Een werkboek waarmee u direct aan de slag kunt! Na het eerste deel van het educatieve pakket WWW (Wij willen weg. Wij willen wonen. Wij willen werk.), stelt de Provincie West-Vlaanderen de handleiding bij het tweede deel voor!
Na de educatieve kalender WWW en de handleiding bij het eerste deel van het educatieve werkboek WWW, ligt hier nu voor u de handleiding bij het tweede deel van het educatieve werkboek WWW (Wij willen weg. Wij willen wonen. Wij willen werk.). Net als het eerste deel is ook dit opnieuw een erg concreet werkboek geworden! Via aangepaste werkvormen wordt ingegaan op thema’s die van belang zijn wanneer schoolverlaters straks ‘op eigen benen staan’. De gebruikte methodieken helpen een aantal vaardigheden te oefenen én zo wordt ook de aandacht gevestigd op mogelijke valkuilen. Daarnaast wordt er expliciet voor gekozen om jongeren niet te overdonderen met technisch-juridische regels en wetten in verband met bv. werkloosheid, geldzaken,… In plaats daarvan verwijzen we door naar diensten waar ze met hun concrete vragen terecht kunnen.
Dirk De fauw gedeputeerde
Inhoudstafel Thema 7: verzekeringen
Thema 8: vervoer
p. 14
De volgende dag niet meer enthousiast over je aankoop? Geen nood: met je kasticket kan je het tot 7 dagen na aankoop terug inruilen. Hou het steeds bij! Betaal je rekeningen op tijd! Je vermijdt zo extra boetes of kosten. Betaal vaste kosten zoals gas, water en elektriciteit met een domiciliëring. Kopen op krediet kan je in grote problemen brengen… niet doen! Groeien de facturen sterker dan je bankrekening? Vraag het OCMW om raad.
Thema 10: afval
p. 9
Een auto kost meer dan enkel de benzine! Een brommer is goedkoper dan een auto… maar duurder dan de fiets. Go Pass, Buzzy Pazz,… het openbaar vervoer heeft voor jou een formule op maat!
Thema 9: te betalen
p. 3
Je tégen alles verzekeren? Niet echt nodig! Een aantal zijn wel verplicht: brandverzekering voor je woonst, verzekering voor je brommer of auto,… Verschillende verzekeringsmaatschappijen betekenen verschillende prijzen. Informeer, en vergelijk! Franchise… euh? Als er dan toch iets fout loopt, moet je dit stukje van het bedrag zelf ophoesten. Informeer vooraf!
p. 21
Een mini-containerpark in je woonst voorkomt een megaafvalberg! Sorteren begint thuis. Vuilniszakken kosten veel geld! Prop ‘m zo vol mogelijk! Er een beetje op springen kan helpen… Je bent even weg? Verwarming uitzetten, lichten uit en de deur dicht! De sticker ‘geen reclamedrukwerk’ op je brievenbus vermijdt een reclameberg aan je voordeur. Wanneer komt de vuilkar langs… ? ’t Staat op de afvalkalender! Plastic wegwerpflessen, brikverpakkingen, blikjes kunnen worden Gerecycleerd… maar blijven wel afval!
Thema 11: vrijaf
p. 28
Ontspanning hoeft niet perse duur te zijn! Een jeugdhuis in je buurt? ’t Is goedkoper dan op café en je ontmoet leeftijdsgenoten! Een CD of DVD ontlenen in de bib of videotheek is goedkoper dan één kopen! Gevoel voor verantwoordelijkheid, bruisend creatief en vol enthousiasme? Engageer je in een vereniging of word jeugdleid(st)er! Loop je over van creatieve ideeën… waarom geen artistieke cursus volgen? De gemeente biedt je zeker info! Thema 12: even bellen p. 32 Extra oefeningen
Colofon
2
THEMA 7: VERZEKERINGEN
Wat dit thema betreft is het aan te bevelen om als leerkracht/begeleider zelf op zoek te gaan bij je eigen (of een andere) verzekeringsmaatschappij naar een concrete polis en offerte van een bestaande of fictieve auto. Dit kan natuurlijk ook als opdracht aan de jongeren gegeven worden. Misschien zitten er wel één of meerdere jongeren in je klas of groep die al over een auto annex autoverzekering beschik(t)(en). Als een van hen bereid is om de polis en bijbehorend premiebedrag met de klas of groep te delen kan dit boeiende gespreksstof opleveren. Als je een verzekering afsluit word je beschermd tegen een aantal risico’s, zoals ongeval, schade, verlies, diefstal enz. Je betaalt hiervoor een premie aan de verzekeringsmaatschappij. De maatschappij betaalt als tegenprestatie (een deel van) de kosten terug die door de verzekeringspolis – het contract – worden gedekt.
Je tegen álles verzekeren? Niet echt nodig! Een aantal zaken zijn wel verplicht: brandverzekering voor je woning, verzekering voor je brommer of auto enz.
OPDRACHT 1: ‘verzekeringen… welke?’ Waartegen kun je je allemaal verzekeren? Schrijf een paar mogelijkheden op!
De jongeren kregen een paar minuten tijd om voor zichzelf een paar voorbeelden te bedenken. De begeleider/leerkracht noteert nadien alle mogelijke antwoorden op het bord/flapbord. Mogelijkheden: - autoverzekering - ziekteverzekering - brandverzekering - familiale verzekering/verzekering burgerlijke aansprakelijkheid - hospitalisatieverzekering - verzekering reisbijstand - verzekering rechtsbijstand - zorgverzekering - … Een aantal van deze verzekeringen zijn verplicht, een aantal andere niet. Daartussen zit een hele gradatie: van ‘sterk aan te raden’ tot ‘niet levensnoodzakelijk maar misschien wel te overwegen’.
3
OPDRACHT 2: ‘wie-wat-waar-verzekeringen’ Noteer in onderstaand schema de belangrijkste items waartegen je je als individu kunt/moet verzekeren. In de linkerkolom schrijf je de naam van de verzekering/de soort verzekering. In de rechterkolom komt de uitleg te staan.
Als leerkracht/begeleider kun je, voor je dit schema begint in te vullen, aan de jongeren vragen om elk van de zogenaamd belangrijkste verzekeringen in hun eigen woorden te omschrijven. Niet onbelangrijk om te vermelden is dat voor vele soorten verzekeringen geen zogenaamde officiële namen bestaan. Bv.: zo spreekt de ene verzekeringsmaatschappij over ‘een verzekering voor de woonst’. Een andere heeft het over ‘de brandverzekering’. Nog een derde heeft het over de ‘woonverzekering’. Tevens is het belangrijk erop te wijzen dat het gaat om verzekeringen die je als individu (particulier) moet/kunt afsluiten. Het gaat hier dus niet over verzekeringen die bv. een werkgever voor zijn werknemer moet/kan afsluiten.
