Elan
Diverce
een uitgave voor en door cliënten van Dimence jaargang 6 - nummer 1 - maart 2014
Colofon Diverce is een magazine voor en door (ex-)cliënten van Dimence. Het is een uitgave van de gezamenlijke cliëntenraden van Dimence. Het magazine wordt verspreid in publieke en gemeenschappelijke ruimtes in het werkgebied van Dimence. Diverce verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 800 exemplaren. Redactie:
Marjolijn Brandse, Pieter Mesu, Jasper Wagteveld, Yasmin Gül
Eindredactie: Paulien Peters Opmaak:
Copycentrum RIBW, Zwolle
Fotografie: Druk:
Heico Klumpen
Verzending:
Repro Hermann Simon, Deventer
Redactieadres:
Redactie Diverce Brinkgreven, Henri Dunant Postbus 5003 7400 AS Deventer
[email protected]
Sonodruk, Heino
Inhoudsopgave 3 Redactioneel 3 Nieuws van de cliëntenraden 9 Opening Lorna Wing 10 Interview met Frank Bosman 11 Verslaving bij vrouwen 12 Met enthousiasme aan de slag 14 Distantie 14 Elan 15 Interview met Anita Winter 16 Geestelijke verzorging: Elan 17 Zorgboerderij: ‘De Oosterbroek’ 18 Kruiswoordpuzzel 18 Gedicht: Hiaat 18 Gedicht: Ik ben zo enthousiast... 19 Cliëntenraadsleden gezocht 20 Het leven van een KOPP-kind
IGG in Deventer ●● Vriendendiensten Deventer e.o. heeft twee informatiewinkels (IGG’s) in Deventer. Hier kun je terecht met je vragen over de geestelijke gezondheidszorg. Een is: ●● IGG Beestenmarkt Bezoekadres: Brinkgreverweg 3, Deventer
------------------------------------------------------------
Postadres: Postbus 6083, 7401 JB Deventer.
Voor het volgende nummer ontvangen we graag bijdragen
E-mail:
[email protected]
vóór 1 mei 2014. Het thema is ‘Bloei’.
Tel: 0570 600 056, Mobiel: 06 5192 5416
----------------------------------------------------------------------
Openingstijden:
Meedoen?
- dinsdagochtend: 09.30 – 12.30 uur - donderdagmiddag: 13.30 – 16.30 uur
- Kun je goed dichten?
Info: www.vriendendienstendeventer.nl
- Of heb je een mooi schilderij of een foto?
Contact kan via:
[email protected]
- Heb je een mooi verhaal? - Of wil je eigen ervaringen delen?
Stichting Focus Zwolle
Het kan in het cliëntenblad van Dimence.
●● Diezerplein 22, 8021 CV Zwolle, tel: 038 4525 802,
[email protected], www.focuszwolle.nl.
Redactieleden zijn zeer welkom! Mail naar:
[email protected]. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen te wijzigen of niet te plaatsen.
Cliëntgestuurde projecten zoals: Focus op Kleding, Focus op Huisdieren, Kwartiermakers, Netwerktafels, Focus op Uitweg, Infopunt, Focus op Bezoek, GGz-Voorlichtingspool, Focus op Kunst.
2
Cliëntenraden
Elan Volgens het woordenboek betekent elan: geestdrift. Geestdrift betekent dan weer: bezieling/enthousiasme. Bezieling/enthousiasme in de GGZ? In 2014? Het is toch allemaal vreselijk? Instellingen worden uitgeknepen door zorgverzekeraars, cliënten worden uitgesloten van zorg, bedden worden gesloten etc. etc. etc. Of is het zo dat 2014 ook echt kansen biedt, kansen biedt
______________________________Nieuws van de Centrale Cliëntenraad (CCR) ______________________________
om mensen daadwerkelijk in de eigenkracht te zetten, kansen biedt voor innovatieve zorgconcepten, kansen biedt om zorgverslaving tegen te gaan, kansen biedt om cliënten eindelijk eens echt de eigen regie over hun behandeling te geven en tot slot kansen biedt om alleen zorg te bieden aan mensen die dit echt nodig hebben. Zoals altijd ligt de waarheid in het midden. Er zijn bedreigingen maar er zijn ook echt goede kansen. Daarom is het niet zo passend om mee te gaan in de algehele klaagstemming maar juist te kijken met fris elan waar de kansen liggen om precies die zorg te gaan bieden die mensen nodig hebben om zoveel mogelijk hun eigen leven te leiden. In dit nummer van de Diverce zijn er weer tal van voorbeelden te vinden van dit Elan. Veel leesplezier! Namens de redactie,
LPGGz podium Op 20 nov 2013 hield LPGGz (Landelijk Platform Geestelijke Gezondheidzorg) een podiumbijeenkomst. Belangrijke constatering: de ggz-zorgvraag groeit, het budget slinkt. Dit moet opgelost worden met meer transparantie en een verhoging van de kwaliteit. Het meten van kwaliteit gaat onder meer via ROM (Routine Outcome Monitoring), echter: iemand is meer dan een cijfer! En: is ‘gemiddeld beste zorg’ wel de best mogelijke zorg voor iemand? Heel vaak is het antwoord dan ‘nee’. (aldus psychiater P. Delespaul). Men kan spreken van ‘diagnostische zuilen’, maar mensen zijn complexer dan één diagnose! Veel mensen (ook ervaringsdeskundigen) vinden de psychiatrie ‘kul’. Zo zijn er in het zuiden van het land ‘Eigen Regie Centra’ opgericht, waar mensen zelf het heft in handen nemen.
Veranderingen GGZ Er staan veel veranderingen op til voor de ggz cliënt. Veel is nog onduidelijk. De cliëntenraden constateren een ernstig
Jasper Wagteveld
gebrek aan adequate voorlichting hierover van zorgaanbieders, overheid (gemeente) en verzekeraars. Bovendien is sprake van ongenuanceerde berichtgeving in de media. Dit alles leidt tot veel vermijdbare onrust onder cliënten!
Logging USER Het toetsen van inzage in elektronische cliënten-dossiers is gerealiseerd. Zo kan iemand die onrechtmatig in een dossier heeft gekeken rekenen op disciplinaire maatregelen. De CCR heeft hier positief op geadviseerd.
