Eindrapport Verkenning Wireless voor Rijkswaterstaat

Eindrapport Verkenning ‘Wireless’ voor Rijkswaterstaat In opdracht van de Meetkundige Dienst Rijkswaterstaat, afdeling IB Strategie en Beleid

Paul Brand en Camiel Gielkens Schiphol, december 2002

© Stratix 2002

Inhoudsopgave

2

11

Management Management Summary Summary

22

Inleiding: Inleiding: doel doel en en opzet opzet van van het het project project

33

Introductie Introductie wireless wireless technologieën technologieën en en -toepassingen -toepassingen

44

Resultaten Resultaten interviews interviews en en workshops workshops

55

Conclusies Conclusies en en vervolgstappen vervolgstappen

66

Bijlagen Bijlagen

© Stratix 2002

3

11

Management Management Summary Summary 22


33


44


55 66

Conclusies Conclusies en en vervolgstappen vervolgstappen Bijlagen Bijlagen

© Stratix 2002

Management Summary

4

Wireless toepassingen leveren waarde op binnen de primaire processen van RWS; een aantal ideeën wordt nu verder uitgewerkt (1) De Meetkundige Dienst, afdeling IB Strategie en Beleid, heeft het initiatief genomen tot het uitvoeren van een verkenning ‘Wireless’. Onder begeleiding van Stratix is een analyse gemaakt van de belangrijkste wireless technieken, en met name van de toepasbaarheid van deze technieken binnen de primaire processen van Rijkswaterstaat. Dit is gebeurd op een sterk interactieve wijze met deelnemers uit de gehele Rijkswaterstaat (RWS) organisatie. Geconcludeerd is dat het gebruik van wireless technologieën binnen de bestaande primaire processen van RWS toegevoegde waarde op kan leveren. Daarnaast kunnen ook nieuwe processen in het kader van e-government en de agentschapvorming door het gebruik van wireless technologieën worden ondersteund. De volgende technieken zijn voor de komende jaren bijzonder relevant voor Rijkswaterstaat: – GSM/GPRS: GSM is oorspronkelijk voornamelijk ontworpen voor spraak, maar met de toevoeging van GPRS is het netwerk zeer geschikt voor dataverbindingen tot ongeveer 70 kbit/sec. Met name de ondersteuning voor mobiliteit en de uitgebreide dekking maakt de techniek bruikbaar voor verschillende applicaties. GSM/GPRS kan ook op zee enige dekking bieden: tot 35 km van het basisstation, of als de operators bereid zijn het netwerk aan te passen zelfs tot 70 km. (vervolg: zie volgende pagina)

© Stratix 2002

Management Summary

5

Wireless toepassingen leveren waarde op binnen de primaire processen van RWS; een aantal ideeën wordt nu verder uitgewerkt (2) De volgende technieken zijn voor de komende jaren bijzonder relevant voor Rijkswaterstaat (vervolg): – UMTS: de logische opvolger voor GSM/GPRS zal in de komende jaren waarschijnlijk geen landelijke dekking leveren. De techniek kan echter goed met de bestaande netwerken gecombineerd worden, waarbij de basisdekking door GSM/GPRS geleverd wordt terwijl UMTS in eerste instantie op drukke plaatsen (“hot spots”) extra capaciteit en een hogere bandbreedte aanbiedt. Applicaties voor GPRS kunnen zonder problemen binnen UMTS gebruikt worden; daarvoor is alleen een nieuw "device" (zoals een telefoon, wireless kaart, of wireless PDA) nodig. – WLAN (WiFi): de draadloze LAN standaard levert hoge bandbreedte op korte afstanden (tot 300 meter). Landelijke dekking is dan ook niet waarschijnlijk, maar WLAN is goed bruikbaar binnen kantoorgebouwen en voor korte afstanden buiten. Met speciale richtantennes kunnen grotere afstanden overbrugd worden om vaste locaties aan te sluiten. WLAN is van oorsprong ontworpen om in eigen bedrijfsnetwerken in te zetten maar kan ook door openbare aanbieders (Wireless ISP’s of mobiele operators) ingezet worden. De beveiliging is op dit moment nog niet goed geregeld; er komen echter technieken aan die dit probleem ondervangen. – 4G: de oorspronkelijke definitie van 4G was de volgende generatie na 3G (nog sneller, breedbandiger, en beter); inmiddels wordt de term 4G gebruikt voor een netwerk dat gebruik maakt van een combinatie van bestaande technieken zoals WLAN, UMTS, en GSM/GPRS. Een dergelijk netwerk kan door een combinatie van aanbieders geleverd worden, waarbij de “middleware” zorgt voor transparantie en optimaal gebruik van de beschikbare netwerken.

