Eindelijk Vrij
Hoe bevrijd je jezelf van slechte gewoontes, voor altijd!
Albert Sonnevelt
Inhoudsopgave Inleiding 3 Kunnen mensen echt veranderen?
4
Het vaststellen van nieuwe prioriteiten
4
De zes fases in het proces van zelfverandering
7
Fase 1
9
Het wegnemen van de Blindmakers
10
Zelfdestructief gedrag
11
Behulpzame relaties
12
Fase 2
15
Bewustzijn – Als Je Weet Dat Je Een Probleem Hebt
16
Gevaarlijke signalen
16
Loskomen 18 Fase 3
21
Het Plannen Van Je Persoonlijke D-Day
22
Bereid je voor op een totaal andere manier van leven
23
Pas op voor uitstel
27
Fase 4
28
Ga het Probleem te Lijf
29
Hoe weersta je de dagelijkse verleidingen?
29
Beloon jezelf
30
Fase 5
32
De Slag Winnen
33
Waardoor vallen mensen terug?
35
Fase 6
37
Eindelijk vrij!
38
Ons vermogen om te veranderen
2
38
inleiding Alice: Zou u me willen vertellen waar ik van hieruit heen moet gaan? The Cheshire Cat: Dat hangt voor een groot deel af van waar u naartoe wilt. Lewis Carroll
3
inleiding : Kunnen mensen echt veranderen?
Kunnen mensen echt veranderen? Dirk weet waar hij naartoe wil gaan: hij wil naar Groningen. Dirk is ongeveer zestig jaar oud, denk ik. Hij heeft de laatste drie maanden op een stoep in de buurt van het Centraal Station in Amsterdam gewoond, vlakbij waar de bussen aankomen en vertrekken. Ik weet niet hoe lang Dirk al dakloos is. Hij is een van Nederlands gewonde mensen – mentaal ziek, niet in staat om voor zichzelf te zorgen en niet in staat met het fenomeen dat ‘leven’ heet om te gaan. Hij is altijd tot een praatje bereid, hoewel je jezelf een paar maal moet herhalen voor hij je begrijpt: Dirk is bezig zijn gehoor te verliezen. Op een dag probeerde ik hem mee te nemen naar een opvanghuis voor daklozen. Hij hoefde alleen maar in de auto te stappen. Hij moest een besluit nemen: instappen of op straat blijven. De juiste beslissing zou het begin kunnen zijn van een proces van genezing en verandering, maar daar was Dirk die ochtend niet toe in staat. Hij besloot op straat te blijven en te wachten op zijn denkbeeldige rit naar Groningen. Elke dag kom ik in aanraking met mensen wier leven en familie zijn verscheurd door slechte gewoontes: mensen die verslaafd zijn aan sigaretten, alcohol en illegale drugs; mensen die te veel geld uitgeven, die te veel eten en chronische piekeraars; mensen die negatief denken, mensen die alles steeds uitstellen en mensen die zichzelf dingen die lang geleden zijn gebeurd niet kunnen vergeven.
Met eigen ogen heb ik gezien hoe slechte gewoontes het mensen onmogelijk maken om gelukkiger en gezonder te leven. Overal waar je kijkt willen mensen weten waarom ze ongelukkig zijn. En ze willen ook weten wat ze eraan kunnen doen. De talkshows bieden een niet aflatende stroom van wonderbaarlijke genezingen voor elke slechte gewoonte die je kunt bedenken: alles van snelle programma’s om gewicht te verliezen tot lessen in positief denken van 20 minuten die beloven depressies te genezen. We worden voortdurend gebombardeerd met programma’s die zonder inspanning onmiddellijke resultaten beloven: Verlies gewicht terwijl je zoveel eet als je wilt! Het werkt gegarandeerd! Het zal wel.
Hoe meer oplossingen er zijn, hoe moeilijker het is er een te vinden die echt werkt
We worden tegenwoordig overstelpt met oplossingen. En hoe meer oplossingen er zijn, hoe moeilijker het is er een te vinden die echt werkt. Veel mensen hebben zó vaak gefaald dat ze de strijd bijna hebben opgegeven. Anderen hebben hem al lang geleden opgegeven.
Het vaststellen van nieuwe prioriteiten Is het mogelijk jezelf van slechte gewoontes te bevrijden? Kunnen mensen echt op een zinvolle manier langdurig veranderen? Kan ik mezelf veranderen? Het antwoord op al deze vragen is ‘Ja’. Maar veranderen in 24 uur – zoals veel programma’s en boeken over zelfhulp beloven – is onmogelijk.
4
inleiding : Het vaststellen van nieuwe prioriteiten
Mijn onderzoek, mijn ervaringen en gezond verstand zeggen me dat iedereen kan veranderen, maar tegelijkertijd weet ik dat mensen een dwingende reden moeten hebben om te veranderen.
Ik ben de belangrijkste oorzaak van mijn problemen
Wat betekent het om te veranderen? Veranderen betekent nieuwe prioriteiten vaststellen – een gedrag kiezen dat anders is dan het gedrag dat we tot nu toe vertonen. Dirk zit vast aan de straat en wacht op een oplossing die niet bestaat. Als er een oplossing recht voor zijn neus zou zijn, zou hij hem niet kunnen zien. Ik weet niet wanneer zijn gehoor achteruit is gegaan. En hoewel hij kan zien, heb ik het gevoel dat hij al jarenlang blind is. Ik ken zijn levensverhaal niet, maar ik vermoed dat het een verhaal van slechte gewoontes en slechte beslissingen is.
Ik ben er zeker van dat in zijn verhaal ook veel slechte mensen en slechte situaties voorkomen. Maar op een bepaald moment moeten we de factoren, de mensen en de situaties die ons gevormd hebben, aan de kant zetten. Je concentreren op het verleden lost de problemen van vandaag niet op. Eens moeten we de verantwoordelijkheid voor ons eigen leven accepteren. Ik vermoed dat het met Dirk zo ver is gekomen door slechte gewoontes en verkeerde keuzes. Jarenlang, elke dag opnieuw. Tot hij het absolute dieptepunt bereikte. Zo gaat het altijd.
5
Het leren hoe je je moet bevrijden van slechte gewoontes begint met de erkenning dat we onze gevoelens zelf veroorzaken: ik ben de belangrijkste oorzaak van mijn problemen. Op het moment waarop ik dit simpele feit erken ben ik klaar om te beginnen met het proces van zelfverandering, dat uiteindelijk zal leiden tot de bevrijding van de factoren, waardoor ik geen bevredigend leven kan leiden. En als ik bevrijd ben van mijn slechte gewoontes zijn de mensen in mijn omgeving bevrijd van de persoon die ik vroeger was. Iedereen kan oppervlakkige veranderingen in zichzelf aanbrengen. Maar jezelf bevrijden van een zelfdestructieve gewoonte zoals roken of te veel eten, vereist een diepgaande, langdurige verandering. Een slechte gewoonte is als een ijsberg. Je kunt de gewoonte niet verslaan wanneer je hem benadert alsof hij niet groter is dan je aan de oppervlakte kunt zien. Franz Kafka zei : ‘Een boek moet de bijl zijn voor de bevroren zee in onszelf’. Elk boek of programma dat erop gericht is mensen te helpen bij hun pogingen slechte gewoontes te doorbreken moet de hele ijsberg laten zien, dus ook het deel onder het wateroppervlak. Je kunt je gewoonte niet in een dag afleren, maar als je het stap voor stap doet, kun je de gewoonte sneller afleren dan je voor mogelijk hield. Het vergt wel de nodige inspanning van je. Je kunt niet alles eten wat je wilt en tegelijkertijd afvallen, hoe vaak je het ook in talkshows hoort beweren. Maar je kunt afvallen en je kunt leren meer van gezonde voeding
inleiding : Het vaststellen van nieuwe prioriteiten
te genieten dan van de voedingsmiddelen die je nu eet.
ongezonde
Dirk heeft voor zichzelf een verbale kooi gebouwd. Zijn definitie van het probleem lijkt hem geen keus te laten; hij vermijdt verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf. Hij moet ontsnappen uit zijn kooi als hij de zegeningen wil genieten van dagelijkse maaltijden, warme douches, schone kleren, een bed, medische zorg, gezelschap en alle hulp die een hulpverlener hem geven kan (geld voor de bus naar Groningen, als hij daar inderdaad naartoe zou willen gaan). Maar Dirk is ervan overtuigd dat hij niet naar het opvangcentrum kan gaan, omdat hij dan misschien de rit naar Groningen zou mislopen. Zo lopen mensen in de val van de verbale kooien die ze zelf maken. In dit boek heb ik het over een aantal extreme gevallen, omdat ik die elke dag zie. Maar ik denk ook dat deze extreme gevallen het makkelijker maken de echte problemen en uitdagingen te onderkennen waar mensen die zich niet in zulke duidelijk levensbedreigende situaties bevinden, mee geconfronteerd worden. Dirk is zich niet bewust van de uitgebreide mechanismen die hij heeft geconstrueerd om de waarheid voor zichzelf te verbergen,
6
maar hij verbergt de waarheid niettemin. Om ons van slechte gewoontes te bevrijden moeten we ophouden de waarheid voor onszelf te verbergen. Mensen die te veel eten, rokers en mensen die voortdurend aan van alles en nog wat twijfelen hebben meer met mensen als Dirk gemeen dan je op het eerste gezicht zou denken. We doen allemaal ons uiterste best om het destructieve karakter van onze slechte gewoontes voor onszelf te verbergen. Maar al te vaak worden levens en families verwoest voor we ons bewust worden van de verbale kooien die ons gevangen houden in ons zelfdestructieve gedrag. Helpt professionele therapie echt? Kan het ertoe bijdragen dat mensen hun slechte gewoontes doorbreken voor de gewoonte hun leven verwoest? Het aantal uitvallers is verbazingwekkend: 45% van de cliënten die een professionele therapeut bezoeken stopt na twee of drie sessies met de therapie. Helpen programma’s echt? Miljoenen rokers zijn voor altijd gestopt zonder een behandelprogramma te volgen. Aan de andere kant, veel mensen die een programma om met roken op te houden volgen, zijn niet in staat om te stoppen, hoeveel programma’s ze ook proberen.
inleiding : De zes fases in het proces van zelfverandering
Onderzoek wijst uit dat voor iedere persoon die met roken stopt door een behandelprogramma te volgen, er twintig mensen zijn die uit zichzelf stoppen.
voormalige rokers hun onweerstaanbare trek in ‘iets’ vervangen door te veel te eten. Succes hangt af van de juiste informatie en van weten hoe je die moet gebruiken.
Welke conclusies moeten we uit dit alles trekken? Het lijkt me vrij duidelijk. Je hebt meer kans om jezelf van een slechte gewoonte te bevrijden door je eigen coach te zijn, door verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen programma.
