in de zorg-

1 persoon

€ 225*

€ 300

praktijk?

2 personen

€ 225*

€ 300

3 personen

€ 220*

€ 295

Naast alle overkoepelende ontwikkelingen bent u druk met

4 personen

€ 215*

€ 290

de zorg voor uw cliënten en de vraag hoe u dit het beste

5 personen

€ 210*

€ 285

kunt doen. Tijdens het Jaarcongres Ergotherapie 2014 wat

6 personen

€ 205*

€ 280

media, maar wat betekent dit nu voor u als ergotherapeut?

op 7 november plaatsvindt in Theater Orpheus in Apeldoorn worden de laatste ontwikkelingen voor u samengevat en

Prijzen zijn inclusief btw, koffie/thee, lunch en borrel.

vertaald naar uw dagelijkse praktijk. De sprekers zijn inspi-

*Bent u nog geen lid van Ergotherapie Nederland? U kunt zich

rerende ergotherapeuten en interessante sprekers die vanaf

aanmelden via: http://ergotherapie.nl/lidmaatschap.

de zijlijn naar de ergotherapie kijken en met hun frisse blik vertellen wat u van hen kunt leren.

Korting op korting • Bent u lid van Ergotherapie Nederland, dan ontvangt u

In elke parallelsessie (zie programma verderop) staan afwisselende presentaties en elke ronde wordt afgesloten met een zaaldiscussie zodat u de informatie zo goed mogelijk in

€75,-- korting. • Schrijft u zich (tegelijk) in als groep, dan ontvangt u per persoon een korting die kan oplopen tot wel € 20,- p.p.

uw eigen praktijk kunt toepassen. Tijdens de pauzes bent u uitgenodigd om de posters te bekijken en te bespreken met

Studenten

de aanwezige auteurs. U stemt zelfs mee welke presentatie

Studenten betalen slechts € 75,- (geen verdere kortingen

de prijs voor beste poster 2014 moet krijgen!

van toepassing) én maken kans op het winnen van 1 jaar gratis lidmaatschap van Ergotherapie Nederland.

7 november Het Jaarcongres Ergotherapie 2014 vindt plaats op vrijdag 7

Accreditatie

november 2014 in Theater Orpheus in Apeldoorn.

Accreditatie voor het Jaarcongres Ergotherapie 2014 is aangevraagd bij St. Adap.

Diner/theater arrangement Het jaarcongres is ieder jaar weer een kleine reünie, dus wilt u na de borrel nog wat langer napraten met uw colle-

- 26 -

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

ga’s? Reserveer dan via www.orpheus.nl een speciaal 3-gangenmenu voor € 29,50 eventueel met een bezoek aan het toneelstuk ‘De broers Karamazov’ voor € 22,50.

Organisatie Het Jaarcongres Ergotherapie 2014 wordt door Bohn Stafeu van Loghum in samenwerking met Ergotherapie Nederland georganiseerd. Dit congres is een jaarlijks evenement waar de ontmoeting tussen praktijk en onderzoek, het heden en de toekomst de rode draad vormen en waar de inhoud van het beroep centraal staat.

Programma 08.15 uur Inloop & ontbijt deelnemers Algemene Ledenvergadering Ergotherapie Nederland 08.45 uur Algemene Leden Vergadering 09.00 uur Ontvangst, registratie en bezoek aan de informatiemarkt en posters** 10.00 uur Welkomstwoord dagvoorzitter - Laurens van Voorst 10.05 uur  Welkomstwoord namens de vereniging - Theo van der Bom 10.10 uur Plenaire lezing Werken in de Wijk - Otwin van Dijk 10.45 uur Koffiepauze: bezoek informatiemarkt en posters** 11.15 uur Parallelsessieronde 1 12.45 uur Lunch: bezoek informatiemarkt en posters** 13.45 uur Parallelsessieronde 2 15.15 uur Theepauze: bezoek informatiemarkt en posters 15.45 uur Plenaire lezing Innovaties in de zorg - Joep de Groot 16.15 uur Samenvatting en afsluiting met een boodschap – Laurens van Voorst 17.00 uur Borrel ** Posters U bent van harte uitgenodigd om tijdens de pauzes, de posters te bekijken en te bespreken met de aanwezige auteurs. U mag zelfs meestemmen welke presentatie de prijs voor beste poster 2014 moet krijgen! In de volgende editie van het Ergotherapie Magazine meer over de posters tijdens het Jaarcongres Ergotherapie 2014.

Parallelsessies 1. Wijkgericht werken - Martien Bouwmans, zorgverzekeraars - Otwin van Dijk, gemeente / politiek - Theo van der Bom, Ergotherapie Nederland

- 27 -

2. Kind & jeugd

van activiteiten, het opkomen voor rechten, en het onder-

Moderator: Jolien van den Houten

wijzen van anderen over begeleiding van hun kind. Daarbij

- Paulien Aarts, Passende opvang

ervaren zij echter veel behoeftes en uitdagingen, waaronder

Toepassingen van Motor Imagery binnen de kinderergo-

negatieve attitudes van professionals en niet-professionals,

therapie, resultaten van toepassingen binnen de mCIMT-

onaangepaste omgevingen en een tekort aan vrijetijdsacti-

BiT interventies vanuit het Piratenconcept.

viteiten geschikt voor hun kind. Opvallend is dat de acties, uitdagingen en behoeften van deze ouders zich uitsluitend

Lost in transition - Michelle van Vliet:

richten op de sociale en fysieke omgeving. Egotherapeuten

“Vanuit het perspectief van de gezondheidszorg zien we dat

weten, bij uitstek, hoe groot de invloed van de omgeving is

een groot deel van de jongvolwassenen met CP ‘kwijt raken’

op participatie in de samenleving, en daarom een belangrijk

in de transitie van kinder- naar volwassenrevalidatie. Onze

aandachtspunt is om verandering voor cliënten te bereiken.

vraag was waar dat door zou komen. Zouden de ervarin-

In de presentatie, op het Jaarcongres Ergotherapie, zal

gen van de kinderrevalidatie invloed hebben gehad op het

nader ingegaan worden op de bevindingen van het onder-

maken van deze keuze? Ik heb een kwalitatief onderzoek

zoeksproject en worden twee discussiepunten ingebracht:

gedaan naar deze ervaringen en deel graag de resultaten.”

hoe kan de ergotherapeut bijdragen aan het empoweren of ondersteunen van ouders om hun doelen te bereiken? En:

Wat doen ouders om de participatie van hun kind met een fysieke beperking te bevorderen? Barbara Piškur, PhD.c., MSc. OT:

hoe kan de ergotherapie als beroepsgroep bijdragen aan

“Een belangrijk doel van kinderergotherapie is kinderen

3. Ouderen

in staat stellen om optimaal te participeren. Kinderen met

Moderator: Ramon Daniels

verandering van de omgeving?”

een lichamelijke beperking participeren minder frequent

invloed heeft op de participatie van hun kind. Ouders zelf

Zelfmanagementprogramma voor kwetsbare ouderen - Raquel Knubben - Limpens en Bianca Miltenburg:

hebben veel ervaring en kennis op het gebied van participa-

“Momenteel wordt er vanuit de vakgroep ergotherapie van

tie; zij ondernemen acties en passen diverse strategieën toe

Cicero zorggroep een zelfmanagementprogramma voor

om de participatie van hun kind te bevorderen. Een fami-

kwetsbare ouderen aangeboden. Doelgroep is de nog thuis

liegerichte benadering (FCS), aangeraden vanuit literatuur

wonende oudere van ongeveer 70+ Deelnemers kunnen

en passend bij de ergotherapie, vraagt om zowel focus op

enige vorm van zorg of ondersteuning hebben in de thuis-

doelen van het kind als van de ouders alsmede om gedeelde

situatie, maar dit is niet noodzakelijk. De opzet van het pro-

besluitvorming. Tot nu toe is er zeer weinig inzicht in de

gramma is in 2011 gemaakt op basis van literatuurstudie.

ervaringskennis en de problemen en successen die ouders

Sinds 2011 hebben er diverse programma’s gedraaid en is

ervaren in relatie tot de participatie van hun kind thuis, op

de inhoud waar nodig bijgesteld. Het programma bestaat

school en in de maatschappij en de behoefte van ouders

oorspronkelijk uit 10 bijeenkomsten van 2 uur, waarin per

aan ondersteuning. Een in 2010 gestart onderzoeksproject

bijeenkomst een thema wordt uitgediept. Voorbeelden van

(Zuyd Hogeschool, Universiteit Maastricht, BOSK, Univer-

thema’s zijn ergonomie, technologie, betekenisvolle

siteit Utrecht, UMC Utrecht & De Hoogstraat, NetChild) is

activiteiten, sociale omgeving en vereenzaming,

gericht op het verkrijgen van inzicht in ervaringen en exper-

veiligheid in en om huis. Bij elke bijeen-

tise van de ouders in relatie tot hun behoeften, wensen,

komst wordt een deel informatie ver-

acties, uitdagingen en successen in het bevorderen van de

strekt met betrekking tot het

participatie van hun kind met een lichamelijke beperking.