© Stratix 2002

Management Summary

6

Wireless toepassingen leveren waarde op binnen de primaire processen van RWS; een aantal ideeën wordt nu verder uitgewerkt (3) Onder de werknemers van RWS leven veel ideeën over hoe wireless technologieën zinvol gebruikt kunnen worden binnen de bestaande en toekomstige processen. Drie ideeën zijn geselecteerd en worden verder uitgewerkt: 1) Vlot en Veilig Varen: mobiel verspreiden van gegevens op zee en in de havengebieden. Focus ligt op scheepvaartgeleiding en beheer van vaargeulen 2) Verspreiden van informatie wegverkeer. Focus ligt op verkeersmanagement 3) Inwinnen en verspreiden van informatie binnenwateren. Focus ligt op: - inwinnen van informatie van lading schip - verzamelen en doorsturen van data naar de wal met betrekking tot dieptepeilingen Onderzocht wordt hoe deze ideeën voor pilots kunnen aanhaken bij reeds lopende initiatieven zoals MIO en SPIN. MIO wordt gezien als een platform voor verdere discussies met betrekking tot wireless. Geconstateerd is dat initiatieven op het gebied van wireless binnen RWS zeer gefragmenteerd plaatsvinden. Daardoor wordt onvoldoende geprofiteerd van leermogelijkheden. De behoefte bestaat dan ook aan een centraal aanspreekpunt voor wireless technologieën en toepassingen. Dit orgaan dient een duidelijk faciliterende rol te hebben en is gericht op het verzamelen en verspreiden van kennis.

© Stratix 2002

Management Summary

7

Wireless toepassingen leveren waarde op binnen de primaire processen van RWS; een aantal ideeën wordt nu verder uitgewerkt (4) Specifieke aandachtspunten voor het management zijn: – Gecoördineerde aanpak van de technische aspecten, zoals GPRS toegang tot V&W net, security, en middleware – ARBO wetgeving in relatie met het gebruik van wireless devices – Privacy in relatie met het gebruik van Location Based Services; een algemeen beleid met betrekking tot het gebruik van locatie-informatie van medewerkers en derden is daarom noodzakelijk – Commitment (top)management; vereiste daarvoor is dat het (top)management van RWS zelf ervaring opdoet met wireless toepassingen, en inzicht krijgt wat de toegevoegde waarde daarvan kan zijn bij het uitvoeren van de primaire processen Projectleider en opdrachtgever van deze verkenning is de heer Aart Vermetten van MD-IBS. Voor vragen met betrekking tot de verkenning ‘Wireless’ kunt u per e-mail contact met hem opnemen: [email protected]

© Stratix 2002

8

11

22

Management Management summary summary

Inleiding: Inleiding: doel doel en en opzet opzet van van het het project project 33


44


55


66

Bijlagen Bijlagen

© Stratix 2002

Inleiding

9

Introductie Om een verbeterd inzicht te krijgen in de voornaamste ontwikkelingen op het gebied van wireless technologieën, en de mogelijke toepassingen van die technologieën binnen Rijkswaterstaat, heeft de afdeling IB Strategie en Beleid van de Meetkundige Dienst het initiatief genomen tot het uitvoeren van een verkenning ‘Wireless’. Deze verkenning heeft onder begeleiding van Stratix in de periode oktober en november 2002 plaatsgevonden. Het project kent een duidelijke afbakening. Een analyse is gemaakt rond wireless communicatietechnieken in het algemeen, en GSM, GPRS, UMTS en 4G in het bijzonder. Daarbij is gekozen is voor een interactieve opzet van deze verkenning, waarbij kennisoverdracht en het delen van kennis centraal staan. Tijdens twee workshops hebben de deelnemers, die uit verschillende onderdelen van Rijkswaterstaat (RWS) afkomstig zijn, nagedacht over het gebruik van wireless toepassingen binnen de primaire processen van de organisatie. Tijdens de eerste workshop is daarnaast aan de hand van een presentatie van Stratix uitvoerig ingegaan op de belangrijkste technologische- en markttrends op het gebied van wireless. Dit document beschrijft de verschillende stappen en resultaten van de verkenning ‘Wireless’ en geeft de voornaamste conclusies en gedefinieerde vervolgstappen weer. Het document is opgesteld in de vorm van een Powerpoint presentatie, waardoor een groot deel voor presentaties binnen de RWS organisatie herhaald bruikbaar is.

