Eindverslag : Haalbaarheidsstudie ivm de oprichting van een zaterdagmarkt voor langoustines in Oostende.
1. Context De hierna beschreven studie werd uitgevoerd in het kader van het project Oolavis. Dit project, met als sponsor het ILVO en co-sponsor de Vlaamse Visveiling, heeft als doel om de Vlaamse langoustinevisserij weer op de kaart te zetten. Bijkomende steun wordt verleend door de Vlaamse Overheid en de VLAM. De problematiek van de Vlaamse langoustinevisserij is vrij complex, maar in essentie komt ze erop neer dat de Vlaamse vloot een historisch quotum van circa 1.200 ton langoustines mag opvissen, doch dit slechts ten dele doet. Een belangijke historische reden hiervoor is dat door gewijzigde marktomstandigheden in België een groot deel van de vloot overschakelde naar de boomkor-visserij, waardoor een groot stuk van de capaciteit verloren ging. Dit bracht een dynamiek op gang waarbij de handel en verwerking verhuisde naar Nederland. De overgebleven Vlaamse vaartuigen die vissen op langoustines vermarkten vandaag dan ook het grootste deel van hun producten via de veilingen in Nederland. Binnen het project Oolavis was een van de doelstellingen om een werkbaar vermarktingsmodel op te zetten voor de Vlaamse langoustines. Vanuit de wetenschap dat de vaartuigen maar op vrijdag aanlanden, ontstond het idee om een zaterdagmarkt te lanceren. De ambities voor deze markt waren tweeledig; enerzijds moest haar prijs richtinggevend zijn voor de bulk-verkoop aan grote kopers van het merendeel van de vangst. Anderzijds zouden via de zatermarkt in Oostende, de lokale handelaars mee kunnen profiteren van de aanwezigheid van een ultra vers, top product op de markt.
2. Methodologie Er werd geopteerd om via interviews met alle betrokken partijen : reders, lokale kleinere kopers en grote kopers van de Vlaamse Visveiling zich een beeld te vormen van de aanbod- en vraagzijde van de markt. Als bijkomende bron van informatie werd de “Marktstudie Handel” gebruikt, die eveneens voor het project Oolavis werd uitgevoerd. Deze studie onderzoekt de mechnismen van de (inter)nationale handel in langoustines en detecteert het potentieel voor de Vlaamse langoustines op deze internationale markt. Tot slot werd eveneens de kostenstructuur van de Vlaamse Visveiling onder de loep genomen, om te bepalen welk een economisch haalbaar scenario voor de markt zou zijn.
3. Potentiële vraagzijde van een zaterdagmarkt a. Lokaal onderzoek : In 2012 werd 193 ton langoustines vermarkt via de Vlaamse Visveiling, goed voor een omzet van 1.1 mio €. De gemiddelde prijzen voor langoustines en
langoustinestaartjes bedroegen respectievelijk 5.47€/KG en 8.09€/KG. De projectgroep detecteerde welke bedrijven hierin de belangrijkste actoren waren, en contacteerde hen met het idee van een zaterdagmarkt. Er werd hen uitgelegd wat de Vlaamse Visveiling wilde bereiken met de vermarkting op zaterdag, en er werd gevraagd naar hun feedback : 1. Reacties van de kopers : a. Bedrijven gericht op binnenlandse verkoop : vrij kleine interesse i. Verplaatsing is te groot voor enkel langoustines ii. Potentieel volume langoustines is klein b. Bedrijven gericht op de kust : gemiddelde interesse, men is enthousiast over het idee, maar eerder sceptisch over de concrete uitwerking. i. Mogelijke personeelsproblemen in het WE ii. Problemen met transport (op vrijdag hebben ze ook al gekocht) c. Kopers op centrum Oostende : zeer enthousiast, zij kunnen ook het grootste volume realiseren d. Grote kopers (bv Carrefour, Poppe BV) : doen geen aankopen op zaterdag, hebben dus ook geen interesse Slechts 37% van alle geregistreerde langoustine-kopers vij de Vlaamse Visveiling hebben interesse in een zaterdagmarkt 2. Geschat potentieel : +/- 1.000KG zal er per veildag aan bovenstaande groep van bedrijven verkocht kunnen worden. b. Marktstudie Handel (project Oolavis): De studie trekt besluiten uit interviews met 55 belangrijke spelers in de internationale langoustinehandel. Het gaat hier onder meer om retailers, traders, Europees opererende verwerkers en voedingsindustrie. In het kader van de oprichting van een zaterdagmarkt moet met volgende aanbevelingen rekening gehouden worden : a. Timing van de aanvoer : ideaal voor de Europese handel is aanvoer op woensdag, met hieraan gekoppeld een vermarkting op dezelfde dag. Op deze manier bereiken de producten op tijd de fabrieken van de verwerkers voor de diepvriesmarkt. Bovendien kunnen de retailers dan de langoustines nog op tijd in de rekken krijgen voor het weekend, wanneer de versmarkt zich afspeelt.