thema, er wordt gebruik

en goed thuis, op school en in hun vrije tijd. Uit onderzoek is bekend dat de steun en inzet van ouders een positieve

Vier studies met verschillende designs werden uitgevoerd. Gezamenlijk geven zij een goed beeld van acties van ouders, zoals het creëren van situaties waarin hun kinderen in contact komen met kinderen zonder beperking, het aanpassen

- 28 -

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

middelen, senioren telefoons, tablets e.d.). Daarnaast is er

Ergotherapeut en Bewegen? - Dr. Monique Lexis, Zuyd Hogeschool, Expertisecentrum voor Innovatieve Zorg en Technologie:

ook veel aandacht voor het verhaal van de deelnemers en de

Meer bewegen? Ja! Maar wel op een manier die bij mij past.

onderlinge uitwisseling van ervaringen. Dit is ook uit studies

Voldoende beweging bij ouderen staat volop in de belang-

van Thanya Packer als meest waardevol gebleken in het aan-

stelling, met name bij bewoners van verpleeghuizen, maar

bieden van zelfmanagementprogramma’s. Verder ontstaat

ook bij mensen die nog thuis wonen of mensen met ver-

er ook een groepsdynamiek onder de deelnemers, waarbij

standelijke beperkingen of psychiatrische problematiek.

men elkaar steeds beter leert kennen en zich ook vrijer voelt

Mensen met beperkingen, zoals lichamelijke klachten of

om informatie met elkaar te delen. Aangezien een deel van

dementie, hebben vaak de neiging om te weinig te bewegen

de ouderen 10 bijeenkomsten veel vonden, en zich niet voor

buiten de geplande therapiesessies of (sport)activiteiten.

zoveel bijeenkomsten wilden vastleggen is er in 2013 een

Ook ontbreekt het vaak aan intrinsieke motivatie om fysiek

modulaire opzet van het programma ontwikkeld, waarbij de

actiever te zijn. Voldoende lichaamsbeweging is echter

thema’s als ‘losse’ bijeenkomsten zijn uitgewerkt. Voordeel

van groot belang voor het behoud van een goede gezond-

voor de ouderen is dat ze dan de thema’s kunnen volgen die

heid. Het bevordert het lichamelijke functioneren in het

ze het meest interessant vinden, nadeel is dat er door de

algemeen, maar heeft ook een positieve invloed op andere

eenmalige samenstelling van de groep nauwelijks groepsdy-

domeinen, zoals cognitief functioneren, stemming, soci-

namiek ontstaat. Vervolgens hebben we een opzet gemaakt

ale interactie en kwaliteit van leven. De Nederlandse Norm

om een aantal thema’s samen te voegen, waardoor het pro-

Gezond Bewegen voor Ouderen (55+) stelt dat mensen

gramma tot 6 bijeenkomsten gecomprimeerd kon worden.

een half uur matig intensief moeten bewegen (tussen 3 en

Hiermee zijn inmiddels goede ervaringen opgedaan. De

5 MET) op minimaal 5, maar liefst 7 dagen per week. Voor

deelnemers die het programma hebben gevolgd geven aan

niet-actieven, met of zonder beperking, is elke extra hoeveel-

dat ze er veel baat bij hebben gehad, en geven ook na resp.

heid lichaamsbeweging zinvol, onafhankelijk van de inten-

3 en 6 maanden na afronding van het programma aan dat

siviteit, de kracht, de frequentie en het type activiteit. Hoe-

ze er profijt van hebben gehad en het geleerde in praktijk

wel de toegevoegde waarde van meer bewegen duidelijk is,

kunnen brengen. Als gevolg van vragen uit het werkveld

blijkt het toch niet eenvoudig om mensen aan het bewegen

om het programma in gebruik te mogen nemen, zijn we nu

te krijgen en vooral aan het bewegen te houden. Innovatieve

bezig met het opzetten van het programma in een reader,

technologie is een veelbelovend middel om mensen fysiek

met als doel deze tegen een nader te bepalen prijs te koop

actiever te maken, door hen op een meer impliciete wijze te

aan te bieden. We hopen medio juli 2014 een eerste druk

‘verleiden’ tot bewegen.

gemaakt van voorbeelden, filmpjes en waar mogelijk kunnen de deelnemers ook zaken bekijken en gebruiken (zoals hulp-

klaar te hebben voor de markt. Tenslotte zijn we ook nog bezig om het programma aan te bieden in de vorm van een e-learning.

In samenwerking met zorgorganisaties en bedrijven in de regio werkt het Expertisecentrum voor Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT) van Zuyd Hogeschool aan projecten

Doelstelling is dan dat deelnemers vanaf

en onderwijs op het gebied van het stimuleren van een

thuis of vanaf een GRZ-afdeling het pro-

actieve en gezonde leefstijl bij mensen met chroni-

gramma online kunnen volgen gedurende een bepaalde periode (4-6 weken). Binnen de e-learning willen we dan mogelijkheden creëren voor deelnemers om met elkaar in contact te treden via een beeld/spraakverbinding, en is er ook interactie mogelijk

sche aandoeningen, met name ouderen. In verschillende projecten wordt gewerkt aan het ontwikkelen van een palet aan beweegactiviteiten dat aansluit bij de mogelijkheden en wensen

met de therapeut. We hopen nog voor de zomer te kunnen starten met de inrichting van de e-learning, indien de voortgang loopt als gepland, kunnen we wellicht tijdens het jaarcongres iets laten zien van de e-learning.”

- 29 -

van de cliënt. Hierbij wordt bekeken of en op welke wijze

Instrumenten - Sietske Sikkes:

innovatieve technologie, die gebruik maakt van ‘gamifica-

Meten = weten! Wanneer het effect van een behandeling

tion’ (interactieve spelelementen) ondersteunend kan zijn.

geëvalueerd moet worden in een wetenschappelijk onder-

Voorbeelden van projecten in de ouderenzorg zijn:

zoek, maar ook wanneer u in de klinische praktijk wilt weten

1. MIBBO: Methodiek ter Inventarisatie van Betekenisvolle

of uw behandeling wel ‘werkt’, dan is het essentieel om te

Beweegwensen van Ouderen. De Mibbo is gebaseerd op

meten. Wat maakt een meetinstrument nu een goed meetin-

een foto-interview met 30 fotokaarten met beweegacti-

strument? Hoe weet u of de meting wel de juiste informatie

viteiten (zowel sport-, spel-, ADL-, als HDL-activiteiten)

geeft? In deze presentatie wordt stilgestaan bij de belang-

die mogelijk zijn in de verpleeghuissetting. Door het

rijkste valkuilen van ‘meten’ én hoe u deze kunt omzeilen,

gebruik van de wenskaart kunnen bewoners zelf activitei-

aan de hand van de ontwikkeling van de Amsterdam IADL

ten inbrengen die niet op de fotokaarten te zien zijn. Met

vragenlijst voor beginnende dementie.

ondersteuning van pictogrammen kan vervolgens achterhaald worden hoe een bewoner graag wil bewegen (bijv.

4. Revalidatie

alleen of in een groep, liever buiten of binnen, etcetera).