Onderzoek heeft zes duidelijke fases aan het licht gebracht in het succesvolle proces van zelfverandering:
Het doel van dit boek is je de informatie en de strategie te geven die je nieuwe kracht geeft om jezelf van slechte gewoontes te bevrijden. Miljoenen mensen zijn erin geslaagd een slechte gewoonte te doorbreken, en jij kunt het ook!
De zes fases in het proces van zelfverandering Verandering is geen gebeurtenis, maar een proces. Verandering vindt plaats tijdens een reeks van fases en de meeste succesvolle zelfveranderingen mislukken minimaal één keer voor ze slagen. Alleen wilskracht is niet genoeg. Je dient de cyclus van verandering te begrijpen, anders loop je het risico dat je de ene slechte gewoonte door een andere vervangt, zoals zo vaak gebeurt als
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Verandering is geen gebeurtenis, maar een proces
Ontkenning Bewustzijn Voorbereiding Actie Handhaving Beëindiging
Voor de meeste mensen is het doorbreken van een slechte gewoonte geen pad dat hen rechtstreeks van de ene fase naar de andere leidt. Mensen die zichzelf met succes veranderen volgen gewoonlijk een pad dat meer weg heeft van een spiraal: ze bewegen zich voorwaarts, gaan terug naar een voorafgaande fase en gaan dan enkele malen door naar het volgende niveau van engagement voor ze de gewoonte voor eens en voor altijd doorbreken. Zo maar ineens stoppen met drugsgebruik werkt gewoonlijk niet. Als iemand niet klaar is om vooruit te gaan, heeft het geen zin hem/haar naar de actiefase te duwen. Hij/ zij zal zich dan een mislukkeling voelen als
7
fase
1:
De zes fases in het proces van zelfverandering
het de eerste keer fout loopt. Hij/zij zal waarschijnlijk nog meer verslaafd zijn dan op het moment waarop hij/zij besloot te stoppen. Als de persoon in kwestie zich schuldig voelt en zichzelf de mislukking kwalijk neemt, zal hij/zij het een volgende keer alleen maar moeilijker vinden om het nog een keer te proberen.
Wil je leren hoe je jouw gedrag kunt veranderen?
We hebben allemaal gevallen in onze naaste omgeving gezien. Velen van ons hebben de frustratie ervaren die gepaard gaat met pogingen om een slechte gewoonte af te leren. Zoals Mark Twain zei: ‘Stoppen met roken is makkelijk. Ik ben zelf al vele malen gestopt.’ Als dit bekend klinkt, dan is dit boek geschikt voor jou.
Kijk op: www.albertsonnevelt.nl
Wat je slechte gewoonte ook is, misschien heb je ook al vaak geprobeerd hem af te leren. Maar deze keer zal het anders zijn, omdat je begrijpt dat stoppen met roken een proces is, geen gebeurtenis. Je zult de benodigde kennis hebben plus het vertrouwen dat het dit keer wel zal lukken. Kun je werkelijk veranderen? Kun je jezelf werkelijk bevrijden van slechte gewoontes? Miljoenen mensen in de hele wereld zijn het levende bewijs van de stelling dat je het inderdaad kunt. Deze gids laat je zien hoe je het moet doen. Maar net zoals Alice moet je, om je doel te bereiken, weten waar je heen wilt gaan. Dit is voor veel mensen het moeilijkste deel. Ze zitten vast. Net als Dirk. Jezelf bevrijden van een slechte gewoonte begint met het wegnemen van de blindmakers.
8
fase 1 ‘Het is niet zo dat ze de oplossing niet zien. Ze zien het probleem niet.’ G.K. Chesterton
9
fase
Het wegnemen van de Blindmakers Op zijn 72e is Karel een chronische klager. Lang geleden heb ik geleerd dat ik geen krant hoef te kopen of naar de televisie hoef te kijken om te weten wat er mis is in de wereld: er zijn talloze mensen als Karel die me vertellen wat er mis is. Klagen, roddelen, kritiek leveren en negatief denken zijn enkele van de dodelijkste gewoontes.
Klagen is een van de meest destructieve gewoontes
Negativiteit vreet geleidelijk iemands gezondheid weg en vernietigt elke mogelijkheid om gelukkig te zijn. Als iemand in jouw omgeving een klager is en altijd kritiek heeft of als hij altijd negatief denkt, dan is jouw welzijn in gevaar.
Klagen over dingen waar je geen directe controle op hebt is een van de meest destructieve gewoontes. Ja, ik weet het, het is ook een van de meest voorkomende dingen die mensen doen. We klagen over het weer, we praten over de beroemdheid die het middelpunt is van het laatste schandaal, we geven de regering – iedere regering - de schuld van alles wat er verkeerd gaat. Klagen over dingen waarover we geen controle hebben is een heel effectieve manier om te vermijden dat we geconfronteerd worden met dingen die we eraan zouden kunnen doen. Door zijn hele leven te besteden aan klagen over dingen die hij toch niet kan veranderen, vermijdt Karel dat hij wordt geconfronteerd met zijn eigen negativiteit en verbitterdheid.
10
1:
Het wegnemen van de Blindmakers
Karel wil dat alle anderen veranderen. Hij geeft alle anderen de schuld van zijn problemen: zijn ouders, een voormalige zakenpartner, de regering, de plaatselijke economie. In zijn huidige toestand is hij niet in staat te begrijpen dat zijn misfortuin niets met al deze dingen te maken heeft, maar alles met zijn gewoonte anderen de schuld te geven van alles wat er in zijn leven verkeerd gaat. Karel heeft geen gewoonte die een duidelijk gezondheidsrisico met zich meebrengt. Hij rookt niet, drinkt niet, gebruikt geen drugs en eet niet te veel. Maar zijn gezondheid laat te wensen over, en hij maakt zich zorgen omdat hij wellicht een zware operatie moet ondergaan. Hoewel er geen bewijs is dat negatief denken de oorzaak van kanker of hartkwalen is, hebben onderzoekers bewijzen gevonden dat rancune, verbitterdheid en haat letterlijk mensen vermoordt. Karel vindt het niet nodig zijn eigen houding en gedrag te veranderen. Hij is een klassiek voorbeeld van iemand die niet in staat is de oorzaak van zijn ongelukkige leven te herkennen. Karel zit in de fase van ontkenning. Ontkenning is de eerste fase in de cyclus van zelfverandering. De overgrote meerderheid van de mensen waarvan de gezondheid, het geluk of de relaties worden bedreigd door een zelfdestructieve gewoonte, zitten maanden - zo niet jaren - in een fase waarin ze de ernst van het probleem ontkennen.
fase
Mensen in deze fase hebben dezelfde gemeenschappelijke eigenschappen: • •
•
Ze weigeren te erkennen dat ze een ernstig probleem hebben Ze verzetten zich tegen verandering en worden gewoonlijk agressief als ze met de noodzaak tot verandering worden geconfronteerd Ze hebben een algemeen gevoel van hopeloosheid, hoe druk hun leven aan de oppervlakte ook mag lijken
Veel mensen met zelfdestructieve gewoontes hebben ook vaak te kampen met gevoelens van pure wanhoop en ellende. Onderzoek wijst uit dat tot 50% van druggebruikers aan een vorm van depressie lijdt. Ellende houdt van gezelschap. We hebben de neiging relaties aan te gaan met mensen die ook onze slechte gewoonte hebben. Door regelmatig een bar te bezoeken kunnen mensen zich ervan overtuigen dat dit een normale manier is om na een stressvolle dag tot rust te komen, omdat zoveel anderen in de bar hetzelfde doen. Onderzoek toont aan dat het heel waarschijnlijk is dat mensen met een klinisch overgewicht minder gewicht verliezen als ze in gezelschap van andere mensen met een klinisch overgewicht zijn.
1:
Zelfdestructief gedrag
Zelfdestructief gedrag Veel mensen zijn zo koppig in hun onbewuste behoefte om hun slechte gewoontes te verdedigen dat ze zelfs hulp weigeren als hun leven ervan afhangt. In Changing For Good noemt James Prochaska een alarmerend experiment dat is uitgevoerd door een zoöloog, genaamd Calhoun. In plaats van witte muizen en ratten uit de omgeving bij zijn onderzoek te gebruiken, bestudeerde Calhoun witte muizen om inzicht te krijgen in de manier waarop zij de controle over hun eigen gedrag probeerden te houden. In een bepaald experiment gaf Calhoun de muizen een schakelaar waardoor ze konden kiezen uit gedempt licht, helder licht of geen licht in hun kooien. Toen ze hun eigen keus konden maken bleek dat de muizen het heldere licht en de duisternis vermeden: keer op keer gingen ze naar het gedempte licht. Gebleken is dat continu helder licht (en dus het ontbreken van een dag-nacht-cyclus) depressief maakt. Toen het gedempte licht door de onderzoeker werd uitgedraaid, renden de muizen naar de schakelaar en zetten hem af. Daarna kozen ze afwisselend het heldere licht of lieten de kooi donker.
11
Ellende houdt van gezelschap
fase
Mensen hebben gewoonlijk een onverwachte reactie nodig voor ze blindmakers kunnen wegnemen
In een ander experiment kregen de muizen de controle over een schakelaar die een tredmolen activeerde, hun enige bron van lichaamsbeweging. Muizen in een kooi moeten ongeveer acht uur per dag rondrennen om gezond te blijven. Zonder enige aanmoediging gingen de muizen naar de tredmolen en renden op verschillende tijden van de dag rond. Op het moment dat de onderzoeker de controle nam en de tredmolen alleen naar zijn wensen geactiveerd werd, zetten de muizen zetten hem onmiddellijk af, zelfs hoewel het eerste deel van het experiment duidelijk aangaf dat de muizen lichaamsbeweging wilden en ook nodig hadden. Prochaska noemt dit ‘dwaze vrijheid’. Muizen die in een laboratorium verblijven zijn te veel met hun omgeving vertrouwd om dit gedrag te vertonen. Prochaska wijst erop dat de wilde muizen controle over hun gedrag eisten, zelfs wanneer dit betekende dat dit ten koste ging van hun eigen gezondheid.
Behulpzame relaties Mensen in de ontkenningsfase hebben de controle over hun problemen verloren. Dit betekent dat ze de controle over hun leven hebben verloren. Zonder een behulpzame
12
1:
Behulpzame relaties
relatie zullen ze zelden doorgaan naar de volgende fase. Professionele hulpverleners, therapeuten en helpers hebben geleerd dat confrontatie iemand niet van fase 1 naar fase 2 helpt. Zeuren helpt niet. Iemand zijn eigen zin laten doen – ‘met hem meepraten’ om confrontatie te vermijden – versterkt alleen maar zijn ontkenning van het probleem, omdat hij dan denkt dat alles wat hij doet goed is. Mensen hebben gewoonlijk een onverwachte reactie nodig voor ze de blindmakers kunnen wegnemen. Dat is in de laatste 3.000 jaar niet veranderd, zoals het volgende verhaal illustreert. Koning David was een van de helden in het oude Israël. Hij was de leider van zijn land, een groot krijger, een succesvol musicus en een van de grootste dichters uit de oudheid. Toen hij nog een jonge herdersjongen was en de kudde van zijn vader hoedde, doodde hij een beer en een leeuw met zijn blote handen. Toen hij nog maar net een tiener was doodde hij Goliath op het slagveld. Op een avond stond de koning op uit zijn bed en ging het dak van zijn huis op. Hij zag een mooie vrouw die zich vlakbij hem aan het wassen was. Onmiddellijk stuurde hij zijn
fase
mannen om erachter te komen wie zij was. Haar naam was Bathsheba. Ze was de vrouw van een soldaat genaamd Uriah, een van de dapperste en meest loyale soldaten van Israël. Uriah was ver van huis, hij diende zijn land in een oorlog tegen een van Israëls grootste vijanden. David liet Bathsheba bij zich komen en sliep met haar. Ze werd zwanger.