3
Bezuinigingen
EMH
De manager Bestuur en Beleid heeft de CCR bijgepraat over
Er zijn enkele CCR-leden betrokken bij de gang van zaken
de consequenties van bezuinigingen die haar opgedragen wa-
rondom EMH (‘E-Mental-Health), dat wil zeggen de vormge-
ren. Er is ingezet op behoud van het primaire proces. En dat
ving van de diverse elektronische (computer-) voorzieningen.
eerst tijdelijke contracten zouden worden ontbonden. Zo zijn
(‘Digitale behandeling’). Bijvoorbeeld beeldbellen in het kader
er bij de Geestelijke Verzorging en Communicatie de eerste
van een behandeling. Of testpanels van cliënten. Zowel vanuit
contracten niet verlengd.
de specialistische GGZ (sGGz) als vanuit de basis GGZ (bGGz) staat er druk op het EMH team. Helaas blijft het invoeren en toepassen van dit soort voorzieningen achter bij de verwachting. Dit is een landelijk fenomeen. Wordt vervolgd.
Cliëntenbond in de GGZ De landelijke niet categorale ggz-cliënten vereniging ‘De Cliëntenbond in de GGZ’ (welke later vereniging ‘Geestdrift’ werd) is opgehouden te bestaan in 2013. Van de enkele afdelingen in de regio’s zijn er een aantal blijven bestaan. Zo is afdeling Stedendriehoek en Oost-Gelderland omgevormd tot een stichting ‘Cliëntenbond in de GGZ Deventer en omstreken’. De kerndoelen blijven ongewijzigd: lotgenotencontact, informatievoorziening en belangenbehartiging.
Contact met Raad van Bestuur De CCR heeft op regelmatige basis overleg met de Raad van Bestuur. Onlangs is dit contact geëvalueerd. De verstandhouding is ‘prima’; stukken worden desgevraagd helder uitgelegd. Aandachtspunt is de ‘tijdige’ aanlevering van stukken. Afgelopen jaar ‘is veel geweest’ en 2014 ‘wordt spannend’, aldus de RvB. Thema’s: inzet ervaringsdeskundigheid, participatie en eigen regie van de cliënt, stigmatisering en het E-denken.
Centrale
Cliëntenraad Centrum voor
Cliëntenraad
Cliëntenraad
Ontwikkelingsstoornissen
Regio Midden-Overijssel
[email protected]
[email protected]
Ondersteuner:
[email protected]
Ondersteuner:
Paulien Peters
Ondersteuner:
Chris van Tongeren
0570 639 661
Luuk Winters
038 4692 621
0546 543 564
Cliëntenraad
Cliëntenraad Divisie Maatschappelijke Dienstverlening
Cliëntenraad
Regio Hanzestreek
Regio West-Overijssel
cliëntenra
[email protected]
Jeugd GGZ
Ondersteuner:
[email protected]
[email protected]
Fien Wolfkamp
Ondersteuner:
Ondersteuner:
0570 639 806
Nelly van Stigt Thans-van Dijk
Nelly van Stigt Thans-van Dijk
038 4692 225
038 4692 225
Meer informatie: clientenraden.dimence.nl
4
Energiek Er is een projectmanager aangesteld om het project ‘Energiek’ van de grond te trekken. Het is een samenwerkingsproject van
______________________________ Nieuws van de cliëntenraad Regio Hanzestreek (CRHS) ______________________________
Dimence en RIBW Overijssel en bedoeld om cliënten meer maatschappelijk te laten participeren via werk of dagbesteding. Dit vereist een gedrags- en cultuurverandering bij cliënten maar ook bij personeel. Gekeken wordt bijvoorbeeld bij Facilitair Bedrijf of bezuinigingen opgevangen kunnen worden via inzet van cliënten. Ook wordt aansluiting gezocht met ondernemers uit de regio en worden er ‘sociale ondernemingen’ opgezet. Wordt vervolgd.
Crisiskaart De crisiskaart wordt breed geïmplementeerd bij Dimence. Het wachten is op de technische afwikkeling van een en ander zodat de kaart eenduidig binnen Dimence in User komt te staan.
Basis ggz en gespecialiseerde ggz De CRHS is aanwezig geweest op een managementberaad in december die in het teken stond van de basis ggz en de gespecialiseerde ggz. Wat is de doelgroep waar specialistische en soms super-specialistische zorg voor nodig is? De gevolgen van het specialiseren kwamen hierbij uitgebreid aan de orde. Als gevolg van deze stelselwijziging zal de organisatie veranderen. Een adviesaanvraag over het nieuwe organisatieplan Hanzestreek 2014 is binnengekomen bij de raad.
Overleg met relatiebeheerder facilitair bedrijf In het overleg met de relatiebeheerder werd het onderwerp cliëntenparticipatie besproken. Het Facilitair Bedrijf heeft geen groot aandeel in het project Energiek maar ondersteunt e.e.a. wel. Zo wordt er samengewerkt met de groenvoorziening.
Kwaliteitszetel Raad van Toezicht In goed overleg hebben de Raad van Toezicht (RvT) en de Centrale Cliëntenraad het voorstel van de RvT aangenomen: de kwaliteitszetel (cliëntenperspectief) wordt overgedragen van Gert de Haan naar Gia Wallinga. Een eerste gesprek tussen haar en CCR-leden heeft het vertrouwen gegeven dat de zetel bij haar in goede handen is.
RIBW Groep Overijssel Eind januari heeft een eerste officiële contact plaatsgevonden tussen het dagelijks bestuur van de CCR Dimence Groep en het dagelijks bestuur van de CCR RIBW Groep Overijssel.
raad
Gezien de intensieve samenwerking (‘gentleman’s agreement’) tussen beide instellingen ligt het in de lijn der verwachting dat dit soort overleg op een regelmatige basis gaat plaatsvinden. De eerste kennismaking was veelbelovend.
5 5
Overleg met regiodirectie
personele inzet terugverdient en zo de voorziening in stand
In december is het overleg met de regiodirectie geëvalueerd.
kan blijven. Cliënten kunnen op de afdeling gratis koffie en
Besloten is dat er in 2014 twee keer meer vergaderd gaat
thee krijgen.
worden en dat er jaarlijks een evaluatie zal zijn. Over en weer is men tevreden over de sfeer en de prettige samenwerking.
Beschermd Wonen
De directie vindt de raad een meerwaarde voor de organisatie.
De raad heeft in januari een gesprek gehad met de teamleider en manager van de beschermde woonvorm in Deventer.