Moderator: Jacqueline Leenders

2. Interactieve wand/vloerprojecties: Met behulp van een

jecteerde objecten bewegen al of worden ‘geactiveerd’

Gebruik van apps binnen de ergotherapie behandeling - Tjamke Strikwerda en Annemarieke Bouma:

door een gedetecteerde beweging van een persoon op

Tablets en smartphones zijn niet meer weg te denken uit

het projectieveld (door een bewegingssensor met infra-

het dagelijks leven. Ergotherapeuten gebruiken deze mid-

roodcamera). Een voorbeeld van een projectie is een

delen, maar ook patiënten/cliënten zelf hebben er steeds

voetbalveld, waarbij de persoon uitgenodigd wordt om de

vaker één bij de hand. Apps zijn goed te gebruiken tijdens

bal in het doel te schieten. In dit project is onderzocht of

therapie. Bent u geïnteresseerd in het gebruik van apps in

de projecties, geplaatst in een centrale ruimte in een ver-

de ergotherapeutische revalidatiezorg? Wilt u weten hoe u

pleeghuis, bewoners uitnodigen om meer te gaan bewe-

de juiste apps kunt vinden en een (eerste) ervaring opdoen

gen. Resultaten van eerste verkennende studies laten zien

met het gebruiken van een app binnen de ergotherapeuti-

dat de bewoners de projecties leuk vinden en uitnodigen

sche behandeling? Kom dan naar deze sessie.

computer kunnen via een beamer virtuele afbeeldingen worden geprojecteerd op een muur of vloer. De gepro-

tot reageren, zowel verbaal als fysiek, en ook dat zij interactie tussen bewoners, bezoekers en zorgprofessionals

CVA handfunctietraining - Han Franck:

faciliteren. Momenteel wordt er vervolgonderzoek gedaan

CARAS (Concise Arm and hand Rehabilitation Approach in

naar de effecten op de fysieke activiteit, bijvoorbeeld op

Stroke) is een motorisch revalidatieprogramma met als doel

de balans en hartslag en wordt er samen met bewoners

mensen die problemen ervaren, ten gevolge van een aange-

gekeken naar de inhoud van de projecties om meer varia-

dane arm en hand, optimaal te begeleiden in het revalida-

tie aan te kunnen bieden en nog meer tegemoet te komen

tieproces. Het programma is gebaseerd op a) aspecten van

aan hun wensen en behoeften.

self-efficacy b) taakgeoriënteerde en intensieve training en c)

Bij deze projecten worden voortdurend studenten van de

modulair werken. Het programma is eveneens ingericht om

diverse opleidingen van Zuyd Hogeschool betrokken, zoals

nieuwe, veelal technologische, ontwikkelingen op een syste-

studenten van gezondheidszorgopleidingen waaronder

matische en eenvoudige manier te testen en, zo wenselijk,

ergotherapie, fysiotherapie, verpleegkunde, maar ook van

in het programma te borgen.

ICT of bijvoorbeeld communicatie en multimedia design.

Het

programma

bestaat

uit

groepsbehandelingen,

Ervaringen en resultaten van projecten worden vervolgens

bestaande uit drie verschillende groepen gericht op mensen

ook in het onderwijs geïntegreerd of via life long learning

met een milde, matige of ernstige (niet functioneel inzetbare)

modules aangeboden als post-HBO scholing aan zorgpro-

aangedane arm en hand. In de twee groepen waar sprake is

fessionals.

van milde en matige problematiek staat het trainen van vaardigheden en activiteiten centraal. In het programma met mensen met een prognostisch niet-functioneel inzetbare arm

- 30 -

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

en hand staat het omgaan met deze arm en hand centraal. Het beloop en effecten van het programma wordt beoordeeld d.m.v. een prospectieve cohortstudie, genaamd: Acti-

Theo van der Bom MBA Theo van der Bom is sinds 3 jaar directeur bestuurder van Ergotherapie Nederland.

vity Monitoring of Upper extremity use in Stroke patients during and after Rehabilitation (Amuse): Per groep wor-

Annemarieke Bouma

den 30 deelnemers tot een jaar na revalidatie gevolgd om

Ergotherapeut/ CPCRT, werkzaam in het St Antonius Zie-

het beloop van de arm- en handvaardigheid tijdens en na

kenhuis te Nieuwegein; klinische en poliklinische behande-

het volgen van het programma te meten. Effecten worden

ling van cliënten met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH).

gemeten op onder andere de volgende niveaus: capacity,

Daarnaast actief in het stimuleren van nieuwe ontwikkelin-

perceived performance, actual performance van de aange-

gen binnen de ergotherapie (plan4ergotherapie.nl) en in het

dane arm en hand.

ontwikkelen van apps ter ondersteuning van de ergotherapiebehandeling (izzio.nl).

Revalidatie vanuit ervaringsdeskundig perspectief - Harmen Hidding en Reda Haouam, Reade

Martien Bouwmans

Informatie was bij het ter perse gaan van dit magazine nog

verzekeraars Nederland op de terreinen huisartsenzorg en

niet bekend.

ketenzorg. Maar ook bredere ontwikkelingen binnen de eer-

Martien Bouwmans is sinds 2005 beleidsadviseur bij Zorg-

stelijnszorg, zoals financieringsvraagstukken binnen ‘zorg en ondersteuning in de buurt’, die over AWBZ en ZVW heen Hieronder vindt u informatie over de sprekers van het congres:

gaan, behoren tot zijn aandachtsgebied. Ook de positionering van basis-GGZ binnen de eerstelijns zorg hoort tot zijn

Pauline Aarts (PhD)

taakgebied. Voordat hij bij ZN werkte was hij accountmanager

Hoofd van de peuterrevalidatie, hoofd van ZOOM IN en

zorg bij Agis-zorgverzekeringen op het gebied van de GGZ.

senior onderzoeker van de Sint Maartenskliniek te Nijmegen. Daarnaast is ze projectleider van de landelijke imple-

Dr. Ramon Daniels

mentatie van het Piratenconcept (www.piratenconcept.nl).

Ramon Daniels is ergotherapeut en docent aan Zuyd Hoge-

Ze studeerde af als ergotherapeut (BSc OT) aan de oplei-

school.

ding ergotherapie van de Hoge School Zuyd in Hoensbroek (1981) en in 1990 als docent in Neuro Development

Otwin van Dijk

Treatment (NDT). In 2003 studeerde ze (cum laude) af als

Otwin van Dijk is sinds 20 september 2012 lid van de

Master of Science in Allied Health Care aan de Radboud

Tweede Kamer der Staten-Generaal namens de Partij van de

Universiteit van Nijmegen. In 2006 startte ze met haar PhD

Arbeid. Van Dijk studeerde Nederlands recht aan de Katho-

project het onderzoek naar de effectiviteit van modified

lieke Universiteit Nijmegen. Van 2005 tot 2012 was hij wet-

Constraint Induced Movement Therapy (mCIMT) gecom-

houder van de gemeente Doetinchem. Van Dijk is rolstoel-

bineerd met Bimanuele Training (BiT) in de Piraten groep.

gebruiker als gevolg van een ongeluk in zijn 18e levensjaar.

Ze voerde het promotie-onderzoek uit in de Maartenskliniek

Hij was voorzitter van de landelijke stuurgroep ‘Alles Toe-

en promoveerde in 2010 aan de faculteit van de medische

gankelijk’, een initiatief van overheid, bedrijfsleven en zor-

wetenschappen van de Radboud Universiteit van Nijmegen.

ginstellingen om producten en diensten voor iedere Neder-

Ze geeft nu leiding aan verschillende teams binnen de kin-

lander toegankelijk te maken.

derrevalidatie van de Sint Maartenskliniek en doet wetenschappelijk onderzoek in de onderzoekslijn diagnostiek en

Han Franck

interventies ten behoeve van het verbeteren van arm/hand-

Ergotherapeut en onderzoeker, werkzaam bij Adelante, vol-

vaardigheden bij patiënten (kinderen en volwassenen) met

wassenenrevalidatie, afdeling hersenletsel en afdeling revali-

Centraal Neurologische Aandoeningen.

datiegeneeskunde aan de universiteit van Maastricht.

- 31 -

Joep de Groot

aan Zuyd Hogeschool, lid van de Zuyd expertgroep Kind en

Joep de Groot is lid raad van bestuur CbusineZ. Hij heeft

Jeugd. Haar interesse ligt op het gebied van assessment en

hiervoor als strategie consultant uitgebreide ervaring opge-

interventies gericht op participatie van kinderen met fysieke

daan met strategievorming, M&A, procesmanagement en

beperkingen en hun ouders. Die interesse leidde tot haar

het opzetten van innovaties. De Groot werkte in allerlei sec-

samenwerking met BOSK, NetChild en diverse vakinhoude-

toren van gezondheidszorg en verzekeraars. Momenteel is

lijke groepen binnen en buiten Nederland.

hij namens CbusineZ als aandeelhouder en bestuurder bij diverse ventures van CbusineZ betrokken.

