EGM adviseurs
B09123.00 Wilgenbos 20 3311 JX Dordrecht postbus 298 3300 AG Dordrecht telefoon (078) 633 07 50 telefax (078) 614 00 71 e-mail
[email protected] www.egm.nl gecertificeerd ISO 9001:2008
> lid NLingenieurs <
Renovatie 2 flats Groenoord
KOUDEBRUG TER PLAATSE VAN GALERIJVLOEREN
Opdrachtgever:
Woonplus Schiedam Valeriusstraat 3-5 Postbus 25 3100 AA
Schiedam
telefoon (010) 204 51 00
Architect:
A3 Architecten Maaskade 171d (Noordereiland) Postbus 24325 3007 DH
Rotterdam
telefoon (010) 411 36 30
20 september 2010
ir. E.H.J. Meijerink
20 september 2010
EGM adviseurs
B09123.00 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. EM Renovatie 2 flats Groenoord - Koudebrug ter plaatse van galerijvloeren
Inhoud 1 INLEIDING ....................................................................................................................................... 2 2 WERING VAN VOCHT VAN BINNEN ............................................................................................. 2 2.1
Voorschriften .......................................................................................................................... 2
2.2
Uitwerking .............................................................................................................................. 3
2.3
Resultaten .............................................................................................................................. 4
2.4
2.3.1
Badkamer .................................................................................................................. 4
2.3.2
Keuken ...................................................................................................................... 6
Advies .................................................................................................................................... 8
Bijlagen 1. Tekeningen architect
1/9
20 september 2010
EGM adviseurs
B09123.00 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. EM Renovatie 2 flats Groenoord - Koudebrug ter plaatse van galerijvloeren
1
Inleiding
EGM adviseurs is gevraagd een nader onderzoek te doen naar de detailoplossingen ter plaatse van de galerijvloer. Doel van het onderzoek is om te bepalen welke effect de voorgestelde maatregelen hebben op het binnenklimaat en dan met name op het binnenklimaat in de doucheruimte. Het kritische punt betreft de galerijvloer welke één geheel vormt met de verdiepingsvloeren en vormt daardoor een doorgaande lineaire koudebrug in de woning. A3 architecten heeft twee oplossingen voorgesteld: 1. Microbeton; na-isoleren langsgevel aan binnenzijde, een verhoogde galerijvloer en de onderkant van de betonbalk aan de binnenzijde isoleren 2. Triflex; na-isoleren langsgevel aan binnenzijde en galerij aan boven- en onderzijde over een bepaalde diepte isoleren. Allereerst zal de bestaande situatie worden bekeken en het effect van de oplossingen zal inzichtelijk worden gemaakt. Het detail wordt zowel beoordeeld bij de keuken als bij de badkamer.Zie voor tekeningen bijlage 1. Het na-isoleren ter plaatse van de kopgevels en achtergevel valt buiten deze rapportage.
2
Wering van vocht van binnen
In het Bouwbesluit 2003 is een voorschrift gegeven om de vorming van allergenen (schimmels) voldoende te beperken.
2.1
Voorschriften
Volgens het eerste lid van artikel 3.27 moet voor nieuwbouw de volgens NEN 2778 bepaalde temperatuurfactor ten minste gelijk zijn aan 0,65. Voor bestaande bouw gelden geen eisen. Bij deze bouwaanvraag is er sprake van een verbouwing van de woningen. Op verbouwen zijn in beginsel de nieuwbouwvoorschriften van het Bouwbesluit 2003 van toepassing. Deze eisen zijn, op basis van artikel 4 van de Woningwet, alléén van toepassing op die onderdelen van de woning die onderwerp van de verbouwing zijn. Diverse artikelen in het Bouwbesluit 2003 geven een mogelijkheid om bij verbouw ontheffing aan te vragen (bijvoorbeeld geluidwering). Hierdoor wordt dus een mogelijkheid geboden om die bouwdelen die worden vervangen niet te laten voldoen aan de nieuwbouw-eisen, maar aan een iets lager niveau. Deze ontheffing dient dan specifiek te worden aangevraagd. Het artikel 3.27 geeft geen nadere voorschriften bij verbouw, waardoor in principe bij verbouw moeten worden voldaan aan de nieuwbouw-eisen. Als het onredelijk zou zijn om de nieuwbouweisen toe te passen en er is geen artikel opgenomen ten aanzien van verbouw, dan kan de gemeente alsnog ontheffing verlenen volgens artikel 1.11 van het Bouwbesluit 2003. Indien er
2/9
20 september 2010
EGM adviseurs
B09123.00 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. EM Renovatie 2 flats Groenoord - Koudebrug ter plaatse van galerijvloeren
een bestaande bouwvergunning aanwezig is, dan is dit het tot rechtens verkregen niveau en kan de gemeente niet lager gaan dan dit niveau. Is er geen bestaande bouwvergunning, dan zijn de eisen uit het Bouwbesluit 2003 ten aanzien van bestaande bouw het laagste niveau. Bij dit project wordt gestreefd naar de nieuwbouw-eis.
