Januari 2015, nummer 1
2015 brengt veel veranderingen Na het ongeluk werd alles anders Leren van en met elkaar
www.sherpa.org
Elke week hebben we plezier!
Contact Sherpa (servicegebouw) (vanaf 1 februari 2015) Larenseweg 30 1221 CN Hilversum 035 - 646 36 46 www.sherpa.org www.facebook.com/SherpaZorg Twitter @Sherpa_zorg
In dit nummer Voorwoord, contact, colofon
1
’n Vooruitblik op 2015
2
Het nieuwe zorgtijdperk en de gevolgen voor cliënten
3
Sherpa Zorgbemiddeling
4
Suzan is pas 26, maar al 12,5 jaar vrijwilliger
5
Maak kennis met leren en ontwikkelen bij Sherpa
6
Loes van Kempen liep triathlons, totdat…
7, 8
Vakkennis delen en professionaliteit vergroten
1
De rugzak Agenda + fotoverhaal Topper, het cliëntenblad
Laat u inspireren ‘Ieder mens heeft recht op een prettig bestaan en ieder mens wil zelf inhoud en vorm geven aan zijn leven’. Met deze openingszin begint de nieuwe ‘Sherpavideo’, waarin we laten zien wie wij zijn en wat onze bijdrage is aan het leven van de cliënten. Iedere dag zetten we ons in om, samen met de cliënten, hun verwanten en de vrijwilligers, dit telkens weer beter te doen. En iedere dag leren we van elkaar en met elkaar. 2015 is het jaar van de grote veranderingen en bezuinigingen in de zorg en ondersteuning. Op een aantal gebieden zullen we nadrukkelijk doorgaan op de ingeslagen weg. Maar we zullen het meer dan ooit gezamenlijk moeten doen. Het betekent dat we heldere keuzes moeten maken. Dat vormt een uitdaging, maar biedt zeker ook kansen. Kansen bijvoorbeeld om de driehoek cliënt-vertegenwoordiger-medewerker
9
10 en in Topper 11, 12 alle overige pagina’s
Voorwoord te versterken. Kansen om het werk met elkaar nog beter in te richten. Kansen en keuzes maken. Wat zeker niet verandert in 2015, is de cliënt met zijn ondersteuningsvraag, die in alles centraal staat. Laat u in 2015 inspireren en bekijk de nieuwe Sherpa-video op ons YouTube-kanaal: SherpaZorg.
Sherpa Zorgbemiddeling (vanaf 1 februari) Larenseweg 30 035 - 646 37 52 Vertrouwenspersonen Cliënten (en vertegenwoordigers): Jan de Vries 06 - 41 82 95 86 Ria Bouwhuis 06 - 10 85 46 11
Medewerkers: Jacquelien van Dijk 06 - 57 31 86 97 Anneloes Taekema 06 - 53 36 89 95 Een goed idee? ideeë
[email protected]
Colofon Deze uitgave van Sherpa verschijnt vier keer per jaar. Het biedt cliënten, hun vertegenwoordigers, medewerkers, vrijwilligers en andere relaties de mogelijkheid om Sherpa van dichtbij mee te maken. De redactieraad bestaat uit medewerkers, cliënten, verwanten en vrijwilligers van Sherpa. Hoofdredactie Tom van Haren Coördinatie en eindredactie Marijke Heijsman en Janneke Houtstra De redactie stelt redactionele inzendingen op prijs, maar heeft het recht teksten te redigeren en in te korten. De redactie is niet aansprakelijk voor uitspraken of meningen van geïnterviewden. Redactieadres Sherpa, afdeling Communicatie Postbus 1010, 3740 BA Baarn 035 - 646 42 94/58
[email protected] Grafisch ontwerp en opmaak BADE creatieve communicatie Oplage 5.250 exemplaren Volgende kopijdatum 20 februari 2015 Druk Practicum, Soest
Anton Maas, Raad van Bestuur
Foto beide covers: Bettina Traas
‘n Vooruitblik op 2015 VERANDERINGEN IN HET SOCIAAL DOMEIN Ook voor Sherpa heeft dat gevolgen. Wat dit voor eenieder betekent, leest u op pagina 3 en 4. AMBULANTE ONDERSTEUNING Veel cliënten vallen nu onder de Wmo, maar veranderingen worden pas gaandeweg 2015 merkbaar – Meer gebruikmaken van netwerken van cliënten – Ontwikkelen nieuwe diensten – Toenemende rol van de Wijkteams – Actieve rol van Sherpamedewerkers in de Sociale Wijkteams van Amersfoort, Bunschoten en Soest. VERANDERINGEN IN WOONWIJK EEMEROORD Nieuwbouw Diezelaan (6 woningen en 3 dagbestedinglocaties). Renovatie dagbesteding De IJssel (verbetering indeling en functionaliteit en eigentijdser). In fases, tot 2018: terreinleidingen voor elektra, gas en dergelijke vervangen en uitbreiden. ZORGBEMIDDELING: Een nieuwe afdeling, als opvolger van Sherpa Loket > lees verder op pagina 4. VOORWERK Richt zich nog meer op Amersfoort, Almere en Utrecht – Versterken van de relaties met de gemeenten (vanwege de Participatiewet) – Uitbreiding van de samenwerking met Tomin > lees ook Topper pagina 2. LEVENSBOEK Sherpa ontwikkelde een levensboek-app voor cliënten (wordt nu getest door cliënten en hun netwerk). Binnenkort (maart) in de App-store verkrijgbaar. GOUD (Gezond ouder worden) Dit thema krijgt overal veel aandacht. Sherpa doet hier al heel veel in (zorgprogramma, consultatieteams) en gaat hierin samenwerken met Amerpoort. CONSULT en GEZONDHEIDS CENTRUM Valpreventie en Mond-
zorg krijgen meer aandacht – Uitwisseling van werkplannen (goede voorbeelden delen) – Activiteitenmap Beleving voor EMB – Afbouw psychofarmaca: onderzoek waarin Sherpa en Amerpoort samenwerken. NL DOET ontving al 31 aanvragen van Sherpa-locaties en cliënten. Op 20 en 21 maart zorgt een groot aantal vrijwilligers voor opknap van tuinen, slaapkamers en veel leuke uitstapjes (www.nldoet.nl).