Organisatieontwikkeling LBZ
Dit overleg was zeer verhelderend, er is uitleg gegeven over
De cliëntenraad heeft in december positief advies uitgebracht
begeleidingsplannen die worden gemaakt met cliënten.
over de organisatieontwikkelingen bij het circuit langerdurende behandeling en zorg (LBZ). Er zijn wel een aantal kantteke-
Somatische zorg
ningen geplaatst waaronder de zorg over de continuïteit van
In het overleg met de manager van de circuits ouderen en
de hulpverleners. Ook was er behoefte aan meer praktische
volwassenen hoorde de raad dat er veel aandacht is voor de
informatie over de activiteiten.
somatische zorg. Er is een project gestart voor cliënten die antipsychotica gebruiken.
Dagactiviteiten
Werkplan Cliëntenraad 2014
De informatie over (dag)activiteiten is in december verstrekt
De speerpunten van de raad voor 2014 zijn:
door de circuitmanager en de teamleider VT&VB. Muziek als
- Sociale activering: ‘alle cliënten aan het werk’
activiteit verdwijnt, als therapie blijft het bestaan in Deventer
- Veiligheid, in het bijzonder aandacht voor medicatie veilig
bijv. bij Lorna Wing. Ook sport als activiteit verdwijnt.
Bij het dagactiviteitencentrum Hermann Simon zal het nodige
psychische en lichamelijke klachten)
veranderen. Zo wordt de kaarsenmakerij uitgebreid, krijgt
- Is het dossier op orde?
de Kas een pluktuin voor bloemen en wordt de groentetuin
Het werkplan 2014 staat op de website van de cliëntenraad
uitgebreid. Verder wordt er gedacht aan een schoonmaak-
Hanzestreek (http://clientenraden.dimence.nl/hs/)
ploeg voor licht huishoudelijk werk, het inpakken van kaarsen, pennen e.d. en bij de Repro zullen mappen met informatie worden gevuld. De fietsenwerkplaats wordt uitgebreid en er is samenwerking gezocht met een fietsenmaker in Deventer. Alles is gericht op een individuele benadering met persoonlijke doelen. De cliënten hebben een brief ontvangen met informatie en ook zijn er voorlichtingsbijeenkomsten geweest.
heid en de somatische comorbiditeit (samengaan van
______________________________ Nieuws van de cliëntenraad Maatschappelijke Dienstverlening De Kern / Jeugd GGZ / WijZ (CRMD) ______________________________ Jaarverslag Het jaarverslag over het jaar 2013 van de cliëntenraad staat
Restaurants Vanwege de bezuinigingen gaat het restaurant aan de Bagij-
weer op de website (http://clientenraden.dimence.nl/md/)!
nenstraat sluiten. In overleg met cliënten is besloten dat
Fusie WijZ - Dimence / De Kern
cliënten of zelf kunnen koken of een maaltijd kunnen bestellen
In de vorige Diverce schreven we over de adviesaanvraag
die men op kan warmen in de magnetron.
m.b.t. WijZ. De fusie met WijZ is per 1 januari 2014 rond.
De openingstijden van De Steerne worden verminderd, alsook
WijZ behoudt wel haar eigen naam en logo en blijft zo her-
die op de Rielerenk. De raad heeft voorgesteld om op de mid-
kenbaar. Vanaf 1 januari behartigt deze cliëntenraad dus ook
dagen dat het restaurant is gesloten, de ruimte te gebruiken
de belangen van de gebruikers van de diensten van WijZ.
cliëntenra voor vergaderingen i.v.m. gebrek aan vergaderruimte.
De raad is niet blij met de prijsverhoging van koffie en thee
Locatiebezoeken
en heeft om uitleg gevraagd. Het antwoord is dat er naar een
De eerste locatiebezoeken zijn gepland . Door uitbreiding van
prijs toe is gewerkt waarmee Dimence ook een stukje van de
6
de organisatie gaan we dit jaar meer locaties bezoeken en
West-Overijssel. Door de omvangrijke ambities mag je, wan-
worden de locatiebezoeken gespreid over het hele jaar. De
neer het af is echt spreken over een nieuw gebouw.
eerste bezoeken staan gepland in de maand februari.
Lekker eten Beleidsmiddag De Kern Begin december was er een beleidsmiddag van de Kern met verschillende workshops o.a. over de komst van Sociale Wijkteams, Vitaliteit en Inzetbaarheid en Zelfverantwoordelijke teams. Het is een boeiende, leerzame middag geweest zowel qua informatie als de ontmoeting met medewerkers van de Kern.
Adviesaanvragen De cliëntenraad heeft positief geadviseerd op de plannen om meer samen te werken tussen de Kern en MEE IJsseloevers. MEE ondersteunt mensen met een beperking én hun betrokkenen op alle levensgebieden en in alle levensfasen. Tevens is er positief geadviseerd ten aanzien van het samenwerkingsconvenant m.b.t. het op te richten expertisecentrum Jeugdzorg IJsselland.
De raad is betrokken bij het Dimence-brede overleg om te zorgen voor lekker(der) eten. Doel hiervan is om meer keuzevrij-
Activiteiten in de afgelopen periode Een lid van de cliëntenraad is actief in de WMO klankbordgroep – Jeugd. De cliëntenraad heeft gereageerd op de vraag om advies over de website www.njgzwolle/nl. Daarnaast neemt de cliëntenraad deel aan de werkgroep PR en communicatie waar nu gewerkt wordt aan het nieuwe logo voor Jeugd GGZ. Ook is er overleg geweest over het folderbeleid.
heid bij de cliënt neer te leggen.
Meerjarenbeleidsplan De raad denkt binnen de regio mee over het te ontwikkelen en te implementeren meerjarenbeleidsplan, niet achteraf maar in co-creatie met medewerkers, managers en directie.
Zorgverzekeraar
______________________________ Nieuws van de cliëntenraad West Overijssel (CRWO)
De raad heeft sinds een aantal maanden regulier overleg met
___________________________________
beter te maken, of noodzakelijke aanpassingen zo cliëntvrien-
de dominante zorgverzekeraar binnen de regio. Doel is zoals met alle activiteiten van de raad om de zorg voor cliënten delijk mogelijk te laten plaatsvinden.
Nieuw lid De raad heeft een nieuw lid in haar midden mogen verwelkomen, altijd goed! Inmiddels is de raad flink op sterkte, echter nieuw bloed blijft welkom, meld je aan via j.wagteveld@ dimence.nl
raad
______________________________ Nieuws van de cliëntenraad Midden Overijssel (CRMO) ___________________________________
Nieuw gebouw
Twee nieuwe CRMO leden
De raad denkt volop mee in het ontwikkelen van een nieuw
Henk Dekkers en Floris Pennders zijn toegetreden tot de
werkconcept/gastvrijheidsconcept van de Burgemeester Roe-
CRMO. Onze raad bestaat hiermee uit vijf leden. We zijn erg
lenweg, het dominante ambulante gebouw binnen de regio
blij met deze aanvulling.