© Stratix 2002

1 0

11


22


33

Introductie Introductie wireless wireless technologieën technologieën en en -toepassingen -toepassingen 44


55


66

Bijlagen Bijlagen

© Stratix 2002

1 1

Stratix Technologieën en trends

Context: telecommunicatiediensten in een lagenmodel naar functie en plaats

Informatie

Personal area

Local area

PRS GS M / G

Wireless toegang

WLAN

Blue-too th

Applicatie

Wide area

Vast

Netwerk

Vast

Vast

Vast

Nationaal

Internationaal

Transmissie

‘Mobiele’ netten zijn ‘vaste’ toegangsnetten voor mobiele gebruikers

© Stratix 2002

1 2

Technologieën en trends

Onderscheidende kenmerken van wireless technieken • Wireless technieken onderscheiden zich op een aantal punten van elkaar. Voor de gebruiker het meest relevant zijn de volgende aspecten: – Circuit switched vs. Packet switched – Bandbreedte: 9.6 kbit/sec tot vele Mbit/sec – Gebruik frequentiebanden: * frequentiegebied is bepalend voor propagatie en dus gebruiksmogelijkheden * gebruik licentiegebonden vs. vrije banden bepalend voor marktstructuur – Afstand: * Personal area (tot 10 meter) * Local area (tot 300 meter) * Wide area (tientallen kilometers) – Mobiliteit * Verplaatsen en dan communiceren * Verplaatsen tijdens communiceren * Wisselen tussen soortgelijke netwerken (bv. GSM roaming) * Wisselen tussen verschillende netwerken (bv. WLAN/UMTS roaming)

© Stratix 2002

1 3


Beschikbaar en veel gebruikt: GSM • GSM 900 en GSM 1800: verreweg de bekendste standaarden voor mobiele communicatie – Ontworpen voor spraak en data, met de nadruk op spraak – Circuit switched verbindingen (inbellen) niet optimaal voor dataverkeer * Lange opzettijden * Kosten voor de duur van de verbinding, ook als er geen data verstuurd wordt – Bandbreedte: 9.6 kbit/sec en lager – Afstand tot basisstation: enkele kilometers * Voor GSM 1800 zijn meer basisstations nodig dan voor GSM 900 * In theorie (clear line of sight) kan GSM 900 tot 35 kilometer overbruggen * Met speciale voorzieningen bij de aanbieder kan GSM 900 zelfs 70 of 120 kilometer overbruggen bij een “clear line of sight” – Ontworpen voor mobiliteit * Verbinding blijft bestaan tijdens verplaatsing binnen het netwerkgebied * Gebruik netwerken in andere landen goed geregeld (maar verbinding valt in principe weg bij het overstappen)

© Stratix 2002

1 4


Beschikbaar en enigszins gebruikt: GPRS • Uitbreiding van de GSM standaard – Geen nieuw netwerk vereist, wel een kleine aanpassing en enkele nieuwe systemen binnen het GSM netwerk – Relatief simpel in handsets in te bouwen (standaard in de duurdere telefoons) • Ontworpen voor data – Packet switched verbinding vooral zinvol bij “bursty” verkeer – Bandbreedte kan snel verhoogd of verlaagd worden – Ondersteunt in theorie tot 171 kbit/sec; in de praktijk hooguit 70 kbit/sec • Dezelfde afstand en dezelfde mobiliteit als in GSM, maar: – Bij beweging kan de bandbreedte minder worden, afhankelijk van de snelheid en de kwaliteit van de ontvangst – Op grotere afstand van het basisstation wordt de bandbreedte gehalveerd

© Stratix 2002

1 5


Nabije toekomst: UMTS • UMTS: de logische opvolger voor GSM/GPRS – Belangrijkste lid van de IMT-2000 familie gedefinieerd door de ITU – Architectuur is gebaseerd op GSM/GPRS * Kan gecombineerd worden met bestaande GSM/GPRS netwerken * Applicaties kunnen onveranderd worden gebruikt * Gebruikt andere frequenties en andere codering (W-CDMA rond 2 GHz) * De komende jaren zullen UMTS apparaten ook GSM/GPRS ondersteunen – Zowel Circuit Switched als Packet Switched dienst – Bandbreedte afhankelijk van netwerkindeling, afstand, en snelheid * In theorie 2Mbit/s mogelijk, maar alleen stilstaand en in kleine cellen (<100 meter); zal waarschijnlijk niet of nauwelijks beschikbaar komen * In “hot spots” tot 384 kbit/s voor stilstaande of langzaam bewegende gebruikers, cellen slechts enkele honderden meters groot * Daarbuiten bandbreedte tot 144 kbit/s, celgrootte in de meeste gevallen tot 3 kilometer; enkele tientallen kilometers haalbaar bij weinig gebruikers en speciale antennes – Ontworpen voor mobiliteit © Stratix 2002