E-LEARNING > lees ook op pagina 6. CAPACITEITSMANAGEMENT (project) Sherpa wil nadrukkelijker vraag gericht werken en de inzet van personeel optimaal afstemmen op wat cliënten vragen. In alle clusters onderzoeken we hoe dat beter kan, op een voor medewerkers prettige manier. INFORMATISERING Verdere professionalisering van de informatievoorziening. Belangrijke thema’s zijn: innovatie, gebruik van mobiele apparaten, informatiebeveiliging, documentmanagement en kennis management. Focus op een gebundelde communicatie- en samenwerkingsomgeving zodat medewerkers snel en gemakkelijk kunnen samenwerken en communiceren. Nieuwe software biedt nieuwe mogelijkheden, bijvoorbeeld het ophalen van je digitale salarisstrook. MEDEWERKERSPOR TAAL We werken hard aan een digitale werkplek die het huidige intranet moet vervangen, waardoor samenwerken, elkaar informeren en bevragen, betrekken en kennis delen eenvoudiger wordt.
Actueel
Er verandert veel in de zorgsector in 2015. Sherpa speelt hier zo goed mogelijk op in, maar het blijft een onrustige start van het nieuwe jaar. Om het jaar toch vrolijk te starten, blikken we alvast vooruit naar wat er zoal binnen Sherpa wordt ondernomen in 2015.
2
Het grootste deel van de kantoorfuncties van Sherpa verhuist naar Larenseweg 30 in Hilversum (vlak achter het station) In dit nieuwe kantoorpand kunnen medewerkers efficiënter samenwerken, elkaar makkelijker ontmoeten en hun kennis delen. De nieuwe locatie is beter bereikbaar voor veel cliënten en bezoekers. U bent vanaf 2 februari 2015 van harte welkom in ons nieuwe servicegebouw! Laapersveld 27 in Hilversum is geen kantoorlocatie van Sherpa meer en Sherpa VoorWerk verhuisde naar de Oscar Romerolaan 10 in Hilversum. De kantoorlocatie aan de Zandheuvelweg, met nog enkele kantoorfuncties, krijgt in de toekomst deels een andere bestemming. Sherpa Consult en het Gezondheidscentrum blijven aan de Berkelstraat.
Wat betekent het nieuwe zorgtijdperk voor de cliënten? 3
Het jaar van de grote veranderingen in de zorg is aangebroken. Wat dit concreet voor cliënten van Sherpa betekent, tekent zich steeds duidelijker af. Ondanks de vele individuele situaties en de verschillen in aanpak per gemeente. Op de drempel van dit nieuwe zorgtijdperk een korte update.
Actueel
Tekst: Anje Ham Foto: Bettina Traas
Met de invoering van de Jeugdwet en Wmo-nieuwe-stijl, wordt veel (ambulante) zorg overgeheveld naar gemeenten. Dit kan vooral gevolgen hebben voor cliënten die gebruikmaken van ondersteuning thuis en/ of dagbesteding van Sherpa. Voor de inkoop van deze zorg hebben gemeenten het afgelopen jaar aanbestedingen uitgeschreven. Zo ook de gemeenten in het werkgebied van Sherpa: de regio’s Gooi & Vechtstreek, Utrecht West, Amersfoort (Eemland) en Almere. Vanzelfsprekend heeft Sherpa meegedongen. Sherpa heeft met alle gemeenten contracten kunnen afsluiten. Sherpa is ontzettend blij met dit blijk van vertrouwen. Ook omdat dit betekent dat cliënten gewoon bij Sherpa ‘kunnen blijven’.
Verandering
Maar dit betekent niet dat er niets voor Sherpa’s cliënten verandert. Afhankelijk van de wet waaronder cliënten vanaf 1 januari vallen (zie kader op pagina 4), verlopen de aanvraag én de beoordeling van welke ondersteuning een cliënt nodig heeft,
anders. Dit is per regio verschillend geregeld. Voor veel cliënten wordt dit concreet ná het overgangsjaar 2015 én op het moment dat hun huidige indicatie afloopt.
Als de indicatie voor (ambulante) onder steuning afloopt
Als de huidige indicatie ín 2015 afloopt, gaat de gemeente opnieuw na welke ondersteuning een cliënt eventueel nodig heeft. In de regio Gooi & Vechtstreek neemt de gemeente zo’n acht weken van tevoren contact op voor een zogenoemd ‘keukentafelgesprek’. In de regio’s Utrecht West en Amersfoort gaat dit anders. Daar wordt de zorgbehoefte opnieuw beoordeeld door Wijkteams. Als de indicatie ná 2015 afloopt, nemen de gemeenten in de regio Gooi & Vechtstreek uiterlijk november 2015 contact op voor een keuken tafelgesprek. In de regio’s Utrecht West en Amersfoort doen de wijkteams dit vóór eind 2015. Cliënten van Sherpa kunnen in alle gevallen hun voorkeur voor Sherpa aangeven.
Wat verandert er voor cliënten met een verblijfsindicatie?
Cliënten die met een verblijfsindicatie bij Sherpa wonen, komen onder de nieuwe Wet langdurige zorg (Wlz) te vallen. Zij behouden hun recht op dezelfde zorg als voorheen en kunnen bij Sherpa blijven wonen. Van kinderen tot 18 jaar die in 2015 van het overgangsrecht gebruik maken, wordt de zorgbehoefte vóór 1 januari 2016 opnieuw bekeken door het CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg). Cliënten en vertegenwoordigers kunnen met al hun vragen terecht bij hun begeleiders en teammanagers van Sherpa. Ook kunnen zij contact opnemen met Sherpa Zorgbemiddeling of rechtstreeks bij hun gemeente. Veel informatie is ook uitgebreid te vinden op: www.hoeverandertmijnzorg.nl (overheid), www.waarkrijgikmijnzorg.nl (verzekeraars) en www.gesprekmetdegemeente.nl (gemeenten).
Onder welke nieuwe wetten vallen cliënten sinds 1 januari 2015? zorg). Dat geldt ook voor cliënten met een hoge zorgzwaarte die een indicatie hebben voor kortdurend verblijf, intramurale begeleiding en/of dagbesteding. Voor cliënten met een lichamelijke beperking geldt: ZZP2, ZZP4 en hoger vallen onder de Wlz, ZZP 1 en ZZP 3 onder de Wmo. De volgende groepen kinderen tot 18 jaar vallen onder de Jeugdwet: kinderen met een beperking die nu naar de buitenschoolse opvang gaan; kinderen en gezinnen die alleen in de thuissituatie onder-
steund worden; jonge kinderen onder 5 jaar die naar een kinderdagcentrum gaan; kinderen die zorg en ondersteuning op school krijgen. Zij moeten de zorg en ondersteuning in het vervolg ook aanvragen bij hun gemeente. K inderen tot 18 jaar met ‘zorg met verblijf’ (VG 1 t/m 3) en kinderen ouder dan 5 jaar die nu bijvoorbeeld naar een kinderdagcentrum gaan, vallen onder de Wlz.
