Eerst de bewustwording, dan de keus

er m um an em Th e To ris e m

Stedenband Groningen - San Carlos Jaargang 15 - nummer 3 - oktober 2012

Duurzaam toerisme pagina

Nicaragua: verrassend, veelzijdig en veilig!

1

pagina

7

Vertrouwen in vooruitgang pagina

16

Eerst de bewustwording, dan de keus Mette Weijling is sinds kort vrijwilligster bij de Stedenband. Zij studeerde Communicatie met als specialisatie Strategische en Interculturele Communicatie. Ze wilde heel graag naar Latijns Amerika, Spaans leren en zich onderdompelen in een totaal andere cultuur dan de Nederlandse. Zo kwam zij tijdens haar ­derdejaars stage in Nicaragua terecht, bij de NGO AMICTLAN bij Laguna de Apoyo en werd zij verliefd op het land en de c­ ultuur. Aarden in Nederland was erg lastig en als vrije minor koos zij International Aid and D ­ evelopment, waarbij ze min of meer toevallig in Kenia

terecht kwam. Hier kwam zij voor het eerst echt in aanraking met duurzaam toerisme. Ook kwam ze tot het inzicht dat het vooral een ‘marketingtool’ is met nog erg w ­ einig inhoud. In de regio Kasigau hielp zij een mislukt toerisme­project nieuw leven in te blazen. Tijdens haar afstudeerstage kon zij haar liefde voor en nieuwsgierig­ heid naar Latijns Amerika combineren met haar interesse in duur­ zaam toerisme door in Quito, Ecuador, een onderzoek te doen naar duurzaam toerisme. Ook ondersteunde zij daar een reisbureau bij het opzetten van een aparte afdeling voor deze tak.

Nicaragua wordt in Europa steeds meer ontdekt als exotische vakantiebestemming. Grenzend aan het alom bekende Costa Rica biedt het land een mooi alternatief voor de wat avontuurlijkere toerist, op zoek naar een origineel reisdoel. Tot spijt natuurlijk van alle andere avontuurlijke toeristen op zoek naar ‘onontdekte plekken’. Want deze groei aan populariteit leidt onontbeerlijk tot een daling van originaliteit. Door: Mette Weijling In tegenstelling tot de avontuurlijke toerist juicht de Nicara­guaan­ se bevolking een groeiende toerismesector juist toe. Voor hen betekent de groei een mogelijkheid de kwakkelende economie van het armste land van Midden-Amerika een duwtje in de rug te geven. En terecht, want er heerst grote armoede in Nicaragua.­ Aan de andere kant, hoeveel schade kan ongeleid toerisme

a­ anbrengen aan de prachtige natuur en cultuur van het land?­ Een lastig dilemma, hoe stel jij je op? Ben jij geen arrogante wester­ling die alles beter weet? Is het verhogen van de Nicara­ guaanse levensstandaard niet belangrijker dan het behoud van natuur en cultuur? Een veel gehoorde oplossing is ‘duurzaam toerisme’. Een nogal breed begrip want, wat is duurzaam toerisme eigenlijk? >> Lees verder op pagina 3

Projecten in San Carlos steunen? Dat kan! Giro 58095.

1

Van de redactie

>> Vervolg pagina 1

De zomervakantie is voorbij en wij werken aan een nummer

om meer inzicht te geven in de theorie van ‘toerisme’.

over toerisme… Mosterd na de maaltijd? Zeker niet. Al was

Want dat Nicaragua een interessante reisbestemming

het alleen maar omdat in het in Nicaragua in onze winter

is, staat buiten kijf. Dat ontdekte ook Marja Bucking,

goed toeven is.

eigenaresse van de Groningse Stichting Alfareizen, vorig

De ontwikkeling van toerisme is een onderwerp dat de

jaar. Sinds haar reis biedt zij een mooie tocht door Nicaragua

laatste jaren in Nicaragua hoog op de prioriteitenlijsten

aan met haar reisbureau. In deze ¡Enlace! vertelt ze u daar

staat, zowel op nationaal als lokaal niveau. Ook in San

meer over. Ook Tanka Weijers en Ivar van der Leij ontdekten

Carlos is men al enige jaren bezig om de stad voor toeristen

de schoonheid van de regio Río San Juan tijdens hun

aantrekkelijk te maken. Zo wordt er in november jaarlijks

vakantiereis, waarover zij uitvoerig berichten. We hopen dat

een watercarnaval georganiseerd, waar toeristen uit

u van hun bijdrage net zo enthousiast wordt als zij zelf zijn

binnen- en buitenland op af komen. Die kunnen nu hun

teruggekomen!

hart ophalen op de prachtig gerenoveerde boulevard van

Onder het motto ‘Lest Best’ nemen we op de laatste pagina’s

San Carlos; een resultaat van een landelijk programma op

van dit nummer afscheid van Gerrit Zock. Hij was van 1995

het gebied van toerismeontwikkeling: Ruta del Agua. Ook

tot en met 2012 bestuurslid bij de Stedenband. Hij bracht

de ontsluiting van San Carlos door de inmiddels geheel

regelmatig een werkbezoek aan San Carlos en was ook zeer

verharde wegverbinding met Managua zal bijdragen aan de

geïnteresseerd in de toeristische mogelijkheden van onze

‘verleidingscampagne’ waarmee de regio bezig is.

bijzondere zusterstad. Gerrit heeft zijn functie overgedragen

Maar hoe moet San Carlos de ontwikkeling van toerisme

aan Sippy van der Meer, maar blijft zeker betrokken bij de

aanpakken? Wat is de doelgroep en waar moet je op

Stedenband. Gerrit: vanaf deze plek ontzettend bedankt

inspelen? Mette Weijling schetst in dit nummer een kader

voor je inzet, betrokkenheid en enthousiasme!