2.2
Uitwerking
De temperatuurfactor is de verhouding tussen de binnenoppervlakte temperatuur en het verschil tussen de buiten en binnentemperatuur. De temperatuurfactor (fri) wordt berekend met de volgende formule: θ; θ
θ θ
waarin: θs;i
binnenoppervlaktetemperatuur in °C;
θe
buitenluchttemperatuur in °C;
θi
binnenluchttemperatuur in °C.
De temperatuur is niet de werkelijke temperatuur, maar de temperatuur die volgens NEN 2778 is berekend. In deze norm wordt met genormaliseerde binnen- en buitentemperaturen en overgangsweerstanden gerekend. De norm gaat uit van een stationaire situatie van het buiten- en binnenklimaat en het Bouwbesluit 2003 stelt de eis aan de temperatuurfactor enkel ter plaatse van verblijfsgebieden (de keuken). Het binnenklimaat van een badkamer is veel minder constant, zowel in temperatuur als in vochtigheid, maar het Bouwbesluit stelt hier dus geen eisen. Condensvorming ontstaat op de plekken met de laagste oppervlaktetemperatuur. De berekening geeft wel aan waar de kritische punten aanwezig zijn, maar voor een badruimte is geen criterium en de berekening dient dus puur ter indicatie en vergelijking. Om een vergelijking te maken tussen de bestaande en nieuwe situatie ter plaatse van de badkamer is verondersteld dat in de bestaande situatie ook een badkamer aanwezig is. De berekening is uitgevoerd met het programma Trisco, versie 11.0w. Hiermee kan een driedimensionaal warmtetransport worden berekend waaruit de oppervlaktetemperatuur kan worden bepaald. Zie tabel 1 voor de materialen met de aangehouden warmtegeleidingcoëfficiënten (λ in W/m.K). Een koudebrug-berekening is conform het Bouwbesluit 2003 overigens uit het oogpunt van gezondheid (schimmelvorming/allergenen) en niet “esthetiek” (condensvorming).
3/9
EGM adviseurs
20 september 2010 B09123.00 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. EM Renovatie 2 flats Groenoord - Koudebrug ter plaatse van galerijvloeren
Materiaal
dikte [mm]
λ [W/m.K]
Kozijnhout
0,130
Beton
2,000
Dekvloer
1,000
BIMS-beton (lichtbeton)
0,900
Fermacell
0,260
Standaard isolatie, tenzij anders aangegeven
0,035
Tegelwerk
9
Beplating
1,200 0,600
Dubbel glas (U-waarde van 1,2 W/m²K)
30
0,044
Isolatie ter plaatse van goot, conform detail, bijvoorbeeld PIR*
50
0,024
Isolatie tegen onderzijde galerij, conform detail, bijvoorbeeld PIR*
40
0,027
Houtwolcement-plaat
0,210
Gipskartonplaat
0,200
Isolatie tegen onderzijde en zijkant betonbalk aan binnenzijde, conform
30
0,027
detail, bijvoorbeeld PIR
Tabel 1 – Warmtegeleidingcoëfficiënten *
De warmtegeleidingscoefficienten zijn gebaseerd op de Rm-waarde zoals aangegeven door A3 architecten op tekening.