Sherpa Zorgbemiddeling is bereikbaar via: T 035 - 646 37 52 of E zorgbemiddeling@s herpa.org Adres, vanaf 30 januari: Larenseweg 30 in Hilver sum
Sherpa Zorgbemiddeling
4
Sherpa heeft een nieuwe afdeling: Sherpa Zorgbemiddeling (als opvolger van Sherpa Loket). De procedures rondom de instroom en doorstroom van cliënten zijn namelijk verbeterd. De afdeling Zorgbemiddeling verzorgt alle contacten met (potentiële) zorgvragers (cliënten en/of hun vertegenwoordiger), vanaf het eerste contact tot aan daadwerkelijke ondersteuning door Sherpa. de afdeling Zorgbemiddeling
Zorgvrager centraal
De ondersteuningsvraag van de zorgvrager staat in alles centraal. Meer dan voorheen wordt de kennis en kunde van medewerkers ingezet, aangepast aan de complexiteit van de zorgvraag. De zorgvrager wordt beter en sneller geholpen. Met een helder systeem voor alle betrokkenen, waaronder een transparant wachtlijstbeleid. De afdeling bestaat uit: 2 coördinatoren: Johan Bruijnes en Yvon van ’t Klooster (voor het eerste contact met zorgvragers) • 10 zorgbemiddelaars (contactpersoon en verantwoordelijk voor matchen en plaatsen) • 7 gedragsdeskundigen (voor complexe zorg vragen) • 1 administratief medewerker • 1 indicatie-adviseur (beoordelen en aanvragen indicaties) • 1 stafmedewerker Controlling (o.a. bewaken van afspraken met het Zorgkantoor).
Zorgbemiddelaar als contactpersoon
Floor Vrouwe is zorgbemiddelaar voor het cluster Ambulante ondersteuning: “Het is mooi dat we nu voor alle clusters een eenduidig en transparant beleid hebben. De cliënt staat echt centraal en kan met zijn hulpvraag snel worden geholpen. Voor
Actueel
olwassen cliënten met dag V besteding en/of begeleiding thuis, vallen onder de nieuwe Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). Zij moeten de zorg in het vervolg aanvragen bij hun gemeente. Volwassen cliënten die thuis persoonlijke verzorging en/of verpleging nodig hebben, vallen onder de Zvw (Zorgverzekeringswet). Cliënten met een ZZP3 en hoger met een verblijfsindicatie, vallen onder de Wlz (Wet langdurige
een zorgvraagverhelderingsgesprek (intake) ga ik op huisbezoek. Dat zijn vaak mooie gesprekken, waarin mensen mij vertellen wat er speelt in hun leven. Als hun ondersteuningsvraag ingewikkeld is, raadpleeg ik een collega van Zorgbemiddeling. Maar ik blijf hun contactpersoon. Ik vervul mijn nieuwe rol met groot plezier.”
Juist kleine dingen maken het verschil Ze is pas 26 jaar oud, maar vierde onlangs haar 12,5 jarig jubileum als vrijwilliger bij Sherpa. Suzan Polhout kreeg haar maatschappelijke betrokkenheid met de paplepel ingegoten. Als klein meisje ging ze al mee met haar moeder om vrijwilligerswerk te doen bij Sherpa. Eerst alleen tijdens de vakanties, toen ze ouder werd wekelijks. Tekst: Nancy van der Windt Foto: Bettina Traas
5
De afgelopen jaren is er veel veranderd in het leven van Suzan: ze trouwde, verhuisde naar Barneveld en kreeg een kindje. Maar nog steeds doet ze vrijwilligerswerk bij Sherpa. Op woensdagavond kun je haar vinden op de Spaarnestraat, waar ze creatief bezig is met senioren. “Het ‘cliché’ is waar, je krijgt er zoveel voor terug”, lacht ze.
Flexibel
Mens in beeld
“Het vrijwilligerswerk doe ik met
heel veel plezier, mede door de gezellige collega’s die ik heb, waaronder mijn moeder. We zijn met een vaste groep en de meesten doen dit al minsten zo lang als ik. We hebben veel lol met z’n allen. Omdat we vaste vrijwilligers van de Spaarnestraat zijn, is deze vorm van vrijwilligerswerk ook heel flexibel in te delen. Het is niet erg als je een keer niet kan komen, omdat er altijd anderen zijn om het op te vangen. Dat is voor mij belangrijk.”
Voldoening
Voordat Suzan vaste vrijwilliger van de Spaarnestraat werd, heeft ze ruim zeven jaar de ‘Alles Kan-club’ begeleidt. Ze werkte daar met een heel andere doelgroep, veelal jongeren met moeilijk verstaanbaar gedrag. “Met sommigen heb ik heel intensief samengewerkt, hun situatie vroeg daar ook om. Zij hadden het nodig om elke keer precies hetzelfde schema aan te houden, met dezelfde persoon. Dat was ik dan. Sommigen van die cliënten zag je na een tijdje echt opbloeien en daar haalde ik veel voldoening uit.”
Andere kijk
Het vrijwilligerswerk laat haar soms anders naar het leven kijken. Het deed haar ook beseffen dat sommige dingen helemaal niet zo vanzelf sprekend zijn. “Zeker als ik cliënten tegenkom van mijn leeftijd, zie ik dat het ook heel anders kan. En juist door in mijn ogen ‘kleine’ dingen te doen, zoals even samen op de bank zitten of een kopje koffie drinken, kun je een groot verschil voor iemand maken. Dat vind ik mooi.”
Suzan met haar moeder tijdens zo’n woensdagavond
Een dag van leren en plezier “De ‘grote’ GIDS-dag in november, met als onderwerp: ‘Met plezier, van en met elkaar leren’, was een vrolijke en leerzame dag voor én door cliënten, verwanten, vrijwilligers en medewerkers. De sfeer was goed
en iedereen was leergierig. Een prachtdag!”, vertelt Ria Bouwhuis, coördinator van deze dag. De interactieve dag was gevuld met mooie ontmoetingen, bijzondere verhalen en talloze creatieve activiteiten.