1 6


Beschikbaar en steeds meer gebruikt: WiFi/WLAN • Wireless LAN: de mobiele uitbreiding van het Local Area Network – Diverse standaarden beschikbaar of in aantocht: * 802.11b nu beschikbaar (ook wel WiFi genoemd) * Diverse opvolgers “bijna” beschikbaar: 802.11a, 802.11g, HiperLAN/2 – Packet Switched, direct aan Ethernet/IP netwerken te koppelen – Bandbreedte: 1-54 Mbit/s – Afstand tot basisstation: tot 300 meter * Met speciale richtantennes zijn tientallen kilometers haalbaar - maar alleen naar stilstaande objecten en met een “clear line of sight” * Haalbare bandbreedte hangt af van afstand en obstakels - 54 Mbit/s met 802.11a slechts mogelijk op enkele meters, zonder obstakels – Beperkingen aan mobiliteit * Verbinding blijft bestaan tijdens verplaatsing binnen het subnet * Oplossingen in de maak voor uitgebreidere mobiliteit (Mobile IP) * Gebruik van andere netwerken niet geregeld (maar kan technisch wel) – Security nog niet goed geregeld, maar is technisch wel mogelijk

© Stratix 2002

1 7


Samenvattend: afstand versus bandbreedte 100 Mbps 802.11a 802.11g

WLAN

10 Mbps

802.11b Bandbreedte

UMTS Pico 1 Mbps

Bluetooth

DECT DPRS UMTS

UMTS Suburb UMTS Rural

100 kbps

GPRS 900

GSM/GPRS

DECT GAP 10 kbps

1 kbps 1m

GSM 900

10 m

100 m

1 km

10 km

100 km

Bereik

© Stratix 2002

1 8


En dan? 4G • Wat is dat dan, 4G? Twee definities: – Oorspronkelijk: de volgende generatie mobiele technologie na 3G * 1G: analoog (bijvoorbeeld ATF netwerken) * 2G: GSM (2,5G: GPRS) * 3G: UMTS * 4G: nog sneller, beter, etc. – Nieuwe interpretatie: het ultieme netwerk dat mobiele communicatie perfect ondersteunt - gebaseerd op (dan) bestaande technieken zoals GSM/GPRS, UMTS, en WLAN * Altijd en overal bereikbaar (voor zover gewenst) * Bandbreedte naar behoefte, niet overal gelijk * Platform voor alle denkbare diensten

© Stratix 2002

1 9


Oorspronkelijke definitie van 4G: de volgende generatie na analoog (1G), GSM (2G), en UMTS (3G) • Eerste technische proeven in Japan: – Snelheden tot 100 Mbit/s (hotspot) – Vergelijkbare architectuur met UMTS – Zeer kleine cellen (honderden meters) • Niet voor 2010 te verwachten

© Stratix 2002


2 0

Nieuwe definitie van 4G: het ultieme netwerk dat mobiele communicatie perfect ondersteunt - gebaseerd op bestaande technieken • Koppeling van (dan) bestaande netwerken: – UMTS voor bewegende gebruikers en buiten “hot spots” – GSM/GPRS/EDGE1) in gebieden zonder UMTS – WLAN voor hot spots, zowel privaat (eigen netwerken) als publiek (door netwerk operator of wireless ISP aangeboden) • Naadloze aansluiting tussen de netwerken – Mobile IP zorgt er voor dat sessies niet afgebroken worden bij wisseling tussen netten – Middleware lagen zorgen voor optimaal gebruik van de combinatie van device en communicatiekanaal • Nog veel werk te doen – Gebrek aan standaardisatie – Diverse “open” oplossingen die niet goed samenwerken – Nut en noodzaak van integratie nog niet geheel duidelijk (vergelijk met DECT/GSM integratie)

1)

EDGE is een snellere versie van GSM/GPRS, maar wordt in Nederland niet aangeboden © Stratix 2002

2 1


Mobiele “devices” • Het interface tussen gebruiker, netwerk, en applicatie – Huidige trend is naar multi-functionele devices: XDA, Treo – In de toekomst heeft iedere gebruiker waarschijnlijk meerdere devices met specifieke functies (verbinding, spraak, grafisch interface, opslag) – Communicatie tussen devices (bv Bluetooth) voor samenwerking • Devices zijn vaak de belangrijkste bottleneck bij de introductie van nieuwe netwerkdiensten • Security moet al op het device geregeld zijn!