1:
Behulpzame relaties
Nathan confronteerde David niet direct. In plaats daarvan vertelde hij de koning een verhaal over twee mannen die in dezelfde stad woonden. De ene man was rijk, de andere arm. De rijke man had veel kuddes en herders. De arme man had alleen maar een lam. De arme man hield van het lam alsof het zijn dochter was.
De koning wilde Uriah uit de weg hebben. Het Israëlische leger belegerde in die tijd een vijandelijke stad. David stuurde zijn legercommandant Joab een brief, waarin hij instructies gaf om Uriah uit de weg te ruimen. Hij zei Joab dat deze Uriah naar het front van de veldslag moest sturen, zich dan terug moest trekken met zijn overige soldaten, en Uriah alleen achter moest laten.
Op een avond had de rijke man een lam nodig voor een feestmaaltijd. In plaats van een lam uit een van zijn eigen kuddes op te offeren nam hij het lam van de arme man. Toen koning David dit hoorde, werd hij woedend – hij dacht dat Nathan hem een waar verhaal over twee mannen uit zijn koninkrijk vertelde.
Joab voerde de opdracht van de koning uit en Uriah werd op het slagveld gedood. David maakte Bathsheba tot zijn vrouw en zij schonk hem een zoon.
‘De man die dit deed zal zeker sterven’ , zei de koning. Toen zei Nathan tegen de koning: ‘U bent die man’.
Er gebeuren hier een heleboel dingen die erger zijn dan roken, te veel geld uitgeven, negatief denken en te veel eten: verraad en moord om er maar twee te noemen. En het begon met het voyeurisme van David, op zichzelf al een bedenkelijk iets. Hoe vertel je een koning dat hij bezig is een paar gevaarlijke gewoontes te ontwikkelen?
David luisterde naar het verhaal van Nathan en het opende zijn ogen. Waarom kunnen we niet beter luisteren? Waarom kunnen we de fouten in onszelf niet zien die anderen zo duidelijk wel zien? Het is niet moeilijk om te weten dat anderen in de ontkenningsfase zitten maar blijkbaar bijna onmogelijk toe te geven dat we zelf in deze fase zitten.
Als je denkt dat het moeilijk is om iemand in je eigen familie ertoe te bewegen de blindmakers weg te nemen, denk dan eens aan het enorme probleem van de profeet Nathan. Nathan wist wat zich afspeelde. Als profeet was het zijn werk om de koning te helpen diens ogen te openen.
In de taal van de moderne therapie had Nathan een behulpzame relatie met koning David. Hij confronteerde David, maar niet door middel van directe verbale agressie. Hij creëerde onzekerheid bij David door te reageren op een manier die David totaal niet verwachtte. Daardoor gingen de ogen van David open.
13
Waarom kunnen we de fouten in onszelf niet zien die anderen zo duidelijk wel zien?
fase
Onzekerheid belet ons nieuwe opties te zoeken. Nathan wist dat het onmogelijk is om iemand anders te veranderen, maar je kunt hem wel motiveren zichzelf te willen veranderen. Je rol als helper is de ander te steunen tijdens het proces van zelfverandering, niet om hem aan te vallen of af te wijzen. We kunnen niet allemaal zo wijs zijn als Nathan. Maar er is altijd een manier om iemand zó te helpen dat het diens ogen opent zonder over te gaan tot een agressieve confrontatie, die vaak alleen maar leidt tot onherstelbare schade bij alle betrokkenen. Als iemand in jouw directe omgeving in de ontkenningsfase zit kun je hem helpen door hem dit geschrift te laten lezen. Praat niet met hem mee, blijf in hem geloven en confronteer hem vooral niet openlijk. Je kunt hem het beste dit boek geven. Als hij het verhaal van Nathan en koning David leest, is hij misschien klaar om te zeggen: ‘Ik ben je man’. Als je je bewust wordt van de noodzaak jezelf te bevrijden van een slechte gewoonte, zit je al in fase 2.
14
1:
Behulpzame relaties
fase 2 ‘We zijn geen hulpeloze poppen – we gedragen ons niet toevallig zoals we doen’ Ernst G. Beier
15
fase
Bewustzijn – Als Je Weet Dat Je Een Probleem Hebt Mensen die in deze fase zitten weten dat ze een probleem hebben en willen het ook begrijpen, maar ze weten niet wat ze moeten doen of voelen zich niet in staat om te veranderen. Mensen in fase 2 voelen zich nog lang niet verplicht te veranderen. Veel mensen lopen in deze fase vast. Jarenlang houden ze zichzelf voor dat ze ‘op zekere dag’ gaan veranderen. Veel mensen blijven in deze fase zitten omdat ze bang zijn dat het niet lukt. Ze verbergen zich voor de waarheid door zichzelf wijs te maken dat ze wachten op het ‘perfecte programma’ om af te vallen, het perfecte programma om te stoppen met roken of de gunstigste tijd om op te houden met drinken. ‘Ik ga veranderen als de tijd rijp is’ , is een van de meest gehoorde uitspraken van mensen die in deze fase van de cyclus van zelfverandering zitten. Natuurlijk zal de tijd er nooit ‘rijp voor zijn’ , maar ze zijn er niet in geslaagd uit hun verbale kooi te ontsnappen. Sommige mensen in deze fase zijn nooit in staat zichzelf te verplichten te veranderen,
2:
Bewustzijn – Als Je Weet Dat Je Een Probleem Hebt
zelfs niet als hun leven ervan afhangt. We kennen allemaal de dagelijkse ervaringen en gevechten van gewone mensen die vastzitten in deze fase. Een familielid is onlangs gestorven na een lang gevecht met emfyseem. Hoewel hij sliep met een zuurstoftank naast zijn bed is hij nooit gestopt met roken. Hij ging minder roken, maar stopte nooit helemaal, zelfs niet terwijl hij wist dat het zijn dood zou worden. Een aantal jaren geleden hoorde ik over een vrouw in Rotterdam, die een tracheotomie had voor ze aan kanker stierf. Na haar tracheotomie kon ze niet langer door haar mond ademen, dus plaatste ze aangestoken sigaretten in haar keelholte en inhaleerde zo de rook.
Gevaarlijke signalen Mensen in fase 2 zijn nog gefocust op het probleem. Ze willen over zichzelf en over hun families praten; ze kunnen heel openhartig zijn als ze over hun probleem praten. Wat mensen in deze fase tegenhoudt is vaak de angst om te veranderen. Zelfs ‘goede verandering’ bedreigt onze veiligheid. Als we aan iets gewend zijn kan de gedachte het kwijt te raken ertoe leiden
16
Sommige mensen zijn niet in staat zichzelf te veranderen, zelfs niet als hun leven ervan afhangt
fase
dat we in paniek raken en niet verder gaan, hoeveel baat we ook bij de verandering hebben. Olga is een weduwe met drie tieners en één kind voor in de twintig. Ze ontmoette een man, Rene genaamd en werd hals over kop verliefd. Rene is gescheiden en is onlangs van een ander deel van het land naar Olga’s stad verhuisd. Hij is eind veertig, een bouwvakker die ogenschijnlijk gemakkelijk werk vindt, ook al heeft hij een drankprobleem. Enkele maanden nadat ik hen ontmoette verlieten Olga en Rene de stad. Toen Olga’s kinderen beseften dat hun moeder op pad was met een alcoholische zwerver, werden ze uiteraard gealarmeerd en deden een dringend beroep op hun moeder de relatie te beëindigen. Toen Olga weigerde Rene te verlaten vertelden haar kinderen aan familieleden dat ze bang waren dat hun moeder in een gevaarlijke relatie zat. Toen de hele familie Olga hiermee confronteerde deed ze wat elke ervaren hulpverlener had kunnen voorspellen: ze verliet de stad in haar auto en nam haar kleren en haar nieuwe vriend mee. Op een avond wandelde ik door de buurt toen Olga haar auto aan de kant zette en me vroeg of ze me kon spreken. Er volgde een droevig, maar niet ongewoon verhaal van een vrouw die verliefd was op de verkeerde man. Toen Olga en Rene in de stad terug waren, gebruikte Olga haar contacten om Rene aan een goede baan te helpen. Rene ging in een appartement wonen dat aan Olga toebehoorde. Het appartement staat vlak naast het huis waar Olga met haar kinderen woont. Olga vertelde me dat Rene huur betaalde en heel aardig tegen de kinderen is.
Maar Rene was begonnen Olga verbaal te mishandelen. Hij heeft haar niet lichamelijk mishandeld, maar op den duur werd de verbale mishandeling ondraaglijk. Olga is een OostEuropese en de kinderen zijn in Nederland geboren. Als Rene drinkt schreeuwt hij tegen Olga en zegt haar dat ze naar Polen terug moet gaan. Elke keer als Rene haar beledigt vraagt Olga hem waarom hij niet teruggaat naar waar hij vandaan komt. Olga is een klassiek voorbeeld van iemand in fase 2. Ze is zich bewust geworden van het probleem. Olga’s ‘slechte gewoonte’ is de lage dunk die ze van zichzelf heeft. Dit heeft haar tot dusver belet om zo’n gewelddadige relatie te beëindigen. Net zoals elke slechte gewoonte kan worden doorbroken kan een lage eigenwaarde worden veranderd in een gezond zelfbeeld. Maar daar is tijd voor nodig.
Gevaarlijke signalen
Als we aan iets gewend zijn kan de gedachte het kwijt te raken ertoe leiden dat we niet verder gaan
Olga realiseert zich dat de veiligheid van haar kinderen gevaar kan lopen. Tot nu toe heeft Rene nooit geweld gebruikt. Maar Olga ging beseffen dat ze met vuur speelt. Al is de relatie slecht, Olga wil Rene niet verliezen. ‘Ik hou van hem’ , zegt ze. ‘Kan hij niet zien hoeveel pijn hij me doet?’ Olga erkent dat haar leven wellicht in gevaar is. Rene heeft gezegd dat hij haar graag mee wil nemen naar een ander deel van het land. Olga voelt aan dat verhuizen naar een gebied waar ze geen enkele steun van relaties heeft, haar nog kwetsbaarder zal maken dan ze nu al is. ‘Het is niet onmogelijk dat hij me daar mee naartoe neemt en dan besluit me te vermoorden’ , zei ze.