“Ik vond het leuk om met andere mensen te praten”, zei een cliënt. En: “Ik heb geskypt met mijn moeder!” Een begeleidster zei: “Dit neem ik echt mee naar mijn werk.”
Leren en ontwikkelen bij Sherpa We leven in een samenleving waarin steeds meer behoefte is aan kennis en ontwikkeling. In gesprek met Anton Maas, bestuurder van Sherpa, vertelt Jeanett van Swinderen, manager Opleidingen, over de ontwikkelingen op het gebied van leren en ontwikkelen bij Sherpa.
Alweer ruim een jaar werkt Jeanett bij Sherpa, als enthousiaste manager van de afdeling Personeelsontwikkeling, die zich richt op de ontwikkeling van medewerkers en stagiaires. Jeanett vertelt: “In een training leer je slechts 20 procent van het totale leerproces. Het grootste deel leer je in de dagelijkse praktijk; door te oefenen, door met elkaar in gesprek te gaan, te reflecteren et cetera. De focus moet dus vooral liggen op het leren van en met elkaar. Het praktijkleren van BBL-leerlingen en stagiaires is hier een duidelijk voorbeeld van. Een ander mooi voorbeeld was de GIDS-dag in november, waarin medewerkers, cliënten, verwanten en vrijwilligers op een aansprekende manier van elkaar hebben geleerd. Door in elke dag leermomenten te zien en te ontdekken, zul je merken dat dat een stimulerende werking heeft. Op jezelf maar ook op je omgeving.”
Scholing op maat
“We zijn op dit moment bijvoorbeeld bezig met het ontwikkelen van een maatwerkopleiding voor ervaren medewerkers”, vervolgt Jeanett.
“Want sommige collega’s werken al jaren in de zorg maar hebben, onder de nieuwe wetgeving, niet het juiste diploma. Deze medewerkers nemen al enorm veel kennis en ervaring mee, waardoor we de opleiding op maat kunnen maken en zelfs kunnen verkorten. Veel medewerkers zijn gemotiveerd om zo ‘op maat’ en kortdurend te leren. En leeftijd speelt geen enkele rol, dat is zo mooi. We kunnen dus echt ‘een leven lang met plezier leren’.”
Digitale leeromgeving
“We willen het leren zo efficiënt en effectief mogelijk organiseren door verschillende leervormen te combineren,” vertelt Jeanett. “Zo zijn we onlangs gestart met e-learning, waarbij je aan de hand van filmpjes en vragen de theoretische kennis doorneemt. Vervolgens train je de vaardigheden tijdens een groeps bijeenkomst met een docent. We merken dat de theorie beter wordt begrepen en medewerkers goed voorbereid naar de groepstraining komen. Ook biedt e-learning de mogelijkheid om je op elk gewenst
Andere reacties waren:
Mooi dat er zoveel workshops en presentaties waren van mensen van de werkvloer en van cliënten zelf. Dat was inspirerend! • Mensen kwamen in de workshops echt tot uitwisseling. Hoe mooi zou het zijn om deze uitwisseling nog meer op locatie- of teamniveau te organiseren • Zo mooi als er iets tussen mensen gebeurt,
Maak kennis met...
Interview: Anton Maas Tekst: Anneke Veening Foto: Arthur de Mie
moment te verdiepen in een actueel onderwerp uit jouw werk. We bereiden nu een digitale leeromgeving voor, waarmee je gemakkelijk kunt zien welke trainingen je gaat volgen, waar je het lesmateriaal en de e-learningmodules over allerlei onderwerpen kunt vinden én waar je kennis kunt delen met collega’s. Zo raak je meer betrokken bij je eigen leerproces. Sherpa biedt je hiermee de mogelijkheid om je eigen professionele ontwikkeling vorm te geven!” Bij de afdeling Personeelsontwikkeling werken: ontwikkelingsadviseurs, een praktijkopleider, trainer/coach, een stagecoördinator en administratieve ondersteuners en Jeanett als manager.
dat mensen elkaar echt ontmoeten • Ik ga met een boost energie weg • Ik vond het wel een lange dag • Wat jammer dat ik niet geweest ben • Sherpa mag trots zijn op deze dag • Leren met volle teugen • Bedankt! • Wanneer weer?! 2016?
6
‘Loes is een taaie’
Familieverhaal
7
“Ik stond vaak op het podium omdat ik een sportwedstrijd had gewonnen”, lacht Loes van Kempen. “Rein en ik trainden zeven tot negen keer per week voor de triathlon: afwisselend zwemmen, fietsen en lopen. Voordat we naar ons werk gingen trainden we, en na het eten fietsten we nog even veertig kilometer of we zwommen in open water. Héérlijk vond ik dat. Door een ongeluk kwam daaraan acuut een einde.” Tekst: Henrique Staal Foto’s: Jaco Klamer
Vrienden
Na het noodlottige ongeval lag Loes een maand in het ziekenhuis, daarna revalideerde ze in de Trappenberg. “Bij toeval werd bij Loes toen een aneurysma in de hersenen ontdekt”, vertelt Rein. “Vergelijk dat met een binnenband die door een buitenband heen piept, waardoor de binnenband gemakkelijk kan knappen. Als dat bij je hersenen gebeurt, ben je dood.” Loes werd opnieuw geopereerd en lag weer een maand in het ziekenhuis. Zeven maanden verbleef ze daarna in een verpleeghuis. “Loes sliep alleen maar”, vertelt Rein. Het was een onzekere en drukke tijd voor Rein. “Mijn leven stond in het
grapte hij. Dat stimuleerde me om opnieuw te knokken. Ik leerde weer eten, lopen en leven.”
Broodje smeren
“Ik kan moeilijk accepteren dat ik zo beperkt moet leven”, zegt Loes. “Ineens ben ik mijn oude leven kwijt. Ik werk bijvoorbeeld niet meer in de tuin en kan niet meer knutselen zoals vroeger. Ook mis ik de weekendjes weg met mijn dochter. Samen liepen we alle winkels af. Nu ben ik blij als ik de hoek van de straat haal. Het sporten mis ik nog het meest. Mijn leven stond in het teken van de triathlon. Ik heb, door het ongeluk, niet eens kunnen aftrainen. Elke handeling kost me nu veel energie. Ik ben soms al duizelig als ik een broodje heb gesmeerd.”