© Stratix 2002

2 2


“Middleware” is essentieel om de devices, netwerken, en diensten aan elkaar te koppelen • Functies: – Authorisatie, authenticatie, accounting (AAA) – Personalisatie (aanpassing aan persoonlijke voorkeuren) – Aanpassing aan device en netwerk (schermgrootte, input mechanisme, bandbreedte) – Synchronisatie – Generieke data toegang – Locatie-informatie • Noodzakelijk voor netwerk onafhankelijke diensten, met name 4G • Veel initiatieven lopen, maar nog weinig convergentie… – Scripting: Java, Java beans, VBScript, … – Presentatie: HTML, cHTML, WML, … – Data definitie: XML

© Stratix 2002

2 3


Toekomstige ontwikkelingen • Technologie gaat verder: – Hogere frequenties, hogere bandbreedte maar kortere afstanden – UWB (Ultra Wide Band) kan “onder de ruis” functioneren – Technieken als “agile radio” & “software controlled radio” maken flexibel frequentiegebruik mogelijk – Maasnetwerken (ad-hoc networks) leveren schaalbare, goedkope netwerken – Security wordt steeds beter (128 bit sleutels, TPKI, EAP/SIM, …) • Middleware steeds grotere rol – Voor thin client toepassingen: aanpassing aan scherm, bandbreedte, etc – Voor synchronised client toepassingen: zorgen voor synchronisatie op het juiste moment, selectie relevante gegevens, … – voor garanderen flexibiliteit van devices • Infrastructuur, diensten, en applicaties worden steeds minder afhankelijk van elkaar

© Stratix 2002

2 4


Trends in regulering • Frequentiebeleid wordt flexibeler – Licenties minder gebonden aan toepassing en gebruikte techniek – Meerdere gebruikers mogelijk door intelligente radiosystemen – Systemen die “onder de ruis” werken kunnen zonder licentie goedgekeurd worden (bv Ultra Wide Band) – Van toekenning per twintig jaar naar toekenning per seconde • Eisen randapparaten worden minder strikt – Van volledig gespecificeerde apparaten (GSM) naar specifieke functionele eisen (WLAN)

© Stratix 2002

2 5


Trends in de markt (1) • Traditionele operators beheersen de mobiele markt – Enkele operators en service providers leveren GSM/GPRS * Beperkt aantal licenties * Economy of scale – UMTS roll-out is commercieel moeilijk * Operators hebben hoge schulden door dure UMTS licenties en andere tegenvallers * Financiers weinig vertrouwen in de sector * Roll-out wordt mogelijk door gedeeld gebruik van netwerken * De eerste jaren “hot spot” strategie waarschijnlijker dan volledige roll-out – Verticaal gerichte operators gaan geleidelijk over op meer horizontale modellen (loskoppelen netwerk, netwerkdienst, gebruikersdienst)

© Stratix 2002

2 6


Trends in de markt (2) • WLAN/WiFi niet aan licenties gebonden – Allerlei marktmodellen mogelijk: * Particulieren en consumenten zetten zelf netwerken op voor eigen gebruik * “Social sharing”: gebruik van elkaars netwerken (HubHop, Wireless Leiden) * Public Access: gebouwexploitanten, Wireless ISPs, operators... – Alle modellen zullen de komende jaren door elkaar blijven lopen – Op termijn wel standaardisatie te verwachten

© Stratix 2002

2 7


Trends in de markt (3) • 4G (in de zin van combinatie van bestaande technieken) kan op verschillende manieren ontstaan – Full service door de operators: * Operators vullen UMTS aan met WLAN en andere technieken * Klant neemt een totaalpakket af van de operator: radio toegang, naadloze koppeling, internet toegang, aanvullende diensten – Waarschijnlijker is een combinatie van verschillende partijen, zoals: * Operator levert UMTS en GSM/GPRS toegang * Klant levert eigen WLAN toegang op eigen terrein * Hot spot operators leveren WLAN op diverse andere locaties * ISP levert Mobile IP dienst om alles te koppelen

© Stratix 2002

2 8


Toepassingen van wireless technologieën • Wireless datacommunicatie kan voor vele toepassingen nuttig zijn. Enkele voorbeelden: – Uitlezen email – Toegang tot (web based) kennis en informatie – Samenwerken in groepen – Location based services – (interactieve) Spelletjes – Bankieren – Leren op afstand – Connectiviteit in een omgeving waar het leggen van kabel technisch niet mogelijk is – Alarmering in noodsituaties