Sietske Sikkes Klinisch neuropsycholoog en epidemioloog, werkzaam

Harmen Hidding

als post-doc onderzoeker bij het Alzheimercentrum en de

Ervaringsdeskundige NAH werkzaam in een (betaalde) func-

afdeling Epidemiologie & Biostatistiek van het VU Medisch

tie bij Reade revalidatie & reumatologie. Als ervaringsdes-

Centrum. Haar onderzoek richt zich op meetinstrumenten

kundige kan hij vanuit zijn diagnose gebonden achtergrond

bij beginnende dementie, waarbij zij als onderdeel van haar

kennis, ervaring en vaardigheden delen met revalidanten

promotieonderzoek een vragenlijst heeft ontwikkeld om pro-

(en hun naaste omgeving) met als doel hun revalidatiepro-

blemen met cognitief complexe dagelijkse activiteiten beter

ces te bevorderen. Hij heeft een opleiding gevolgd om zijn

te kunnen meten (de Amsterdam IADL Vragenlijst). Na

ervaringskennis op deskundige wijze te delen met anderen.

haar promotie in 2011, zette zij haar onderzoek voort met

Doel van de functie: verschaffen van perspectief, bijdragen

als doel metingen bij patiënten met dementie en hun man-

aan emancipatie/eigen regie, helpen bij het herwinnen van

telzorgers te verbeteren. In 2013 werd haar een fellowship

empowerment.

toegekend door Alzheimer Nederland voor een cross-culturele validatie van de Amsterdam IADL Vragenlijst in onder

Jolien van den Houten

andere Frankrijk en Australië.

Docent ergotherapie aan Zuyd Hogeschool, lid van de Zuyd expertgroep Kind en Jeugd, ervaren ergotherapeut op het gebied van de kinderrevalidatie en CO-OP instructor. Zij

Tjamke Strikwerda

is betrokken bij een aantal initiatieven op het gebied van

Ergotherapeut, sinds 2009 werkzaam in UMC Utrecht. Kli-

kinderergotherapie, waaronder co-auteurschap van het

nisch op de afdelingen Cerebro Vasculaire Ziekten (CVZ) en

Profiel specialisatie kinderergotherapeut en hoofdstukken

algemene Neurologie. Poliklinisch werkzaam met patiënten

in Grondslagen van de Ergotherapie (2012) en het mede

met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en neuromuscu-

organiseren van de studiedagen Kansen voor Kinderen

laire ziekten (NMZ).

met Schrijfproblemen. Zij is actief betrokken bij een aantal (inter)nationale netwerken zoals het Nederlandse DCD netwerk en de internationale CO-OP Academy.

Michelle van Vliet Michelle van Vliet is ergotherapeut en

Jacqueline Leenders

docent voor de opleiding ergothe-

Jacqueline Leenders is ergotherapeut bij revalidatiecentrum

rapie aan de Hogeschool van

De Hoogstraat in Utrecht.

Rotterdam. Haar afstudeeronderzoek voor de Euro-

Dr. Monique Lexis Dr. Monique Lexis is senior onderzoeker bij het lectoraat Technologie in de Zorg en Expertisecentrum voor Innovatieve Zorg en Technologie aan Zuyd Hogeschool.

Barbara Piškur, PhD.c., MSc. OT Onderzoeker van het lectoraat Autonomie en Participatie en docent ergotherapie

- 32 -

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

pean Master of Sci-

P

R

A

K

T

I

J

K

B

E

R

I

C

H

T

ence in Occupational Therapy ging over de ervaringen van jongvolwassenen met cerebrale parese die de transitie naar de volwassenrevalidatie (nog) niet hebben gemaakt.

Laurens van Voorst Laurens van Voorst is communicatieadviseur, copywriter,

Bedankt Intramed!

publicist, spreker en moderator. Laurens werkt vooral voor lokale en regionale overheden, zoals gemeenten, waterschappen en provincies. Ook is hij gemeenteraadslid. Sinds medio 2013 houdt hij zich in deze functies onder meer bezig met het thema burgerparticipatie. Laurens van Voorst is eigenaar-directeur van en adviseur bij Sprinkels hq. Daarnaast zullen ook Reda Haouam, Raquel Knubben - Limpens en Bianca Miltenburg sprekers zijn tijdens het congres.

We hopen u op 7 november te mogen verwelkomen: Theo van der Bom, Ramon Daniels, Evelien Lagé, Jacqueline Leenders

en

de

programmacommissie

Jaarcongres

“We hebben nooit geweten dat Intramed zo compleet is”. Vanaf het moment dat we met jullie praktijksoftware aan de slag gingen, loopt onze bedrijfsvoering op rolletjes. Plannen, registreren, declareren, behandeldossiers aanleggen en bijhouden gaan zo efficiënt dat we echt blij zijn dat we voor Intramed hebben gekozen. Trouwens, de medewerkers van de helpdesk zijn werkelijk fantastisch! Via de website van Intramed hebben we gebruik kunnen maken van een gratis proefperiode van 3 maanden. Hierdoor zijn we aan de slag gegaan zonder kosten of verplichtingen. Al snel bleek dat dit pakket prima aansloot bij onze wensen en zijn we na 3 maanden overgegaan tot een contract.

Intramed praktijksoftware, compleet gebruiksgemak voor de ergotherapeut

Ergotherapie 2014.

= Patiëntendossier volgens richtlijnen Ergotherapie Nederland of uw eigen richtlijnen

Inschrijven:

= Aparte richtlijn kinderergotherapie (ontwikkeld i.s.m. de Ketp Nederland)

U kunt zich voor dit congres inschrijven via: www.bsl.nl/ ergotherapie

= Module ‘Verkopen’ voor het eenvoudig registreren en factureren van artikelen

Meer informatie:

= Mogelijkheid om indirect-cliëntgebonden tijd te registreren en een overzicht te genereren

Bohn Stafleu van Loghum Cursussen & Congressen

= Registreren van niet-cliëntgebonden werkzaamheden

T. (030) 638 36 38

= Briefontwerpen op basis van de NHG-richtlijn (Nederlands Huisartsen Genootschap). Gestructureerde informatie-uitwisseling tussen huisarts en ergotherapeut

E. [email protected] www.bsl.nl/cuco

= Geschikt voor Directe Toegankelijkheid Ergotherapie (DTE) = Een Service Centrum waar u deskundig en vriendelijk geholpen wordt, ook ‘s avonds!

Noordkade 94 - 2741 GA Waddinxveen T 0182 62 11 07 F 0182 62 11 99 [email protected]

Al meer dan 19.000 gebruikers werken dagelijks met de Intramed software

Op de website treft u tevens uitgebreide productinformatie voor uw praktijk: w w w. i n t ra m e d . n l / e r g o t h e ra p i e - 33 -

WFOT

16e WFOT congres in Yokohama een groot succes

Een terugblik op Japan Tekst: Arne van Os van den Abeelen

Met 5.998 bezoekers, 971 lezingen, 57 workshops en 1.499 posterpresentaties, was het 16e WFOT

op de oudere met dementie en

congres, dat van 18 tot en met 21 juni in Yokohama in Japan werd gehouden, een groot suc-

bestaat uit lichamelijke training

ces. Ook uit Nederland was een grote delegatie aanwezig, waaronder Theo van de Bom, directeur

en het effectief inzetten van

bestuurder van Ergotherapie Nederland. Het congres werd geopend door de Japanse keizer, het-

strategieën om betekenisvolle

geen het belang van het congres onderstreept. U leest hier een verslag van enkele presentaties die

sociale activiteiten uit te kunnen

gegeven werden tijdens het WFOT congres en aansluitend een verslag van de Council Meeting

voeren ondanks de geheugen-

die voorafging.

problemen. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van aanpas-

Presentatie 1: Ontwikkeling, implementatie en evaluatie

singen in de fysieke en sociale omgeving. De mantelzorgers

van een interventieprogramma ter bevordering van sociale

worden getraind in probleemoplossing en begeleid in het

participatie van ouderen met geheugenproblemen en hun

effectief omgaan met de beperkingen van de oudere met

mantelzorgers

dementie in sociale activiteiten. Ook worden zij getraind

Zeventig procent van de mensen met dementie woont thuis

om de juiste aanpassingen in de omgeving aan te brengen

en wordt verzorgd door een mantelzorger. Verminderde

en kunnen door hen vrijwilligers ter ondersteuning worden

sociale participatie en eenzaamheid komen veel voor bij

ingeschakeld. Zodat zowel de oudere met dementie en de

deze thuiswonende ouderen met dementie en hun mantel-

mantelzorger weer deel kunnen nemen aan betekenisvolle

zorgers. Dit kan leiden tot een slechtere gezondheid, lagere

sociale activiteiten.

kwaliteit van leven, meer gebruik van welzijn- en gezondheidsvoorzieningen en dus hogere kosten. Sociale participa-