Rust roest
Tweemaal per week krijgt Loes thuis begeleiding van Sherpa, en drie dagen per week bezoekt ze activiteitencentrum Jan Ligthart in Bussum. “Ik houd van de sport- en spelactiviteiten, en van het tekenen in het atelier”, vertelt ze. “En ik leer
achterhoede.” De triathlonvereniging, waarvan het sportieve stel lid was, leefde na het ongeluk intens mee. Triathlonners zamelden zelfs geld in voor een duofiets, waarop een motortje werd gemonteerd. Daarop rijden Loes en Rein nu rond, in Bussum en omgeving. “‘Rust roest’ was en is ons motto”, lachen Loes en Rein. “Bewegen is belangrijk. Mensen moeten hun motor laten draaien, hoe moeilijk ook.” “Mensen met een beperking zwemmen in Bussum met een buddy. Wij nu ook”, vertelt Rein. “Ik zwem voorop en Loes volgt me.” Jammer genoeg mag Loes nu even niet zwemmen. In oktober werd een deel van haar schedel verwijderd omdat ze last had van een infectie. Daarom draagt ze nu een beschermpetje, dat ze zelf vrolijk versierde. “Ik ben nog steeds ijdel”, lacht Loes.
Vechtlust
“Onze toekomst ziet er door het ongeluk heel anders uit”, zegt Rein. “Ineens wordt je leven beperkt. Maar ik accepteer dat. Het belangrijkste is dat Loes leeft!”
Familieverhaal
“D
rie jaar geleden viel Loes van Kempen (59) van de trap. Haar hoofd raakte een stalen buis. Loes herinnert zich er niets meer van, maar haar man Rein (63) des te meer: “Loes werd op 21 september 2011 met spoed overgebracht naar het UMC en meteen geopereerd. Ze had hersenletsel. Loes lag lange tijd in coma, ik wist niet of ze zou blijven leven.”
8
‘Onze toekomst ziet er door het ongeluk heel anders uit’
teken van Loes, ik maakte me zorgen. Gelukkig lieten onze vrienden ons niet in de steek: ze vergezelden me als ik Loes bezocht. Ik was nooit alleen.” “De tijd in het verpleeghuis was vréselijk”, vertelt Loes. “Gelukkig werkte daar een fysiotherapeut die zelf trainde voor triathlons. ‘Triathlonners zijn lui, kom op!’,
computeren op de tablet die we van onze kinderen kregen voor ons veertigjarig huwelijksfeest. Als ik in het activiteitencentrum ben, heeft Rein tijd voor zichzelf.” Rein sport nog steeds, maar zonder Loes en veel minder intensief dan voorheen. “Ik zwem, gymnastiek, en loop tweemaal per week. Maar bij het trimmen bevind ik me nu in de
“Ik won veel wedstrijden omdat ik volhoud”, zegt Loes. “Ik stond op het podium omdat ik doorging als anderen opgaven. Nu wil ik per se blijven lopen. Misschien was ik wel in een rolstoel terechtgekomen als ik niet zo sportief was. Ik hoop dat mijn vechtlust me ook nu door deze moeilijke tijd heen helpt. Ik blijf knokken.”
Vakmanschap vergroten Werken met de zorgprogramma’s
Kennis delen
9
We delen met elkaar wat wij goede ondersteuning vinden. Niet per doelgroep of locatie, maar clusteroverstijgend, Sherpa-breed. Want een cliënt is nooit alleen maar iemand met moeilijk verstaanbaar gedrag. Hij zit ook in een be paalde ontwikkelingsfase. Medewerkers moeten dus van veel markten thuis zijn. De adviseurs zorg en ondersteuning helpen hen daarbij, gebruikmakend van de door hen ontwikkelde zorgprogramma’s en notities. Die bieden mede werkers handvatten, richtlijnen, goede voorbeelden en denkkaders. Tekst: Marijke Heijsman Foto: Arthur de Mie
Kennis verbinden
De adviseurs zorg en ondersteuning gingen al in gesprek met honderden medewerkers. Vaak samen met een collega-adviseur. Want thema’s waar je in je werk mee te maken krijgt, zijn vaak doelgroepoverstijgend. Er waren al grote themabijeenkomsten, kleine settings en informele casusuitwisseling. In het cluster Wonen in de Wijk werden, in drie bijeenkomsten, de ondersteuners van vier locaties door elkaar gemixt; op hun locaties wonen namelijk cliënten uit de doelgroepen MVG en Senioren. Met als doel: leren over de zorgprogramma’s, ervaringen uitwisselen, leren van elkaar en daarmee de deskundigheid van medewerkers vergroten. Twee ondersteuners vertellen erover. Kitty de Vries (Maaibalk): “Een echte eye-opener voor mij was dat veel van
onze bewoners eigenlijk al senior zijn, terwijl ze in leeftijd pas 40-50 jaar oud zijn. Onze focus lag vooral op de gedragsproblemen. Dat ze ook ouder worden, vraagt iets ánders van ons als team.” Sebastian Huisman (Marijkehof) vertelt: “Mij viel juist op dat er nog zo verschillend wordt gewerkt. Dat zou toch meer vanuit eenzelfde visie moeten zijn. Met de zorgprogramma’s krijgen we er nu handvatten, specifieke thema’s en een onderbouwing bij. Het was fijn om met elkaar over kwaliteit te praten en aangesproken te worden als professional.”
Vervolg in de dagelijkse praktijk
“Het waren drie heel verschillende, maar enorm waardevolle bijeenkomsten”, vertellen Janny de Jager en Arianne van ‘t Riet (teammanagers).
Zorgprogramma of zorgnotitie
Een zorgprogramma beschrijft wat Sherpa belangrijk vindt in de ondersteuning van een cliënt met een specifieke zorgbehoefte. Het gaat om een bundeling van kennis: om te delen, te borgen, om samenwerking te verbeteren en het vakmanschap van medewerkers te vergroten.