2.3
Resultaten
Met behulp van bovenstaande gegevens is de oppervlaktetemperatuur berekend. Per situatie wordt de berekening beoordeeld. Van elke situatie zijn twee figuren toegevoegd. Het rechter figuur geeft het detail met de materialen weer en op het linker figuur de temperatuurverdeling. Voor een temperatuurfactor van 0,65 geldt een minimale temperatuur van 11,7°C. Die delen van de constructie in kleur voldoen aan deze waarde. Door deze methode is in één opslag te controleren of de nieuwbouw eis wordt gehaald. Wordt deze eis niet gehaald dan wordt de laagste temperatuur gegeven. 2.3.1
Badkamer
Bestaande situatie De laagste oppervlaktetemperatuur bedraagt ongeveer 9,7°C, dit resulteert in een temperatuurfactor van 0,54. Het detail voldoet zowel aan de boven- als aan de onderzijde niet aan de nieuwbouw-eis voor een verblijfsgebied.
4/9
20 september 2010
EGM adviseurs
B09123.00 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. EM Renovatie 2 flats Groenoord - Koudebrug ter plaatse van galerijvloeren
Oplossing Microbeton De laagste oppervlaktetemperatuur bedraagt ongeveer 9,5°C, dit resulteert in een temperatuurfactor van 0,53. Het detail voldoet aan de bovenzijde niet aan de nieuwbouw-eis voor een verblijfsgebied.. Door de isolatie enkel tegen de onderzijde van de betonbalk aan te brengen en ter plaatse van de gevel ontstaat er een grotere temperatuursprong ter plaatse van de vloer en dit resulteert in een lagere oppervlaktetemperatuur. Oplossing Triflex De laagste oppervlaktetemperatuur bedraagt ongeveer 11,1°C, dit resulteert in een temperatuurfactor van 0,62. Het detail voldoet aan de onderzijde net niet aan de nieuwbouw-eis voor een verblijfsgebied.. Door de isolatie aan de boven- en onderzijde van de galerijvloer wordt het buitenklimaat veel beter afgeschermd
Figuur 1 – Bestaande situatie ter plaatse van badkamer
5/9
20 september 2010
EGM adviseurs
B09123.00 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. EM Renovatie 2 flats Groenoord - Koudebrug ter plaatse van galerijvloeren
Figuur 2 – Oplossing Microbeton ter plaatse van badkamer
Figuur 3 – Oplossing Triflex ter plaatse van badkamer
2.3.2
Keuken
Bestaande situatie De laagste oppervlaktetemperatuur bedraagt ongeveer 8,2°C, dit resulteert in een temperatuurfactor van 0,45. Het detail voldoet zowel aan de boven- als aan de onderzijde niet aan de nieuwbouw-eis. Oplossing Microbeton De laagste oppervlaktetemperatuur bedraagt ongeveer 7,2°C, dit resulteert in een temperatuurfactor van 0,4. Het detail voldoet aan de boven niet aan de nieuwbouw-eis. Door de isolatie enkel tegen de onderzijde van de betonbalk aan te brengen en ter plaatse van de gevel ontstaat er een grotere temperatuursprong ter plaatse van de vloer en dit resulteert in een lagere oppervlaktetemperatuur.