VERZEKERING ziekteverzekering of verzekering tegen ziekte
woonverzekering of brandverzekering
familiale verzekering of verzekering privé-leven
OMSCHRIJVING VERPLICHT ?1 - De ziekteverzekering Ja beschermt personen die verzekerd zijn tegen het risico ziek te worden door (een deel van) de ziektekosten terug te betalen. - Je ontvangt van het aangesloten ziekenfonds of de Hulpkas een SISkaart. - Verzekert de woonst en Ja vaak ook de inboedel tegen de gevolgen van brand. - Meestal is er meer verzekerd dan enkel brandschade (bv. ook waterschade, hagel …). - Zoals bij de meeste verzekeringen loopt het bedrag op per optie die erbij wordt genomen (bv.tegen diefstal). - Deze verzekering Neen voorziet een vergoeding voor de schade die jij of je gezinsleden veroorzaken aan derden, tijdens het privé-leven (bv. tijdens het voetballen op straat
1
Het spreekt voor zich dat het afsluiten van zo’n soort verzekering enkel verplicht is wanneer men ‘erover beschikt’. Bv. in het geval van een woonverzekering een woonst huurt of koopt.
4
schopt je zoon de bal per ongeluk tegen de bril van een voorbijganger en de bril is stuk). autoverzekering of verzekering - Verzekert zowel de Ja burgerlijke aansprakelijkheid lichamelijke als materiële voor de auto schade die jij door jouw schuld aan anderen toebrengt. M.a.w. in principe moet je opdraaien voor je eigen schadekosten. - Je krijgt van de maatschappij de zogenaamde ‘groene kaart’. Die moet je steeds bij hebben als je onderweg bent met de wagen. - ‘Dé autoverzekering’ bestaat niet. Elke optie (bv. tegen diefstal) die je erbij neemt, verhoogt het verzekeringsbedrag. verzekering voor moto/bromfiets - Verzekert zowel de Ja of verzekering burgerlijke lichamelijke als materiële aansprakelijkheid voor de schade die met jouw moto/bromfiets moto/bromfiets bij anderen veroorzaakt. - Je krijgt van de maatschappij een verzekeringsattest. Dit attest moet je steeds bij hebben als je onderweg bent met de moto/bromfiets. - ‘Dé verzekering voor moto/bromfiets’ bestaat niet. Elke optie (bv. tegen diefstal) die je erbij neemt, verhoogt het verzekeringsbedrag.
Je hebt dan eindelijk die auto gekocht waar je zó lang naar verlangd en zó lang voor gespaard hebt… en nu wil je er zo snel mogelijk mee op de baan. Pas op! We willen je enthousiasme niet temperen, maar je toch op een paar zaken wijzen. Of beter nog… zoek ze zelf via onderstaande oefening op.
OPDRACHT 3: ‘magda?’ 1. Als je over een autoverzekering beschikt dekt deze verzekering de schade die jij veroorzaakt aan anderen en dit in alle gevallen. Dus ook als je gedronken hebt of meer rijdt dan de toegestane snelheid.
5
Neen. Als je gedronken hebt of meer rijdt dan de toegestane snelheid en je veroorzaakt een ongeval waardoor een andere bestuurder schade oploopt bij zichzelf en aan zijn auto, dan zal jouw verzekeringsmaatschappij misschien wel de uitbetaling van die schade aan die ander doen. Maar, de maatschappij zal dan (nadien) dat bedrag bij jou komen opeisen. Dit noemen we ‘terugvorderen’.
2. Opeens stel ik vast dat het verzekeringscontract van mijn brommer twee weken geleden vervallen is. Ben ik nu nog verzekerd ? Ja. Voorlopig ben je nog verzekerd. De verzekeringsmaatschappij stuurt meestal zelf een bericht met de vraag om het premiebedrag opnieuw over te schrijven. Pas wanneer de maatschappij jou laat weten dat jij ‘in gebreke blijft’ (niet betaalt, geen contact opneemt enz.) vervalt het contract en kan jij in grote problemen komen wanneer jij onderweg schade veroorzaakt.
3. De premie die je betaalt, is dezelfde in het geval van een nieuwe auto of een tweedehandse. Neen. Normaal gezien zal je een heel stuk minder betalen voor de verzekering van een tweedehandse auto in vergelijking met die van een nieuwe. Het is aan te raden om voor een nieuwe wagen een zogenaamde “volledige omniumverzekering” te nemen. Wanneer er zich dan schade voordoet zal de vergoeding voor de eigen schadekosten een stuk hoger zijn. Maar ook hier geldt dat elke optie die je erbij neemt, je premiebedrag verhoogt.
4. Mijn auto is al oud en nauwelijks nog iets waard. Moet ik nog een verzekering nemen ? Ja. De autoverzekering/verzekering burgerlijke aansprakelijkheid voor de auto is verplicht in België. Iedere auto die deelneemt aan het verkeer, moet over een verzekering beschikken. Die dekt immers in de eerste plaats de schade veroorzaakt aan anderen.
5. Ik ben slim! Ik vermijd een te hoge premie te betalen door mijn autootje te verzekeren op naam van mijn moeder. Maar, mag dat eigenlijk? Neen. De verzekeringspolis dient te worden afgesloten door de bestuurder die meestal met de desbetreffende auto rijdt. Als jij maar af en toe eens met de auto van je ouders rijdt, is er geen probleem. Wanneer jij een ongeval zou veroorzaken en het blijkt dat jij met die auto bv. dagelijks naar school of naar je werk rijdt, dan kan de verzekering weigeren om voor de geleden schade tussen te komen. Jij draait er dan helemaal (voor de menselijke en materiële schadekosten die je bij een ander hebt veroorzaakt) zelf voor op.
Verschillende verzekeringsmaatschappijen betekenen verschillende prijzen. Informeer en vergelijk !
Voor een bepaalde verzekering (bv. de autoverzekering) bestaat geen vast bedrag dat je moet betalen. Factoren als bv. of het een nieuwe auto is of niet, de grootte van de auto, de leeftijd van de bestuurder enz. spelen een belangrijke rol. Toch zijn er vanuit de
6
overheid een aantal zaken vooropgesteld die per verzekering verplicht zijn. Een van die zaken is: - elke verzekering loopt voor maximaal één jaar; - voor bepaalde verzekeringen moet een verzekeringsmaatschappij minimaal bepaalde zaken dekken, bv. de burgerlijke aansprakelijkheid bij een autoverzekering (dit is de menselijke en materiële schade die jij veroorzaakt bij een ander); - elke meerderjarig in België moet, wanneer de verzekering door de overheid verplicht is, effectief een verzekering kunnen afsluiten. Dit laatste lijkt logisch, maar is het niet altijd. Een typisch voorbeeld is wanneer jij als 18- of 20-jarige een auto hebt gekocht en hiervoor een verzekeringspolis wil afsluiten bij een verzekeringsmaatschappij. In het verleden werd je vaak geweigerd (jongeren zouden brokkenpiloten zijn) of de verzekeringsmaatschappij wilde wel een contract afsluiten maar dan tegen een immens hoog bedrag. Sinds kort is er “de jongerenpolis 29/29”.