17
2:
fase
Rene heeft Olga of de kinderen niet bedreigd, en Olga wil Rene niet vragen weg te gaan. Ze kan nog geen actie ondernemen, en dat is net het probleem van mensen in fase 2. In plaats van Rene te vertellen dat hij weg moet gaan, vraagt ze hem of hij uit eigen beweging weg wil gaan. Verder kan ze op dit moment niet gaan.
Loskomen Olga is bang het leven te verliezen waar ze aan gewend is geraakt, hoe onbevredigend of risicovol het ook is. Dag en nacht worstelt ze met haar probleem, maar dat is het enige dat ze tot nu toe gedaan heeft. Een van de grootste gevaren in deze fase is je zorgen maken om je probleem in plaats van er aan te werken. Dat doet Olga. Als je de mogelijkheid hebt iemand te helpen die in fase 2 van de cyclus zit, hou dan de volgende punten altijd in de gaten:
2:
Loskomen
beter, maar ze zijn vergeten wat ze weten. Maar al te vaak is een persoonlijke tragedie nodig voordat iemand in deze fase in staat is om verder te gaan. Olga weet wat ze moet doen. Toch kan ze het nu nog niet, hoewel ze actie moet ondernemen omdat het welzijn van haar gezin ervan afhangt. Dit is typerend voor mensen in fase 2 van de cyclus. Olga kwam niet naar me toe om advies te vragen. Ze kent alle redenen die ze moet kennen om de relatie te beëindigen, en ze begint te begrijpen dat zo lang ze niets doet, de situatie waarschijnlijk erger wordt vóór hij beter wordt. Olga is als een kettingroker die niet klaar is om te stoppen. Veel rokers zijn zich volledig bewust van de schade die ze aan hun gezondheid toebrengen. Jasper zegt herhaaldelijk dat hij wil stoppen, maar het niet kan. De waarheid is dat Jasper niet wil stoppen.
Mensen in deze fase hebben ondersteuning nodig, er moet naar hen geluisterd worden en ze moeten feedback krijgen Geef geen advies tenzij men jou erom vraagt Mensen in deze fase moeten gewoonlijk krachtig tot actie worden gedwongen, maar dat wil niet zeggen dat jij degene bent die hen daartoe moet aanzetten
Jasper kent de gezondheidsrisico’s waar rokers mee te maken hebben. Maar hij is niet bereid alle kleine genoegens op te geven die het roken hem geven: het aangename vooruitzicht dat hij heeft na een maaltijd als hij op het punt staat een sigaret op te steken; het bevredigende gevoel een sigaret tussen zijn vingers te houden; de nicotinestroom die direct naar zijn hersenen gaat elke keer als hij een trekje neemt; het veilige gevoel te weten dat hij nog een slof met zijn favoriete merk in de kast heeft staan.
Proberen iemand tot actie te dwingen zonder dat ze er klaar voor is, kan een grote vergissing zijn. Druk uitoefenen in dit stadium zal de weerstand tegen verandering alleen maar vergroten. Mensen die vastzitten in fase 2 weten echt wel
Het enige onderdeel van het roken dat Jasper op wil geven is het deel dat hem longkanker dreigt te geven. Hij zou willen dat hij op één of andere manier dat deel kan wegnemen en kan blijven genieten van alle kleine genoegens van het roken
•
• •
18
fase
Het is nooit te laat om je leven drastisch te veranderen
2:
Loskomen
die hem tot een verslaafde hebben gemaakt. Mensen als Jasper willen niet stoppen, hoe vaak ze ook zeggen dat ze het wel willen.
is dat ze er heel veel aan kunnen doen, maar niet vóór ze door de spelletjes heen kunnen kijken die ze met zichzelf spelen.
Jasper liegt niet als hij zegt dat hij wil stoppen. Hij denkt oprecht dat hij ermee op wil houden. Zijn probleem is dat hij de echte reden waarom hij rookt nooit heeft kunnen aanpakken. Zodra hij dat wel kan, zal hij verder kunnen gaan. Als hij kan toegeven dat hij geniet van veel kleine dingen die bij zijn gewoonte horen, zal hij in staat zijn z’n oude destructieve gewoontes te vervangen door gezondere nieuwe gewoontes.
Waarom spelen we deze spelletjes, zelfs als we weten dat onze gewoontes ons vernietigen? Ik denk dat het antwoord er ongeveer zo uitziet: Zodra we ontsnappen uit de kooi waarin we ons verborgen hebben gehouden, zullen we moeten toegeven dat we dit al veel eerder hadden kunnen doen.
Zolang hij zich voor de waarheid blijft verbergen – van de ware redenen waarom hij rookt - kan hij gemakkelijk zijn eigen verantwoordelijkheid afschuiven op een ‘macht die sterker is dan hijzelf’. Als een roker zegt: ‘Ik wil echt stoppen, maar ik kan het gewoon niet’ , bedoelt hij eigenlijk dat hij niet verantwoordelijk gesteld wil worden voor zijn slechte keuzes. Voor veel mensen is het een zekere troost te geloven dat ze het destructieve pad dat ze volgen, niet kunnen vermijden, hoewel ze heel goed weten waar het uiteindelijk heen leidt. Ze zitten opgesloten in een zelfvernietigend denkpatroon dat zegt: ‘Ik weet dat ik ten dode ben opgeschreven, maar wat kan ik er aan doen?’ Het antwoord
19
Dit is best iets om bang van te worden. Iemand die zich bevrijdt van een gewoonte die zijn leven jaren, soms tientallen jaren heeft beheerst, kan doodsbang zijn bij het vooruitzicht te moeten toegeven dat hij een groot deel van zijn leven heeft verknoeid omdat hij geen verantwoordelijkheid wilde nemen voor zijn eigen gedrag. Als je een hulprelatie met zo iemand hebt, of als je moedig genoeg bent om toe te geven dat jij die iemand bent, wees dan ook moedig genoeg om te zeggen: ‘Beter een deel van mijn leven verknoeid dan mijn hele leven.’ Het is nooit te laat om je leven drastisch te veranderen. Zodra je dat doet, zul je ontdekken dat uiteindelijk geen enkel deel van je leven verknoeid is – het duurde alleen wat langer vóór je je doel bereikt had.
fase
2:
Loskomen
Misschien ken je een vrouw die zichzelf dood drinkt, maar onbewust tegen zichzelf zegt dat het veel erger zou zijn zich van haar drinkgewoonte te bevrijden. Als ze zich bevrijd had, zou ze zich de rest van haar leven afvragen wat ze van haar leven gemaakt zou hebben als ze zich eerder had gerealiseerd dat ze betere keuzes had kunnen maken.
Wil je weten welk stresstype je bent?
Dat is het gevaar als je je op het verleden focust. Als alles wat je kunt zien achter je ligt, kun je niet begrijpen dat zich nieuwe kansen aandienen zodra je besluit een andere richting in te slaan.
http://albertsonnevelt.nl/welkstresstype-ben-ik/
Het gaat erom dat je je gedachten kunt verschuiven van het verleden naar het heden. Dan kun je van fase 2 doorgaan naar fase 3. Je kunt niet besluiten te veranderen zolang je je nog op het verleden focust. Zodra je besluit te veranderen, zit je aan het eind van fase 2. De volgende stap in de cyclus van je bevrijding van een slechte gewoonte is de voorbereidingsfase.
20
fase 3 ‘Kijk recht vooruit en richt je ogen op wat voor je ligt’ Onbekend
21
fase
Het Plannen Van Je Persoonlijke D-Day We leven in een wereld die gewend is geraakt aan reclamespots van 30 seconden die directe oplossingen aanbieden. Maar we moeten niet verbaasd zijn als blijkt dat de directe oplossingen niet werken: er zijn geen toverstafjes, geen eenvoudige oplossingen op het pad naar diepgaande en blijvende verandering. In deze fase werk je aan het vaststellen van de prioriteit nr. 1. Je kunt niet doorgaan naar fase 4 zolang je bevrijding van je slechte gewoonte niet je hoogste prioriteit geworden is. Je leven zal in de richting van je meest overheersende gedachten gaan. Als je focust op het verleden, wordt je door je gedachten tegengehouden omdat je bepaalde gebeurtenissen steeds weer opnieuw zult moeten beleven. Onszelf de schuld geven van dingen die in het verleden verkeerd zijn gegaan is de meest zelfdestructieve gewoonte die er bestaat. Voor onze families en vrienden is het niet moeilijk om te zien wanneer een gewoonte als drinken, te veel eten of te veel geld uitgeven ons leven verwoest. Maar het is niet altijd even makkelijk, zelfs niet voor de mensen die het dichtst bij ons staan, om te weten wanneer gevoelens van schuld en zelfverwijt onze kansen op geluk vernietigen. De oplossing is verantwoordelijkheid nemen voor jezelf. De oplossing is beseffen dat je kunt besluiten het heft in je leven in eigen hand te nemen. Er is een scène in The Lion King, een animatiefilm van Disney, die dit op een grappige en krachtige manier illustreert. Vanaf het moment waarop Simba uit Pride Rock wegliep heeft hij de waarheid voor zichzelf verborgen gehouden. Hij heeft allerlei soorten verbale kooien voor zichzelf gebouwd: Hij zegt: ‘Hakuna Matata’ , Geen zorgen.
3:
Het Plannen Van Je Persoonlijke D-Day
Maar hij is niet gelukkig en zit voortdurend te piekeren. Hij geeft zichzelf de schuld van de dood van zijn vader. Simba is voorbestemd om koning van de Pride Lands te worden, maar gevoelens van schuld en zelfverwijt beletten hem actie te ondernemen. Rafiki, de wijze, oude aap en hogepriester van Simba’s toekomstige koninkrijk, spoort Simba op en probeert hem De oplossing is tot rust te brengen. Om de boodschap over te brengen slaat Rafiki Simba op zijn hoofd beseffen dat je kunt met zijn staf. ‘Waarom deed je dat?’ vraagt besluiten het heft in Simba, terwijl hij over de zere plek op zijn hoofd wrijft. ‘Dat maakt niet uit’ , antwoordt je leven in eigen hand Rafiki. ‘Dat was in het verleden.’
te nemen
Simba moest gedwongen worden om in actie te komen, en de staf van Rafiki bleek een effectief werktuig te zijn. Natuurlijk, als je een hulprelatie hebt met iemand die gevangen zit in een kooi van schuld en zelfverwijt, moet je hem nooit met je staf op zijn hoofd slaan. Die techniek doet wonderen in animatiefilms, maar in het echte leven zal het de hulprelatie vernietigen. Dus hoe dwing je iemand tot actie als hij vastzit aan dezelfde slechte gewoontes die Simba’s leven dreigden te verwoesten? Hier is een idee: Maak popcorn, ga rustig zitten en nodig hem uit samen met jou naar The Lion King te kijken. Als de persoon in fase 1 of fase 2 zit, zal de film op hem zeker het effect van een klap op het hoofd hebben. De film zou zelfs aanleiding voor hem kunnen zijn actie te ondernemen en de cyclus van zelfverandering te versnellen.