De adviseurs zorg en onder steuning schreven al zorgprogramma’s voor de doelgroepen Senioren, Moeilijk verstaanbaar gedrag (MVG) en Ernstige meervoudige beperking (EMB). Voor niet-aangeboren hersenletsel (NAH) is hij in ontwikkeling. Voor cliënten met een licht verstandelijke beperking (LVB) en cliënten binnen cluster Kind, Jongere en Gezin (K, J & G) zijn notities op specifieke onder werpen ontwikkeld, zoals kinderwens en verslaving. “Met een aantal thema’s gaan we verder in de teams, en dan meer de diepte in. Bijvoorbeeld over veiligheid, mobiliteit, dagritme, het werk anders organiseren met elkaar. Soms zal ook extra scholing of een training nodig zijn.” Saskia Barfüss (adviseur MVG) en Erna van Liere (adviseur Senioren) adviseren daarbij: “Blader in de zorgprogramma’s, haal er een thema uit dat bij jullie speelt, betrek een gedragskundige of een adviseur en bedenk je eigen werkbare manier. Blijf kennis delen, leer van elkaar, zodat we steeds meer op eenzelfde manier gaan werken.” Met de adviseurs als een soort cement tussen de stenen.
De rugzak Sherpa-film
De nieuwe Boemerang
De kinderen en medewerkers van De Boemerang verhuisden in november naar hun splinternieuwe pand aan het Laapersveld 25 in Hilversum. Sherpa is blij met de nieuwe mogelijkheden die het gespecialiseerde kinderdagcentrum biedt, zoals de verschillende therapieruimtes, een water-snoezel (die wordt al veel gebruikt!) en de buitenschoolse opvang. Een plek waar kinderen en jongeren zich thuis kunnen voelen, en waar medewerkers trots zijn om er te mogen werken.
Werk & Dagbesteding 2015
Vanaf 1 januari heeft Sherpa 5 basislocaties voor werk & dagbesteding. Dat betekende voor veel cliënten een verandering van werkplek ( je werkt dichtbij waar je woont). In de afgelopen maanden maakten cliënten en cliëntvertegenwoordigers al kennis met hun nieuwe locatie en begeleiders. Naast de 5 basislocaties zijn er ook de diverse kleinschalige dagbestedinglocaties zoals de zorgboerderijen, BosHoeve, Bosgroep Pijnenburg, de bakkerij, Catering, supermarkten, HoutWerk, Expeditie en Van Alles Wat.
Bewegen is gezond
Elize is Gezonde levensstijl-ambassadeur en vertelt over het project Bewegen op de Zonnewijzer. “Samen met Sander Gijselhart (bewegingsagoog afdeling beweging) maakten we een plan. We kozen de woensdagmiddag voor een beweegmoment voor de cliënten: 20 - 30 minuten en 8 maanden lang. Dat werd heel enthousiast ontvangen door mijn collega’s. Samen met Sander zijn we het gaan doen. Erg mooi en leuk om te zien hoe de cliënten op zo’n beweegmoment reageren. Ieder kan dan laten zien waar hij of zij goed in is. Het beweegmoment staat structureel in het rooster. We zijn trots op de Beweegmap die we kortgeleden als eersten ontvingen. Hij staat boordevol beweegideeën!”
WWW-weetjes
Redactie-adres
Onderwerpideeën voor Sherpa Magazine-Topper of rea cties op geplaatste artikelen kan iedereen sturen naar: redactie@ sherpa.org
Disability Studies is een nieuw vakgebied in Nederland. Leven met beperkingen als maatschappelijk vraagstuk. Lees verder op: http://disabilitystudies.nl Bijzondere vakanties via het Rode kruis: http://www.rodekruis.nl/hulp-in-nederland/activiteiten/bijzondere-vakanties Canon gehandicaptenzorg De geschiedenis van de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking op www.canongehandicaptenzorg.nl, is er nu ook in boekvorm. Prijs 15,00 euro.
De rugzak
Tijdens de GIDS-dag ging de nieuwe Sherpa-film in première. Hij werd goed ontvangen. Een medewerkster zei: “Ik zag onderdelen van Sherpa die ik helemaal niet kende, zoals de BosHoeve. Leuk om daar eens binnen te kijken.” Een clustermanager vulde aan: “Er is nu eindelijk een film waar Sherpa met trots mee naar buiten kan treden.” De film toont in 20 minuten een dwarsdoorsnede van Sherpa. Hij is te vinden op YouTube onder ‘Sherpa Zorg’, dus je kunt hem ook rustig thuis bekijken. We werken nog aan een kortere versie.
10
Agenda
Januari
Februari
Maart
April
Heb je tips over uitjes en uitgaan, of wil je meer weten over bepaalde activiteiten? Neem dan contact op met VrijeTijd&Cursus: 035 - 646 36 46 of:
[email protected] Of met de afdeling Beweging: 035 - 646 36 77 of:
[email protected]
Vrijdagavond – Het Café of Muziekcafé In ’t Gein Beneden, van 19.00 - 21.00 uur: 20 januari: ’t Gein boven Smartlappenkoor. Toegang gratis. Carnaval Donderdag 5 februari, ’t Gein boven, toegang 5 euro, 19.00 - 21.00 uur. Zwem-3-daagse 16, 18 en 19 februari 2015 in zwembad De Dolfijn, Spaarnestraat 1 in Baarn. Kennismarkt Gehandicaptensector Vrijdag 6 maart in Den Bosch, dé kennismarkt van het Kennisplein Gehandicaptensector (voor medewerkers). NL Doet Vrijdag 20 en zaterdag 21 maart. Vrijwilligersen gezellige activiteiten op diverse locaties van Sherpa (zie ook: www.nldoet.nl) Pasen Zondag 5 april. Plannen nog niet bekend.
Kijkdoos
Spieren voor Spieren City Run Zondag 19 april in het centrum van Hilversum, met grote deelname van Sherpalopers én Sherpa Catering. Koningsspelen Vrijdag 24 april, speelactiviteiten op de Ontmoetingsplek. Koningsdag Maandag 27 april, rondom ’t Gein, 13.00 - 16.00 uur. Toegang gratis. Activiteiten betalen met munten. Funpop 30 en 31 mei Hét openluchtfestival voor mensen met een verstandelijke beperking, hun familie en vrienden: 2 dagen feest met veel muziek en veel fun! (www.funpop.nl) Maandagavond wijkcentrum Lopes Dias Lopes Diaslaan 213 Hilversum: om 17.30 uur Eetcafé: een heerlijke maaltijd voor 3,50 euro. Van 19.00 - 21.00 uur computergroep, kookgroep en individuele vragen (budgetteren, Engels enz.)