OPDRACHT 4: ‘de jongerenpolis-vraagbank’ Lees onderstaand artikel en los daarna de vragen op. Alle antwoorden vind je in de tekst. “JONGERENPOLIS 29/29 IS EEN FEIT” Met de “jongerenpolis 29/29” bieden verzekeraars een duidelijk prijsvoordeel aan jonge bestuurders die bereid zijn een aantal risico’s te mijden. Concreet gezien zullen bestuurders van minder dan 26 jaar die hun rijbewijs nog geen drie jaar hebben, een verzekering kunnen afsluiten tegen maximaal de premie die een 29-jarige betaalt. Dit bedrag mag verhoogd worden met een toeslag van maximaal 29 procent (van die premie). Daar staat tegenover dat de jongere rijdt met een auto van maximaal 60 kW. Hij of zij niet meer dan twee passagiers per rit vervoert. En, op weekend- en feestnachten na middernacht niet zelf rijdt. Naast de “jongerenpolis 29/29” blijven de verzekeraars ook ‘gewone’ verzekeringspolissen aanbieden. Jongeren doen er dus goed aan zich degelijk te informeren en te kiezen voor het meest geschikte verzekeringscontract.
1. Verklaar de naam “jongerenpolis 29/29” -
jongerenpolis: bedoeld voor bestuurders onder de 26 jaar
-
29: maximaal de premie van een 29-jarige
-
29: verhoogt met een toeslag van max. 29 % (van die premie)
2. Welke voorwaarden zijn er aan de polis verbonden ? - auto van maximaal 60 kW - niet meer dan 2 passagiers per rit vervoeren - op weekend- en feestnachten na middernacht niet zelf rijden
3. Waarom zegt men op het einde van het artikel dat jongeren er toch goed aan doen zich degelijk te informeren en te kiezen voor het meest geschikte verzekeringscontract ?
7
- omdat er veel prijsverschillen bestaan wanneer men bij verschillende verzekeringsmaatschappijen langsgaat; - omdat het niet altijd zo is dat de “jongerenpolis 29/29” de goedkoopste formule is;
Franchise… euh ? Als er dan toch iets fout loopt, moet je dit stukje van het bedrag zelf ophoesten. Informeer vooraf !
OPDRACHT 5: ‘wat-is-me-dadde ?’ In onderstaande tabel hebben we een aantal begrippen opgesomd die voorkomen in ‘het verzekerings-taaltje’. Zoek in een woordenboek op wat elk van deze begrippen betekent en zoek telkens een voorbeeld. BEGRIP Franchise
OMSCHRIJVING Beding bij verzekeringen dat schade beneden een overeengekomen bedrag ten laste van de verzekerde is. Het gedeelte van de schadekosten dat voor eigen risico is. Dit bedrag verschilt van polis tot polis (en van maatschappij tot maatschappij).
Clausule
Afzonderlijke bepaling of beslissing. Een beding, een voorbehoud.
Burgerlijke aansprakelijkheid
Je bent als burger aansprakelijk/verantwoordelijk voor de schade die je aan een ander toebrengt en moet die vergoeden. Een verzekering die dit element bevat verzekert je hiertegen. Die neemt dit als het ware (gedeeltelijk) van je over. Een contract tussen een verzekeringsmaatschappij en een verzekerde. Het is het schriftelijke bewijsstuk van de verzekering.
Polis
VOORBEELD Bv. Tijdens het voetballen op straat schopt jouw zoon de bal per ongeluk tegen de bril van een voorbijganger. De bril is stuk. De totale kostprijs van de bril was 486 EUR. Als er een familiale verzekering werd afgesloten, zal die tussenkomen. Het bedrag dat jij zelf moet ophoesten (de franchise) bedraagt 196 EUR. Bv. De verzekering voor je brommer zal de schade dekken die jij veroorzaakt hebt bij een aanrijding met een andere brommer. Behalve (dit is de clausule) wanneer achteraf blijkt dat je jouw brommer hebt opgedreven. Bv. De herstelling of vervanging van de auto die jij aangereden hebt.
Bv. een autopolis
8
THEMA 8: VERVOER Vandaag kan je als het ware overal naartoe. Je droomt misschien van een auto, maar er zijn ook andere alternatieven. Je zou ervan versteld staan hoe gemakkelijk je tegenwoordig van Brugge naar Brussel reist, van Oostende naar Kortrijk en zelfs van… Ettelgem naar Langemark-Poelkapelle.
Een auto kost veel meer dan enkel de benzine ! OPDRACHT 1 : ‘de rekening klopt’ Maak in onderstaande tabel een raming van wat een auto kost wanneer hij voor de eerste keer op de rijweg komt. Kies zelf een (realistisch) model/type auto waar jij mee zou willen rijden. Belangrijk! Afhankelijk van welk soort auto de jongere kiest (groot of klein, nieuw of tweedehands,…) zal de totale kostprijs heel erg uiteen lopen. Laat hen zelf alles opzoeken (bv. bij een autohandelaar of op het internet de reële kostprijs van de auto, bij een verzekeringsmaatschappij de verzekeringsprijs,…)
AANKOOP
PRIJS ?
Aankoop auto (éénmalig)
Belasting voor inverkeerstelling (alleen eerste jaar)
Rijbelasting/Verkeersbelasting (jaarlijks) GEBRUIK Brandstof (per keer tanken)
Onderhoud VERZEKERINGEN Autoverzekering NOG IETS? (bv. autoradio, GPS)
9
OPDRACHT 2 : ‘de vervoers-quiz’
1. Wat is de goedkoopste brandstof om mee te rijden? Zet in volgorde van goedkoopst (1) naar duurst (4) Eurosuper 95 Diesel Superplus 98 LPG
3 2 4 1
2. In België is de snelheid op een autosnelweg beperkt tot 120 km/u. In Duitsland echter mag je zo snel rijden als je wilt. Fout België heeft een zeer dicht wegennet, met veel op- en afritten op de autosnelwegen. Snel rijden veroorzaakt ook op autosnelwegen een verhoogd risico op ongevallen, zeker bij druk verkeer of grote verschillen tussen de voertuigen (vb tussen invoegend verkeer en de andere rijstroken). In Duitsland mag je lang niet overal zo snel rijden als je wilt, dat mag enkel op lange rechte stukken zonder veel verkeer. In drukke stedelijke gebieden zoals het Ruhrgebied zijn er ook op de snelweg strenge snelheidsbeperkingen die trouwens beter nageleefd worden dan bij ons.
3. Mag ik door het oranje licht rijden? Fout Het vast oranjegeel licht betekent dat het verboden is de stopstreep of, als er geen is, het verkeerslicht zelf voorbij te rijden. Tenzij de bestuurder bij het aangaan van dat licht, zo dicht genaderd is, dat hij niet meer op voldoende veilige wijze kan stoppen. Is het verkeerslicht bij een kruispunt geplaatst dan mag de bestuurder, die de stopstreep of het licht in dergelijke omstandigheden voorbijgereden is, het kruispunt slechts oversteken op voorwaarde dat hij de andere weggebruikers niet in gevaar brengt. Er kunnen ook vaststellingen gebeuren door een bevoegd agent. Dergelijk proces-verbaal zal dan ook meestal melding maken van het feit in hoeverre de bestuurder het licht genaderd was en al dan niet op voldoende veilige wijze kon stoppen.
4. Als ik 63 km/u rijd waar ik eigenlijk maar 50km/u mag rijden en ik word geflitst, dan bedraagt de boete… kruis het juiste antwoord aan. Je kan eenvoudig de boete berekenen die je moet betalen bij een snelheidsovertreding via http://www.wegcode.be/snelheidsovertreding.php Het is aan te raden te duiden op het verschil tussen onmiddellijke inning, minnelijke schikking en veroordeling door de rechtbank. 50 €
x
10
100 € 150 €
5. Als ik van Brugge naar Brussel rijd met de auto dan bedraagt de afstand ongeveer 100 km. Hoeveel tijd win ik wanneer ik de afstand afleg aan 140 km/u in plaats van de toegestane snelheid van 120 km/u? 120 km/u: 100 km in 50 min. 140 km/u: 100 km in net geen 43 min. Je wint amper 7 min.