22
fase
3:
Bereid je voor op een totaal andere manier van leven
Zodra je besloten hebt te veranderen, is het tijd om je ‘Beslissingsdag’ te plannen. Stel een datum vast en maak je voornemen om actie te ondernemen bekend. ‘Op de eerste dag van de maand stop ik met roken.’ Zet dit voornemen op papier.
van je levensstijl doe je niet in een dag. Een dergelijke verandering vindt dag voor dag plaats en begint als je je op de oplossing focust en niet op het probleem. Het proces van een totale verandering van je levensstijl begint als je meer aan het heden denkt dan aan het verleden.
Een van de sleutels tot een succesvolle zelfverandering is het ontwerpen van je eigen plan. Het kritieke element in ieder programma is het vertrouwen van degene die er gebruik van maakt. Als je denkt dat het programma zal werken, heb je een grotere kans dat het ook lukt. De beste manier om dat te doen is je eigen plan maken.
Wees niet verbaasd als je er niet 100% zeker van bent dat je klaar bent om in deze fase je gewoonte te doorbreken. Het gaat niet om het cold turkey-stoppen, niemand vraagt je om het vandaag te doen. Jezelf dwingen te stoppen voor je mentaal en emotioneel bereid bent om te veranderen, heeft gewoonlijk een averechts effect. Cold turkey-stoppen werkt vrijwel nooit in deze fase. In deze fase ontwikkel je je vaste wil om te stoppen.
De sleutel tot het jezelf bevrijden van slechte gewoontes is het veranderen van je levensstijl
Bereid je voor op een totaal andere manier van leven In deze fase is het opnieuw evalueren van je leven de sleutel tot succes. De grootste motivatie is een beeld van hoe je leven er uit zal zien nadat je met je slechte gewoonte gebroken hebt. Voorbereid zijn op de verandering betekent dat je doelstellingen voor jezelf moet formuleren. Dit kun je het beste doen door een persoonlijke missieverklaring op papier te zetten. Maak een lijst van de voordelen van de verandering. Hoe kan elk van deze voordelen je helpen om de doelen in je leven te bereiken? De sleutel tot het jezelf bevrijden van slechte gewoontes is het veranderen van je levensstijl. Een volledige verandering
23
De beste manier om jezelf te bevrijden van welke slechte gewoonte dan ook is je oude gedrag vervangen door een meer actieve levensstijl. Een door jezelf opgelegde verplichting om een trainingsprogramma te volgen is een van de sleutels tot het doorbreken van een slechte gewoonte. Ik begon te roken toen ik 13 jaar was. Voor die tijd had ik nooit een trekje van een sigaret genomen. Toen ik het punt bereikte waarop ik twee pakjes per dag nodig had, begon ik me zorgen te maken over mijn gezondheid. Evenals veel rokers besteedde ik vijf jaar aan het roken en weer vijf jaar aan pogingen om ervan af te komen. Ik ging een tijdje over op een pijp in de hoop dat de moeite die je moet doen om een pijp te stoppen en schoon te maken een reden zou zijn om minder te roken. Maar ik ging niet veel minder roken en uiteindelijk ging ik weer terug naar de sigaret.
fase
Ik realiseerde me dat ik een plan nodig had. Ik had gemerkt dat veel voormalige rokers het roken hadden vervangen door het eten van junk food. Ze werden een flink stuk zwaarder, waardoor ik me afvroeg of de remedie niet erger was dan de kwaal. Ik wilde niet in dezelfde val lopen, en dus nam ik me voor mijn hevige verlangen om iets in mijn mond te hebben te bevredigen met suikervrije kauwgom. In die tijd gaf ik les, en gebruikte ik nog een schoolbord in de klas. Toen ik probeerde met roken te stoppen, merkte ik dat ik soms een krijtje tussen mijn vingers hield alsof het een sigaret was. Eén keer stopte ik zelfs bijna een krijtje in mijn mond! Ik weet zeker dat dit grappig op de studenten overgekomen moet zijn, maar dat kon me weinig schelen. Ze wisten dat ik probeerde met roken te stoppen, en hun aanmoediging en hun steun speelden een grote rol in mijn succes. Mijn voornemen om me te bevrijden van nicotine hield o.m. in dat ik een trainingsprogramma ging volgen. Ik bedacht dat als ik mijn lichaam genoeg had gestraft, het me toe zou schreeuwen dat ik er beter voor moest zorgen. Sommige van mijn vrienden speelden in een plaatselijk voetbalelftal in een regionale competitie. Ik was in die tijd 23 jaar, mijn vrienden hadden ongeveer dezelfde leeftijd als ik. Ik zei hen dat ik graag mee wilde spelen en ze nodigden me uit voor een oefenwedstrijd. Als tiener was ik een behoorlijk goede sporter, maar ik had een hele tijd niet meer in competitieverband gespeeld. De eerste keer speelde ik ongeveer 10 minuten, en toen was het voorbij. Ik zei tegen mezelf dat ik mijn lichaam niet zó veel hoefde te straffen. Maar de spelers wilden niet dat ik ermee ophield.
24
3:
Bereid je voor op een totaal andere manier van leven
fase
Ik hield me niet aan de datum die ik had vastgesteld om met mijn gewoonte te breken. Nadat ik die datum had gekozen viel ik nog een maand lang regelmatig terug, voor ik definitief stopte. In die tijd pikte ik af en toe een sigaret van iemand – nooit meer dan één sigaret per dag. Ik besefte het niet, maar toen ik mijn streefdatum vaststelde, zat ik nog in fase 2. Ik was me bewust van de schade die het roken aan mijn lichaam en mijn relaties toebracht, maar ik had mezelf nog niet de serieuze verplichting opgelegd om te veranderen. Mijn regelmatig terugvallen leerde me dat het doorbreken van mijn gewoonte meer tijd kostte dan ik dacht. Ik begon met mijn echte voorbereiding een dag na mijn streefdatum, de eerste keer dat ik terugviel. De maand na mijn streefdatum - waarin ik regelmatig terugviel - werd mijn fase 3: dit was de voorbereidingstijd die ik mezelf toestond om te slagen. Inderdaad, niet de beste manier, maar het werkte! Het belangrijkste onderdeel van mijn voorbereiding was het feit dat ik mezelf verplichtte een meer actief leven te gaan leiden. Mijn vrienden wilden niet dat ik het opgaf. Ik bleef met hen sporten. Toen realiseerde ik het me niet, maar nu begrijp ik dat mijn behoefte aan vriendschap zowel een grote motivatie als een beloning waren
– mijn motivatie om gezonder te gaan leven en een beloning voor mijn vrienden voor hun ondersteuning. Dr. Kenneth Cooper, de vader van de aerobicbeweging, heeft ooit gezegd dat maximale voordelen voor je gezondheid worden verkregen door drie maal per week deel te nemen aan alle activiteiten die je hartslag minimaal 30 minuten verhogen. Dertig minuten aerobicactiviteit is voldoende om endorfines vrij te maken in de hersenen. Endorfines zijn chemische substanties die door het lichaam worden geproduceerd en veel krachtiger zijn dan morfine. Endorfines zijn verantwoordelijk voor het gevoel van vrede, welzijn en opgewektheid die gewoonlijk worden ervaren door mensen die regelmatig lichaamsbeweging nemen. Als je jezelf verplicht om slechts 90 minuten per week lichaamsbeweging te nemen, zul je gelukkiger zijn en het zal je helpen je zelfdestructieve gewoontes te vervangen door gezonde nieuwe gewoontes. Het hoeft geen basketbal in competitieverband te zijn. Een stevige wandeling, zwemmen of een bewegingscursus zullen je veel goed doen. Elke duurzame verandering kost tijd, energie en geld. Maar als je doorzet wordt dit alles duizendmaal vergoed.
25
3:
Bereid je voor op een totaal andere manier van leven
fase
3:
Bereid je voor op een totaal andere manier van leven
Lichaamsbeweging kan je natuurlijk niet behoeden voor alle verleidingen om in je oude gewoonte terug te vallen. Je hebt een plan nodig dat 7 dagen per week, 24 uur per dag werkt. Het beste alternatief voor zelfdestructieve gewoontes is actieve afleiding. Bezig blijven – je geest verre houden van de verleiding om te drinken, te roken of te veel te eten – dat is de strategie die alle mensen die zichzelf met succes hebben veranderd, volgen. Lichaamsbeweging is de meest gezonde vervanging van slechte gewoontes, maar het is niet het enige vervangingsmiddel dat resultaat oplevert.
Iedere week gratis nieuwe tips en adviezen voor een gezonde levensstijl:
Jij bent de enige die kan weten wat voor jou het meest effectief is. Alles wat je actief houdt en je geest afleidt van je hevige verlangen naar een borrel, een stuk cake of van een tomeloze koopwoede, is goed voor je. Het moet iets zijn waar je plezier aan beleeft. Je favoriete spelletje spelen, een boek lezen, naar muziek luisteren, het huis schoonmaken of je huis opnieuw inrichten, al deze dingen zullen je goed doen.
www.albertsonnevelt.nl
26
fase
Pas op voor uitstel
•
•
•
Pas op voor uitstel
Dan stop
Het grootste gevaar in deze fase is uitstel. Probeer de volgende strategieën bij het eerste teken dat je probeert je plannen uit te stellen: •
3:
ik echt!
Weeg de voordelen van handelen af tegen de gevolgen van uitstel Stel jezelf haalbare doelen. Je kunt wel proberen de credit card in een maand helemaal af te lossen, maar dat is tot mislukken gedoemd. Maar als je je vast voorneemt het in zes maanden of een jaar te doen, vergroot je de kans op succes aanzienlijk Begin! Doe iets! Schrijf je in voor een cursus lichaamsbeweging of ga een eind fietsen Actief zijn is het beste tegengif tegen je plannen uitstellen Wees niet teleurgesteld in jezelf als het niet steeds perfect gaat. Het gaat niet om perfectie – het gaat om stap voor stap vooruit te gaan
1 5 6 7 8 12 13 14 15 19 20 21 22 26 27 28 29
Jezelf kennen is de sleutel tot een succesvolle planning. Wat zijn de echte redenen van je gewoonte? Wat zijn de echte redenen waarom je je voornemens wilt uitstellen? In deze fase is de angst om te falen je grootste vijand. Dat is normaal. Maak er geen probleem van. Stel gewoon een datum vast en hou je er aan. Stel een datum vast die niet te ver van het heden ligt – twee weken na vandaag, niet twee maanden na vandaag. Als je jezelf te veel tijd geeft, is de kans dat je het gaat uitstellen veel groter.