7
Circuitraad
raad voor de hele divisie specialistische Centra:
Onze circuitraad is omgevormd tot Platform Locatieraden-MO.
-
Centrum voor ontwikkelingsstoornissen (COS)
Hoofddoel is afstemmen van activiteiten, het onderling uitwis-
-
Centrum Bipolaire stoornissen (CBS)
selen van ervaringen en bespreken van knelpunten die op de
-
Centrum Infant Mental Health
locatie kunnen spelen. Momenteel is er een Bezoekersraad
In dit kader zijn de eerste contacten gelegd met het manage-
DAC Nijverdal, een Bezoekersraad DAC Almelo en een Bewo-
ment van het CBS.
nersraad Brugstee. Men is hier teleurgesteld over de beperking van de declaratiemogelijkheden.
Lorna Wing in gebruik genomen Eind december 2013 is de nieuwbouw Lorna Wing officieel in
Ervaringsdeskundigheid
gebruik genomen en hebben de eerste cliënten hun intrek
Wij hebben de directie gevraagd of de inzet van ervarings-
genomen. De officiële opening van dit unieke pand is medio
deskundigen door de bezuinigingen in het gedrang komt. De
april 2014.
regiodirectie geeft aan dat de ervaringen met het inzetten van ervaringsdeskundigen zo gunstig zijn, dat ze de keus hebben
Middelengebruik Lorna Wing
gemaakt hierop uit te breiden.
De cliëntenraad COS denkt actief mee binnen diverse processen die gepaard gaan met de nieuwbouw van de autismekli-
Stigmatisering
niek. Een van de onderwerpen is het middelengebruik (drank,
2013 was het jaar waarin landelijk het STIGMA aandacht
drugs, roken, gamen, internetten). In dit kader is het ‘Rook-
kreeg. Onder meer hebben diverse reclamespotjes hierop de
beleid’ in Lorna Wing op dit moment een ‘HOT-item’. De raad
aandacht gericht. Wij hebben aandacht gevraagd voor de
is in gesprek met het management om voor de intramurale
aanblik van de Westeres. Vooral de overvolle asbakken en
cliënten van Lorna Wing tot een voor beide partijen acceptabel
prullenbakken in de rookruimten buiten, en zwerfvuil
vergelijk te komen.
rondom het gebouw zorgen voor een rommelige aanblik Het kan makkelijk het beeld bekrachtigen dat GGZ cliënten zichzelf
Nieuwe leden
en de omgeving slecht verzorgen. Maar ook dat personeel er
De tijdelijke cliëntenraad COS kan nog volop nieuwe input en
blijkbaar weinig aandacht voor heeft. Wij zoeken nog naar
nieuwe leden gebruiken. We hopen natuurlijk ook op vernieu-
wegen om te bewerkstelligen dat zowel cliënten als personeel
wing na de transformatie. Wil je nu al meedoen, meedenken
van de Westeres hier meer attent op zijn en een oplossing
& meebeslissen? Neem dan contact op met: c.vantongeren@
daarvoor te vinden..
dimence.nl of 038 – 4692621.
___________________________________
Nieuws van de tijdelijke cliëntenraad Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen (CR COS) ___________________________________
Transformatie Tijdelijke CR COS naar Divisie Raad In de laatste vergadering van de raad is een eerste aanzet
Vergaderingen in Lorna Wing Sinds de ingebruikname van de nieuwbouw Lorna Wing, zijn alle vergaderingen van de raad in Deventer, Lorna Wing, gepland.
Gedicht(je): Bloei
gegeven naar het transformeren van de ‘tijdelijke Cliëntenraad COS’ naar een Divisie raad. Alleen het COS heeft nu een Cliëntenraad waarin met name
Accepteren, zoals het is….
mensen met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS) zijn vertegenwoordigd. De onderdelen “Centrum Bipolaire stoornissen” en het “Centrum Infant Mental Health” die net zoals het COS
Laat los, hoe het was…
onder de divisie “specialistisch Centra” vallen zijn nergens vertegenwoordigd. Opzet is de ‘tijdelijke raad COS’ te transformeren naar een
En blijf geloven, in wat zal komen! 8
Opening Lorna Wing Maandag 16 december was het zover. De officiële opening van Lorna Wing, de spiksplinternieuwe behandelkliniek te Deventer. Een mijlpaal in de autismebehandeling in Nederland. Tijdens de officiële opening was er ook de ruimte om namens de cliëntenmedezeggenschap wat te zeggen. Dit past ook helemaal binnen de beginselen van de kliniek, namelijk het in co-creatie/partnerschap samenwerken met de cliënt en het systeem. De volgende woorden werden namens de cliëntenraad gesproken:
Een kliniek waar mensen met autisme verpleegpostvrij en zonder separeer worden begeleid. Een kliniek waar “eigen regie voor cliënten” en” cliënten in de eigen kracht zetten” geen holle teksten zijn maar daadwerkelijk betekenis hebben en door iedere medewerker tot in de haarvaten worden gevoeld. Een kliniek waar mensen daadwerkelijk een zinvolle, autisme specifieke dagbesteding krijgen aangeboden. De afgelopen jaren is er door een team van mensen hard gewerkt om dit voor elkaar te boksen, hard gewerkt in co-creatie met de cliënten vertegenwoordiging. Van harte gefeliciteerd en het begint nu pas echt!
Een prachtige mijlpaal.
Jasper Wagteveld
De officiële opening van een kliniek welke uniek is in de wereld.
9 9
Frank Bosman Serie eerste bewoners Lorna Wing In deze serie geven wij een beeld van de allereerste bewoners van Lorna Wing waarmee wij vooral de diversiteit willen tonen van mensen met een autismespectrumstoornis (autisme). In dit eerste interview maken we kennis met Frank Bosman, die onder andere vanwege zijn autisme behandeld wordt in Lorna Wing. Behalve bewoner van Lorna Wing is Frank de fotograaf voor deze serie. In de volgende Diverce maken jullie kennis met een andere bewoner van Lorna Wing. wel al zijn hele leven het idee dat ‘iets’ anders is, maar hij
Frank Bosman
weet niet wat.