Vriendenkring in buurthuis De Lelie Leliestraat 6 in Hilversum, elke 1e vrijdag van de maand, van 20.00 - 23.00 uur (18 jaar en ouder). Op 6 februari Carnaval; 6 maart Playbackshow; 3 april Quiz met disco; 1 mei Slotfeest (met introducees). Entree 2,50 euro, drankjes 1,15 euro. Voor medewerkers die lid zijn van de Personeelsvereniging 22 januari: Dansen 18 februari: Musical ‘Dreamgirls’ 19 maart: Bingo 18 april: Tuk Tuk puzzeltocht Meer informatie:
[email protected]
2015 We wensen al onze lezers een bijzonder, mooi & gezond nieuw jaar!
GIDS-dag 8 november: Leren met plezier!
Foto’s: Arthur de Mie
Topper Speciaal voor jou
1
Marijke krijgt een fiets Monique gaat naar de AVG-arts Roswita heeft een heerlijke vakantie Januari 2015
Column
Mutsen en sjaals! Het is nu midden in de winter. Buiten is het me vaak veel te koud. Dus zit ik lekker binnen.
1
Ik zit het liefst bij de kachel, met een warme kop chocomelk in mijn handen. Deze winter is binnen zitten nog fijner, want ik heb een nieuwe hobby. Mijn nieuwe hobby is breien! En ik stort me er helemaal op. Ik brei met behulp van een brei-ring. In mutsen breien ben ik al best goed. Ik doe mijn best om ook een sjaal te breien. En wie weet wat nog meer in de toekomst. Ik moet natuurlijk wel werk houden. Daarom wil ik mutsen en sjaals op bestelling maken. En ze daarna verkopen. Dus heb jij interesse in een muts of een sjaal? Stuur mij dan een mailtje:
[email protected] Ik wens iedereen een fijne wintertijd! Tekst: Mariska Elfrink Foto’s: Arthur de Mie
Actueel
Belangrijke informatie over verhuizingen Het kantoor van Sherpa op het Laapersveld is dicht. De medewerkers zijn verhuisd. Ook receptioniste Christine Boor zoekt ander werk. Misschien is dat bij de receptie op de Zandheuvelweg.
Sherpa VoorWerk Het nieuwe adres van Sherpa VoorWerk is: Oscar Romerolaan 10 in Hilversum. Dat is in hetzelfde gebouw als Werkroute van de Tomingroep. VoorWerk en Werkroute gaan in 2015 nog meer samenwerken.
De jobcoaches werkten al met bedrijven in het Gooi. Vanaf 2015 doen ze dat ook in Amersfoort, Almere en Utrecht. Zo helpen ze nog meer cliënten aan een baan.
2
Kantoor Larenseweg Sherpa heeft ook een nieuw kantoorgebouw in Hilversum. Het adres is: Larenseweg 30. In dit gebouw zitten medewerkers van onder andere: Vrije Tijd & Cursus Ambulante ondersteuning Werk en Dagbesteding En vanaf 1 februari ook: Raad van Bestuur, Communicatie, Kwaliteit, Vastgoed & Projecten en Zorgbemiddeling.
Er zijn ook afdelingen die op de Zandheuvelweg blijven. Wanneer je de receptie belt, weten ze precies waar je moet zijn. 035 - 646 36 46
Mijn wens
“Als ik iets wil, ga ik er voor!” Marijke Schomaker is heel blij. Zij kreeg van de stichting Vrienden van Sherpa een fiets. En een abonnement voor de sportschool. Zelf kon ze dit niet betalen.
3
Een fiets Marijke Schomaker moest altijd alles lopend doen. Want reizen met het openbaar vervoer was te duur. Marijke zegt: “Ik ben blij met mijn fiets. Nu kan ik overal naartoe. En met mijn dochter fietsen.”
Heel erg bedankt! Marijke is super blij met de gift van de Vrienden van Sherpa.
Een abonnement Marijke kreeg ook een abonnement voor de sportschool. Ze zegt: “Dat is fijn, want sporten is goed voor mijn conditie. Ik word er rustig van en ontmoet er andere mensen.”
Tekst: Anneke Veening Foto’s: Bettina Traas Stichting Vrienden van Sherpa is er voor cliënten. Als je iets nodig hebt, maar je hebt er het geld niet voor, kunnen zij je misschien helpen. Voor informatie ga je naar www.vriendenvansherpa.nl
Meedoen
Workshop ‘Cliënten geven tips’ Bettina Kuijer woont al 17 jaar op zichzelf. Aggie Roubroeks is 1 van haar begeleidsters. Samen gaven ze een workshop op de GIDS-dag ‘Met plezier, van en met elkaar leren’.
Tips van cliënten Aggie vraagt aan Bettina of ze haar goed ondersteunt. Want daarvan kan zij leren. Ze vullen samen een formulier in. Daarop staat wat Bettina belangrijk vindt.
De baas Aggie vraagt bijvoorbeeld: “Wie was er de baas vandaag, jij of de begeleiding?” Bettina vindt het belangrijk dat zijzelf de baas is.
Schouderklopje Tips geven is best moeilijk. Het lukt Bettina wel bij mensen die ze vertrouwt. Na het gesprek is ze tevreden. “Ik geef mezelf een schouderklopje”.
Goed luisteren Aggie leert om goed te luisteren. Ze let nu minder op kleine dingen. Het is niet erg als Bettina stamppot met krieltjes maakt. Want ook met krieltjes kun je heerlijke stamppot maken. Tekst: Rachèl Hoogendijk Foto’s: Arthur de Mie
4
Maak kennis met
Monique gaat naar de AVG-arts Monique Swart gaat vandaag naar de dokter. Niet naar haar eigen huisarts in Eemnes. Maar naar Paula van Vlokhoven in de Berkel. Paula werkt bij Sherpa als AVG-arts. Maar wat is dat precies?
5
Paula vertelt AVG-arts betekent: Arts Verstandelijk Gehandicapten. Je bent niet zomaar een AVG-arts. Je doet er een speciale opleiding voor. Advies Soms kunnen mensen met een verstandelijke beperking niet vertellen dat ze pijn hebben. Maar vaak gaan ze zich wel anders gedragen. Ze slapen slecht of eten niet goed. Paula geeft dan advies aan de huisarts en de gedragskundige. Zij legt het ook uit aan begeleiders en familie. Meer tijd Mensen met een verstandelijke beperking hebben meer tijd nodig om iets te vertellen. Voordat Paula met het ooronderzoek begint, vertelt ze Monique eerst wat ze gaat doen. Zo begrijpt Monique wat er gaat gebeuren. Ze is dan ook helemaal niet zenuwachtig! Tekst: Janneke Houtstra Foto’s: Arthur de Mie
Mens in beeld
Trots op steunpunt Zuwestraat 21 Jordy, Tim, Corina, Thomas, Jack en Quinta hebben ieder een eigen appartement in Woonwijk Eemeroord. Later willen ze helemaal zelfstandig wonen. Maar voorlopig zijn ze blij dat er een steunpunt is.