27
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
fase 4 ‘Verandering heeft te maken met het herkennen van de waarde van opties en met het feit ervaren dat we volledig verantwoordelijk zijn voor onze keuzes’. Ernst G. Beier
28
fase
Ga het Probleem te Lijf In deze fase ga je voorgoed aan de gang. Maar vergeet nooit dat actie niet de eerste of de laatste stap is in een verandering. Dit is niet de enige fase waarin belangrijke veranderingen plaatsvinden. Om zo ver te komen, moest je tijdens het overstappen van de ene fase naar de andere je bewustzijn veranderen, je emoties en je zelfbeeld. In deze fase is het doel je manier van denken te veranderen. Dit doe je door: • • •
Leren ontspannen wanneer de verleidingen sterk zijn Beginnen met een lichaamsbewegingsprogramma Effectieve ‘counter-technieken’ leren: gedachten en handelingen die voorkomen dat je in je oude patronen terugvalt
Hoe weersta je de dagelijkse verleidingen? Countering (het ondernemen van activiteiten die je aandacht van je slechte gewoonte afleiden) is een van de meest effectieve technieken in de cyclus van zelfverandering. Het is makkelijker de nieuwe gedragsvorm te ontwikkelen dan de oude kwijt te raken.
4:
Ga het Probleem te Lijf
Te veel moeite doen om een gewoonte te doorbreken is gewoonlijk een recept voor mislukking. Zolang je focust op pogingen de oude gewoonte te doorbreken, ben je als een soldaat die vecht met een hand op zijn rug gebonden. Je focussen op je nieuwe gedragsvorm is als het losmaken van de hand die achter je rug is vastgebonden. Plotseling heb je meer kracht om de verandering die je nastreeft te realiseren. Mensen die slechte gewoontes doorbreken ervaren in de beginfases vaak frustraties als ze uit alle macht proberen het oude gedrag af te leren. In feite is het zo dat het succes komt als je ophoudt met proberen. Door te focussen op je nieuwe levensstijl stop je met je pogingen de oude gewoonte te doorbreken. Bijna zonder dat je je bewust bent van wat er gebeurt, stap je naar de volgende fase over als je nieuwe gedragsvorm de oude vervangt. Als je een goede voorbereiding hebt gehad, zou je heel snel de actiefase moeten kunnen doorlopen. Als je het juiste fundament hebt gelegd, zal de overgang van fase 4 naar fase 5 heel soepel verlopen. Je hebt een strategie nodig om te kunnen omgaan met de verleidingen die in deze fase dagelijks op je afkomen. Een van de geheimen voor succes is actief blijven.
29
Het is makkelijker de nieuwe gedragsvorm te ontwikkelen dan de oude kwijt te raken
fase
Ons lichaam is ontworpen voor activiteit. In vroegere tijden leefden jagers op een dieet van rode vleessoorten die veel slechte cholesterol en triglyceriden bevatten, twee van de belangrijkste oorzaken van hoge bloeddruk en hartkwalen. Toch hebben antropologen ontdekt dat de leden van oude jagersstammen niet aan deze kwalen leden, omdat ze zo’n actief leven leidden.
Lichaamsbeweging heeft een cruciale rol bij de totale verandering van je levensstijl
De drang die we voelen als we een sigaret opsteken, onszelf een borrel inschenken, een extra stuk cake pakken of naar het winkelcentrum rijden is vaak een fysieke stimulans van een heel andere aard. We denken dat ons lichaam ons vertelt dat we moeten terugslaan en ontspannen moeten gaan zitten met een doos donuts, terwijl ons lichaam ons in werkelijkheid vertelt dat we moeten bewegen.
Je zou nu overtuigd moeten zijn van de cruciale rol van lichaamsbeweging bij de totale verandering van je levensstijl. Maar je kunt niet altijd lichaamsoefeningen doen of een eind gaan wandelen. Dus hoe weersta je verleiding als je geen lichaamsbeweging kunt nemen? Het antwoord is RSD: Relaxen, Strekken en Diep ademhalen Of: OUD – Ontspannen, Uitrekken, Diep ademhalen. Relaxen (Ontspannen): Rokers die zeggen dat ze roken om te relaxen houden zichzelf voor de gek. Onderzoek toont onomstotelijk aan dat nicotine en andere chemicaliën in tabak hersencellen stimuleren.
30
4:
Beloon jezelf
Roken leidt tot het tegendeel van ontspanning – nicotine is een stimulator. Als je aandrang voelt om naar je oude gewoonte terug te gaan, doe dan iets dat echt ontspannend is. Denk aan een mooie dag aan het strand. Stel je voor dat in het water drijft met de zon op je gezicht. Dit kun je in een paar seconden doen. Het werkt elke keer. Strekken (Uitrekken): Dit is een geweldige techniek om op kantoor te gebruiken. Ik heb het niet over je elke dag 20 minuten uitrekken (hoewel je het minimaal elke dag 10-15 minuten zou moeten doen). Elke keer als je de verleiding voelt opkomen, vecht er dan tegen door je een paar seconden uit te rekken. Doe je dit een minuut lang, dan is de verleiding geweken. Diep ademhalen: Dit doe je zoals je het ook bij de dokter doet. Adem in en adem uit. Deze techniek werkt altijd. Probeer het nu meteen, dan zie je wat ik bedoel. Door in de maat van het natuurlijke ritme van je lichaam te blijven, herinneren deze drie countertechnieken je eraan dat je die chocolaatjes eigenlijk helemaal niet wilt.
Beloon jezelf Het is belangrijk dat je jezelf in deze fase beloont. Maak contracten die je belonen als je jouw deel van de overeenkomst bent nagekomen. Schrijf de voorwaarden op. Iedere advocaat weet dat een contract meer bindend is als het op papier staat.
fase
4:
Beloon jezelf
In je contract zou je kunnen vermelden: •
• •
‘Voor elk pond dat ik afval, stort ik € ……… (jij kiest het bedrag) op een spaarrekening’ (rekening om te winkelen, rekening om een weekendje weg te gaan, enzovoort) ‘Ik zal voor elke 30 minuten dat ik lichaamsoefeningen doe € ……. op mijn winkelrekening storten’ ‘Voor elk pond dat ik afval doneer ik € ……… aan een goed doel’
Wekelijks komen er nieuwe oefeningen bij:
Gebruik je verbeelding. Waarvan je je ook probeert te bevrijden, jezelf belonen is een krachtige stimulator.
www.albertsonnevelt.nl
Als je besluit een donatie aan een liefdadig doel te geven, zal je beloning enorm zijn. Het verliezen van onnodig gewicht en geld doneren aan een liefdadigheidsorganisatie die hongerige kinderen te eten geeft zal je alle motivatie geven die je nodig hebt om je doel te bereiken.
31
fase 5 ‘Het is onmogelijk een afzonderlijk deel van gedrag te veranderen als het om een heel belangrijk deel en om een blijvende verandering gaat. We moeten het patroon veranderen waarvan het deel uitmaakt’. Ernst G. Beier
32
fase
De Slag Winnen In deze fase is het doel je slechte gewoonte door een nieuwe manier van leven te vervangen. Professionele therapeuten noemen deze fase handhaving.
In deze fase moet je vechten om een terugval te voorkomen
Countering, de techniek die we in fase 4 bespraken, is de eerste stap in dit proces. Het bevorderen van nieuwe gewoontes is cruciaal voor je succes. Als je alleen de oude gewoonte wegneemt veroordeel je jezelf tot een levenslang gevecht om de drang terug te gaan, te bestrijden. Mensen die in deze fase vastlopen zouden maar al te graag naar hun oude levensstijl terug willen als de wetenschap plotseling op de proppen kwam met nieuw bewijs dat hun gewoontes ongevaarlijk waren. Als er veilige sigaretten werden uitgevonden die het verlangen van een roker naar tabak enigszins zouden bevredigen zonder kanker, emfyseem en hartkwalen te veroorzaken, zouden voormalige rokers die deze fase nooit voorbij waren gekomen, ze met vrachtwagens vol kopen. In deze fase moet je vechten om een terugval te voorkomen. Zoals ik in de laatste paragraaf al heb gezegd, ik was niet klaar om met roken te stoppen toen ik mijn streefdatum had bereikt. Ik dacht dat ik
33
5:
De Slag Winnen
gewoon door mijn wilskracht kon stoppen. Ik had het mis. Mijn vergissing was geen aanleiding om het op te geven, zoals vaak gebeurt bij mensen die erachter komen dat wilskracht alleen niet genoeg is. Nu begrijp ik dat ik twee dingen goed heb gedaan en dat die de sleutel tot mijn succes waren. Ten eerste doorliep ik een echte voorbereidingsfase van ongeveer een maand. Ten tweede, ik verweet mezelf niet dat ik terugviel en gaf mezelf er ook niet de schuld van. Onderzoek heeft uitgewezen dat deze twee dingen cruciaal zijn bij het doorbreken van welke slechte gewoonte dan ook. In die tijd wist ik niet dat deze technieken wetenschappelijk verantwoord waren. Ik gebruikte ze gewoon als onderdeel van het proces van vallen en opstaan en mijn gezond verstand zei me dat dit de juiste manier was om mijn probleem te lijf te gaan. In die maand viel ik regelmatig terug. Eigenlijk was het geen terugval. Ik zat nog in de voorbereidingsfase, ik probeerde nog de verplichting die ik mezelf had opgelegd om te stoppen kracht bij te zetten. Toch waren er heel wat misstappen. Bijna elke dag. Uiteindelijk kocht ik een pakje sigaretten, rookte er een op en gooide uit walging de rest van het pakje weg.
fase
Herhaaldelijk terugvallen leert je dat echte verandering meer tijd, moeite en geld kost dan je ooit gedacht hebt. Mijn misstappen leerden me dat ik mijn aan mezelf opgelegde verplichting om me voor te bereiden op het leiden van een heel ander leven, meer serieus moest nemen. Een van de belangrijkste dingen die ik in deze periode deed was het trouw blijven aan de afspraken die ik maakte met mijn vrienden. Jezelf belonen en trouw blijven aan je afspraken, helpt je gefocust te blijven op je doel: het veranderen van je manier van leven. Door dit te doen, begon ik meer na te denken over het in vorm komen door middel van sport en minder over het feit dat ik met roken wilde stoppen. Na mijn misstappen begon ik nog iets anders te begrijpen. Bij elke misstap walgde ik van mezelf. Maar ik voelde me niet schuldig en ik strafte mezelf niet omdat ik niet sterk genoeg was om me aan mijn woord te houden. Daar zit een wereld van verschil in. Ik walgde van mezelf omdat ik toeliet dat de slechte gewoonte me beheerste. Elke dag waarop ik het nog bijna volle pakje sigaretten weggooide, bewees ik voor mezelf dat ik de gewoonte kon beheersen. In plaats van me schuldig te voelen, voelde ik me vrij en sterk elke keer dat ik er zelf voor koos de negentien sigaretten weg te gooien die nog in het pakje zaten dat ik zojuist had gekocht. Als ik daarvoor kon kiezen, kon ik er ook voor kiezen het pakje helemaal niet te kopen.