b. Betrouwbaarheid van de aanvoer : Voor retailers en grote Europese verwerkers is een betrouwbare aanvoer een conditio sine qua non om de handel in Oolavis langoustines op te gaan bouwen. Onder betrouwbaarheid verstaan zij :
een regelmatige aanvoer op de afgesproken marktdagen geen (onaangekondigde) onderbrekingen in de aanvoer weerkerende aanlandingen door dezelfde schippers een voldoende groot volume per marktdag
4. Potentiële aanbodzijde van de markt Op 22/03/13 werden de 6 belangrijkste reders en 6 belangrijke potentiële kopers samen gebracht in de gebouwen van de Vlaamse Visveiling te Zeebrugge voor een ronde tafelgesprek ivm de vermarkting van de langoustines tijdens het komende seizoen 2013. Het idee van een zaterdagmarkt werd gepresenteerd en leverde volgende feedback op : a. Huidige vermarktingsstrategie van aanwezige reders : i. Oromar (NL) is quasi monopolist voor aanvoer via Urk Geeft 0.10€ / Kg meer dan de veiling van URK ii. Veilingprijs Urk is richting gevend iii. Aanvoer = 10 à 12 ton per week Conclusie : reders zullen enkel naar Oostende komen indien ze daar een hogere prijs kunnen bekomen. Opmerking koper : -Ierse & Schotse vissers vissen op commissie, dit zou ook al met Oromar zo gebeuren. (geen reactie reders) - prijzen (in bemiddeling) in Ierland en Spanje worden vastgelegd obv de veilingen van Gallway en La Coruna. b. Diepvries versus versmarkt : iv. Er wordt gesteld (koper) dat 90% van de handel in diepvries zal verlopen. Het lijkt daarom weinig noodzakelijk om een versmarkt te hebben. v. Een andere koper stelt echter dat er voor goed verzorgde langoustines in grotere maten steeds voldoende interesse zal zijn om vers verhandeld te worden. c. Aanvoerschema : vi. De reders zijn duidelijk : Nederlandse vissers komen binnen over het WE; daar kan niet aan getornd worden.
vii. Een Belgische visser is hier niet aan gebonden, en hij plant dan ook om zeker op woensdag aanvoer te doen. In feite maakt het hem weinig uit wanneer er markt is; hij kan flexibel zijn. viii. Vanuit de handel worden de gekende bezwaren geuit tov het aanvoerschema van de Nederlandse schippers : veel te laat voor de versmarkt & retail, enkel nog mogelijk om in te vriezen. ix. Het idee van een zaterdagmarkt heeft weinig aanhangers noch bij handel, noch bij de reders. 5. Economische haalbaarheid van een zaterdagmarkt vanuit de Vlaamse Visveiling a. Uit de kostenberekening van de operations manager van VLV, blijkt dat er minimaal 6.000Kg langoustines vermarkt moet worden op zaterdag, wil VLV uit de kosten geraken. Bij de berekening wordt bovendien uitgegaan van : i. Geen sortering door VLV ii. Aanlevering in 20KG kisten b. Personeelsbeleid VLV : i. Er wordt verwacht dat er geen problemen zullen zijn met de vakbonden om een accoord te krijgen over het inzetten van arbeiders op zaterdag. Het principe dat zal voorgesteld worden is : wie werkt op zaterdag, wordt op maandag niet opgeroepen. 6. Algemene conclusie Ermee rekening houdend dat : i. VLV minimaal 6 ton product per veildag moet vermarkten om break even te draaien. ii. het animo bij zowel reders als potentiële key-accounts zéér gering was om in een zaterdagveiling te stappen ..werd er unaniem in de projectgroep besloten om de oprichting van een zaterdagmarkt voor onbepaalde tijd uit te stellen. Gezien het idee op zich echter zeer waardevol is, luidt de aanbeveling van de projectgroep om bovenstaande parameters opnieuw te bekijken, eens de markt een voldoende kritische massa bereikt heeft. Als alternatieve vermarktingsmethode zal er verder gebouwd worden op de fundamenten die tijdens het overleg van 22/02/13 gelegd zijn tussen reders en keyaccounts : o Reders hebben een eerste voorstel geformuleerd aangaande het vaststellen van een termijnprijs. Uit de onderhandeling met de handelaars zal een consensus naar voor moeten komen. o Klokverkoop : op woensdag en vrijdag, elke week in het seizoen
o Bulkvolumes zullen verhandeld worden via bemiddeling, volgens het vastgestelde systeem, met mogelijk logistieke afhandeling op zaterdag.