Frank (28) is een jongeman die geboren is in Deventer. Op jonge leeftijd mist hij op school al aansluiting. Hij mist diep-
Lorna Wing
gang en de meer creatieve bezigheden. Dan leest hij al graag
Tegenwoordig heeft Frank een appartement in Lorna Wing.
boeken en nog steeds leest Frank iedere avond met name
Hier werkt hij samen met zijn begeleiders aan meer structuur.
informatieve boeken. Op school is Frank vooral geïnteresseerd
De medewerkers luisteren goed en staan altijd voor Frank
in vakken als geschiedenis en kunstgeschiedenis. Hij leert veel
klaar. Er is veel specialisme aanwezig in Lorna Wing. Zo zijn er
vanuit zichzelf. Als hij ergens iets over wil weten dan leest hij
medewerkers die gericht zijn op lichaamssignalen en anderen
erover.
op verslaving. Soms gaat het mis. Frank heeft weleens een klap uitgedeeld. Daar is een leerpunt van gemaakt. Momen-
Gedurende zijn opleiding maakt Frank voor een werkstuk
teel gaat het een stuk beter met Frank. Hij is bezig met werk,
kunstgeschiedenis een collage. Deze collage valt direct op bij
sport en muziekles. Hij vindt het prettig dat hij binnen Lorna
zijn docente door de bijzondere foto’s. Ze raadt Frank aan om
Wing niet als ‘autist’ gezien wordt, maar als mens benaderd
hier iets mee te doen. Vervolgopleidingen lopen echter mis. In
wordt. Hij is van mening dat de succes van je behandeling aan
zijn vrije tijd maakt Frank regelmatig foto’s. Hij doet dat met
je eigen instelling ligt, alleen maar klagen helpt niet. Frank
veel plezier omdat hij minder druk ervaart en meer van uit
heeft zijn beeld van autisme bijgesteld. Op de afdeling leert
zichzelf foto’s maakt.
hij leuke en sociale mensen kennen die net als hij vast zijn gelopen op het gebied van studie en werk.
Op school en werk gaat het vanaf zijn twintigste echter steeds slechter. Frank probeert door te blowen te ontsnappen
Een voorstelling van de toekomst heeft Frank niet. Hij werkt
aan het dagelijkse leven waar hij vooral diepgang mist en last
vooral aan concrete doelen om op zichzelf te wonen en
heeft van allerlei verplichtingen. Hij zit in die periode steeds
meer structuur in zijn leven te behouden. Benieuwd naar
meer op zijn kamer of bezoekt coffeeshops waar hij op zoek
meer foto’s van Frank? Kijk op http://www.flickr.com/pho-
is naar allerlei soorten gesprekken. Zijn leven wordt steeds
tos/69782963@N03/.
geïsoleerder en na vier jaar krijgt hij hulp via Tactus en komt uiteindelijk bij Dimence terecht. Door alle vooroordelen over
Frank Bosman
autisme herkende Frank zich niet in zijn diagnose. Hij heeft
Yasmin Gül 10
Verslaving bij vrouwen Het onderzoek naar verslaving heeft zich decennialang bij-
volgehouden. Van de tweede groep had vierendertig procent
na uitsluitend op mannen gericht. Een verslaving bij vrou-
het volgehouden (Anthes, 2010).
wen werkt echter anders dan bij mannen. Het is de moeite waard te onderzoeken wat de oorzaken hiervan zijn en
Het verschil in de werking van het brein bij mannen en
waar een behandelaar rekening mee dient te houden bij
vrouwen met een verslaving en de invloed van hormonen bij
de behandeling van verslaving bij vrouwen. Verslavingen
vrouwen vraagt om die reden wellicht om een andere aanpak
onder vrouwen zijn namelijk aanzienlijk toegenomen. Dat
als het om vrouwelijke patiënten gaat die verslaafd zijn.
het tegenwoordig maatschappelijk meer geaccepteerd is dat meiden en vrouwen alcohol en drugs gebruiken is een
Bronnen
verklaring voor de toename volgens psychiater Richard
Anthes, E., Verslaafde vrouwen (2010), Psyche en Brein, 72-73
Grucza (geciteerd in “Meer vrouwen aan de drank”, 2008). Becker, J., Sex Differences in Drug Abuse (2007), http://www. De hersenen van mannen en vrouwen reageren anders op
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2235192/, geraadpleegd op
verslaving. Bij vrouwen zou een behandeling meer gericht
16 januari 2014
moeten zijn op stressvermindering en bij mannen op cognitieve gedragstherapie. Bij verslaafde vrouwen worden de
Het belang van Limburg, Meer vrouwen aan de drank (2008),
hersengebieden voor verlangen en verslaving geactiveerd door
http://www.hbvl.be/nieuws/wetenschap/meer-vrouwen-aan-
stress. Bij mannen heeft het meer te maken met associaties
de-drank-2.aspx, geraadpleegd op 16 januari 2014
(Yale University, 2012). Yale University, Addicts’ cravings have different roots in men Behalve op het gebied van het brein hebben bij vrouwen
and women (2012), ScienceDaily, http://www.sciencedaily.
ook hormonen een invloed op de verslaving en zorgen ze er
com¬ /releases/2012/01/120130131511.htm, geraadpleegd op 16
mogelijk voor dat vrouwen sneller zware gebruikers worden.
januari 2014
Ratten die extra oestrogeen toegediend krijgen in het laboratorium vertonen na vier dagen al dwangmatig gedrag. Behalve
Yasmin Gül
oestrogeen speelt ook progesteron een rol. Progesteron lijkt echter de verslavingsbevorderende werking van oestrogeen tegen te gaan. Dit heeft consequenties voor het moment waarop vrouwen meer of minder verslavingsgevoelig zijn. Tijdens de eerste twee weken van de menstruatiecyclus als het oestrogeen domineert beleven vrouwen meer plezier aan stimulerende middelen dan tijdens de tweede helft van de cyclus (Becker, 2007) (Anthes, 2010). Dit werd in de praktijk nog eens bevestigd. Ruim tweehonderd vrouwen die wilden stoppen met roken werden verdeeld in twee groepen. De ene groep werd de opdracht gegeven te stoppen in de eerste fase van de menstruatiecyclus en de tweede groep in de tweede fase van de menstruatiecyclus. Na een maand had veertien procent van de eerste groep het
11
Met enthousiasme aan Had u ook goede voornemens toen het jaar 2014 begon? En zijn die goede voornemens inmiddels in praktijk gebracht? Of bent u toch weer in uw oude gewoontes teruggevallen…? Het aardige van voornemens is, dat je er niet mee hoeft te wachten tot het eind van het jaar. Je kunt er elke dag mee beginnen. Wat dacht u van het voornemen om nu eindelijk eens werk te maken van een signaleringsplan. Een signaleringsplan? Inderdaad, een signaleringsplan: sommige patiënten hebben er een, maar lang niet allemaal.