6/9
20 september 2010
EGM adviseurs
B09123.00 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. EM Renovatie 2 flats Groenoord - Koudebrug ter plaatse van galerijvloeren
Oplossing Triflex De laagste oppervlaktetemperatuur bedraagt ongeveer 9,5°C, dit resulteert in een temperatuurfactor van 0,53. Het detail voldoet aan de boven- en onderzijde niet aan de nieuwbouw-eis. Door de isolatie aan de boven- en onderzijde van de galerijvloer wordt het buitenklimaat veel beter afgeschermd
Figuur 4 – Bestaande situatie ter plaatse van keuken
Figuur 5 – Oplossing Microbeton ter plaatse van keuken
7/9
20 september 2010
EGM adviseurs
B09123.00 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. EM Renovatie 2 flats Groenoord - Koudebrug ter plaatse van galerijvloeren
Figuur 6 – Oplossing Triflex ter plaatse van keuken
2.4
Advies
Uit bovenstaande berekeningen blijkt dat er voor alle situaties niet wordt voldaan aan de nieuwbouw-eisen voor een verblijfsgebied. De oplossing met Microbeton geeft zelfs een verslechtering van de situatie, omdat er een groot afkoelend oppervlak aanwezig is. De oplossing Triflex met het isoleren van de galerijvloer aan boven- en onderzijde geeft wel de beste verbetering ten opzichte van de bestaande situatie. Met enkele kleine toevoegingen is een temperatuurfactor van meer dan 0,65 te behalen:
Vervang de bestaande Houtwolcementplaat tussen kozijn en galerijvloer door een nieuwe houtwolcementplaat met daarachter 30 mm hoogwaardige isolatie (bijvoorbeeld PIR met een warmtegeleidingscoëfficiënt van minimaal 0,027 W/mK
30 mm hoogwaardige isolatie toepassen vanaf onderzijde goot tot onderkant houten kozijn (bijvoorbeeld PIR met een warmtegeleidingscoëfficiënt van minimaal 0,024 W/mK, afgewerkt met een gemoffeld aluminium profiel of dakbedekking.
De genoemde warmtegeleidingscoëfficiënten zijn gebaseerd op de gegevens van A3 architecten. Hierdoor ontstaat een min of meer doorgaande isolatiestrook. Met bovenstaande oplossing wordt de laagste oppervlaktetemperatuur ongeveer 13,7°C. Dit resulteert in een temperatuurfactor van 0,76. Aanvullende maatregelen voor badkamer Het Bouwbesluit 2003 geeft geen eis voor de temperatuurfactor in een badkamer, maar de berekening is puur ter indicatie en vergelijking tussen de oplossingen. Voor een badkamer is het van belang om natte oppervlakten goed schoon te maken en te houden. Voldoende ventilatie om vochtige lucht af te voeren heeft ook een positieve bijdrage. De nieuwe mechanische afvoer in de badkamer en toevoer van droge lucht via een spleet onder de deur zal de kans op schimmelvorming beperken. Ook het te openen klepraam in de badkamer heeft hier een gunstige werking voor de afvoer van vochtige lucht.
8/9
20 september 2010
EGM adviseurs
B09123.00 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. EM Renovatie 2 flats Groenoord - Koudebrug ter plaatse van galerijvloeren
Geadviseerd wordt om als verlaagd plafond een vochtbestendige plaat te kiezen en voorkom dat er vocht onder kan trekken (luchtdicht maken). In bijlage 1 zijn bovenstaande (en andere) opmerkingen ook aangegeven op de details.
9/9
Bijlage 1
Tekeningen architect
Uitgegaan van tegelafwerking om vergelijking te maken met nieuwe situatie.
Uitgegaan van geen plint in badkamer om vergelijking te maken met nieuwe situatie.
Uitgegaan van tegelafwerking om vergelijking te maken met nieuwe situatie.
Uitgegaan van tegels
Geen plint in badkamer.
Oplossing voldoet niet
Bij een materiaal, wordt niet gesproken over een Rc-waarde, maar over een Rdwaarde of een lamdba. Opmerking geldt ook voor andere details
Isoleren tot kozijn, afdichting aanbrengen achter gevelbeplating langs
Hoeken voorzien van kimafdichting om inwatering plaatmateriaal te voorkomen
Andere dikte getekend dan bij Microbeton-detail
Geen plint in badkamer.
afwerking van aluminium, HPL of IBS-plaat vervangen door 30 mm isolatie en afwerking voorbij houten lat steken voor juiste afwatering
Beter: Rigips Placocem Tussen plaat en isolatie dampremmer opnemen Alternatief: XPS hardschuim tegelelementen van Cves en Vergeer (LUX elements) ipv isolatie en plaat Uitgegaan van tegels
Oplossing voldoet niet
Isoleren tot kozijn, afdichting aanbrengen achter gevelbeplating langs
afwerking van aluminium, HPL of IBS-plaat
vervangen door 30 mm isolatie en afwerking voorbij houten lat steken voor juiste afwatering
dampremmer tussen plaat en isolatie