6. In het kader van een veiliger verkeer werden in een nieuwe stijl veiligheidshesjes, slapwraps,… uitgebracht. Wie was hiervan de ontwerper? Kruis het juiste antwoord aan.
Dries Van Noten Nicky Vankets Walter Van Beirendonck Cora Kemperman
x
Een brommer is goedkoper dan een auto… maar duurder dan de fiets. Wil je meer informatie over over rijden met een brommer of hebben de jongeren waar jij mee werkt verdere vragen, dan kan je terecht bij het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV) of op hun website: www.bivv.be. De erg praktische brochure ‘Alles wat je moet weten om te brommen zonder brokken’ kan er gratis worden gedownload.
OPDRACHT 3: ‘het “opgefokte” verhaal’ Lees onderstaande tekst en denk er even over na. Na het individueel lezen van de tekst kan een geanimeerd groepsgesprek plaatsvinden. Richtvragen hierbij kunnen zijn: - Rijdt iemand van jullie met een bromfiets? - Wie rijdt er met een opgefokte bromfiets? Hoe snel kan hij? - Schrik je wanneer je dit fragment leest? - Vind je dat er te streng wordt gereageerd op opgefokte bromfietsen?
11
-
…
‘Het opfokken van bromfietsen: bezint eer ge begint!’ Het is bekend dat veel jongeren hun bromfietsen laten opfokken, d.w.z. door allerhande technische ingrepen de toegelaten snelheid gevoelig laten opdrijven. Voor de bromfietsen zijn de maximumsnelheden: 25 en 40 km/u naargelang het gaat om een snorfiets (klasse A) of een gewone bromfiets (klasse B). Herhaalde politiecontroles wijzen uit dat het grootste deel van de bromfietsen opgefokt zijn en er vaak snelheden tot 70 à 80 km/u kunnen worden gehaald op vlakke wegen. Er werden zelfs bromfietsers betrapt die aan een snelheid van 100 km/u per uur over het fietspad raasden… Dikwijls zijn ongevallen met bromfietsen te wijten aan het voeren van een onaangepaste snelheid. Bij de bromfietsongevallen, klasse A en B, zijn 45 % van de dodelijke slachtoffers tussen de 16 en 19 jaar oud. In ieder geval is het zo dat de schade (zowel de materiële schade als de lichamelijke letsels) veel minder zou zijn indien de bestuurder een aangepaste snelheid had gevoerd. Het besturen van een opgefokte bromfiets houdt dus een groot risico in. Feit is dat wanneer een bromfiets zodanig opgefokt wordt dat hij vlugger dan 40 km/u kan rijden, dat voertuig volgens de letter van de wet (en de verzekeringsovereenkomst) geen bromfiets meer is maar wel een motorfiets. De bestuurder moet in dat geval altijd tenminste 18 jaar oud zijn, hij moet in het bezit zijn van een rijbewijs, hij mag niet op het fietspad rijden, hij moet verkeersbelasting betalen, … Wanneer er zich een ongeval voordoet, zal de verzekeringsmaatschappij niet tussenkomen. Daarnaast kan de verzekeringsmaatschappij de premie terugvorderen én ook een nieuwe verzekering weigeren af te sluiten. Daarbij riskeert de bestuurder van een opgefokte bromfiets bovendien nog, al naargelang het geval, gestraft te worden voor: -
het rijden zonder (geldig) rijbewijs
-
te snel rijden
-
de verzekering niet aangepast verboden gebruik van het fietspad té jonge leeftijd voor het besturen van het voertuig
Niet zelden wordt de bromfiets in beslag genomen en/of kan het rijbewijs ingetrokken worden.
OPDRACHT 4: ‘ het fietsen-stellingenspel’ Luister goed naar volgende stellingen. Als je denkt dat de stelling juist is, steek je een groene kaart omhoog. Denk je dat het fout is dan steek je de rode kaart in de lucht. Klaar start!
12
x
GSM-en in de auto mag niet. Bellen terwijl je fietst is geen enkel probleem. Fout
x
Heel wat bedrijven betalen een vergoeding aan werknemers die met de fiets naar het werk komt. Juist
x
Wie met de fiets naar school komt of naar het werk gaat is minder snel depressief. Juist
x
Dit verkeersbord wil zeggen dat voetgangers op deze weg voorrang hebben op fietsers.
Fout. Het wil zeggen dat deze weg (enkel) voorzien is voor fietsers en voetgangers.
Go Pass, Buzzy Pazz,… het openbaar vervoer heeft voor jou een formule op maat!
OPDRACHT 5: ‘doe-de-PAZZ(S)-quiz’ Vele jongeren beschikken niet over een brommer, laat staan een auto. Rest enkel de fiets en een paar voeten. Maar, fiets maar eens naar Gent óf ga maar eens een dagje naar zee met je vrienden… te voet. Gelukkig is er dan het openbaar vervoer! Sommigen zeggen dat het openbaar vervoer niet goedkoop is. Wel… als je jong bent, valt dat erg mee! Er bestaan immers speciaal op-maat-van-jongeren-gemaakte-formules. Voor de trein is dat de “Go Pass”. In bus-termen heet dat de “Buzzy Pazz”. De antwoorden op volgende vragen vind je op het internet. Zoek op! (Voor antwoorden i.v.m. de Go Pass kan je terecht op
13
www.b-rail.be/nat/N/tarifs/passes/go. Voor die i.v.m. de Buzzy Pazz op www.buzzy.be.
1. Voor wie is de buzzy pazz bedoeld? Voor jongeren onder de 25 jaar.
2. Wat kan je met de buzzy pazz doen? Je kan er onbeperkt mee terecht op bus en tram van de Lijn.
3. Hoeveel kost een buzzy pazz voor één jaar? Een Buzzy Pazz voor één maand2 krijg je al voor 20,30 euro. Een Buzzy Pazz voor drie maanden3 kost 56 euro. Een Buzzy Pazz voor een jaar4 kost 157 euro.
4. Wat moet ik doen als ik mijn buzzy pazz vergeten ben of ik ben ‘m kwijt? Je moet jouw buzzy pazz kunnen tonen telkens je opstapt. Als je hem niet bij hebt of vergeten dan zal je een ticketje moeten betalen. Als je jouw pazz kwijt bent of hij is onleesbaar geworden (meegewassen in de broek) dan kan je in elke Lijnwinkel een duplicaat krijgen. Dit kost5 je wel 10 euro.
5. Tot welke leeftijd kan je met een Go Pass reizen? Tot de leeftijd van 26 jaar.
6. Hoe werkt een Go Pass? Met een Go Pass6 kan je 10 enkele reizen in 2de klas tussen twee Belgische stations naar keuze (grenspunten uitgezonderd) maken voor 45,00 EUR. Een Go Pass blijft 1 jaar geldig vanaf de aankoopdatum en is niet op naam: je mag hem dus uitlenen aan vrienden of hen laten meereizen op jouw Go Pass, indien ook zij jonger zijn dan 26.