Deelnemers aan de Sociaal Fit studie krijgen meteen de

tie is een van de vier centrale thema’s voor goede kwaliteit

Sociaal Fit behandeling (interventiegroep) of na 6 maanden

van psychosociale dementie zorg. Er is nog weinig bekend

(controlegroep). Deze twee groepen vergelijken we. Het

over de effectiviteit van programma’s die zich richten op het

effect van dit programma op participatie aan en het uitvoe-

bevorderen van sociale participatie.

ren van betekenisvolle sociale activiteiten door ouderen met geheugenproblemen en hun mantelzorgers en hun tevreden-

- 34 -

Het doel van de Sociaal Fit studie is het ontwikkelen van het

heid hiermee meten we (m.b.v. de COPM) als belangrijkste

Sociaal Fit programma (in 2012 en 2013), en het evalueren

uitkomst. Daarnaast meten we eenzaamheid, kwaliteit van

van de effecten van dit programma (in 2014 en 2015). Het

leven, mobiliteit, kwetsbaarheid en zorgbelasting die de

Sociaal Fit Programma is een ondersteuningsprogramma

mantelzorger ervaart. Ook wordt een procesevaluatie uitge-

gericht op het vergroten van de sociale participatie van deze

voerd om de uitvoering van de behandeling door de betrok-

doelgroep. Ergotherapeut, fysiotherapeut en welzijnswerker

ken professionals, de cliënten en hun mantelzorgers te eva-

werken samen en bieden ondersteuning aan huis volgens

lueren. De studie wordt uitgevoerd in Nijmegen en Deventer.

bewezen effectieve (ergotherapie) en veelbelovende (fysio-

Voor meer informatie zie www.SociaalFit.nl.

therapie) methoden. Het programma richt zich enerzijds

H.W. Donkers (MSc), M.J.L.Graff (PhD), D.J. Van der Veen

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

(MSc), M.J.F.J. Vernooij-Dassen (PhD), R.W.G. Nijhuis-van

is uitgevoerd in opdracht van de Hogeschool van Arnhem

der Sanden (PhD), Scientific Institute for Quality of Healthcare

en Nijmegen en in samenwerking met het Radboud UMC

(IQ healthcare), Alzheimer Centrum Nijmegen Radboud umc

en RMC Groot Klimmendaal. De presentatie werd gegeven door Bianca van Keulen, MSc OT.

Presentatie 2: Managing uncertainty and disorder in everyday occupations of Japanese elderly with physical disabilities (2)

Presentatie 4: Traject: Aan het Werk!?

In dit onderzoek heeft Peter Bontje Japanse ouderen geob-

Deze presentatie ging over de samenwerking tussen de reva-

serveerd – thuis en in hun woonomgeving – in alledaagse

lidatie en re-integratie binnen de interventie Traject: Aan het

activiteiten zoals schilderen, wandelingen maken, bidden

Werk!? De interventie heeft als doel de arbeidsparticipatie te

in een tempel, naaldwerk, karaoke en massagerevalidatie.

bevorderen van jongeren met een lichamelijke beperking. De

De narratieve analyse was ook gebaseerd op een transacti-

presentatie werd gegeven door Monique Floothuis, Nata-

onele theorie. De resultaten wijzen erop dat het alledaagse

scha van Schaardenburgh, Joan Verhoef en Marjolijn Bal.

handelen gelegenheid biedt om kansen te grijpen om het dagelijks leven te laten werken/vergemakkelijken. Dit kan gedaan worden door plannen te volgen om problemen op te lossen, kansen te grijpen en zo dichter bij een gewenste toestand te komen. En ook situaties zo te beïnvloeden dat problemen problemen gelaten kunnen worden en op een andere

>>>>> Lees op de volgende bladzijdes het verslag van de WFOT

manier voldoening te vinden. Dit laat zien hoe gezondheid

counsil, dat voorafging aan het WFOT congres. >>>>>

en welzijn ervaren kunnen worden, ook door oudere mensen met een lichamelijke handicap. De implicaties voor ergotherapeuten liggen in het creatief en flexibel omgaan met doelen en methoden, alsmede de middelen die ouderen zelf aan situaties bijdragen. Peter Bontje, Tokyo Metropolitan University, Karolinska Institute Eric Asaba, Staffan Josephsson

Presentatie 3: Posterpresentatie ‘Use of the Perceive, Recall, Plan and Perform (PRPP) system of task analysis in patients with Parkinson’s disease: a study of the psychometric properties’ Het doel van het onderzoek is om na te gaan of de PRPP een geschikt meetinstrument is om het functioneren van mensen met de ziekte van Parkinson in kaart te brengen. Het onderzoek

- 35 -

Council

WFOT council meeting:

Plannen voor de toekomst Tekst: Mieke Le Granse en Elien van der Wijst

Voorafgaand aan het WFOT congres vond van 9 tot en met 14 juni 2014 de 31ste council mee- men ondernemen kan en noodting van de WFOT plaats in Japan. Het council is de tweejaarlijkse vergadering van de WFOT. Er zakelijk zijn om meer bekendwordt besproken wat er in de afgelopen jaren is gebeurd en gedaan en er worden plannen voor de heid aan het beroep te geven. De komende jaren gemaakt. Meer dan 80 delegates, alternates en enkele observatoren, afkomstig uit meest genoemde topics, waar 48 landen, namen deel aan deze council meeting van de WFOT, ondersteund door 73 geweldige ergotherapeuten zich wereldwijd vrijwilligers van de Japanse ergotherapie vereniging. Namens Nederland, namen Mieke le Granse mee bezig houden zijn: (delegate) en Elien van der Wijst (alternate) deel. - inclusie, met de kanttekening dat een aantal landen aangeeft hier niet goed op voorbereid te zijn of (nog) niet volTaditioneel stond de eerste dag van de meeting

doende kennis en ervaring te hebben;

in het teken van focus day. Een dag waarop de

- zorg voor de oudere mens, hoe kan ergotherapie een aan-

deelnemers per wereldcontinent, de nieuwe

deel leveren met betrekking tot gezond ouder worden, de

ontwikkelingen met elkaar uitwisselen. Aan het

vergrijzende samenleving of dementie?;

eind van de dag vindt dan een plenaire uitwis-

- verschuiving van instituut naar thuissituatie en wat dit

seling plaats met alle deelnemers en worden

betekent voor alle partijen en de rol van preventie, eerste-

conclusies getrokken onder andere voor het

lijnszorg en public healthcare hierbij;

toekomstige beleid van de WFOT.

- zoeken naar balans tussen medisch en sociaal model, de landen van Zuid Amerika geven bijvoorbeeld aan dat bij

Zwaar te lijden

hun de weegschaal (teveel) is doorgeschoten naar het soci-

Niet verwonderlijk is het feit dat vele landen

aal model, terwijl bijvoorbeeld Europa aangeeft dat hier

aangeven dat de zorg zwaar te lijden heeft

de weegschaal nog altijd (teveel) uitslaat richting medisch

onder de economische crisis en de diverse

model;

oorlogen. Dit heeft in een aantal landen directe

- gebruik van technologie, robotica en e-health;

gevolgen voor de verdere ontwikkeling van de

- een nieuwe ontwikkeling is sustainable practice of wel

ergotherapie en de mogelijkheden van hun

duurzame ergotherapie;

cliënten. Enkele landen geven aan dat er een

- aantonen van de relevantie van ergotherapie, een duidelijke

tekort aan ergotherapeuten is, omdat de ergo-

roep naar meer onderzoek om de relevantie aan te tonen.

therapeuten uit de meest getroffen landen ver-

- 36 -

trekken naar elders. Soms wordt de ontwikke-

Nieuwe leden

ling van het vak en de arbeidsmarkt nog verder

De volgende vijf dagen werden besteed aan een zeer lijvige

verstoord doordat ergotherapeuten (in oplei-

agenda, met veel informatie-uitwisseling, discussies en

ding) als vrijwilliger komen werken zonder

organisatorische zaken. Er werd gestart met de toelating van

contact te hebben met de lokale ergotherapie

enkele nieuwe leden (Bulgarije en Malawi) en aspirantleden

vereniging. Een blijvend punt is welke acties

(Faroe eilanden, Madagaskar en Zambia). Dit is voor deze

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

landen een grote stap en vaak het einde van een lang pro-

Samantha Shann – Vice President Finance, Ritchard Ledgerd

ces. De WFOT begeleidt en ondersteunt hierbij en contro-

– Executive Director, Sandra Bressler – Program Coordinator

leert of er voldaan wordt aan de vastgestelde standaard.

Practice Development, Sue Coppola – Program Coordinator Research, Lyle Duque – Program Coordinator Education,

Promotie

Athena Tsai – Program Coordinator Standards & Quality.