34
5:
De Slag Winnen
Vereisen sommige slechte gewoontes een leven lang aandacht? Zelfs de deskundigen denken hier heel verschillend over. Anonieme Alcoholisten leert haar leden dat deze fase voortduurt zo lang ze leven. Ik denk dat het mogelijk is jezelf voor altijd van slechte gewoontes te bevrijden. Ik geloof dit omdat ik het zelf gedaan heb, en miljoenen anderen hebben het ook gedaan. Eén ding staat vast: programma’s die eenvoudige en snelle oplossingen beloven mislukken omdat ze voorbijgaan aan fase 5. Mensen die een dieet volgen en meer in gewicht toenemen dan ze verliezen door de laatste rage te volgen, zijn slachtoffer van programma’s die voorbijgaan aan de noodzaak je totale manier van leven te veranderen. Uiteindelijk zijn ze uiteraard slachtoffer van hun eigen ‘wishful thinking’. Zij leren op een moeilijke manier dat duurzame verandering zonder serieuze pogingen van henzelf onmogelijk is. Mensen in fase 5 hebben hun manier van leven nog niet veranderd. Ze werken nog aan de verandering. Voor sommige mensen kan het gevecht inderdaad hun leven lang doorgaan, anderen doorlopen deze fase vrij snel en bevrijden zich voor altijd van hun probleem.
fase
Waardoor vallen mensen terug? Onderzoekers hebben drie hoofdoorzaken van terugval geïdentificeerd: 1. Te veel zelfvertrouwen: De voormalige alcoholist die zegt: ‘Ik kan één borrel best hebben.’ zit duidelijk in fase 5. Iedereen die bij AA zit weet dat een teveel aan zelfvertrouwen de belangrijkste oorzaak van terugval onder de leden is. 2. Dagelijkse verleiding: Een man die vecht tegen zijn verslaving aan pornografie kan niet een bioscoop binnenlopen waar een pornofilm draait, en dan God de kracht vragen om niet naar het scherm te kijken. Mensen in fase 4 voelen nog veel verleiding. Succes hangt af van de mate waarin je erin slaagt de dagelijkse verleidingen uit je leven te verbannen. Natuurlijk kun je niet elke verleiding uit je leven bannen. Daarom is het zo belangrijk dat je je de countertechnieken eigen maakt, die in fase 4 zijn beschreven. 3. Schuld en zelfverwijt: Tegen jezelf zeggen dat je niet sterk genoeg bent om de gewoonte te doorbreken kan aanleiding voor een terugval zijn. Het is een onderdeel van de verbale kooi die mensen bouwen om de verantwoordelijkheid voor hun keuzes te ontlopen. Diepgaande verandering heeft direct te maken met een nieuwe manier van leven. Onderzoek toont aan dat een dieet succesvol is als het wordt gecombineerd met het eten van gezondere voeding en met lichaamsbeweging. De meesten van ons hebben geen wetenschappelijke bevindingen nodig om dit in te zien. Elke dag zien we bewijzen in ons eigen leven en in dat van mensen in onze omgeving.
5:
Waardoor vallen mensen terug?
Gewoonlijk is te veel eten niet het eerste teken van gevaar voor iemand die een dieet volgt, maar het afzwakken van de aan jezelf opgelegde verplichting een nieuwe levensstijl aan te hangen. Een stevige dame die graag haar overgewicht kwijt wil raken, stopt na enige tijd met het volgen van haar bewegingscursus. Als ze voor de TV zit in plaats van bewegingsoefeningen te doen, is het niet ondenkbaar dat ze zichzelf op een grote schaal ijs trakteert. In de meeste sportscholen en fitnesscentra staan spiegels tegen de muren. Als ze weer naar de sportschool gaat, wordt ze herinnerd aan de noodzaak om te blijven werken aan een meer gezonde levensstijl. Maar als ze helemaal niet meer naar de sportschool gaat, kan een zwak moment makkelijk uitgroeien tot een algehele terugval.
Jezelf belonen en trouw blijven aan je afspraken, helpt je je leven te veranderen
Sociale druk is in fase 4 nog steeds gevaarlijk. Voormalige rokers moeten zoveel mogelijk wegblijven uit een omgeving waar mensen roken, en mensen die een dieet volgen moeten zich niet vertonen in een omgeving waar (te veel) gegeten wordt. Daarom zijn vrije dagen en vakanties de moeilijkste periode om met een dieet te beginnen. Het bepalen van een streefdatum die samenvalt met de Kersttijd is te gek voor woorden. Het is veel verstandiger om na Nieuwjaar met je dieet te beginnen. Voornemens die met Nieuwjaar worden gemaakt mislukken niet omdat ze met Nieuwjaar worden gemaakt; ze mislukken omdat mensen erin springen zonder de voorafgaande fases te hebben doorlopen. Ik heb van mijn eigen ervaring geleerd
35
fase
5:
Waardoor vallen mensen terug?
dat je niet met succes doorgaat naar de actiefase als je niet eerst de voorbereidingsfase succesvol hebt doorlopen. De meeste mensen maken met Nieuwjaar goede voornemens nadat ze op 1 januari met een kater wakker zijn geworden – of met vijf extra pond ter hoogte van hun middenrif. Ze hebben zich niet voldoende voorbereid en daarom is de kans op succes minimaal. Geen wonder dat zoveel mensen vóór eind januari al terugvallen in hun vroegere gedrag.
Nieuwe gewoontes moet je zelf aanleren, maar dat hoef je niet alleen te doen:
Als je terugvalt, leer er dan van en ga door. Dit is een onderdeel van de spiraal waar mensen doorheen moeten voor ze de cyclus voorgoed achter zich kunnen laten. Je hoeft niet opnieuw te beginnen als je een keer de mist ingaat. Veel mensen vallen volledig uit de cyclus omdat ze zichzelf bij een misstap opzadelen met schuldgevoelens.
www.albertsonnevelt.nl
Mijn ervaring leerde me twee belangrijke lessen: 1. Een zwak moment is niet altijd een terugval. 2. Schuldgevoelens en zelfverwijt helpen niet. Als ik mezelf had toegestaan me schuldig te voelen bij een zwak moment, had dit waarschijnlijk tot een totale terugval geleid, en dan had ik wellicht een jaar of vijf nodig gehad om weer serieuze voornemens te maken om te stoppen. Het heeft jaren geduurd om je slechte gewoonte te ontwikkelen. Als je denkt dat je hem in een paar dagen of weken kunt afleren, dan maak je waarschijnlijk de weg vrij voor een mislukking.
36
fase 6 ‘Iedereen die leert dat hij zelf zijn gevoelens, woorden en handelingen kan kiezen is een vrij en machtig mens’. Ernst G. Beier
37
fase
Eindelijk vrij! Als je overgaat van fase 5 naar fase 6 heb je de gewoonte voor altijd doorbroken. In deze fase vormt de slechte gewoonte niet langer een bedreiging. Hij zal nooit meer terugkomen.
De onderzoekers hebben de relatie onderzocht tussen gebed en een verbetering in de toestand van kankerpatiënten. Men kwam tot de conclusie dat de gebeden van anderen geen enkel effect leken te hebben op de toestand van de patiënten die werden onderzocht.
Professionele therapeuten noemen deze fase ‘beëindiging’. Sommige therapeuten zijn van mening dat beëindiging onmogelijk is. Anonieme Alcoholisten leert haar leden dat ze nooit geheel vrij kunnen zijn van de bedreiging of een terugval. Met andere woorden, het beste waarop ze kunnen hopen is dat ze hun leven lang met succes aan het doorbreken van de gewoonte kunnen werken.
Maar het gedrag van de patiënten zelf had een heel sterk effect op hun kansen de kanker te overleven. De onderzoekers ontdekten dat – onder gelijke omstandigheden - de kansen van een patiënt om kanker te overleven in hoge mate afhankelijk zijn van zijn geloof dat hij zal genezen.
Dit betekent dat ze kunnen verwachten dat ze hun leven lang zullen blijven vechten tegen de aandrang om een borrel te nemen.
Dit is niet het eerste onderzoek dat tot deze conclusie komt, en het zal ook niet het laatste zijn. Dergelijke onderzoeken bevestigen wat veel dokters al lang weten: onze gedachten en verwachtingen kunnen helpen om ons beter of juist ziek te maken. Wetenschappers beginnen een heleboel onderzoeksgegevens te verzamelen die erop wijzen dat mensen zich letterlijk dood kunnen piekeren.
Maar er is een betere manier: Ik weet dat beëindiging mogelijk is, omdat ik verslaafd was aan nicotine net zoals alcoholisten verslaafd zijn aan alcohol. En ik heb mezelf voor altijd bevrijd van het roken van sigaretten!
Ons vermogen om te veranderen Ik wil het niet te makkelijk laten klinken, want het is niet makkelijk. Maar het is mogelijk de slechte gewoontes voor altijd te doorbreken. We neigen ertoe de resultaten te boeken die we verwachten. Een recent artikel in de ‘New England Journal of Medicine’ maakte melding van enkele interessante bevindingen over de gedragingen en verwachtingen van kankerpatiënten.
Eindelijk vrij!
Het is mogelijk de slechte gewoontes voor altijd te doorbreken
Het gaat hier om: Als je denkt dat je de rest je leven zult blijven vechten tegen de aandrang om in je oude gewoonte te vervallen, zal dat waarschijnlijk ook gebeuren. Niet omdat je je niet van je probleem kunt bevrijden, maar omdat de manier waarop je tegen het probleem aankijkt je dwingt gefocust te blijven op je vroegere gedrag. Door je opnieuw te focussen op de zegeningen van je nieuwe levensstijl, vervang je negatieve gedachten door positieve. Ik ben het eens met het basisprincipe van AA: Om de vroegere
38
6:
fase
problemen weg te nemen is een lange, harde strijd vereist. Het gaat erom dat je het oude probleem niet hoeft uit te schakelen. Het is veel eenvoudiger het door iets beters te vervangen.
Het is veel eenvoudiger het oude probleem door iets beters te vervangen
Bevrijding van gewoontes wordt verkregen als je het vroegere gedrag door een nieuwe levensstijl vervangt. Ik heb me altijd afgevraagd waarom AA niet minder focust op het beheersen van de drang van hun leden om te drinken en meer op het geven van hulp bij het opbouwen van een nieuwe levensstijl, waarin de nadruk ligt op het belang van lichaamsbeweging.