2
Let wel de prijzen kunnen afwijken. idem 4 idem 5 idem 6 idem 3
14
THEMA 9: TE BETALEN
De volgende dag niet meer enthousiast over je aankoop? Geen nood: met je kasticket kan je het tot 7 dagen na aankoop inruilen. Hou je kassabon dus steeds goed bij! In een eerste opwelling ben je wild enthousiast over je aankoop. De winkeldeur is echter nog maar net achter je dichtgevallen en de twijfel slaat al toe. Allerlei vragen spoken door je hoofd. Heb ik wel degelijk datgene gekocht waar ik naar zocht? Betekent die aankoop niet een té grote hap uit mijn budget? En misschien dé belangrijkste vraag: heb ik het wel nodig? Misschien begin je je dit pas na een paar dagen af te vragen. Het kan natuurlijk ook zijn dat je je vergist hebt. Wees daarom verstandig en bewaar altijd het kasticket van je aankoop en ook de verpakking ervan. De kans is groot dat de verkoper bereid is je “miskoop” terug te nemen of ten minste te ruilen. Dit geldt echter niet voor afgeprijsde artikelen, eindereeksartikelen en koopjes. Je dient ook altijd je kassabon én het garantiebewijs van je aankoop bij te houden zolang de garantietermijn loopt. Ben je dit toch kwijtgespeeld, dan zou het wel eens kunnen zijn dat men niet zo gewillig is om wat je gekocht had gratis te repareren of te vervangen als er, binnen de termijn dat de garantie loopt, iets aan scheelt.
Betaal je rekeningen op tijd! Je vermijdt zo extra boetes of kosten.
OPDRACHT 1: ‘de overschrijvingsquiz’ Zoek in onderstaande tekst de antwoorden op de vragen. De overschrijving Een overschrijving is een betalingsopdracht die diegene die moet betalen, geeft aan zijn of haar bankinstelling. De bank zorgt er dan voor dat het geld op de rekening van de begunstigde terechtkomt. De overschrijving is een betaling op afstand. Je kunt zowel betalingen doen voor kleine bedragen als voor erg grote bedragen. Het is geen manier om een betaling te doen. Aanvaard dus nooit van iemand een overschrijvingsformulier. Het is een document dat via de bank moet gaan. Overschrijvingen bestaan in ‘papieren’ vorm en als elektronisch betaalmiddel. Dit laatste gebeurt via phonebanking, pc-banking, internetbanking of selfbanking.
15
1. Hoe noemt men de persoon voor wie het geld bedoeld is, bij wie het geld terechtkomt?
de begunstigde
2. Werkt de overschrijving rechtstreeks? M.a.w. is het een soort document waarbij diegene die dient te betalen iets overhandigt?
neen, het is een vorm van betaling die via de bank gebeurt.
3. In welke vorm bestaat ‘de overschrijving’?
er is de ‘papieren’ overschrijving en de elektronische overschrijving (via de computer thuis, via selfbanking in een filiaal van de bank enz.)
OPDRACHT 2: ‘vul de overschrijving in’ We overlopen eerst welke elementen er moeten worden ingevuld op een overschrijvingsdocument. Het is belangrijk dat je een voorbeeld van overschrijving kunt tonen aan de jongeren. Op die manier wordt het gegeven concreet. Interessante informatie is ook te vinden op volgende website: www.abb-bv.be/edu/nl. Om de oefening nadien te kunnen doen is er per jongere een blanco overschrijvingsformulier nodig. Deze formulieren zijn te verkrijgen in elke financiële instelling.
BOVENAAN x datum ondertekening: mag je invullen, maar is niet verplicht; x handtekening(en): verplicht. LINKERKANT/LINKERKOLOM x memodatum: datum waarop de betaler wil dat de bank de overschrijving uitvoert; x rekening opdrachtgever: hier komt het rekeningnummer van wie de betaling doet; x naam en adres opdrachtgever: hier komen de adresgegevens van wie de betaling doet.
16
RECHTERKANT/RECHTERKOLOM x bedrag: noteer hier hoeveel euro (en eurocent) je wilt overschrijven; x rekening begunstigde: hier komt het rekeningnummer van diegene voor wie het bedrag bestemd is; x naam en adres begunstigde: hier komen de adresgegevens van diegene voor wie de betaling bestemd is. ONDERAAN x hier kun je een mededeling noteren (in elk hokje een andere letter, een ander symbool): - vrije mededeling: bv. betaling cursus judo; - gestructureerde mededeling: bv. 123432123432 (dit wordt je vooraf meegedeeld).
Vul nu zelf het lege overschrijvingsformulier is aan de hand van deze gegevens. Jij wilt vandaag een overschrijving doen. Let wel, de overschrijving dient pas te gebeuren op 30 juni 2005. Het gaat over de betaling van een cursus waterskiën die 300,00 euro kost. De betaling dient te gebeuren aan de organisatie SUN AND SEA, Waterlaan 30 in 8790 Waregem. Het rekeningnummer van deze organisatie is: 001-7654321-01. Als vermelding dient erbij te staan: betaling (jouw naam) waterskicursus 2005. Let erop dat de jongere het overschrijvingsformulier handtekent want anders kan de bank er niets mee aanvangen! Laat de jongere het voorbeeld bijhouden door het in te kleven in het werkboek op de voorziene plaats (op het afgedrukte overschrijvingsformulier).
Betaal vaste kosten zoals gas, water en elektriciteit met een domiciliëring. De domiciliëring Stel: een GSM-operator biedt een heel erg voordelig GSM-abonnement aan. Dan kan het gebeuren dat je alleen voor dit abonnement kunt inschrijven als je van bij de start voor de maandelijkse betaling van de GSM-facturen ‘een domiciliëring’ aanvraagt bij je bank.
Wat gebeurt er dan? De maandelijkse betalingen zullen automatisch gebeuren. Jij geeft aan de bank het recht om elke maand op hetzelfde ogenblik jouw GSM-factuur te betalen. De GSM-operator stuurt als het ware én naar je bank én naar je adres dezelfde factuur. Zelf hoef je helemaal niets meer te doen. De bank regelt de betaling.
Conclusie? Eigenlijk is het systeem erg simpel en gemakkelijk. De betalingen gebeuren steeds op tijd (je vergeet ze niet te doen). Het is een heel veilig betaalmiddel: alleen grote, betrouwbare bedrijven werken met het systeem van ‘de domiciliëring’. ‘Gesjoemel’ met je bankrekening is dus volstrekt onmogelijk.
17
Aan de andere kant… er moet natuurlijk geld op je zichtrekening staan. Anders kan de bank het verschuldigde bedrag niet betalen aan de GSM-operator. Daarnaast is het ook zo dat ‘de domiciliëring’ niet voor elk soort factuur gebruikt kan worden. Voor facturen die je maar één keer per jaar moet betalen (bv. de autoverzekering) heeft dit weinig zin.
OPDRACHT 3: ‘de domiciliëring… een goed idee?’ Heb je aan de hand van het voorbeeld van de GSM-factuur het principe van ‘domiciliëring’ begrepen? Als je bovenstaande tekst goed doorgenomen hebt, probeer dan eens kort de voor- en nadelen van het werken met een domiciliëring te omschrijven, samen te vatten. Vul dit schema in.