© Stratix 2002

2 9


Het gebruik binnen RWS wordt beïnvloed door de volgende variabelen •

Behoefte aan mobiliteit medewerkers RWS

•

Mate van adoptie (nieuwe) technologieën

•

Mate van (gepercipieerde) toegevoegde waarde gebruiker

•

Complexiteit van data

•

Kosten aanpassen interne systemen en processen

•

Integriteit basisinformatie en beschikbaarheid

© Stratix 2002

3 0

11 22 33

Management Management summary summary Inleiding: Inleiding: doel doel en en opzet opzet van van het het project project Introductie Introductie wireless wireless technologieën technologieën en en -toepassingen -toepassingen


44 55


66

Bijlagen Bijlagen

© Stratix 2002

3 1

Terugkoppeling interviews en workshops

Een vijftal interviews heeft plaatsgevonden, de voornaamste conclusies zijn (1) Primaire processen • RWS communiceert met een groot aantal partijen: aannemers, schippers, automobilisten, etc. • Een groot deel van de medewerkers is vaak mobiel onderweg: inspecteurs, onderzoekers etc • Meetobjecten genereren en ontvangen data Gebruikte mobiele communicatietechnologieën • GSM voor spraak algemeen gebruikt • GPRS wordt in toenemende mate toegepast: rivierpolitie, inspecteurs etc. • Straal- en satelliet verbindingen met name op zee gebruikt • WLAN begint aandacht te krijgen Prioritering • Prioriteit binnen RWS heeft tot nu toe gelegen bij de vaste infrastructuur (aansluiten van thuiswerkers), wat betekent dat voor toekomstige pilots op wireless gebied?

© Stratix 2002

3 2


Een vijftal interviews heeft plaatsgevonden, de voornaamste conclusies zijn (2) Overige opmerkingen • Kennis van mobiele technologieën en -toepassingen is zeer gefragmenteerd binnen de RWS organisatie: er bestaat behoefte aan bundeling daarvan • Onvoldoende aandacht wordt besteed aan issues rondom middleware • Hoe kunnen ‘echte’ gebruikers, en niet alleen ICT’ers, betrokken worden bij het gebruikersoverleg • Het MIO en SPIN zijn goede aanknopingspunten voor wireless initiatieven

© Stratix 2002

3 3


Uit interviews komt een groot aantal ideeën voor pilots op het gebied van wireless naar voren • • • • • • • • • • •

Toegang voor mobiele gebruikers tot het desktop systeem Vergunning verlening en handhaving: op locatie-informatie kunnen geven over aard van de vergunning, andere verleende vergunningen etc. Real-time doorsturen van meetgevens, in het land en op zee Binnenloodsen van schepen Location based services voor schepen (info m.b.t. dwarsstromen, diepte vaargeulen etc.) Gebruik van elektronische bouwtekeningen, in combinatie met een (rechtsgeldige) digitale handtekening Wireless kantoor, bijvoorbeeld KPN Mobiel dienst Lucio Communicatie langs wegen waar niet aan kan worden aangesloten op VICnet Cell broadcast vanuit GSM-net Verkeersinspectie: bijvoorbeeld handhaving vergunningverlening taxi-sector Mobiel afrekenen

© Stratix 2002

3 4


Geïnterviewden noemen verschillende succesfactoren voor wireless initiatieven binnen RWS • • • • • • • • •

Standaardisatie van software systemen binnen RWS Gebruiksvriendelijkheid toepassingen en webapplicaties Kwaliteit van de informatievoorziening in de primaire processen Lage kosten Commitment van het management voor implementatie Ook andere partijen kunnen gebruik maken van RWS investering Samenwerking met andere partijen Risico’s worden zoveel mogelijk bij de markt neergelegd Optreden van overheid als launching customer als markt deze risico’s niet wil of kan nemen

© Stratix 2002

3 5


Tijdens de beide workshops zijn verschillende ideeën voor pilots gegenereerd, drie concrete ideeën worden verder uitgewerkt (1) 1) Vlot en Veilig Varen: hoe mobiel info te verspreiden op het water? • Betroffen primaire processen - scheepvaart geleiding (DGG / POR / DNZ) - beheer van de vaargeul (technisch, maatschappelijk, infotainment, medisch) Verbeterpunten binnen deze processen - schippers worden beter geleid naar de haven, veiligheid wordt beter gewaarborgd •

Verwachte bijdrage vanuit dit project - mobiele informatiedienst voor de schippers

•

Geplande veranderingen in de directe omgeving - uitbreiding GPRS ontvangst gebied - schepen moeten info kunnen zoeken

Afbakening • Wat doet dit project, voor wie, in welke situaties - Scheepvaart. Alle situaties bij binnenvaart in de haven van Rotterdam © Stratix 2002

3 6


Tijdens de beide workshops zijn verschillende ideeën voor pilots gegenereerd, drie concrete ideeën worden verder uitgewerkt (2) 2) Verspreiden van informatie droge sector • Betroffen primaire processen - verkeersmanagement Verbeterpunten binnen deze processen - netwerkniveau - maatwerk informeren •