Een belangrijk punt was het strategic plan 2013-2018. Hierin staan de missie, visie en fundamental beliefs van de WFOT

Belang voor de ergotherapie in Nederland

beschreven en de doelen en prioriteiten voor 2013 – 2018.

Welke punten vanuit de councilmeeting kunnen van belang

De core business van de WFOT, is het onderwijs en het pro-

zijn voor de ergotherapie in Nederland?

moten en ontwikkelen van het beroep wereldwijd. Prioritei-

- De vele nieuwe position statements kunnen goed gebruikt

ten uit het strategic plan zijn onder anderen de contacten

worden binnen het onderwijs en de praktijk, ter discus-

met de World Health Organisation (WHO) en de wereld

sie, ter verdieping, ter reflectie etc. Het is wel van belang

gezondheidsagenda. Deze bepalen voor een belangrijk deel

om rekening te houden met het feit dat deze position

de focus van de WFOT.

statements zo zijn opgesteld dat ze wereldwijd van dienst kunnen zijn. De position statements zijn te vinden in het

Eén van de manieren waarop de WFOT aan de promotie van ergotherapie werkt is door middel van position

resource centrum van de WFOT website (uitsluitend voor WFOT leden).

papers. Deze documenten beschrijven de visie van ergo-

- De WFOT steekt veel energie in de relatie met de WHO en

therapie over een bepaald onderwerp. Nieuwe position

levert een bijdrage aan de vele belangrijke documenten van

papers die tijdens dit council goedgekeurd werden, zijn:

de WHO. Deze documenten worden vervolgens gebruikt door

- Telehealth;

bijvoorbeeld de overheid om de zorg verder te ontwikkelen.

- Human Displacement;

Hoe vaker ergotherapie of voor ergotherapie belangrijke zaken

- International Professionalism; - Recruiting Occupational Therapists from International Communities (revised); - Recognition of Former Educational Status; - Global Health Informing Occupational Therapy Practice; - Scope and Extension of Practice; - Specialization and Advanced Occupational Therapy Competencies; - Occupational Therapy in Disaster Preparedness and Response (DP&R). (zie voor meer info: www.wfot.org)

in deze WHO documenten staan, hoe beter het is. - Het Human resource project 2014 is een document dat een zeer actueel overzicht geeft per land. Waar ergotherapeuten wereldwijd werken, hun aantal per 10.000 inwoners, het aantal WFOT erkende ergotherapie opleidingen etc. - OTION (Occupational Therapy International Outreach Network) wordt het komende half jaar nieuw leven ingeblazen. OTION is een forum waar internationaal kennis uitgewisseld kan worden. - Het WFOT bulletin zal voortaan via een uitgever uitgegeven worden, dit maakt dat artikelen via zoekmachines

Projecten

vindbaar worden, per artikel te koop zullen zijn en dat het

Een ander agendapunt is het afronden van bestaande pro-

bulletin binnen bepaalde abonnementen van bibliotheken

jecten en het opzetten van nieuwe projecten. Het manage-

valt.

mentteam en de programmacoördinatoren legden verantwoording af over hun werkzaamheden en gaven de huidige stand van zaken weer. Ook werd besproken hoe de vele projecten waar delegates en alternates een bijdrage aan geven zijn verlopen. Veel leden van het managementteam en een aantal van de programmacoördinatoren waren aan het einde van hun termijn. Na verkiezingen zijn de volgende personen verkozen: Marilyn Patterson - President, Sue Baptiste - Vice President,

- 37 -

Vacature

Gezocht: Jobcoach

met ergotherapeutische achtergrond

Bureau VolZin is een landelijk coaching- en re-integratiebedrijf met ruime ervaring in het re-integreren van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt als gevolg van ziekte of handicap. Zo begeleidt Bureau VolZin (jong)volwassenen met lichamelijke en/ of psychische belemmeringen bij het vinden en behouden van passend werk. De opdrachtgevers van Bureau VolZin zijn het UWV, gemeente en diverse profit- en non-profitorganisaties uit diverse sectoren en branches. Bureau VolZin bestaat uit een ervaren team van jobcoaches. Een groot deel van de jobcoaches heeft een ergotherapeutische achtergrond.

- een kans om je verder te ontwikkelen op het gebied van re-integratie; - deelname aan de training: ‘De ergotherapeut op de re-integratiemarkt’;*

Werken bij VolZin Momenteel zijn wij op zoek naar ervaren ergotherapeuten die

- een caseload waarbij je genoeg aandacht en tijd kan geven om kwaliteit te waarborgen.

als jobcoach re-integratie- en jobcoachtrajecten wil verzorgen voor Bureau VolZin. Het betreft hier zowel trajecten voor het

Meer weten over deze vacature? Kijk dan op onze website:

UWV (re-integratie, sociale activering en jobcoaching), als

www.bureauvolzin.nl

ook re-integratietrajecten 1e en 2e spoor in het kader van Wet Verbetering Poortwachter voor diverse bedrijven.

Meer informatie? Neem contact op met Natascha van Schaardenburgh of Mark Kastelein: 010-2656677

Functie eisen Opleiding en ervaring

Ook zijn wij regelmatig door het hele land op zoek naar

- Een afgeronde opleiding ergotherapie (of eventueel een

ergotherapeuten die dit werk als ZZP’er willen doen. Kijk

andere paramedische opleiding op HBO niveau);

hiervoor op onze website: www.bureauvolzin.nl

- Minimaal 2 jaar werkervaring met (jong)volwassenen met een lichamelijke en/of psychische aandoening; - Bij voorkeur ervaring met (re-integratie)trajecten en/of behandelingen in het kader van Wet Verbetering Poortwachter; - Eventueel aanvullende opleidingen op het gebied van coaching en bekend met arbeidsre-integratie.

*Training: De ergotherapeut op de re-integratiemarkt In januari 2015 start ook weer de training: De ergotherapeut op de re-integratiemarkt. In deze training leer je de wereld van de re-integratie kennen en ontwikkel je mogelijkheden om daarbinnen actief te worden. Kijk voor meer informatie over deze training op onze website: www.bureauvolzin.nl

Wij bieden jou: - een functie in loondienst van 24-32 uur voor de regio Rijnmond; - een bruisend team van coaches met diverse specialisaties; - een salaris conform je ervaring;

- 38 -

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

Advertorial

Gratis in bruikleen voor ergotherapeuten

Betaalbare bedbeugels BijzonderHandig.nl is een nieuwe, jonge speler in de ‘hulpmiddelen’-wereld en richt zich op het aanbieden van handige producten voor jong en oud. Met als doel? Het soms wat stoffige imago wat ‘hulpmiddelen’ kunnen hebben doorbreken en laten zien dat het ook gewoon heel mooi en handig kan zijn. Voor iedereen!

Supportbeurs

2. U ondertekent het bruik-

Tijdens de Supportbeurs heeft BijzonderHandig.nl een

leencontract waarin staat

betaalbaar assortiment aan bedbeugels gelanceerd. Doordat

dat u de bedbeugel een

bedbeugels nauwelijks meer vergoed worden door zorgverzekeraars is de vraag naar een betaalbare bedbeugel de laat-

jaar lang in bruikleen krijgt. 3. Wanneer er binnen dit

ste tijd aanzienlijk toegenomen. Het is een handig en goed

jaar via u vier bedbeugels

bruikbaar product, maar zit vaak in een te hoge prijscatego-

worden verkocht mag u de

rie om zelf aan te schaffen voor de cliënt.

bruikleenbeugel houden. 4. U kunt zelf bepalen hoe de

Assortiment

verzending en facturatie

BijzonderHandig.nl biedt een ruim assortiment bedbeugels

verloopt.

aan waarbij de prijzen variëren tussen de €35,- en €145,-. Er zijn bedbeugels die specifiek geschikt zijn voor boxsprings, maar ook bedbeugels die in een ledikant gebruikt kunnen worden. Naast het standaard assortiment worden er ook tweedehands bedbeugels aangeboden. Dit zijn beugels die

Heeft u interesse in deze bruikleenactie neem dan contact

door het transport lichte beschadigingen hebben opgelopen.

met ons op en wij regelen het!

Doordat BijzonderHandig.nl is ontstaan vanuit een ergotherapiepraktijk is er de nodige kennis en ervaring aanwezig.

Bruikleen speciaal voor ergotherapeuten BijzonderHandig.nl biedt ergotherapeuten de mogelijkheid om een van de bedbeugels een jaar lang gratis in bruikleen te krijgen. Inmiddels zijn er al meer dan 35 praktijken en

BijzonderHandig.nl

instellingen die gebruik maken van deze regeling!