Meer weten over uw patiëntenrechten? Kijk eens op www.pvp-online.nl
Voor vragen of klachten kunnen cliënten in de geestelijke gezondheidszorg terecht bij de patiëntenvertrouwenspersoon (pvp). De pvp verleent cliënten advies en bijstand bij de handhaving van hun rechten. Hij of zij kent de interne en externe klachtwegen. Pvp’en zijn onafhankelijk van de instelling waar zij werken; ze zijn in dienst van de Stichting PVP te Utrecht. De pvp behartigt de belangen van een cliënt zoals deze die zelf ziet en doet niets zonder de toestemming van de cliënt. Een gesprek met de pvp is vertrouwelijk, hij of zij heeft geheimhoudingsplicht. De pvp kan informeren, adviseren en ondersteunen bij het indienen van een klacht. De bereikbaarheid van de pvp in de instelling wordt bekend gemaakt met posters en folders van de pvp en in informatiebrochures van de instelling. Binnen Dimence werken vier pvp’en:
Regio Hanzestreek:
Regio Midden-Overijssel:
Regio West-Overijssel:
Regio Midden-Overijssel:
Deventer, Zutphen, Raalte
Almelo
Zwolle, Steenwijk
Hardenberg
Halling IJzerman
Wendy Bult
Rita van Leussen
Irma de Ronde
06 5591 2024
06 5024 2569
06 4406 4878
06 4898 1136
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Wilt u meer over dit onderwerp weten, neem dan contact op met de pvp in uw regio.
12
aan de slag Een signaleringsplan is bedoeld om een ernstige psychische
Bedenk samen met uw hulpverleners maatregelen die u kunt
crisis te voorkomen door op tijd de juiste hulp te vragen of
nemen om een ernstige crisis te voorkomen en noteer ze in
aan te bieden. U maakt het dan ook niet alleen voor uzelf,
het plan. Doe hetzelfde met maatregelen die mensen in uw
maar juist ook voor bijvoorbeeld uw partner, uw familie en
omgeving kunnen nemen. Ook maatregelen die professionele
uw hulpverleners. En iedereen die nauw bij u betrokken is,
hulpverleners kunnen nemen – bijvoorbeeld op het gebied van
kan er aan meewerken. Bijvoorbeeld door mee te denken over
medicatie of begeleiding – staan in het signaleringsplan.
de inhoud van het signaleringsplan, maar ook door rekening te
Beschrijf ook wat men vooral níet moet doen als er voorteke-
houden met wat er in staat.
nen van een crisis zijn.
En wat staat er zoal in een signaleringsplan:
Tot slot vermeldt u de gegevens van de hulpverleningsin-
Allereerst de vroege voortekenen van een crisis. Het komt
stanties waar u mee van doen heeft en de gegevens van de
maar al te vaak voor dat een persoon wordt opgenomen in
mensen op wie u kunt terugvallen als er een crisis dreigt te
het ziekenhuis omdat niet op tijd wordt gezien dat het slech-
ontstaan.
ter met hem of haar begint te gaan. Meestal is de crisis dan
Dacht u dat u dit alles in uw eentje voor elkaar moet krijgen?
al zo ver gevorderd dat een opname niet meer te vermijden
Zeker niet! Vraag uw hulpverlener om samen met u zo’n
is. Het is dus van groot belang dat u en uw naastbetrokkenen
signaleringsplan op te stellen. Bedenk daarbij dat zowel u als
duidelijk krijgen waaraan te merken is dat het minder goed
uw hulpverlener gebaat zijn met een goed doordacht signale-
met u gaat. Dat kunnen ogenschijnlijk onbeduidende dingen
ringsplan: het bevordert immers een tijdige en voorspoedige
zijn, bijvoorbeeld minder goed slapen, prikkelbaar zijn, en ga
behandeling. En het kan klachten over wat allemaal anders
zo maar door. Toch is het belangrijk om daar aandacht aan te
had gemoeten verminderen.
besteden en die verschijnselen op te schrijven als het bij u voortekenen van een crisis blijken te zijn.
Halling IJzerman
Situaties of activiteiten die u beter kunt vermijden als het minder goed met u gaat, kunt u ook in het plan vermelden.
13
Distantie De hulpverlening binnen Nederland verandert razend snel. Steeds meer moet er door allerlei redenen worden gekeken wat een cliënt zelf kan. Dit is in mijn optiek ook een goede ontwikkeling. Zelf vier ik dit jaar mijn 20jarig hulpverleningsjubileum. 20 jaar waarin ik e.e.a. heb zien veranderen. Vroeger werden zaken van me overgenomen onder het adagium, “dat kun je toch niet” nu is veel meer de insteek wat kun je leren en bovenal hoe wil je het leren. Professionele nieuwsgierigheid bij hulpverleners is hiervoor dan ook een vereiste. Een andere vereiste is dat hulpverleners echt afscheid nemen van professionele distantie. Distantie, het woord zegt het al: afstand. Ik geloof in een gelijkwaardige intermenselijke relatie tussen hulpverleners en cliënten. Niet gelijkwaardig in verwachtingen maar wel gelijkwaardig als mens. Laten we dus dan ook met z’n allen de professionele distantie inruilen voor professionele nabijheid. Als hulpverlener en cliënt zit je in een andere rol en rolvervaging is onwenselijk maar je bent beiden wel even belangrijk voor het succesvol aangaan van welk hulpverleningstraject dan ook. Met z’n allen maken we in Nederland keuzes voor de zorg, maar die keuzes vereisen ook een radicaal ander mensbeeld van een grote groep hulpverleners. Een mooie uitdaging in 2014!