Verwachte bijdrage vanuit dit project - optimaler gebruik maken van de beschikbare informatie

•

Geplande veranderingen in directe omgeving - product naar dienst - mobiliteit staat centraal

© Stratix 2002

3 7


Tijdens de beide workshops zijn verschillende ideeën voor pilots gegenereerd, drie concrete ideeën worden verder uitgewerkt (3) 2) Verspreiden van informatie droge sector (vervolg) Afbakening Wat doet dit project, voor wie, in welke situaties,... - beter informeren - beter voorspellen - beter managen tijdens incidenten •

Wat doet het niet, wat is daarna nodig om de voordelen te bereiken - het lost niet het file probleem op, helpt echter wel.

•

Randvoorwaarden: wat moet er zijn om dit te kunnen doen - betaalbare techniek (awareness) - snelheid en druk (maatwerk en marktpartijen)

•

Werkwijze en projectorganisatie - andere rol

© Stratix 2002

3 8


Tijdens de beide workshops zijn verschillende ideeën voor pilots gegenereerd, drie concrete ideeën worden verder uitgewerkt (4) 3) inwinnen en verspreiden van informatie natte sector • Betroffen primaire processen - inwinnen informatie m.b.t. lading van een schip - verzamelen en doorsturen van data dieptepeilingen naar wal t.b.v. veiligheid en verkeersmanagement. Verbeterpunten binnen deze processen - sneller info naar klant •

Verwachte bijdrage vanuit dit project - tijdigheid van de informatie verbeteren waardoor de veiligheid en de doorstroming verbeterd.

Zie bijlage 1 voor tijdens de tweede workshop gegenereerde ideeën voor wireless pilots © Stratix 2002

3 9

11


22

Introductie: Introductie: doel doel en en opzet opzet van van het het project project

33


44



55 66

Bijlagen Bijlagen

© Stratix 2002

4 0

Conclusies en vervolgstappen

Op basis van de verkenning ‘Wireless’ kunnen de volgende conclusies worden getrokken (1) •

Wireless toepassingen, en dan met name door gebruik van GSM, GPRS en WLAN, kunnen een toegevoegde waarde voor RWS hebben bij het uitvoeren van de bestaande primaire processen.

•

Wireless toepassingen kunnen bovendien de beleidsvoornemens van de overheid met betrekking tot e-government en de agentschapvorming ondersteunen (snellere respons, interactie met de burger).

•

Binnen RWS leeft op decentraal niveau een groot aantal ideeën over hoe wireless technologieën toegepast kunnen worden. Op beperkte schaal vindt al een aantal proeven plaats.

•

De behoefte bestaat aan een centraal aanspreekpunt voor wireless technologieën en toepassingen. Kennis van mobiele technologieën en toepassingen is zeer gefragmenteerd binnen de RWS organisatie; kennis wordt onvoldoende gedeeld.

© Stratix 2002

4 1


Op basis van de verkenning ‘Wireless’ kunnen de volgende conclusies worden getrokken (2) •

Voor een succesvolle implementatie van wireless technologieën binnen RWS is commitment van het (top)management een noodzakelijke voorwaarde.

•

Een aantal aandachtspunten komt in veel van de wireless projecten terug, en zou effectiever centraal opgepakt kunnen worden. Met name: – Technische aspecten, zoals een gezamenlijke infrastructuur voor GPRS toegang tot V&W net, oplossingen voor security, en keuzes voor middleware; – Relatie tussen ARBO wetgeving en het gebruik van wireless devices (denk aan RSI); – Privacy, met name bij Location Based Services; een algemeen beleid met betrekking tot het gebruik van locatie-informatie van medewerkers en derden is noodzakelijk.

© Stratix 2002

4 2


De volgende vervolgstappen zijn gedefinieerd • • •

Iedere groep werkt het plan van aanpak verder uit. Een meeting wordt georganiseerd over hoe het beste kan worden aangehaakt bij bestaande kaders zoals MIO en SPIN. Met de Arbodienst worden de risico’s van het gebruik van wireless devices besproken.