De toerismebranche Wereldwijd is de toerismebranche één van de grootste economieën en de sector groeit gestaag door. Zo groeide het globale toerisme in 2010 met ruim 6%. Vooral ­inwoners van landen die economisch in opkomst zijn, zoals China en India, gingen vaker op reis. In totaal gingen er 898 miljoen mensen over de grens op vakantie. Dit waren er 52 miljoen meer dan in 2006 (en dit ondanks de crisis die in 2008 losbarstte). Deze getallen geven een beeld van de omvang van de branche. Momenteel blijken twee trends veel impact te hebben op de toerismesector. De eerste is dat mensen op zoek gaan naar goedkopere reizen. De tweede trend is het duurzame toerisme, de snelst groeiende tak binnen de branche. In het algemeen willen mensen steeds vaker ‘groener’ en bewuster op vakantie. Wat is duurzaam toerisme? Goed, we zijn weer terug bij duurzaam toerisme, één van de twee trends waar de toeristische sector in Nicara­ gua zich op kan richten, en terug bij de vraag: wat is duurzaam toerisme eigenlijk? Om het begrip duurzaam toerisme te beschrijven, is het belangrijk om eerst de begripsbepaling van ‘duurzaam’ te behandelen. Het Nederlandse ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie hanteert de volgende twee ­betekenissen: • Met lange levensduur • In de zin van ‘duurzame ontwikkeling’ (een proces dat permanent kan worden toegepast omdat het de aarde niet uitput.) Voor het begrip duurzaam toerisme bestaan verschillende definities. Op de site van Fair Tourism wordt de volgende definitie aangehouden (vrij vertaald): ‘Ontwikkeling die tegemoet komt aan de wensen en be­ hoeften van de huidige toeristen en de ‘hosts’, terwijl het tevens gericht is op het beschermen en ontwikkelingen van cultuur en natuur met het oog op de toekomst. De ontwikkeling is leidend voor het beheer van alle bronnen­ op een manier dat er aan de economische, sociale en esthetische behoeften kan worden voldaan terwijl de culturele integriteit, essentiële ecologische processen en biologische diversiteit worden gehandhaafd.’ Belangrijk is dat bij duurzaam toerisme de aandacht voor natuur en cultuur niet ten koste gaat van het bevredigen­ van de wensen en behoeften van de huidige toerist. Nu kan een toerist de wens hebben zo primitief en zo dicht mogelijk bij de natuur zijn of haar vakantie door te brengen.­Maar in de praktijk blijkt dat de meerderheid van de toeristen enige luxe zeer op prijs stelt. Duurzaam

2

Authentieke folklore speelt een belangrijke rol bij de promotie van Nicaragua op de Vakantiebeurs in Utrecht.

toerisme betekent dus niet per sé bivakkeren in een hutje op de hei. Een luxe hotel kan ook heel duurzaam zijn. Belangrijke kenmerken van duurzaam toerisme zijn: • Beperking van de effecten op natuur en milieu • Kleinschaligheid en een positieve bijdrage voor de lokale bevolking. Binnen de definitie van duurzaam toerisme bestaan vele varianten waaronder uw duurzame vakantiebestemming­ kan vallen: van ‘light green’ tot ‘dark green’. ‘Light green’ richt zich vooral op economische ontwikkeling via toerisme (en besteedt relatief weinig aandacht aan de effecten hiervan op de natuur) en ‘dark green’ legt de nadruk vooral, naast het stimuleren van de economische groei, op de bescherming van natuur, milieu en de lokale bevolking. De indeling in light green, dark green of ertussenin, gebeurt onder andere aan de hand van vier criteria voor duurzaam toerisme. Allevier de criteria hebben te maken met ondersteuning van de bevolking; enerzijds om de bevolking een bron van inkomsten te verschaffen, ander­ zijds om de belasting van het milieu en de samenleving tot een minimum te beperken. Het gaat om de volgende criteria: • Het inhuren van lokale gidsen. • Het gebruikmaken van lokale vervoermiddelen en lokale bedrijven. • Eten en overnachten bij de lokale bevolking in plaats van speciale toeristenrestaurants en toeristenhotels. • Het verlenen van steun aan sociale, community based projecten. >> Lees verder op pagina 4

3

‘Pro Poor tourism is opgezet in ontwikkelingslanden om de lokale economie te verbeteren. Door de banden aan te halen tussen de toerismesector en het arme gedeelte van de bevolking, kan de bevolking efficiënter participeren in de ontwikkelingen van toerisme. Op deze manier wordt armoede bestreden. Dit betreft onder ander het verho­ gen van de lokale werkgelegenheid tot het betrekken van inwoners bij het besluitvormingsproces. Het belangrijkste is dat de lokale bevolking profiteert van de voordelen die de toerismesector brengt.’

Wie op zoek is naar authenticiteit kan in San Carlos zijn hart ophalen.

Nu we duurzaam toerisme kunnen definiëren en indelen, onderscheiden we vijf verschillende soorten duurzaam toerisme: • Ecotoerisme De volgende definitie van The International Ecotourism Society is de meest voorkomende definitie: ‘Ecotoerisme staat voor verantwoordelijk reizen naar natuurgebieden op een manier waarop het milieu wordt beschermd en het welzijn van de lokale bevolking wordt ondersteund.’ • Community-based toerisme Deze vorm van toerisme wordt in bestemmingslanden ook wel ‘village tourism’ of ‘homestays’ genoemd. Er is geen vaste definitie, maar de volgende definitie omvat het begrip voldoende: ‘Community-based tourism is toerisme dat is gebaseerd op het behoudt van de omgeving en de lokale sociale en culturele aspecten voor de lange termijn. Het wordt beheerd door, en is tevens eigendom van, de lokale ge­ meenschap. Community-based tourism heeft als doel het bewustzijn van bezoekers te verhogen en kennis over te brengen over de gemeenschap en haar manier van leven.’ • Agrotoerisme Binnen deze tak van duurzaam toerisme vallen de reizen die toeristen naar het platteland maken. • Geotoerisme Bij deze vorm van duurzaam toerisme ligt de nadruk op het behoud van het geografische karakter van het ­toeristische gebied. • Pro poor tourism Ook van pro poor tourism is geen vaste definitie, maar wordt door het ‘Ecotourism Resource Centre’ als volgt beschreven:

4

En, de toerist Naast de definitie van duurzaam toerisme, is natuurlijk de toerist zelf van belang. Iedereen, wereldwijd, kan toerist zijn. Hoe beschrijf je ‘de toerist’? Ton van Egmond, auteur van onder andere ‘Het ­verschijnsel Toerisme’ en verbonden aan de Hogeschool voor Toerisme en Vrije Tijd (NHTV) in Breda, doet dat door vier categorieën te onderscheiden: • De accidental tourist. Deze toerist koos per ongeluk voor de bestemming, zoekt vertier, is geïnteresseerd in toeristische highlights, staat onverschillig tegenover lokale kenmerken en heeft geen zin contacten te leggen of om iets over het land te leren. • De mainstream tourist. Deze toerist zegt bereid te zijn te leren en in contact te komen met lokale culturen maar doet dat nauwelijks. Ook geeft de toerist aan authenti­ citeit belangrijk te vinden, maar ruilt deze gemakkelijk in voor comfort. Hij/zij is geïnteresseerd in toeristische highlights. • De dedicated tourist zegt bereid te zijn te leren en in contact te komen met lokale cultuur maar doet dat ­beperkt. Deze toerist vindt authenticiteit erg belangrijk. • De hard-core tourist kiest zijn/haar bestemming ­bewust en bereid zich goed voor. Deze toerist heeft ­specifieke interesses, hecht aan authenticiteit en kiest voor contact met de lokale cultuur. De eerste twee groepen vormen ongeveer 90% van de reizigers. Ook het merendeel van de backpackers behoren tot deze twee categorieën. De hard-core reiziger vormt de kleinste groep. Deze toerist effent de weg voor de ­dedicated tourist, die dit op zijn beurt weer doet voor de mainstream tourist.

Misschien rekent u zichzelf tot de hard-core tourist of tot de dedicated tourist en slaakt u nu een zucht van verlichting.­Juich in dat geval niet te vroeg want ­geregisseerd ‘massatoerisme’, gegoten in een vorm van duurzaam toerisme, is vaak minder schadelijk voor zowel de cultuur als de natuur van een gebied dan die enkele avontuurlijke toerist op zoek naar een originele vakantie bestemming… Als de kennis en de bewustwording bij zowel toeristen als bij de hosts aanwezig is, kan er een keuze worden gemaakt en op behoeften van beide groepen worden ingespeeld. Hoe nu verder? Nicaragua is een groot land, vergeleken bij Nederland dan, met een grote verscheidenheid aan natuur en ­cultuur. Het toerisme staat nog in de kinderschoenen­ maar de mogelijkheden zijn er. Toen ik stage liep in ­Nicaragua werd ik meteen verliefd op het land. Ik ­woonde in Catarina, een klein dorpje bij Laguna de Apoyo, een prachtig, uniek natuurgebied en één van de toeristische trekpleisters. Het grootste gedeelte van de bezoekers bestond uit Nicaraguanen, op vakantie in eigen land, maar de belangstelling buiten Nicaragua groeit. Dit geldt ook voor Léon, Granada, Ometepe of San Juan del Sur. Ook San Carlos, aan de Río San Juan, heeft de ­potentie toeristen te trekken; de bijzondere flora en fauna van het gebied kunnen daarbij uitgangspunt zijn.

Binnenlandse toeristen weten San Carlos steeds beter te vinden. Markt tijdens het Watercarnaval.

We moeten er wel voor waken dat het prachtige land en dit bijzondere gebied niet een soort Thailand gaan worden. De mooie natuur en fantastische cultuur moeten­behouden blijven! Een keus voor duurzaam toerisme b ­ etekent absoluut niet dat de keuzevrijheid beperkt wordt. Binnen het duurzaam toerisme bestaan­ veel v ­ erschillende opties, gericht op verschillende doelgroepen,­verschillende ‘hosts’ en verschillende bestemmingen. Daarom hoor ik ook bij diegenen die duurzaam toerisme als oplossing zien. Mijn advies: zorg voor genoeg kennis en maak een duidelijke keuze.

De dedicated en de hard-core tourists zijn het moeilijkst te sturen omdat zij, meer dan andere groepen, contact willen hebben met de lokale cultuur. De accidental en de mainstream tourists zijn als groepen makkelijker te plannen. Als je deze toeristen de voorzieningen en de activiteiten biedt die ze verwachten, is dit toerisme beter te regisseren dan de laatste twee groepen.

5

wonen met karakter Leven in een kansrijke omgeving helpt mensen om mogelijkheden te benutten. Daarom zetten we ons in voor een woonomgeving die bewoners inspiratie en perspectieven biedt. In Groningen, maar ook in San Carlos. Bijvoorbeeld door garant te staan voor een lening voor een woningbouwproject. Omdat iedereen kansen verdient om mee te doen in de samenleving.

Gedempte Zuiderdiep 22 | Groningen 050 - 369 36 93 | [email protected] | www.lefier.nl