AA heeft in één ding gelijk: te veel zelfvertrouwen is een gevaar in fase 5. Jezelf voorhouden dat je één borrel, of één sigaret of één stuk chocoladetaart best kunt hebben is een van de voornaamste redenen van terugval. Dus wanneer weet je wanneer de oorlog voorbij is? Het verschil tussen fase 5 en fase 6 is een verschil tussen nog steeds aan het veranderen en al veranderd. Mensen in fase 5 zijn aan het vechten om blijvende veranderingen in hun leven aan te brengen. Dit gevecht kan jaren duren, zelfs hun leven lang. Mensen in fase 6 hebben met succes hun levensstijl veranderd. Hoe weet je dat je voorgoed bevrijd bent van een slechte gewoonte? Zoek naar de volgende drie signalen. Als je ze alle drie in je ‘nieuwe zelf’ aantreft, dan kun je er zeker van zijn dat je de slechte gewoonte voor altijd hebt doorbroken:
39
6:
Ons vermogen om te veranderen
1. Je hebt een nieuw zelfbeeld. Mensen die zichzelf met succes veranderd hebben spreken van ‘de verandering bezitten’. Als ze fase 6 bereiken hebben ze het gevoel dat ze ‘de verandering tot hun eigendom hebben gemaakt.’ Met andere woorden, ze zien zichzelf nu als een nieuw mens die een geheel nieuwe levensstijl heeft. Op zekere dag dacht ik niet langer over mezelf als een ‘ex-roker’. Het lijkt misschien een oppervlakkig verschil, maar dat is het niet. Vanaf het moment waarop ik over mezelf begon te denken als een ‘niet roker’ in plaats van een ‘ex-roker’ , wist ik dat mijn zelfbeeld diepgaand en blijvend. 2. Je voelt in geen enkele situatie meer verleiding. Je hoeft niet langer moeite te doen. Als de helft van de mensen op een bijeenkomst rookt, heb je een legitieme klacht, maar je voelt absoluut geen verleiding om ook te gaan roken. Dat is een onweerlegbaar teken dat je eindelijk bevrijd bent. 3. Je hebt echt vertrouwen in de macht van je keuze. Je weet dat je een beter leven hebt zonder het vroegere gedrag. Je geniet van je gezondere levensstijl. Niets kan je overhalen terug te vallen op je oude gewoonte. Sociale druk is niet langer een bedreiging. Je hoeft niet meer met de jongens te drinken om je een man te voelen, en je hoeft geen kapitalen meer uit te geven om het gevoel te hebben dat je leven compleet is. Dirk zit nog steeds vast op de straat tegenover het Centraal Station. Ik hoop dat hij heel snel klaar is om in zijn vrachtwagen te stappen. Nu wacht hij nog steeds op een denkbeeldige rit naar een plaats en een tijd die enkel bestaan in zijn verbeelding. Hij kan nog steeds geen keuze maken die is gebaseerd op wat hij vandaag zou moeten doen. Als je het punt hebt bereikt waarop je beseft dat je vastzit in een zelfdestructieve levensstijl, heb je al de eerste stap gezet
fase
in de cyclus van zelfverandering. Je bent je ervan bewust geworden dat het noodzakelijk is sommige onderdelen van je leven te veranderen. Welk onderdeel dit ook is, vergeet nooit dat je jezelf ervan kunt bevrijden. Het zal tijd kosten, maar je hebt de moeilijkste stap al gezet door het onderkennen van het probleem. Ga nu werken aan je plan. Gebruik dit boek als een gids die je stap voor stap verder helpt. Probeer niet een van de fases over te slaan want dit zal je einddoel slechts verder weg leggen in plaats van dichterbij brengen. Geloof dat je een gelukkiger, gezondere levensstijl kunt creëren. Terwijl je de fases van de zelfverandering doorloopt, onthou dan altijd wat de psycholoog Ernst G. Beier ontdekte over het proces van jezelf bevrijden van slechte gewoontes: ‘Iedereen die leert dat hij zelf zijn gevoelens, woorden en handelingen kan kiezen is een vrij en machtig mens’. Als je de slag in je geest wint, is het enkel een kwestie van tijd voor je de oorlog tegen slechte gewoontes wint.
40
6:
Ons vermogen om te veranderen
Albert Sonnevelt (1960) combineerde na zijn studie psychologie zijn kennis met de wijsheid van oosterse en westerse geneeskunde. Zijn praktijk voor Integrale Psychotherapie leidde in 1995 tot de oprichting van Sonnevelt Opleidingen, academie voor gezonde levensstijl. Inmiddels is Sonnevelt Opleidingen met zestien beroepsopleidingen, zo’n twaalfhonderd cursisten per jaar en meer dan vijftig docenten in Nederland marktleider binnen dit vakgebied. Daarnaast zijn er samenwerkingsverbanden met onder andere Suriname, Aruba en Curaçao. De afgelopen twintig jaar is hij trainer en inspirator geweest bij toonaangevende bedrijven in Nederland op het gebied van persoonlijke effectiviteit, vitaliteit, teambuilding en stress- en timemanagement. Momenteel werkt hij nog als Executive Coach met een aantal directeuren en CEO’s van enkele beursgenoteerde organisaties. Albert is actief met het ontwikkelen en uitgeven van (digitale) informatieproducten. Op zijn website www.albertsonnevelt.nl verschijnen geregeld nieuwe dvd’s, e-books en webinars over uiteenlopende gezondheidsonderwerpen. Albert publiceert geregeld in magazines zoals Happinez, Ode en GezondNu. Recent was hij meerdere keren als levenscoach te gast in het RTL-televisieprogramma 4me. Het is zijn passie om inspirator en expert te zijn op het gebied van een duurzame, gezonde leefstijl. Hij brengt mensen in
beweging om in balans te komen, te zijn en te blijven. Vanuit zijn ervaring en visie verbindt hij op unieke en eenvoudige wijze gedachten, gedrag en gewoontes van mensen. Hij maakt duidelijk hoe deze kunnen bijdragen tot de Duurzame Mens. Samen met zijn vrouw Karin heeft Albert een samengesteld gezin met zes dochters. Ook is hij inmiddels trotse opa van de kleinzonen Bastian en Siebren. Schrijver van 4 boeken: Microbreaks – Zo kom je in een oogwenk tot rust Een unieke methode om jezelf te ontspannen en weer op te laden.Honderd makkelijke en effectieve oefeningen tussendoor. Microbreaks zijn het perfecte antwoord op onze jachtige maatschappij. De ideale manier om een paar keer per dag 90 seconden tijd te investeren in jezelf en stressgerelateerde klachten te voorkomen. Iedere lichaamsoefening is direct toepasbaar in alledaagse situaties: achter je bureau, tijdens een meeting, in de auto, terwijl je televisiekijkt of wacht in de rij voor de kassa. (Delen van dit boek zijn verwerkt in De Levenscode.) Kiezen vanuit je hart – Het hart als kompas voor je levenskoers In het leven maken we voortdurend keuzes. De keuzes die we op cruciale momenten maken, bepalen onze levenssituatie. Je maakt keuzes die invloed hebben op de manier waarop je in je relatie staat, de loopbaan die je uitstippelt, de sociale contacten die je aangaat, de studie die je kiest, de manier
waarop je met geld omgaat, enzovoort. Goed kiezen is een fundamentele levenshouding!
antidepressiva verkocht. Het gebruik ervan neemt nog steeds hand over hand toe en écht geluk lijkt verder weg dan ooit.
Dit boek leert je die levenshouding aan: maak je leven lang de goede keuzes, focus je daarop en bereik een leven van maximaal geluk!
Tijd voor een boek waarin je exact datgene aantreft dat wetenschappelijk bewezen gelukkig maakt, op een toegankelijke, luchtige en laagdrempelige manier beschreven. Je leest over de laatste bevindingen in de positieve psychologie en ontdekt wat je zelf kunt doen om meer geluk in je leven te ervaren.
De levenscode – Over het geheim van vitaal oud worden Vitale mensen hebben tientallen wensen, zieke mensen maar één. Hoe vind je jouw balans? Welke verantwoordelijkheid heb je? Waar vind je de wijsheid die klopt voor jouw leven? En hoe past een gezonde leefstijl in je drukke bestaan? De afgelopen dertig jaar interviewde Albert honderden vitale ouderen en vergeleek hij zijn bevindingen met wetenschappelijke onderzoeken over dit onderwerp. Hierin ontdekte hij een aantal gemeenschappelijke kenmerken, die hij verwerkte in zijn vitaliteitsmodel. In dit boek vind je een selectie van de veelal wonderbaarlijke gesprekken die Albert had met de vitale, bejaarde krachtpatsers. Daarnaast staat ieder hoofdstuk boordevol praktische tips, leerzame testjes en ondersteunende adviezen die je direct kunt toepassen. Zo kun je vandaag al starten met het ontwikkelen van een gezonde leefstijl. Geluk(t)- Handboek voor haalbaar geluk Gelukkig zijn, dat is alles wat we willen in het leven. Gezien de overvloed aan geluksboeken lijkt het thema een platgetreden pad, een uitgemolken onderwerp. We zouden het allemaal wel moeten weten onderhand. Helaas, niets is minder waar. Nog niet eerder in de menselijke geschiedenis zijn zo veel
Deze boeken kun je makkelijk bestellen op internet: www.albertsonnevelt.nl. Wil je hulp bij het ontwikkelen van jouw gezonde leefstijl? Albert Sonnevelt heeft een compleet programma om je te begeleiden naar een vitaal, actief en gezond leven. Kijk op de website: www.albertsonnevelt.nl. Daar vind je dvd-programma’s: onder andere Stress de Baas, Gewoon DOEN, Realiseer je dromen en de Levenscode. Bovendien kun je gratis e-books downloaden, regelmatig webinars volgen en wekelijks nieuwe blogs lezen over het ontwikkelen van jouw gezonde leefstijl.
Actuele informatie over opleidingen, lezingen, workshops, coaching en trainingen is aan te vragen bij: Sonnevelt Opleidingen B.V. Nieuwstraat 8 5301 EW Zaltbommel Nederland Tel.: 00 31 (0) 418 515 782 E-mail:
[email protected] Site: www.sonneveltopleidingen.nl Facebook: www.facebook.com/albertsonnevelt Twitter: www.twitter.com/sonnevelttweets
discl aimer
De auteur heeft de informatie, tips en adviezen in dit e-boek zo goed mogelijk samengesteld en getest. Mocht je gezondheidsklachten hebben, dan is dit e-boek geen vervanging voor een bezoek aan een arts of een andere vorm van medische zorg. De uitgever, noch de auteur, noch de aan hun naam gerelateerde bedrijven zijn daarom verantwoordelijk voor eventuele gevolgen die uit het aanwenden van de oefeningen in dit e-boek voortkomen. Copyright © Albert Sonnevelt 2014 Alle rechten voorbehouden. Geen enkel deel van dit e-boek mag worden gekopieerd of gereproduceerd voor commerciële doeleinden, in welke vorm dan ook. Het mag niet worden opgeslagen in schriftelijke, digitale zoek- of andere systemen, of worden uitgezonden in welke vorm of op welke manier dan ook zonder de schriftelijke toestemming van de auteur. JE MAG DIT E-BOEK WEL DOORSTUREN NAAR MENSEN WAARVAN JIJ DENKT DAT ZE ER MEE GEHOLPEN ZIJN…!