© Stratix 2002

4 3

11


22

Introductie: Introductie: doel doel en en opzet opzet van van het het project project

33


44


55


66

Bijlagen Bijlagen

© Stratix 2002

4 4

Bijlage 1: tijdens tweede workshop gegenereerde ideeën

In een tweede workshop op 27 november is het aantal ideeën voor een wireless pilot verbreed, de ideeën zijn gescoord op prioriteit (1)

Agentschap: Baten lasten BV Kenniskring

Mobiel inwinnen - FCD - Camera's op Stoplichten Smart Road

Netwerkvoorzieningen op bouwplaatsen

Elektronisch parkeren

Elektronisch betalen

Publieksgericht werken

Verkeersinspectie taxi’s GIS t.b.v. inwinnen vergunningen

Status van markeringsboeien op afstand

Mobiel informeren

Contact met backoffice bij metingen op Noordzee

File info op je PDA

Contact met backoffice bij survey werkzaamheden op Noordzee

Wegwerkzaamheden op je PDA

Informeren verkeer t.a.v. verkeerde belading / snelheid Attenderen weggebruikers op max. snelheid per wegvak op PDA

Communicatie wal en schip © Stratix 2002

4 5

Bijlage 1: tijdens tweede workshop gegenereerde ideeën

In een tweede workshop op 27 november is het aantal ideeën voor een wireless pilot verbreed, de ideeën zijn gescoord op prioriteit (2)

Meten van waterkwaliteit Zuid-Holland Boeiverplaatsing X, Y +diepte (Mb) Veiligheid

Ladingen doorgeven aan wal (Gb’s)

Informatiedienst t.b.v. recreatievaart

Ondersteunende calamiteiten bestrijding Noordzee

(GPRS) communicatie op bewegende vervoermiddelen Gebruik van GSM op zee

Citrix i.c.m diverse applicaties en GPRS

Elektronische kaart: Schip

‘Brug te vaak open’: schepen die te hoog zijn voor een brug worden verwezen naar een sluis DTL: begeleiding scheepvaart Westerschelde

Binnenloodsen via mobile applicatie van zeeschepen op Nieuwe Waterweg /IJmuiden

Outlook en bellen met je PDA (I-PAQ)

Communicatie langs wegen waar niet kan worden aangesloten op VIC-net Ad-hoc networking (evt. hot spots W-Lan)

Awareness: outlook op PDA

© Stratix 2002

4 6

Bijlage 2: plan van aanpak

Een basisopzet kan worden gebruikt voor het schrijven van een plan van aanpak (1) •

Probleemstelling - Betroffen primaire processen - Verbeterpunten binnen deze processen - Benodigde bijdrage door project - Geplande veranderingen in de directe omgeving

•

Afbakening - Wat doet dit project, voor wie, in welke situaties, … - Wat doet het niet, wat is daarna nog nodig om de voordelen te bereiken - Randvoorwaarden: wat moet er zijn om dit te kunnen doen (o.a. infrastructuur / devices, betrokkenheid management, samenwerking met andere partijen / ministeries)

•

Werkwijze en projectorganisatie

© Stratix 2002

4 7

Bijlage 2: plan van aanpak

Een basisopzet kan worden gebruikt voor het schrijven van een plan van aanpak (2) •

Producten - PvA / besluitvorming / projectopdracht - (inventarisatie huidig proces / systemen / gebruikers) - (procesontwerp) - (functioneel / technisch ontwerp) - (aanbesteding) - Communicatie - Implementatie - (pilot users / roll-out) - Beheerorganisatie & proces - Evaluatie

•

Planning

•

Risico’s

•

(Maatschappelijke) Kosten/Baten analyse

•

Financiering © Stratix 2002

4 8

Bijlage 3: deelnemers workshops

De volgende personen hebben deelgenomen aan de workshops Vincent Buller Henry de Graaf Mario Helgers Aad de Hoog Rob Langen Hans Kila Jan Kuperus Jan Lentjes Nancy Reijn Nora Schmorak Henri Schuurmans Karoline Timmermans Aart Vermetten Ton van Winden Larissa Zegveld

MD - IBS MD - GAM DLB MD - IBV DNZ - Innovatie & Ontwikkeling DNB RIKZ - Telematica Water MD - IBV MD - IBS AVV - BGBE DNB MD - IBC MD - IBS (Projectleider - opdrachtgever) MD - IBW MD - IBW

Paul Brand Camiel Gielkens

Stratix Stratix © Stratix 2002

4 9

Bijlage 4: interviewlijst

Ter voorbereiding op de workshops zijn de volgende personen geïnterviewd Peter Diesveld Michel Grote Rob Langen Adri Snoeren Karoline Timmermans Aart Vermetten Larissa Zegveld Han Zwijnenberg

MD - IBS Geo ICT MD-GAG DNZ - Innovatie & Ontwikkeling Bouwdienst BWD MD - IBC MD - IBS MD - IBW DGTP (EZ)

© Stratix 2002

Eindrapport Verkenning Wireless voor Rijkswaterstaat

Recommend Documents