Nicaragua: verrassend, veelzijdig en veilig! ‘Hoe komen jullie erbij om naar Nicaragua te gaan?’, is vrijwel altijd de eerste vraag die mensen ons vaak met een moeilijk kijkend gezicht stellen, wanneer we zeggen dat we net terug zijn van onze vakantie in dit land. Blijkbaar heeft het hier nog steeds een negatief imago of kunnen mensen zich maar weinig voorstellen wat dit Midden-Amerikaanse land de toerist te bieden heeft. Sinds de oorlog tussen Contra’s en Sandinisten is afgelopen, begin jaren negentig, is Nicaragua bij ons maar weinig in het nieuws. Het is dus niet zo raar dat veel mensen nog juist deze negatieve herinnering aan het land met zich meedragen. Door: Tanka Weijer en Ivar van der Leij Eigenlijk hadden wij ook niet echt een voorstelling van het land. Toen we afgelopen winter onze vakantieplan­ nen maakten, wilden we graag naar een Spaanssprekend land en het liefst in Centraal Amerika. Een plek waar wij beiden nog niet geweest waren. Voor de hand liggend­ is dan om naar Costa Rica te gaan, een bestemming die erg populair is. We houden er echter beide van om voor de wat minder gebaande paden te kiezen en al snel veranderde de keuze in het voor ons onbekende buur­ land Nicaragua. Alhoewel, niet helemaal onbekend. Een aantal jaren geleden zond de VPRO het tv-programma ‘Brieven uit N ­ icaragua’ uit. De Nederlander Stef Biemans gaat zijn grote liefde uit Nicaragua achterna en vertelt in zijn ­brieven hoe het is om daar te wonen. Blijkbaar beïnvloeden­dit soort korte kennismakingen ons als kij­ ker onbewust toch meer dan we denken. Op vrijdag 18 mei vertrokken we vanaf Schiphol naar San José, Costa Rica. Inderdaad, toch Costa Rica. De keuze hiervoor had als oorzaak dat het ticket beduidend goed­ koper was (we blijven Nederlanders…) en het reisschema wat prettiger. Vanuit Costa Rica zouden we verder reizen naar Nicaragua. De eerste plaats die we in Nicaragua aan willen doen is San Carlos. De dag na aankomst vertrekken we met de bus van San José naar Los Chiles, het laatste dorpje vóór de grens met Nicaragua, waar we na ongeveer 5 uur rijden aankomen. Van daaruit maak je de tocht van twee uur naar San Carlos met de boot. In principe is dat een gewone lokale lijndienst, maar voor ons was dit als een toeristische route, met de eerste kennismaking met zilver­ reigers, ijsvogels, brulapen, grote roofvogels en prachtige­ flora. San Carlos ligt betrekkelijk afgelegen b ­ innen Nicaragua. Wanneer je niet twee maal dezelfde route wilt nemen, is ook de optie om vanuit San José te reizen niet verkeerd. De eerste indruk van het stadje is gemoedelijk. We gaan naar Cabinas Leyko, wat ons is aangeraden door Muriël van de Stedenband. Een eenvoudig hotel met eenvoudige­kamers en meestal stromend water. Ernaast

6

is een r­ estaurantje waar je goed ontbijten kunt. We eten wat op de boulevard naast een groot bord met een tekening van de Martinitoren, een koe en zeehond. We zijn nu toch echt in de zusterstad van Groningen. Om­ dat we de hele dag gereisd hebben, gaan we vroeg naar bed. Maar we liggen er nog niet in, of worden geroepen door twee N ­ ederlandse dames die vragen of we meegaan naar de disco! Ineke en Heleen wonen tijdelijk in San Carlos. Ineke, als projectcoördinator van de Stedenband, al 2 jaar en Heleen, als coschapper, een maand of 3. We ­hadden vooraf al contact gehad met Ineke en ze wist dat we v ­ andaag zouden komen. Navraag op de boulevard bracht hen naar de Cabinas; voor twee blonde toeristen is het moeilijk om in San Carlos niet op te vallen. Een bezoekend­team honkballers is in San Carlos en daarom is de disco vol. We bedanken toch maar en spreken af om de volgende ochtend samen met hen de wedstrijd te bezoeken. Wat voetbal is voor Nederlanders, is honkbal voor Nica­ raguanen. San Carlos speelt tegen Masaya. Helaas wordt in de laatste inning de voorsprong van het thuisspelende team weggegeven. Het is leuk om te zien hoe door het publiek wordt genoten van het spel, maar vooral ook van de rijst, kip en nacho’s, het bier en de suikerspinnen. Bijna alles wat je kunt bedenken aan eten komt aan je zitplaats voorbij. De wedstrijd is echt een uitje voor hele gezinnen. Na de wedstrijd en weer terug aan de boulevard van San Carlos, begint het vrij plotseling enorm te regenen en stormen. Het restaurantje waar we nog wat Flor de Caña, de nationale rum en trots van Nicaragua, drinken, is niet geheel bestand tegen de harde wind en binnenkomende regen. Maar als we ons wat meer naar het midden van de ruimte verplaatsen, worden we niet meer nat. We ­verdiepen ons in de rumcultuur van Nicaragua en het wordt nog een gezellige middag.

>> Lees verder op pagina 10

7

Nicaragua: verrassend, veelzijdig en veilig!

Route Tanka en Ivar Nicaragua.

Groningen Zusterstad.

Tijdens de honkbalwedstrijd.

El Castillo met het fort.

Eén van de vele beesten die we zien tijdens de tocht bij El Castillo.

Vroeg op voor een tocht met Juan over de rivier en door de jungle.

Gestrand tijdens de vistocht.

Gids Juan wijst ons van alles aan.

8

9

Wanneer je door San Carlos loopt als toerist, merk je dat toerisme nog in de kinderschoenen staat. In tegen­ stelling tot veel andere plekken in Nicaragua zijn er geen mensen die je aanspreken om een georganiseerde tour te boeken of je een hotelkamer aanbieden. Zelfs in het hotel wordt niet actief geadverteerd wat er allemaal te doen valt. Je moet dus echt zelf op zoek. Van Geneviève,­een andere medewerkster van de Stedenband die momenteel­ ­woonachtig is in San Carlos, en van Sibbiena, een vriendin­van Ineke, die we thuis voorafgaand aan de reis nog hebben gesproken, hoorden we enthousiaste v ­ erhalen over ­El Castillo, een dorpje op ongeveer 3 uur varen stroomafwaarts van de San Juan rivier. Deze rivier was in de koloniale tijd de toegangspoort voor Nicaragua en met name het rijke Granada. Na een aantal plunderingen door piraten, bouwden de Spanjaarden midden in de jungle, aan een ondiepte in de rivier, een fort. El Castillo is nu een klein, gemoedelijk dorpje, zonder autoverkeer. Na een tip van Sibbiena zoeken we Juan ‘Ardilla’ op (zoals iedereen in El Castillo heeft Juan een bijnaam. Die van hem is ‘eekhoorn’ vanwege zijn vroegere uitbundige haar­ dos.), om met hem als gids de omgeving te ver­kennen. De volgende dag vertrekken we vroeg per kano en varen langzaam de rivier af. Onderweg zien we de mooiste