Bredaseweg 185 4872 LA Etten-Leur

Hoe werkt het?

T: 076-5083546

1. U kiest een van de bedbeugels uit die u in bruikleen wilt

E: [email protected]

krijgen.

I: www.bijzonderhandig.nl

- 39 -

Hulpmiddelen in de zorg

Hoofddocent en senioronderzoeker bij Zuyd Hogeschool Gert Jan Gelderblom:

“Ergotherapeuten hebben alles in handen” Tekst: Michel van Dijk

Het belang van hulpmiddelen in de zorg, van steunkousen tot zorgrobotica, neemt steeds meer

aansluit bij de behoeftes van

toe. Maar beantwoorden high tech hulpmiddelen zoals domotica en robotica wel aan een zorgbe-

mensen. Je kunt een prachtige

hoefte of zijn het vooral speeltjes van technologen? Om dat laatste te voorkomen, zouden zorg-

high tech zorgrobot maken,

verleners zoals ergotherapeuten meer bij het hulpmiddelenonderzoek betrokken moeten worden,

zo’n blikken zuster die in je

vindt onderzoeker Gert Jan Gelderblom.

huis rondrijdt, maar die krijgt ‘s ochtends niet jouw zieke oma

Japan, hij is er vorig jaar nog geweest, Gert Jan Gelderblom,

uit bed. En hij begrijpt ook niet wat ze nodig heeft. Want

hoofddocent en senioronderzoeker bij Zuyd Hogeschool,

intelligente robots, robots waarmee je kunt praten zoals met

Technologie in de zorg en verbonden aan Expertisecentrum

je partner, vriend of buurvrouw, dat is toekomstmuziek.”

voor Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT) in Heerlen. En

Gelderblom snijdt daarmee een voor hem belangrijk

hij raakt er nog steeds niet over

thema aan. Dat betreft dan niet alleen de inzet van zorgro-

uitgepraat. “Je weet niet wat je

botica, maar breder van álle hulpmiddelen in de zorg. “Die

ziet. De ongelofelijke power

zijn bedoeld om ouderen of mensen met een beperking

waarmee ze inzetten op nieuwe

langer zelfstandig te kunnen laten wonen. Hulpmiddelenin-

technologie. De manier waarop

novatie wordt echter teveel vanuit de technologie benaderd,

overheid, universiteiten, ieder-

en te weinig vanuit wat mensen nodig hebben. Veel van ons

een, ertegenaan gaat, dat is

robotonderzoek doen we in EU-verband. De honderden

indrukwekkend.”

projecten die ik daardoor tegenkom, zijn veelal technology

Een

Gert Jan Gelderblom

bezoek

aan

Japan,

driven. Zo van: dit is een mooie techniek, laten we eens kij-

waar hij was uitgenodigd voor

ken wat we er voor de zorg van kunnen maken. Zonder dat

een lezing over zorgrobots in

men zich afvraagt of er behoefte aan is. Mijn boodschap

Nederland, is natuurlijk geen

is daarom: laten we de technologieontwikkelaars wakker

toeval, want het Aziatische

maken. Ze moeten de goede dingen maken. Doen ze dat

land is het Mekka van de robotica. En voor Gelderblom, die

niet, laat dan maar. Dan is het zonde van het geld.”

onderzoek doet naar de zorgrobotica, is het leerzaam om

- 40 -

daar eens een kijkje te nemen. En leerzaam was het, gek

Ondergeschoven kindje

genoeg ook om te zien hoe het niet moet. Want hoe inno-

Om die reden plaatst Gelderblom ook een kanttekening bij

vatief het land ook is, volgens Gelderblom doet Japan niet

de inzet van technologische communicatiesystemen waar-

altijd de goede dingen, althans niet vanuit Nederlands per-

mee ouderen kunnen kijken wie er voor de deur staat, of

spectief. “Ze benaderen de ontwikkeling van robotica vooral

waarmee ze op afstand contact kunnen onderhouden met

vanuit technologie en economie. Robots zijn een nieuw pro-

de buitenwereld, bijvoorbeeld met de verpleegcentrale van

duct om in de markt te zetten, net zoals auto’s of compu-

de Thuiszorg. “Dat is belangrijk, maar het is niet het eer-

ters. Maar toegepast op de zorg, is het de vraag of het ook

ste waarop je moet letten. Mensen bij hun zelfstandigheid

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

ondersteunen begint bij de basale levensvoorwaarden:

of je vergeet op tijd te drinken, wordt het lastig. Hetzelfde

ademhalen, uit je bed kunnen komen, WC-bezoek. Dat zijn

geldt voor de trap op en af komen of naar de WC kunnen

ook de dingen waarvoor Thuiszorgmedewerkers bij je langs-

gaan.”

komen. Ze krijgen niet betaald om een gezellig praatje met

Hulpmiddelen, van low tech tot zorgrobotica, kunnen

je te maken. Juist dit zijn voor veel mensen de basisproble-

ouderen hierbij helpen. “Met zorgtechnologie kun je bewa-

men voor zelfstandig wonen: de transfer van bed naar WC,

ken of je op tijd je medicatie hebt ingenomen, met een

goede voeding, regelmatig drinken. Probeer maar eens uit

alarmknop kun je de omgeving waarschuwen dat je geval-

je bed te komen en je broek aan te trekken, als je moeite

len bent en met de online Goedemorgen Goedenavond ser-

hebt met staan. En je wilt niet weten hoeveel ongelukken er

vice kun je spreken met de verpleegkundige van de Thuis-

‘s nachts gebeuren als mensen slaapdronken de weg naar

zorgcentrale. Maar ook de aloude belcirkels werken prima.

de WC proberen te vinden.”

Ouderen bellen elkaar daarbij om te kijken of het goed gaat,

Hulpmiddelen zijn dan zeer behulpzaam, stelt Gelder-

even bij te praten of gezamenlijke afspraken te maken. High

blom. Maar juist deze low tech ondersteuning vormt een

tech kan dus behulpzaam zijn, maar een gewone telefoon

ondergeschoven kindje in de zorgtechnologie. De meeste

doet eveneens wonderen.”

aandacht gaat daarbij uit naar high tech innovaties zoals domotica en zorgrobotica. “Men vindt het niet spannend

WC-robot

genoeg. Dat is jammer, want dat doet tekort aan de vele

Om te voorkomen dat technologieontwikkelaars hulpmidde-

mogelijkheden die er zijn. Bovendien kun je er vermoede-

len produceren waar niemand op zit te wachten, vindt Gel-

lijk veel zorgkosten mee voorkomen. Alleen daarom zou het al speerpunt van beleid moeten zijn, maar het ministerie van VWS laat het liever aan de markt over. Ze ziet het weliswaar als belangrijke sector, maar neemt niet de regie.” Gelukkig zijn er uitzonderingen, vervolgt hij. “Een bedrijf als Arion in Geleen maakt juist werk van low tech hulpmiddelen. Denk aan het aan- en uitdoen van therapeutische steunkousen (TEK). De medewerkers van de Thuiszorg trekken daar hun rug en handen aan stuk. Arion heeft daar echter prachtige hulpmiddelen voor ontwikkeld. Met weinig toeters en bellen, maar met grote gezondheidswinst voor cliënten en hulpverleners. Het kan dus wel.”