Corina vertelt Op het steunpunt is iedere dag een begeleider, waarmee je dingen kunt bespreken. Dat is fijn, want zo blijf je er niet mee rondlopen. Maar we helpen ook elkaar. Bijvoorbeeld over hoe je omgaat met pesten, want dat maken we allemaal wel eens mee. Thomas vertelt Ik leef op mijn manier met iedereen mee. Laatst zei ik iets, waar iemand heel verdrietig van werd. Toen dacht ik: zo moet ik het niet meer doen. Corina zegt Als iemand een rotdag heeft luisteren we even. Ik zeg dan: “Goh, wat rot voor je”. We hebben allemaal een beperking. En daarover doen we niet lelijk tegen elkaar. Tekst: Janneke Houtstra Foto’s: Arthur de Mie
6
Mens in beeld
Roswita’s vakantie is een feest Roswita de Roos gaat op vakantie. Een hele speciale vakantie. Niet alleen voor Roswita en haar huisgenoten, maar ook voor de begeleiders. Want er is al veel geregeld door Michael en Marieke.
7
De vakantie gaat naar Arnhem. Het vakantiehuis is helemaal versierd. Met palmbomen en vrolijke kleuren. Ook is alles al ingeruimd. Roswita kan dus rustig binnenkomen. Michael en Marieke zorgen voor activiteiten. Roswita geniet van het speelgoed en de muziek. Michael gaat niet mee winkelen, want dat doe je met vrouwen onder elkaar! De pannenkoek daarna is heerlijk. Roswita is de hele vakantie ontspannen. Het is fijn dat Michel en Marieke er zijn. En dat de begeleiders zoveel tijd hebben. Tekst: Mariska de Wit-Stekelenburg Foto: Vechtstraat 4
Samen met begeleiders organiseert Michael de Ridder vakanties en activiteiten voor cliënten met een meervoudige beperking. Wil je meer weten? Kijk dan eens op: www.deridder.nu
Mijn recept
De zuurkool van Annet Dit heb je nodig: 1 kg aardappelen 1 pakje zuurkool 1 rookworst (uit de vepakking) 1 blikje ananas
8
1 Schil de aardappelen. Doe ze samen met wat water en de zuurkool in een pan.
3 Giet de zuurkool af.
5 Giet het ananassap in een glas. Roer de stukjes ananas door de zuurkool.
2 Kook de aardappelen en de zuurkool (± 20 minuten). Verwarm de worst in een pan water.
4 Stamp de aardappelen en zuurkool.
6 Verdeel de zuurkool over de borden. Snij de rookworst in stukjes. Er is genoeg voor 4 personen.
De rugzak Pieter en Sofie krijgen begeleiding
Mirjana Petrovic schrijft verhalen over Pieter en Sofie. Pieter is 26 jaar en Sofie is 22 jaar. Allebei hebben ze een eigen appartement. Pieter denkt dat hij alles alleen kan. Sofie vergeet wel eens de post. In dit boekje lees je hoe de begeleiding hen helpt.
Spetterende afsluiting Jaar van de Wens 9
Vertrouwenspersonen
Ria Bouwhuis en Jan de Vries zijn samen de vertrouwenspersonen voor cliënten en hun vertegenwoordigers. Je kunt contact opnemen als je een gesprek wilt over iets waar je mee zit. Zij kunnen je ook ondersteunen wanneer je een klacht hebt. Ria Bouwhuis: 06 - 10 85 46 11. Jan de Vries: 06 - 41 82 95 86.
Ik zoek
Zet 28 mei alvast in je agenda! Dan sluiten we namelijk het Jaar van de Wens af. Dat doen we met een spetterend feest en een barbecue. Het feest is tussen 5 uur ’s middags en half 8 ’s avonds. Waar het is hoor je nog, je krijgt een uitnodiging om je aan te melden. Tot die tijd, en ook op de dag zelf, gaan we door met wensen vervullen.
Ik ben Geert Vollema, ik ben 49 jaar. Ik woon op me zelf in Weesp. Ik zoek een vriendin die net als ik van muziek luisteren, tv kijken en internetten houdt. Denk jij dat je bij me past, stuur dan een reactie naar: Redactieraad Topper, afdeling Communicatie, Antwoordnummer 4, 3740 WB Baarn. Of stuur een mail naar:
[email protected] De redactieraad stuurt de reacties door naar Geert!
Korte berichten
Leren van elkaar
In gesprek met de gemeente
In 2015 verandert de de zorg. De gemeente gaat een deel van de ondersteuning regelen. De ondersteuning verandert niet voor iedereen. En ook niet voor iedereen tegelijk. In een brief vertelt de gemeente wanneer jouw ondersteuning verandert. Je krijgt dan een gesprek met iemand van de gemeente. De gemeente werkt ook samen met Sherpa, je kunt dus gewoon bij Sherpa blijven als je dat wilt. Op de website www.gesprekmetdegemeente.nl staat informatie en een vragenlijst. Daarmee kun je het gesprek met de gemeente thuis voorbereiden.
Dagbestedingsgroep Focus krijgt een fiets
Focus is een dagbestedingsgroep in Woonwijk Eemeroord waar veel jonge cliënten naar toe gaan. Ze vinden het reuze fijn om naar buiten te gaan. Van de Vrienden van Sherpa kregen zij een fiets waar wel 4 personen op passen. Dat is dus heel handig, want zo kan een begeleider met 3 cliënten op pad. Ook Marijke Schomaker kreeg een fiets van de Vrienden van Sherpa. Haar verhaal staat op bladzijde 3.
Jeroen Gielen woont bij Sherpa en is ook vrijwilliger bij de computergroep van Sherpa Vrije Tijd & Cursus. Op maandagavond is hij in wijkcentrum Lopes Dias in Hilversum. Daar ondersteunt hij cliënten bij het computeren.
10
Op de computer kun je bijvoorbeeld leren hoe de verschillende euro’s eruit zien. Jeroen helpt Alex van Veen de euro’s te herkennen.