10

vogels, zoals de ibis, veel ijsvogels en een toekan. Ook worden we uitvoerig bekeken door een spidermonkey die ons nadert om te kijken wat er voorbijvaart. Het is een geweldige tocht, die alleen af en toe wordt verstoord door een vrachtauto aan de kant van Costa Rica, het land dat bezig is om een weg aan te leggen langs de rivier. De impact op de natuur is groot en na vele protesten inclusief een rechtszaak aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, komt Costa Rica nu ook aarzelend tot de conclusie dat de aanleg wellicht een fout is geweest. Een fout die echter nu moeilijk te herstellen is. Na 3 uur rustig peddelen beginnen we aan een wandeling door de jungle. Ook hier worden we overspoeld door de pracht van de natuur. Juan is als een vis in het water en laat ons van alles zien en beleven. We zien verschillende gifkikkertjes, schildpadden, vervaarlijk uitziende wespen, immens grote mieren, ‘wandelende’ bomen, een glimp van een tapir-achtige, brulapen en weer veel vogels. Juan legt ons uit wat verschillende bomen ons bieden, zoals de ‘kauwgomboom’ en de rubberboom. Ook laat hij ons een klein plantje proeven, waarna onze mond en tong al snel compleet gevoelloos zijn... een natuurlijk anestheticum voor als je naar de tandarts moet.

Na de wandeling gaan we terug naar een zijrivier. We picknicken met nacatamales, een typisch Nicaraguaans gerecht van maïsmeel, groenten en varkensvlees, verpakt en gestoomd in bladeren. Nadat we door Juan zijn ver­ zekerd dat er geen krokodillen in de rivier zitten, gaan we, naïef als we zijn, nog even zwemmen om af te koelen van de lange wandeling. Naderhand legt Juan uit dat de krokodillen uit de San Juan rivier niet in de kleine zij­ rivieren komen. En dat de kaaimannen die er wel zitten niet agressief zijn naar mensen. Wat een geruststelling, Juan!

ons heel hartelijk. De vrouw roept enthousiast dat als ze had geweten dat wij ‘op visite’ zouden gekomen, ze een grote vis voor ons zou hebben klaargemaakt. We leggen uit dat het niet geheel de bedoeling was dat we bij hen op bezoek zouden komen, maar dat wordt niet helemaal­ begrepen. Ze slepen ons uiteindelijke terug naar de ­bewoonde wereld. Als dank geven we de zes guapotes aan hen. Gustavo wilde deze samen met ons in zijn huis gaan eten, maar deze uitnodiging slaan we af. Met een nieuwe ervaring en een leuk verhaal voor later, gaan we wat eten op de boulevard.

’s Avonds gaan we echt op zoek naar kaaimannen. Met Juan op de boeg van de boot en lamp op zijn hoofd en César als stuurman, speuren we met een lamp de rivier af op zoek naar de weerspiegeling van het licht in de ogen van de kaaimannen. Het duurt even voordat we zo’n beest vinden, maar zien intussen wel slapende vogels waar we wel héél dicht bij kunnen komen. Ook laat Juan ons een prachtige boomkikker zien en laat hij ons het babygehuil­ horen door over de buik te strijken van een ander ­kikkertje. Inmiddels is Juan als de Australische Steve Irwin in het water gesprongen en komt met een 1½ meter lange kaaiman boven. Of wij deze ook even willen vasthouden? Met 100% vertrouwen in Juan, laten we ons dit overkomen.

Van Ineke horen we later dat dit soort dingen weleens vaker voorkomen. Het toerisme in San Carlos is nog niet altijd goed geregeld en dit zal echt moeten veranderen om meer mensen te trekken en niet achter te gaan lopen met de rest van Nicaragua. San Carlos en de regio Río San Juan heeft erg veel te bieden, maar het lijkt alsof het zich daar zelf niet zo van bewust is.

100% vertrouwen hebben we ook in Gustavo Peña, de gids waar we, teruggekomen in San Carlos, een ochtend mee zullen vissen. Via het lokale VVV kantoortje op de boulevard geboekt. In de ochtend zijn we om exact 08.00 uur op de afgesproken plek. Na een half uur hebben we nog niets vernomen van hem. Pas na een uur komt hij opdagen. Hij moest nog benzine kopen voor de buiten­ boordmotor. Nadat we onze aasvisjes hebben gevangen bij de boulevard, vertrekken we op volle snelheid naar de zuidkant van het meer van Nicaragua. Met een dreigende lucht op de achtergrond, genieten we van de omgeving en natuur. De meest onervaren visser van ons drieën, vangt nog zes guapotes en na een paar uurtjes vissen, varen we weer terug naar San Carlos. Totdat de motor er mee ophoudt en we, pas halverwege, de terugtocht noodgedwongen moeten peddelen met zicht op San Carlos aan de andere kant van het meer. Na drie kwartier peddelen komen we aan bij een vissershutje met een jongen die echter geen medewerking wil en kan verlenen. Uit de discussie begrijpen we dat Gustavo niet een geweldige reputatie heeft op het gebied van lenen en teruggeven. Ook hulp vanuit het dorp is lastig, omdat het beltegoed van Gustavo op is. Onze eigen telefoons hebben we vandaag niet meegenomen. Na 2 uur komt de eigenaar van de hut, een vriend van Gustavo, dan toch opdagen. Ook hij is sceptisch naar Gustavo, maar naar