VOORDEEL 1. veiligheid: geen fraude met je bankrekening en het geld dat erop staat 2. stiptheid: je vergeet niet te betalen
NADEEL 1. er moet voldoende geld op je zichtrekening staan 2. regelmaat: het principe kan niet gebruikt worden voor om het even welke betaling. Het moet gaan om facturen die ‘regelmatig dienen te worden betaald (bv. maandelijkse betalingen van telefoon, gas, water, elektriciteit).
Kopen op krediet kan je in grote problemen brengen… niet doen! OPDRACHT 4: ‘het kredietgesprek’ Lees aandachtig volgend krantenartikel. Wat denk jij er eigenlijk van? Het kan interessant zijn om in navolging van dit artikel met de jongeren een gesprek te voeren. Volgende vragen kunnen hierbij richtinggevend zijn: - Wat is je eerste reactie als je dit artikel leest? - Ken je mensen die in een soortgelijke situatie zitten? - Zou het jou ook kunnen overkomen? - Wat zou jij op krediet kopen? - Weet jij hoe het werkt ‘kopen op krediet’? - …
Hannelore beseft dat ze niet met geld kan omgaan. Ik heb een gat in mijn hand. (artikel uit De Gentenaar, 24 februari 2005) ,,Toen ik de eerste keer bij het OCMW aanklopte, was ik een wrak'', zegt Hannelore (38), die er zeer chic uitziet. ,,Al die schulden, dat vreet aan u. Met vallen en opstaan heb ik geleerd de tering naar de nering te zetten. Al durf ik af en toe nog wel eens van mijn welstellende leventje van weleer te dromen.'' Hannelore, vandaag een alleenstaande moeder met twee kinderen, verdiende met haar eigen poetsbedrijf ruim 2.250 euro netto per maand. Tot ze anderhalf jaar geleden
18
werkonbekwaam werd verklaard. ,,Ik was zeer zwaarlijvig en had een maagverkleining laten uitvoeren. Dat is fout afgelopen. Door de ingreep heb ik botontkalking gekregen, een tekort aan vitamines en ik voel me constant vermoeid. Weg inkomen. Als zelfstandige had ik niet meteen recht op een invaliditeitsuitkering. Mijn al behoorlijke schuldenberg kreeg ik door die tegenslag zeker niet meer weggewerkt.'' Hannelore moet het nu met 150 euro leefgeld per week doen. ,,Daar moet ik van eten, ziekenhuiskosten en de schoolrekeningen betalen. Maar mij hoor je niet klagen. Ik moet me niets meer van die schuldeisers aantrekken. Dat doet het OCMW. Die betalen zelfs de lopende rekeningen.'' Hannelore zegt dat ze bij benadering niet weet voor hoeveel ze in het krijt staat. ,,Ik wil het ook niet weten. Op een dag heb ik al mijn moed verzameld en ben ik naar het OCMW gestapt met een zak vol onbetaalde rekeningen. Help mij! Om de haverklap belde een deurwaarder aan. Dat kon zo niet verder. Ik stond aan de rand van een inzinking. Te lang heb ik gedacht dat ik het zelf wel kon oplossen. Maar als telg van welstellende zelfstandigen klop je nu eenmaal niet zo snel bij het OCMW aan.''
Alles voor de schone schijn ,,Ik beken, ik heb een gat in mijn hand'', zegt Hannelore. ,,Niets ontzegde ik mij. Zag ik een leuk juweeltje bij een goudsmid, dan kocht ik dat gewoon. Elke maand spendeerde ik fortuinen aan kleding. Ik had toen nog maatje 60, 62. Als je dan een wat chique blouse wilt, ben je snel 100 euro kwijt. Nu en dan een paar schoenen van 125, 150 euro...'' ,,Jengelden de kinderen om een leuk speeltje, ach dan gunde ik hen dat. Had ik trek in een pannenkoek, dan stapte ik vlot een tearoom binnen. Was het mode je huis in blauw en geel in te richten, dan kocht ik toch gewoon nieuwe meubels.'' ,,Het gevoel met een volle portemonnee op stap te gaan, was zàlig. Daar kickte ik op. Toegegeven, ik deed veel voor de schone schijn. Enkele jaren geleden had ik een kast van een villa, een Mercedes en een caravan. Ik wou naar de buitenwereld uitstralen dat ik niets te kort kwam Op vakantie bespaarde ik. Als ik er maar even uit was. Waar ik heen ging, merkten anderen toch niet. De elektriciteitsrekeningen en het ziekenhuis betaalde ik niet want ook dat zagen ze niet op straat.'' Hannelore zegt opgelucht te zijn dat ze, gedwongen door de omstandigheden, niet meer kan toegeven aan haar koopverslaving. ,,Nu ik met zeer weinig geld móet rondkomen, voel ik mij bevrijd van een zware last. Kijk, de pull die ik aan heb, is vijf jaar oud. Vroeger had ik die al lang weggegooid. En ja, ik permitteer mezelf nu en dan nog een juweeltje maar niet van bij de juwelier.''
Graag constant begeleiding ,,Telenet heeft een zeer interessante aanbieding voor een internetverbinding. Even heb ik geaarzeld, maar ik sta het mezelf niet toe. Volgend jaar moet je wellicht dubbel en dik betalen. Dat ik daar aan heb kunnen weerstaan, daar ben ik apetrots op. Uit mezelf had ik mijn levensstijl nooit kunnen veranderen en nu en dan kriebelt het nog.'' ,,Moest ik bijvoorbeeld weten dat mijn schulden tegen, pakweg mei 2006, afbetaald zouden zijn, dan zou ik weer durven gaan dromen en fantaseren. Eigenlijk zou ik constant willen begeleid worden door het OCMW. De maatschappij maakt het zó
19
aanlokkelijk om te kopen. De verleiding is te groot. Wat wil je, thuis hebben ze mij niet geleerd met geld om te gaan. Toen ik 18 werd, stond er een wagen voor de deur.''
Groeien de facturen sterker dan je bankrekening? Vraag het OCMW om raad! Je kunt bij het OCMW terecht als je meer uitgeeft dan er binnenkomt. Soms gebeurt dit omdat je bv. plotseling zonder werk komt te zitten maar toch de rekeningen van: huur, water, gas, elektriciteit, telefoon, eten enz. moet blijven betalen. Helaas komen veel mensen die niet kunnen weerstaan aan de ‘verlokkingen’ van de consumptiemaatschappij bij het OCMW terecht. Het OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn) kan dan op verschillende manieren aan ‘schuldbemiddeling’ doen. Het kan m.a.w. op verschillende manieren jou de gepaste hulp aanbieden om ervoor te zorgen dat de schulden die je hebt niet verder aangroeien én zo snel mogelijk worden terugbetaald.
OPDRACHT 5: ‘4 keer schuldbemiddeling: wat is wat?’ Probeer jij het begrip en de bijbehorende verklaring te vinden?
BUDGETBEGELEIDING
Je blijft zelf baas over je inkomsten en uitgaven maar krijgt wel hulp van het OCMW. Je moet wel regelmatig de bewijzen van je uitgaven (kassabons enz.) voorleggen aan de maatschappelijk werker van het OCMW.