Jasper Wagteveld @wajongjasper
Elan Mooi woord. Thema van deze uitgave van Diverce. Ik kreeg een mailtje van de redactie: “kun je een leuk stukje schrijven met dat thema?” Ik mailde terug “ lijkt me best een moeilijk onderwerp, maar ik zet m’n tanden er in.” Ik ben eerst eens even gaan zoeken naar de precieze betekenis van dit woord. Kreeg ik een heleboel termen terug, zoals: enthousiasme, optimistische ijver, flair, bezieling, strijdlust, vaart, vuur, zwier, geestkracht, gloed, moed. Maar Elan is ook een Hebreeuwse meisjesnaam welke boom betekent. Maak uw keuze. En ik werp mij ook met elan op dit stukje. En dan denk ik vooral aan de vertaling van dit woord naar de geestelijke gezondheidszorg. Volgens mij hebben al deze betekenissen van dit ene woord eenzelfde kern. En dat is doorgaan, met optimistische ijver, met strijdlust, moed....enzovoort. Als het goed is ga je ook wel met elan de therapie in. Eigenlijk heeft dit woord ook wel te maken met motivatie, thema van het vorige nummer. Maar wat kun je van dit woord ook moe worden. Ik heb zelf een dwangstoornis. Wat is het vermoeiend om altijd met elan tegen deze duivel te vechten en soms is er ‘s avonds van mijn elan weinig over. Maar ik ben met elan mijn therapie ingegaan. Want ik wil ook met elan leven, met gloed, flair, vaart en bezieling, als een mooie boom. Ook heel belangrijk is het dat er elan bestaat tussen hulpverlener en cliënt. Dat het klikt. Nou, dat mooie woord was er tussen mijn hulpverleenster en mij wel. Maar uiteindelijk moet je het toch zelf doen. Met elan, als het even kan.
Marjolijn Brandse
14
int erv iew
Interview met Anita Winter
15 JAAR ACTIEF Anita Winter, harstikke leuk dat je wilt meewerken aan dit interview, hoe lang ben je actief binnen de cliëntenraden van Dimence? Ik ben 15 jaar actief.
In welke cliëntenraden ben je actief?
Kop van Salland De Weidelaan zeg ik gedag Met een traan en een lach Alles ingepakt en versjouwd Oosterveen is mijn nieuwe adres Alles is schoon alles is vers
Clientenraad Midden Overijssel en de Centrale Clientenraad.
Hoe ben je zo in cliëntenraden terecht gekomen?
De muren zijn kaal en niet alles staat op zijn plek Maar toch voelt het goed het is mijn eigen stek Niet helemaal alleen want de buren die ken ik wel
Er werd een open middag bij de CRMO gehouden en daar ben ik gevraagd om lid te worden van de raad.
Daarom schroom ik niet en druk op hun bel Ook heb ik een hele goede vriend
Wat vind je leuk en minder leuk aan je werk als cliëntenraadslid?
Ik woon 10 passen van hem vandaan Samen zitten we op het balkon, we kijken naar de zon en de
Leuk als je betrokken wordt vanaf het begin bij b.v. de nieuw-
maan
bouw het Westerdok in Almelo. Minder leuk dat iets jaren duurt voordat het ingevoerd wordt b.v. de crisiskaart.
Al met al is het een mooie nieuwe start Ik voel me goed, ik voel me apart
Heb je de GGZ zien veranderen de afgelopen jaren?
Ik denk bij mijn zelf: jeetje wat een geluk Mijn dag kan echt niet meer stuk.
Ja, in de positieve zin, je hebt meestal een eenpersoonskamer als je opgenomen wordt en er wordt minder gesepareerd. De cliënt staat steeds meer centraal.
Hüseyin Yilmaz
Heb je nog tips voor mensen die overwegen lid te worden van een clientenraad. Kom gewoon eens een vergadering bijwonen en laat je inspireren om op te komen voor de belangen van de achterban! Jasper Wagteveld
15
Gee ste lijke
ver zor gin g
Elan
De eerste vraag die bij me opkomt als ik lees dat de redac-
Elan, type ik in.
tie voor het thema elan heeft gekozen voor dit nummer van
Dan zie ik behalve een site die verwijst naar een woordenboek
Diverce: waar hebben ze het vandaan?
allerlei bedrijven naar voren komen.
Wie gebruikt dat woord nu nog? Wat betekent het eigenlijk.
Zij hebben ervoor gekozen in hun bedrijfsnaam op een of
Ik heb eens een paar mensen gevraagd, maar ook zij kwamen
andere manier het woord elan op te nemen. Dat is natuurlijk
er ook niet zo goed uit.
niet zomaar.
Iets met elan doen of zo?
Als je een bloemenwinkel hebt noem je die toch ook niet voor
Dan maar eens even googlelen! Google geeft een antwoord op
niets: “Passiebloem” of “de papaver” of “De Lelie”.
alle vragen!
Wat zou het dan zijn dat zoveel bedrijven in hun naam het woord elan opnemen?
Cliënten vinden bij de geestelijk verzorgers van Dimence een luisterend oor bij vragen over geloof, levensbeschouwing, ingeving ofwel: je kijk op het leven. Want vragen zijn er immers genoeg. Een psychiatrische aandoening grijpt diep in een mensenleven in. Naast vragen over de behandeling en de begeleiding kunnen er ook andere vragen opkomen. Bijvoorbeeld: Waarom overkomt mij dit? Wat heeft het leven (nog) voor zin? Waar vind ik steun en troost? Bestaat er wel een God? Wat heb ik nu aan mijn geloof? Hoe verloopt mijn leven? Pasklare antwoorden zijn er niet, maar al pratend kan er wellicht enige ruimte ontstaan, waardoor u verder kunt. Wij zijn beschikbaar in persoonlijke en groepsgesprekken voor elke cliënt van Dimence, ongeacht de levensbeschouwelijke achtergrond. De geestelijk verzorgers hebben een roomskatholieke of een protestantse achtergrond. Jan Groot
Berthilde van de Loosdrecht
Jasmijn van Buul
Zwolle
Zwolle
Grasdorpstraat
038 4691 106
038 4691 095
Zwolle
Aanwezig: ma,di,wo
06 839 981 97 Aanwezig: di,do
Sytse de Vries
Astrid Gouma
Toon Cents
Steenwijk, Kampen,
Deventer
Deventer
Hardenberg, Almelo
0570 639 865
0570 639 867
038 4691 094
Aanwezig: ma,di
Aanwezig: ma,di,do,vr
E-mail:
[email protected] 16 16
Wat voor bedrijven dat dan zijn? Het is een lerarenopleiding in Enschede, een fabrikant van sportartikelen, een reclamebureau, een huisartsenpraktijk en een woningbouwcoöperatie. En dan ben ik nog niet uitgeput. Wat verbindt die bedrijven in het kiezen van een naam met elan.
Zorgboerderij: ’De Oosterbroek’
Ik had nog even vergeten om in het woordenboek te kijken.