De volgende dag vertrekken we met de bus naar het ­noorden van Nicaragua. We gaan via Estelí naar Miraflor,­ waar we van de nevelwouden genieten, naar Léon, in de vulkaanregio, waar we o.a. boardend van de v ­ ulkaan Cerro Negro glijden, naar Granada, een prachtige ­koloniale stad en naar Isla Ometepe, waar we genieten van de vulkaan Concepción. Vanuit Ometepe nemen we de veerboot en vertrekken we met de internationale bus naar San José in Costa Rica, vanwaar we het vliegtuig naar Amsterdam nemen. Nicaragua heeft op ons een geweldige indruk gemaakt, waarbij wij de regio Río San Juan écht een hoogtepunt van de vakantie vonden. Het heeft een prachtige natuur, mooie mensen en een tropisch klimaat waar je wel wat aan wennen moet. Het is een land waar veel te zien en beleven is, maar waar het toerisme niet overheerst. Wie er van houdt om zelf een land te ontdekken, het niet erg vindt om soms wat luxe te ontberen en plekken te ­bezoeken waar niet altijd alles perfect geregeld is, k ­ unnen wij dit zeer aanraden. We hebben het land ervaren als makkelijk bereisbaar, waarbij een beetje basiskennis van het Spaans geen kwaad kan. Nicaragua is verrassend,­ veelzijdig en veilig. Het kan goed concurreren met ­bijvoorbeeld het veel bezochte Costa Rica, leren ons de gesprekken met toeristen die beide landen hebben be­ reisd. En Nicaragua is ook nog eens prettig voor diegene die op een wat krapper budget reist. Ons advies voor wie twijfelt of hij / zij een reis naar Nicaragua zou moeten boeken: DOEN! Wie geïnteresseerd is naar praktische tips over Nicaragua, kan contact opnemen met Tanka en Ivar via [email protected].

11

Thema-avond over (eco)toerisme Op woensdagavond 7 november organiseert de Stedenband een thema-avond over (eco)toerisme. U bent van harte welkom! Marja Bucking, eigenaresse van Stichting Alfa-reizen, zal deze avond haar visie geven op de mogelijkheden van San Carlos om zich als aantrekkelijk reisdoel te positioneren. Op dit moment werken we nog aan het vinden van een tweede spreker, die u meer kan vertellen over de voor- en nadelen van het ontwikkelen van (eco)toerisme in een kwetsbaar gebied zoals de regio Río San Juan.

Marja Bucking (r) vertelt over de potentie van Nicaragua als toeristische bestemming.

De avond vindt plaats om 20.00 uur in de bovenzaal van Land van Kokanje, Oude Boteringestraat 9 in Groningen. Houdt voor meer informatie onze site in de gaten: www.groningensancarlos.nl. Als uw mailadres bij ons ­bekend is, zult u t.z.t. een persoonlijke uitnodiging ­ontvangen.

Nijestee biedt ruimte

aan ruim 30.000 mensen in de stad Groningen. Met ongeveer 13.000 huurwoningen is Nijestee de grootste corporatie in de stad. In vrijwel alle wijken biedt Nijestee woningen aan, op die manier valt er wat te kiezen. Op onze website kunt u wanneer het u uitkomt, terecht voor uw laatste wijknieuwtjes, informatie over Nijestee of u kunt ons een vraag stellen.

U kunt er ook onze nieuwbouwprojecten bekijken of een reparatieverzoek doorgeven. Kijk op www.nijestee.nl

Naberpassage 3 . Postbus 447 . 9700 AK Groningen . (050) 853 35 33 . [email protected] . www.nijestee.nl

12

Promotiereis Nicaragua leidt tot vast aanbod Begin 2011 stond Ineke de Groot namens de Stedenband èn de regio Río San Juan op de Vakantiebeurs in Utrecht. Doel was de regio te promoten voor toerisme. Na haar activiteiten op de beurs onderzocht zij met de Stedenband de mogelijkheden om een reis naar Nicaragua te organiseren via een Groninger reisbureau. Internoord had met ons in 2008 al een pilot gedaan, maar dat had nog geen vervolg gekregen omdat de promotie van de reis onder het juiste publiek nog niet zo gemakkelijk bleek te zijn. We zochten naar nieuwe alternatieven en Stichting Alfareizen had direct interesse. Zo werd het idee geboren om eind 2011 de eerste promotiereis met journalisten naar Nicaragua te organiseren. De reis was zo’n succes dat Alfareizen nu een vaste reis Nicaragua in haar aanbod heeft opgenomen! Door: Marja Bucking, directeur-eigenaar Stichting Alfareizen Op 1 november 2011 vertrok een groepje enthousiaste reizigers voor een speciale promotietrip georganiseerd door de Stichting Alfa Reizen te Groningen, in samen­ werking met de Stedenband Groningen-San Carlos, naar Nicaragua. Vanuit een druilerig Nederland scheepten zij zich in, eerst naar Houston, Texas, en dan verder naar Managua. Het gezelschap bestond uit een tweetal ­journalisten, een ex-journalist, een reisorganisatrice, een fotografe, een designer, een fairtrade-specialiste, ikzelf als directrice van Alfa Reizen, reisleidster Ineke de Groot (werkzaam voor de Stedenband in San Carlos) en nog twee ‘aanhangers’. In de hoofdstad Managua werden we vakkundig en enthousiast welkom geheten door Sandra Mejía van de Stichting HOPEN Nicaragua: een vereniging van kleine hotels, die de reis voor een groot deel had bekostigd. Ook Ninoska García van het Landelijk Nicaraguaans Bureau voor Toerisme INTUR, en reisbureau NTUR waren er om ons te ontvangen. Deze partners hadden allen ook een gedeelte van de reis in Nicaragua verzorgd. In Managua werden wij rondgeleid door een zeer ­enthousiaste gids, die ons echt alles en alles vertelde over haar prachtige land. Wij bezochten het koloniale stadje Granada, de vroegere hoofdstad, en we voeren op het grote meer van Nicaragua naar het eilandje Ometepe, waar alweer een deskundige en bijzonder aardige gids, Antonio, ons van alles wat op het eiland belangrijk was, op de hoogte bracht. Van koffie­ plantages tot vulkanen, van oeroude inscripties tot zijn eigen oeroude overgrootmoeder (107 jaar!). Het was een geweldige belevenis! San Carlos was natuurlijk een van de hoogtepunten, van­ wege de Stedenband en het werk wat Ineke daar v ­ erricht. Zij had voor ons een boottocht op de Río San Juan geor­ ganiseerd. Een geweldige tocht helemaal naar de andere kant van het land, San Juan del Norte (Greytown). Daar kon je zien dat er in de 19e eeuw door de Engelsen een poging was gedaan een kanaal te graven van de Caribi­