BUDGETBEHEER
Het OCMW is verantwoordelijk voor jouw inkomsten. Je krijgt hiervan elke week, elke maand een bepaalde som (het leefgeld) om je dagelijks kosten bv. voeding, kleding enz. te betalen. Met de rest van je inkomen worden rekeningen betaald en schulden afgelost.
SCHULDBEMIDDELING
De maatschappelijk werker van het OCMW bemiddelt tussen jou en de schuldeiser(s) op welke manier, op welke termijn enz. jij je schulden dient af te betalen. Heel vaak gaat dit gepaard met budgetbegeleiding of budgetbeheer.
COLLECTIEVE SCHULDREGELING
Dit is een wettelijke regeling waarbij de rechter tussenkomt. Als de schulden heel erg zijn opgelopen kan de rechter beslissen om bv. na 5 jaar een deel ervan kwijt te schelden. Nadeel is wel dat je, als je onder dit systeem valt, voor een hele lange tijd het zult moeten stellen met weinig geld voor je dagelijkse uitgaven.
20
THEMA 10: AFVAL
Wie afval vermijdt, moet het niet kwijt! Een eenvoudige boodschap maar een waarheid ‘als een koe’. Afval voorkomen maakt dat je niet hoeft te sorteren én de gemeentelijke diensten het niet moeten komen ophalen en verwerken. Dat spaart kosten en dit zowel voor de maatschappij als het milieu. Bepaalde soorten afval kunnen we hergebruiken, andere kunnen we recycleren, bewerken en verwerken tot nieuwe producten. Maar helemaal géén afval maken, is natuurlijk ook onmogelijk. Daarom in dit onderdeel wat informatie over hoe je met het beperkte afval zo goed mogelijk kunt omgaan. Want geef nu toe… jij houdt toch ook van de natuur! Een mini-containerpark in je woonst voorkomt een mega-afvalberg! Sorteren begint thuis. OPDRACHT 1: ‘Gooi het op de juiste hoop’ Wat denk je: is het antwoord goed of fout? Een leuke website om te weten welk afval waar hoort is: www.ivro.be/sort_sorteerwijzer.php
GOED
Als je oude zetel aan vervanging toe is, zet je hem gewoon aan de voordeur en dan komen ze hem ophalen. Plastic verpakkingen worden gerecycleerd tot onder andere ‘fleecetruien’ KGA staat voor kuisgerief-afval
PMD-afval staat voor plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankkartons Appels kopen ‘in bulk’ betekent dat je fruit los koopt in plaats van bv. per 6 verpakt.
FOUT X (Dit moet bij het restafval.) X (Hiervoor moet contact opgenomen worden met de gemeente.)
Het plastic yoghurtpotje mag in de PMDzak.
x X (Dit staat voor klein gevaarlijk afval.)
x
x
21
Vuilniszakken kosten veel geld! Prop ‘m zo vol mogelijk! Er een beetje op springen kan helpen…
OPDRACHT 2: ‘de vuilniszak-vraag’ Ga eens na in jouw gemeente wat de kostprijs7 is van …
PRIJS
Een PMD-zak
Een kleine huisvuilzak
Een grote huisvuilzak
Een zak voor tuinafval
Je bent even weg? Verwarming uitzetten, lichten uit en deuren dicht! OPDRACHT 3: ‘Kraak-de-Kyoto-code’ Lees onderstaande tekst over het Kyoto-verdrag aandachtig. Hierin staan alle antwoorden die je nodig hebt om de vragen te beantwoorden. Telkens dient één woord te worden ingevuld. Als je dan de gevraagde letter in het juiste vakje invult, krijg je een woord. Welk? Kraak de code! Kyoto: het begin van een nieuw tijdperk (vrij naar een persbericht van 16/02/2005 op www.bondbeterleefmilieu.be) “Vandaag 16 februari 2005 treedt het Kyoto-verdrag in werking. Bij zonsopgang vierden de milieubewegingen met een ludieke actie dat het protocol in werking treedt. Overal in de wereld zijn er feesten en manifestaties. Kinderen lieten in een Brussels park aan de bevoegde minister hun wensen weten voor de toekomst van ons klimaat. Ze lieten symbolisch een grote gele zon opkomen boven de aardbol, als teken voor het begin van een nieuw tijdperk in de strijd tegen de klimaatverandering. Voor de milieubewegingen is het tijd om woorden in daden om te zetten. We moeten dringend uitstippelen hoe we op lange termijn onze uitstoot van broeikasgassen zo zullen verminderen dat de klimaatverandering binnen de perken blijft. Of zoals een van de kinderen zei: “het is goed nieuws dat vandaag Kyoto echt wordt, want we kunnen nu hopen dat we het broeikaseffect zullen afblokken. Maar we moeten nu echt wel aan de slag. Geen tijd te verliezen. Want we willen later in een veilige en propere wereld leven.”
7
Het spreekt voor zich dat de prijs kan verschillen van gemeente tot gemeente en ook kan evolueren in de tijd.
22
We weten dat zonder eensgezinde actie op internationaal niveau, de klimaatverandering binnen enkele tientallen jaren catastrofale gevolgen zal hebben. Miljoenen mensen zijn bedreigd door overstromingen, hongersnood en ziekte. De klimaatverandering zal watertekorten op een enorme schaal veroorzaken en ontelbare soorten planten en dieren doen uitsterven. Effecten die zich nu al laten voelen over heel de wereld, en vooral de armen in de ontwikkelingslanden treffen. De snelheid en de omvang van de klimaatverandering laten ons maar heel weinig tijd om actie te ondernemen. Het is dus heel belangrijk dat meer dan zeven jaar na de ondertekening, het Kyoto-protocol eindelijk in werking treedt. Enkel als we er op wereldschaal in slagen om de temperatuurstijging onder 2°C te houden, zullen we de gevolgen van de klimaatverandering kunnen beperken. Maar zelfs dan nog zullen bepaalde gebieden lijden onder de gevolgen van de beperkte klimaatverandering. Om die 2°C te kunnen respecteren, moeten de industrielanden hun uitstoot verminderen met ten minste 30 % tegen 2020 en 80 % tegen 2050, in vergelijking met 1990. De doelstellingen lijken ambitieus, maar zijn perfect haalbaar als we energiebesparing combineren met hernieuwbare energie. Zo was ook de boodschap van de kinderen: “Wij vragen om meer bussen en treinen zodat we minder met de auto moeten rijden.” Ze pleitten ook voor meer windmolens en huizen die minder energie nodig hebben.”
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Hoe wordt het Kyoto-verdrag ook nog genoemd? Het Kyoto-…
In het Kyoto-verdrag is het hem te doen om één ding: het verminderen van de uitstoot van… ?
De kinderen hebben een duidelijke boodschap. Ze vragen: meer bussen, treinen, meer huizen die minder energie nodig hebben en meer… ?
Kinderen lieten in een park in Brussel symbolisch een grote gele zon opkomen als teken van het begin van een nieuw tijdperk in de strijd tegen de…
protocol
broeikasgassen
windmolens
klimaatverandering
Het komt erop neer dat de… de uitstoot van hun broeikasgassen moeten verminderen.
industrielanden
Het geheel is haalbaar als we energiebesparing combineren met… energie.
hernieuwbare
23
OPLOSSING: 3.