Op donderdagmorgen fiets ik vroeg door het Sallandse
Wanneer ik dat doe, dan zie ik dat er veel woorden gebruikt
land. Het is nu winter. Ik heb een muts op en handschoe-
kunnen worden om de betekenis van elan te verwoorden.
nen aan. De koeien hebben de weilanden verlaten. Enkele
Geestdrift, gloed, pit, vuur en vlam!
paarden zie ik nog staan. Het land biedt een verlaten blik.
En kijk ik even in het puzzelwoordenboek, schrik niet, dan kom je tegen: ambitie, aandrift, aanvalsgeest, animo, bezieldheid,
Het is altijd een uitdaging om te fietsen. Door weer en
drive, enthousiasme, passie, scheppende kracht. En dat zijn ze
wind een weg zoeken. Op de boerderij staat de koffiepot
nog lang niet allemaal.
met koffie al klaar. In de loop van de ochtend rond een
Maar één ding wordt wel duidelijk: met elan ga je ervoor, het
uur of negen loopt de keuken vol. De kachel brandt. Voor-
geeft moed en kracht omdat je gelooft in wat je doet of wilt.
dat we bezig gaan, drinken we samen koffie.
Elan is het tegenovergestelde van bij de pakken neerzitten, de boel de boel laten, het wel geloven.
Zo is er een timmerman, een kippenman, iemand die
Dat is denk ik wat die bedrijven willen zeggen met hun naam.
voor de geiten en de konijnen zorgt en een paardenman
Ze geloven in wat ze doen en willen dat laten weten.
zorgt voor de twee paarden. Soms maken we samen een
Maar waar ga ik voor? Waar geloof ik in, wat is mijn drive? Als
warme maaltijd klaar voor tussen de middag. In het dag-
je een antwoord geeft op die vraag ontdek je waar jouw hoop
boek dat op tafel ligt schrijf ik mijn belevingen op.
ligt. Het geeft kracht voor herstel! Het geeft nieuwe energie waardoor je niet bij de pakken blijft neerzitten en opnieuw tot
De boer zorgt voor zijn runderen. Iedereen heeft zijn ei-
activiteit komt.
gen taken. Op alle talenten van de deelnemers wordt een
Zo werken ook idealen. Dan geloof je toch ook ergens in!
beroep gedaan. Aan het einde van de ochtend heb ik de
Waar geloof jij in? Die vraag stelde ik onlangs in een groep.
pas geboren kalveren bekeken. Even later zoekt mijn fiets
Ik geloof niets was het eerste antwoord. Nou, zei een ander,
de weg terug naar Raalte.
als je nergens in gelooft, dan ben je depressief. Toen kwamen er een paar zaken aan het licht: ik geloof in
Sybrand Veeger
mijn familie, de toekomst, God, mijn eigen kracht, herstel en dat ik een burger ben in onze samenleving. Dingen genoeg die de moeite waard zijn en voeding voor nieuw elan. “Nieuw Elan”, zo heet de seniorenvereniging in Giethoorn (aldus het internet). Die ouderen vinden genoeg om het er niet bij te laten zitten, maar ervoor te blijven gaan. Waar haal jij het vandaan, want vergeet niet: Goed voorbeeld, doet ………. Sytse de Vries (geestelijke verzorger)
17
Kruiswoordpuzzel over elan Horizontaal 3. Elegantie 4. Ziel 6. Kanaal 7. Dapperheid 8. Lont van een kaars 10. Aandrijving 11. Toewijding aan een taak 13. Zin om iets te doen
Verticaal 1. Charmante vlotheid 2. Tegenovergestelde van pessimistisch 5. Verlangen om hogerop te komen 8. Hartstocht 9. Verschijnsel dat ontstaat wanneer iets verbrandt 12. Kleinste vorm van vuur
Hiaat Het bestaan omarmt Een flinke zweem Van vroegere tijden
Ik ben zo enthousiast bevlogenheid en elan zijn bij mij passend weet u dan om velen te verrassen
Dat het heden ontkent. Het moment nu Meestal vervangen Door schimmen Van geelbruine foto’s
Ik wil velen verrassen door te zijn enthousiast ondanks wat pech op mijn levensweg in afgelopen jaren
Als een helder souvenir.
Henry Jansen Haar toekomst Tevergeefs wacht Op de bevrijding Door een hedendaags cipier Vermomd met een doctorsgraad In een verleden Met een hier en nu hiaat. Johan Nijmeijer 18
Gezocht: cliëntenraadsleden ook in UW regio! Dimence heeft 6 cliëntenraden. In een cliëntenraad zitten zowel voormalige patiënten / cliënten van Dimence, als mensen die nu nog in behandeling zijn bij Dimence. De cliëntenraden behartigen samen de belangen van alle cliënten van Dimence. De cliëntenraden zijn altijd op zoek naar nieuwe raadsleden.
Ben je graag betrokken bij het reilen en zeilen van jouw regio of divisie van Dimence? Wil je (werk)ervaring opdoen en wil je opkomen voor mensen zoals jij? Altijd al advies willen geven aan een directie? Ben je op zoek naar leuk en boeiend vrijwilligerswerk? Weet jij ook altijd alles beter? Wil je eens kijken hoe het is om te vergaderen met andere cliënten? Meld je dan aan als cliëntenraadslid bij een van regio- of divisieraden (zie het kader in deze Diverce op pagina 4). Of kijk op clientenraden.dimence.nl. U kunt ook contact opnemen met Paulien Peters, ondersteuner van de Centrale Cliëntenraad (
[email protected], 0570-639661). 19
Het leven van een KOPP-kind Wat als je vader psychotisch is? Of als je moeder lijdt aan een persoonlijkheidsstoornis? Wat als je ouder manisch depressief is? Of lijdt aan een andere psychische stoornis? Leven met een psychisch zieke ouder is loodzwaar Telkens sta jij voor hem of haar klaar Aandacht gaat uit naar de ouder met de psychische stoornis Maar niemand ziet hoe het eigenlijk met jou is Jij voelt van allerlei emoties die niet te beschrijven zijn Alle leiden ze maar tot één ding en dat is steeds weer die pijn Jij wilt zo graag dat het leven er anders uitziet Dat je gewoon als kind, elke dag, weer geniet Maar niemand ziet wat je allemaal hebt meegemaakt En dat dit alles jouw hart diep heeft geraakt Altijd blijft je zieke ouder een belangrijk deel van je leven Want nooit kan iemand je een nieuwe echte vader of moeder geven! Mirjam Beijer
20