sche naar de Atlantische kant. Helaas is dit nooit helemaal tot stand gekomen, het Panama kanaal ging met de eer strijken. Inheemse Indianen kwamen ook op ons pad en zij waren zo vriendelijk ons hun huis en haard te laten zien. Pijl en boog werden gedemonstreerd en na een korte bos­ wandeling voeren we weer stroomafwaarts terug. In El Castillo werden wij door de bevolking meegevoerd de straat op, er werd gevierd dat de zittende president Daniel Ortega de verkiezingen had gewonnen. Dat werd dansen op straat, tot diep in de nacht! De laatste dagen waren bestemd om via San Carlos (waar we het huisje van Ineke bewonderden) de lange busreis te­ rug naar Managua te maken. Sandra Mejía had een ­heuse afscheidsavond georganiseerd met een geweldig ­diner, een prachtige folkloregroep, alle voor ons ­belangrijke mensen en een vertegenwoordiger van de Nederlandse Ambassade met zijn vrouw. Kortom: een ­superavond, die we echt niet hadden verwacht. Een waardig afscheid van een prachtig land. Misschien kunnen we met onze promotie er toe bijdragen dat er nu meer toeristen naar Nicaragua willen, en vooral Nederlandse toeristen!

De grafstenen op de begraafplaats in San Juan del Norte herinneren nog aan de Britse overheersing.

13

Zelf met de ‘Doorvoerroute’ naar Nicaragua!

Vertrouwen in vooruitgang Afscheidsinterview met voorzitter Gerrit Zock Gerrit Zock trad in 1995 toe tot het bestuur van de Stedenband Groningen-San Carlos. Hij begon als penningmeester, maar dat was, naar zijn eigen zeggen niet zo’n succes. ‘Als je mij mijn gang had laten gaan, dan was de Stedenband failliet geweest’, zegt hij daar meestal over. Gerrit werd voorzitter en dat deed hij vele jaren lang. Bestuursleden kwamen en gingen, er waren goede en slechte tijden, maar betrokken en bevlogen als het om San Carlos en Groningen ging, was Gerrit altijd! ‘Solidariteit’ is voor hem beslist geen holle frase. Nu, na jaren inzet voor de Stedenband, neemt Gerrit afscheid. Hij heeft het stokje overgegeven aan Sippy van der Meer, die sinds 3 juli in functie is als voorzitster. Onder het motto ‘lest best’, sluiten we daarom deze ¡Enlace! af met een interview met Gerrit, dat door Eva Vrieze werd gehouden. De vragen die als basis dienden, kwamen van de medebestuursleden.

De majestueuze rivier San Juan.

ALFA REIZEN, Groningen, organiseert in 2012/2013 ongeveer eenzelfde reis als de hierboven beschreven promotiereis van 2011. Iedereen kan zich daarvoor inschrijven, ofwel via de website ­www. stichtingalfareizen.nl ofwel op het adres Tussen beide Markten 43, 9712 CC Groningen, tel. 050-318 07 94 / mobiel 06-14 80 02 49. Emailadres [email protected]. Deze reis heet ‘de Doorvoerroute’ oftewel ‘la Ruta del Tránsito’, wat inhoudt dat in de 19e eeuw men een doorvoerroute zocht via Nicaragua en Panama naar de goudmijnen van Californië. Men begon een kanaal te graven aan de Caribische kust, maar dit bleek toch te moeilijk en te gevaarlijk en het plan werd opgegeven. Het idee van hoe het had moeten worden kun je op de Río San Juan een beetje ervaren. We bezoeken natuurlijk de hoofdstad Managua en de vroegere hoofdstad León, met prachtige koloniale huizen en een koloniale kathedraal, alles nu onder bescherming van de Unesco. Verder gaat het terug zuidwaarts naar Masaya, centrum van de Nicara­ guaanse folklore, met zijn leuke markt en interessante vulkaan. Dan naar de plaats Granada, ook een vroegere hoofdstad en ­havenstad aan het grote meer van Nicaragua. Daarna rijden we naar San Juan del Sur, aan de grens met Costa Rica. Er is een ­mogelijkheid daar reuzenschildpadden te spotten in de nacht.

14

Op het eiland Ometepe zien we de vulkanen Concepción en Maderas en we bezoeken een museum met precolumbiaanse beelden. Naar San Carlos gaan wij natuurlijk, bijna verplicht, vanwege de Stedenband en een stukje de Rio San Juan op, naar El Castillo. Hier staat een groot Spaans fort, van waaruit men piraten beschoot. ’s Nachts kun je kaaimannen bekijken (en aan­ raken), langs de kant zie je krokodillen en in het regenwoud zie je apen en rode ara’s. Terug gaan we via San Carlos, met de bus naar Managua voor onze afscheidsavond. De volgende ochtend is de vlucht terug naar Nederland. De reis duurt 13 dagen en kost € 2095 in 2012 en € 2195 in 2013. Inbegrepen zijn de vluchten, de hotels met ontbijt, de excursies, busvervoer, bootvervoer en een afscheidsdiner met folklore. De reis wordt begeleid door onze Ineke de Groot, Stedenband­ medewerkster in San Carlos. Aanmelden via Alfa Reizen recht­ streeks of via de Stedenband Groningen-San Carlos. Laat deze kans om dit mooie, interessante land te zien, niet liggen, meld je aan!!! Voor meer informatie over de historie van Nicaragua en bij­ voorbeeld de goudzoekersroute zie: www.groningensancarlos.nl/ san-carlos/verleden/