Belcirkels Eerder dit jaar schreven Gelderblom en collega-onderzoeker Sandra Bedaf een wetenschappelijk artikel waarin zij de kritieke punten voor zelfstandig kunnen wonen van ouderen en mensen met een beperking op een rij zetten. Die zijn in drie trefwoorden samen te vatten: zelfzorg, mobiliteit in en rondom het huis en eenzaamheid. “Als je niet langer zelfstandig je bord kunt leegeten

- 41 -

derblom het belangrijk dat zorgverleners meedenken over

zinvol is, moet je het hen vragen. Zij zijn de experts.”

wat ouderen nodig hebben. “Ons onderzoekscentrum is daarom gevestigd in de Zorgvallei van Heerlen. Het Atrium

Hulpmiddelendatabase

ziekenhuis is onze buurman en tegenover ons zit Sevagram

Gelderblom vindt het daarom jammer dat de ergotherapie-

ouderenzorg. EIZT zoekt bewust contact met zorgverle-

opleiding weinig aandacht besteedt aan de inzet van hulp-

ners. Het expertisecentrum is ook bedoeld om onderzoe-

middelen als interventie. “De opleiding gaat vooral over

kers, opleiders en zorgverleners in de regio samen te laten

training, revalidatie, functieherstel. Het potentieel van hulp-

brainstormen over zorgbehoeften van ouderen. We delen

middelen wordt door ergotherapeuten onderschat. In hun

kennis en ervaringen, inventariseren problemen en beden-

keuze voor een hulpmiddel, grijpen ze nog te vaak terug op

ken samen oplossingen. We hebben daarvoor echter wel de

wat ze kennen of op het aanbod binnen de afspraken die

praktijkkennis van zorgverleners nodig.”

hun gemeente heeft gemaakt met de lokale hulpmiddelenle-

“Technologieontwikkelaars moeten de goede dingen maken. Doen ze dat niet, laat dan maar. Dan is het zonde van het geld.” Een voorbeeld van zo’n succesvolle brainstormsessie

verancier. Terwijl we in Nederland prachtige databases heb-

vormt de WC-robot, die de onderzoeksgroep van Gelder-

ben voor hulpmiddelen die vrij toegankelijk zijn, zoals de

blom momenteel aan het ontwikkelen is. “Dat begon met

hulpmiddelenwijzer.”

een vraag van de zorgmanager van het verpleeghuis aan de

Maar Gelderblom gaat nog een stapje verder. Hij ziet

overkant. Hij constateerde dat veel ouderen problemen heb-

ergotherapeuten ook als experts op het gebied van hulpmid-

ben met al die ingewikkelde bewegingen op het toilet: zit-

delenadvies. “Ergotherapeuten hebben alles in handen: kennis

ten, bukken, staan, draaien. Hij vroeg ons of we daarvoor

van hulpmiddelen, kennis van de problemen van cliënten. Ik

niet iets konden bedenken. De robotarm die we daarvoor nu

zou zeggen: vertrouw op jullie expertise en laat van je horen.”

maken, ondersteunt de oudere als een soort rollator bij nor-

Maar liefst wel op basis van wetenschappelijke evidence.

male bewegingen. En als het mis dreigt te gaan, kan hij zich

“Wat mij aan ergotherapeuten opvalt is dat ze in één oogop-

er als een soort derde arm aan vasthouden. We hebben net

slag kunnen zien welk hulpmiddel geschikt is voor hun cliënt.

een tweede subsidie gekregen om het idee verder te ontwik-

Dat vind ik ongelofelijk knap. Maar als je vraagt hoe ze dat

kelen, maar we hebben er al twee prijzen mee gewonnen.

weten, vinden ze het vaak lastig om dat te benoemen. Dan zeg-

Dat komt doordat het idee zo eenvoudig is dat iedereen

gen ze: “Dat weet ik gewoon, dat is mijn klinische ervaring.” Ze

zegt: dat gaat ergens over.”

vinden het moeilijk om te onderbouwen. Maar gemeenten en

Voor Gelderblom is het ook een voorbeeld dat zorgverle-

zorgverzekeraars vragen daar wel steeds vaker om. Als je niet

ners meer van zich mogen laten horen over wat zij denken

kunt argumenteren waarom iemand iets nodig heeft, ligt een

dat zorgvragers nodig hebben. Bovendien zouden ze meer bij

keuze op basis van alleen de kosten erg voor de hand.”

zorginnovaties betrokken mogen worden. “Dat geldt ook voor

- 42 -

ergotherapeuten. Die kom ik in de wereld van de technologi-

AAATE

sche innovaties te weinig tegen. Dat is zonde. Ergotherapeu-

De toepassing van hulpmiddelen in de zorg neemt alsmaar

ten zijn de enige professionals die overzicht hebben over wat

toe. De getallen liegen er dan ook niet om. In 2041 zijn 4,7

je met hulpmiddelen zoal kunt doen. Daarnaast benaderen ze

miljoen Nederlanders 65 jaar of ouder. Dat is dan ruim

problemen van cliënten niet vanuit de technologie, maar van-

een kwart van de bevolking. En als er geen extra maatre-

uit de mens. Als je wilt weten welke zorginnovatie wel of niet

gelen worden genomen, hebben ruim vierhonderdduizend

Ergotherapie Magazine 6 • 2014

75-plus-huishoudens in 2040 geen geschikte woning, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving in haar beleidsstudie Vergrijzing en Woningmarkt. Hulpmiddelen kunnen dan een goed antwoord zijn. Niet alleen in Nederland, maar ook in Europa, en zelfs wereldwijd, stelt Gelderblom. Hij kan het weten, want hij is vicepresident van de Association for the Advancement of Assistive Technology in Europe (AAATE). Daarnaast is hij hoofdredacteur van het wetenschappelijk tijdschrift Technology and Disability, dat de AAATE vier keer per jaar uitgeeft. “Ons doel is het propageren van hulpmiddelen in Europa,” legt Gelderblom uit. “Dat doen we door te informeren, congressen te organiseren, maar ook door op Europees niveau beleid te ondersteunen.” Een Europese aanpak ligt volgens hem voor de hand. “Als ik kijk naar mijn onderzoeksdomein, de zorgrobotica, daarvoor is de Nederlandse markt te klein. Dan blijven de robots onbetaalbaar. Je hebt schaalgrootte nodig om zorgro-

doen? Welke informatie geef je? Train je de zorgmedewer-

bots te kunnen ontwikkelen.”

kers of laat je alles op zijn beloop? Dat zijn lastige vragen. Je

Gelderblom benadrukt dat het meeste onderzoek wat

kunt wel een mooie robot hebben, maar als je de introductie

hij doet, niet zozeer gaat over het ontwikkelen van nieuwe

ervan niet goed begeleid, bereik je niets. Dat geldt trouwens

robots, maar eerder of de robotica die is bedacht, een toege-

voor elke technologische innovatie. De zorg moet er wel

voegde waarde heeft voor de gezondheidszorg. “Ik wil weten

klaar voor zijn.”

of er een goede match is tussen technologie en zorgbehoefte.

Toegankelijkheid vormt een andere succesfactor bij de

De kans daarop is het grootst als die behoefte het vertrekpunt

introductie van nieuwe zorgtechnologie. “Als je nieuwe tech-

vormt voor nieuwe productontwikkeling. De eindgebruikers

nologie maakt, moet je ervoor zorgen dat mensen begrijpen

spelen daarbij een belangrijke rol. Kunnen zij overweg met

hoe het werkt. Vergelijk het met fysieke toegankelijkheid.

het nieuwe product? Dat is een kwestie van communiceren

Ook een rolstoelgebruiker moet het gemeentehuis of de

en bijslijpen, net zolang totdat je iets hebt wat toegevoegde

bibliotheek kunnen bezoeken. Voor technologische innova-

waarde heeft. Zo ontwikkelen wij ook onze WC-robot.”

ties geldt hetzelfde. Daarom is Apple zo populair. Hun producten zijn zo gebruiksvriendelijk dat iedereen het snapt.”

Robotzeehond

Er zou volgens Gelderblom daarom geen onderscheid

Ook de omgeving speelt daarbij een belangrijke rol. “We heb-

mogen zijn tussen de toegankelijkheid voor ouderen, men-

ben de afgelopen vier jaar implementatieonderzoek gedaan

sen met een beperking of de rest van de samenleving. “Het is

naar Paro. Dat is een robotzeehond die als knuffel wordt

belangrijk dat we onze maatschappij zo inrichten dat iedereen

gebruikt in de dementiezorg. Een prachtig dier met grote

kan meedoen. Iedereen wil gebruik kunnen maken van de pin-

zwarte ogen. Iedereen vindt hem lief en voelt zich ertoe aan-

automaat. Ik ben ervan overtuigd dat als we onze technologie

getrokken. Ouderen praten ermee, knuffelen hem, worden er

toegankelijker maken voor ouderen of mensen met een handi-

blij van. En dat allemaal zonder gebruiksaanwijzing.”

cap, iedereen daarvan profiteert. Dat wordt wel eens universal

Gelderblom wilde weten wat ervoor nodig is om de zeehond tot succes te maken. “Hoe introduceer je zo’n zor-

design genoemd. Dat houdt in dat we onze technologieproducten zo ontwerpen, dat iedereen het kan begrijpen.”

grobot in de zorg? Wat moet je wel doen, wat moet je niet

- 43 -

De stoel voor alle leef tijden

30 jaar productontw ikkeling Het origineel in aangepast zitmeubilair.

ong eeven aarde zitkwaliteit

De tafel voor eindeloos w erkplezier

Traploos instelbaa r

Maximale on derrijdbaarheid

Altus, de optimale schooltafel.

026 35 12 247 • www.kindermeubilair.nl