Trotse terugblik Op de vraag waar Gerrit trots op is, volgt meer dan één antwoord: trots is Gerrit allereerst op de overeenkomst die de Stedenband heeft gesloten met het UMCG. Het betekent dat er meer geneeskundestudenten coschappen kunnen lopen in het ziekenhuis in San Carlos maar dat de Stedenband daar minder voor hoeft te organiseren. Het ondersteunt zowel de ontwikkeling van de geneeskunde in San Carlos en omgeving, als van de studenten. De overeenkomst is een logisch stageproject dat navolging verdient met andere onderwijsinstellingen. Andere projecten waar Gerrit trots op is, illustreren ook het belang van Groningse betrokkenheid. Zo is San Carlos tweemaal uitgeroepen tot de schoonste stad van Nicaragua mede door het afvalproject dat de Groningse Milieudienst samen met de gemeente San Carlos heeft opgezet. Delen van de wijkvernieuwing die je ziet, zijn tot stand gekomen met behulp van Groningse woning­ corporaties en architectenbureaus. De ruimte die de stedenbandorganisatie heeft gekregen van de Groningse gemeente, maakt onze organisatie ­wellicht een aantrekkelijker samenwerkingspartner. ­Gerrit heeft in ieder geval genoten van die relatieve ­autonomie van de Stedenband. En van de geslaagde samenwerking daardoor met Groningse organisaties en vrijwilligers en natuurlijk met het bestuur en bureau. Tenslotte roemt hij de vooruitgang die de gemeente San Carlos zelf heeft doorgemaakt. De bestuurlijke organisatie­ is beter georganiseerd, hetgeen je bijvoorbeeld terug ziet in beleidsmatiger optreden en een beter geordende publieke ruimte. Al wordt Gerrit ook wel nostalgisch als hij terugdenkt aan het wanordelijke doolhof dat bijvoorbeeld de markt op de Malecón ooit was. Uit zijn eerste bezoeken kent

Gerrit een heel andere charme van San Carlos dan tegenwoordig.­Het stadje is toegankelijker geworden voor toeristen, maar gelukkig is de goede sfeer nooit veranderd.­Evenals de hartelijke en optimistische mensen, het fantastische uitzicht vanaf het Fort en de avonden bij restaurant Mirador. De allermooiste plek echter, ligt iets verderop in de gemeente; na een fantastische bootreis over het meer van Nicaragua vind je op Solentiname de ideale mix van schitterende natuur en kleurrijke cultuur. Stedenbandorganisatie zonder Gerrit Maar Gerrit zal niet alleen San Carlos missen. In Groningen­genoot hij van het spontane verbinden van Noordelijke actualiteit of initiatieven met Nicaraguaanse mogelijkheden. Ook al liet een concreet resultaat van zo’n verbinding soms op zich wachten. Onze ‘netwerkkoning’ laat ons bestuursleden dan ook na om het geduld en vertrouwen te hebben van een kathedralen­bouwer. En internationalisering is jammer genoeg zo’n kathedraal. Terwijl het zo belangrijk is dat mensen naar buiten blijven kijken. Dat geldt voor mensen in Groningen, maar ook in San Carlos. Wat zou Gerrit daarom graag zien dat overheid, bedrijfsleven en onder­ wijs grenzeloos werken. Nationale organisaties hebben daarin een ondersteunende en versterkende rol. Die gedrevenheid maakt dat Gerrit niet helemaal afscheid gaat nemen. Hij zal zich nog inzetten voor de vraag van de bekende Nicaraguaanse destilleerderij CEP (Centro Empresarial Pellas), om samen te werken aan duurzaam toerisme. Op het gebied van onderwijs blijft Gerrit zich inzetten voor meer kennisuitwisseling tussen Noordelijke­ en Sancarleense studenten. Want onderwijs en over je grens durven kijken, is volgens hem de basis voor ­ontwikkeling. >> Lees verder op pagina 16

15

Gerrit in gesprek met liberaal raadslid Jairo Fernández.

Archipel Solentiname, één van de favoriete plekken van Gerrit in de gemeente San Carlos.

Altaar en kruisbeeld van Ernesto Cardenal in de 'kerk' op het eiland Mancarrón, Solentiname.

Vriendschap speelt een belangrijke rol bij de Stedenband Frank Ochomogo (l) en Gerrit.

Gerrit zonder stedenbandorganisatie Met die basis voor ontwikkeling is Gerrit nog wel even zoet. Onderwijs is ook de rode draad in zijn betaalde werk dus met ‘Zock Advies’ gaat hij nog wel even door. ­Tussendoor geniet hij van de ontwikkeling van de klein­ kinderen. Ook blijft Gerrit zelf in ontwikkeling door veel te lezen over geschiedenis. Als zijn levenspartner Annemarie­

¡Enlace! is een uitgave van ­Stedenband Groningen-San Carlos Postbus 268, 9700 AG Groningen Bezoekadres Europaweg 8 T 050 3676169 F 050 3676161 E [email protected]

16

I www.groningensancarlos.nl Twitter @GrunnSanCarlos Linkedin-goep­­Stedenband Groningen-San Carlos Like us on Facebook! facebook.com/GrunnSanCarlos Rekeningnummer 58095

­ olgend jaar met pensioen gaat, heeft hij daar nog meer v tijd voor. Dan plant hij zijn adviesklussen tussen de ­vakanties, het lezen en het oppassen in, in plaats van ­andersom. Mocht hij in al die drukte de Stedenband vergeten, dan hangen er gelukkig nog wat persoonlijke balsahouten ­geschenken aan zijn muur. De Stedenband zal Gerrit in ieder geval nooit vergeten!

Hoofdredactie Muriël Duindam Opmaak Caro Helder Ontwerp Maaike de Laat Bijdragen Marja Bucking, Muriël Duindam, Ineke de Groot, Ivar van der Leij, Eva Vrieze, Tanka Weijer, Mette Weijling

Fotografie Marijke den Arend, Muriël Duindam, Ineke de Groot, Inge Jongman, Ivar van der Leij, Wouter Novak, Eva Vrieze, Tanka Weijer