4.
1.
2.
6.
5.
5e letter
3e letter
8e letter
5e letter
2e letter
4e letter
M
I
L
I
E
U
De sticker ‘geen reclamedrukwerk’ op je brievenbus vermijdt een reclameberg aan je voordeur. Wordt je brievenbus regelmatig overspoeld door reclame en wil je dat dit stopt? Dan kun je de sticker ‘geen reclamedrukwerk’ op je brievenbus kleven. Zo’n sticker kun je krijgen op het gemeentehuis.
OPDRACHT 4: ‘Zoek de Robinson’ Er bestaat zoiets als de ‘Robinsonlijst’. Die heeft niks te maken met leven als Robinson Crusoë op een onbewoond eiland of met een of ander tv-programma. Zoek op de website www.robinsonlist.be het antwoord op volgende vragen. 1. Wat is de bedoeling van ‘de robinsonlist’?
Door je in te schrijven op de Robinson-lijst maak je duidelijk dat je geen ongevraagde reclame op naam (meer) wenst te ontvangen per post, per telefoon, e-mail of SMS en dit van geen enkel bedrijf.
2. Als ik me inschrijf op de Robinson-lijst, ontvang ik dan helemaal geen reclame op naam meer?
24
De 450 bedrijven die lid zijn van het Belgisch Direct Marketing Verbond (BDMV) respecteren de Robinson-lijsten. De Robinson-lijst garandeert je niet dat je helemaal geen ongevraagde reclame op naam of commerciële telefonische oproepen meer zal ontvangen, maar wel dat je een gevoelige daling zal merken (ongeveer 80 % minder).
3. Is deze dienst volledig gratis?
Ja, je hoeft absoluut niets te betalen, zelf niet als je je op meerdere Robinsonlijsten (SMS, Phone,… ) inschrijft. Deze dienst wordt je aangeboden door de bedrijven die lid zijn van het Belgisch Direct Marketing Verbond (BDMV).
Wanneer komt de vuilniskar langs? ’t Staat op de afvalkalender! Verpakkingsafval wordt door de gemeenten selectief ingezameld. Glasafval wordt overal selectief ingezameld. Dit kan via glasbollen, ondergrondse verzamelcontainers, in of op het containerpark of door middel van een huis-aanhuisinzameling. Het is verplicht het glasafval in de glasbollen in te zamelen in ten minste twee kleuren (wit en gekleurd glas). Het ingezamelde glas wordt opnieuw gesmolten voor de aanmaak van bv. nieuwe flessen. Papier- en kartonafval moet ten minste maandelijks huis-aan-huis worden ingezameld. Papier- en kartonafval wordt ook op het containerpark ingezameld. De gerecycleerde vezels worden opnieuw als grondstof gebruikt voor de productie van bv. kranten en golfkarton. PMD-afval (plastic verpakkingen, metalen verpakkingen, drankkartons) wordt in de meeste gemeenten tweewekelijks huis-aan-huis ingezameld. Andere inzamelmethoden zijn eveneens mogelijk. Plastic verpakkingen worden gerecycleerd tot bv. textielvezels en paletten.
25
Plastic wegwerpflessen, brikverpakkingen, blikjes kunnen worden gerecycleerd… maar blijven wel afval! OPDRACHT 5: ‘alles op een rijtje’ Lees onderstaande tekst en probeer dan in het schema een overzicht te bieden van elk van de verpakkingen. Is het een milieubewuste verpakking?
1. Glas Glasophaling Het glas in de glasbollen wordt door speciale vrachtwagens opgehaald. De glasbollen hebben een uitklapbare bodem waardoor het glas in de vrachtwagen kan worden uitgestort. De vrachtwagens zijn aangepast aan de verschillende soorten containers voor wit en gekleurd glas. In het recyclagebedrijf lost de vrachtwagen zijn inhoud afzonderlijk op twee depots. Zuiverheid van glas Een voordeel van glas is dat het een zuiver product is. De netheid en de zuiverheid van kleur zijn voor de recyclage van glas heel belangrijk. Wit glas mag niet met een andere kleur worden gemengd. Onzuiverheden zoals aardewerk, zandsteen, porselein, ijzer, aluminium, plastic, ondoorschijnend glas worden nauwelijks getolereerd. Een te hoge concentratie van deze onzuiverheden verhoogt de verwerkingskosten en kan leiden tot productiefouten in het nieuw geblazen glas.
Voordelen van glasrecyclage Nieuw glas maakt wordt op basis van zand gemaakt. Door gebruik te maken van oud glas bespaart men natuurlijke grondstoffen. Bovendien kan de glasfabriek op die manier het verbruik van energie met meer dan 25% verminderen. Hergebruik met statiegeld is echter nog beter.
2. Papier en karton Wat vooraf gaat De eerste stap naar recyclage is de selectieve inzameling. Vervolgens wordt het oud papier gesorteerd en in balen perst, klaar voor gebruik in de papierfabrieken. Papiermachine Een moderne papierfabriek vereist enorme investeringen: een papiermachine kan tegen meer dan 80 km per uur draaien en produceert tot 400 000 ton papier per jaar. Dat komt overeen met een dagelijkse productie van een strook papier van 14 meter breed die men van Brussel tot Madrid kan uitrollen. De productie van papierdeeg op basis van oud papier vergt weinig energie. Zoals in de meeste productieprocédés in de papierindustrie besteedt men veel aandacht aan de waterkringloop. Men tracht zoveel mogelijk met gesloten
26
waterkringloop te werken door het proceswater opnieuw te gebruiken. Recyclage van oud papier draagt in grote mate bij tot een vermindering van de afvalberg. Papier kan men niet oneindig recycleren. Een belangrijke beperking is te vinden in de aard van de houtvezel zelf. Na elke bewerking vermindert de kwaliteit van de vezels: de vezels worden beschadigd en worden korter. Men is van mening dat de vezels slechts twee tot vijfmaal opnieuw kunnen worden gebruikt, afhankelijk van de te produceren papiersoort. De voortdurende inbreng van verse vezels is noodzakelijk.
3. Plastics Waarom plastic flessen en flacons recycleren De recyclage van kunststoffen bespaart heel wat energieverbruik in vergelijking met de productie van nieuwe kunststof. Door het recycleren van kunststoffen vermijdt men de kosten voor het storten of verbranden en bespaart men nieuwe grondstoffen. Bij het recycleren worden de plastic verpakkingen omgevormd tot nieuwe producten. De verpakkingen worden per familie gesorteerd en daarna meteen gesmolten of in een andere vorm gegoten. Soms wordt het plastic eerst omgevormd tot korrels of schilfers. PET Het huishoudelijke, recycleerbare PET-afval bestaat vooral uit flessen mineraalwater en koolzuurhoudende dranken. De ingezamelde flessen worden vermalen, gewassen en tot zeer zuivere schilfers verwerkt. PET heeft vele toepassingen in de textielsector: x x x
de vulling (pluche) van jassen, slaapzakken… ‘fleece’-kledij zoals mutsen, handschoenen, truien… tapijten.
Andere toepassingen zijn folie, potjes, bindstrips, flessen en flacons, verpakkingsblisters… HDPE Na het sorteren worden de HDPE-flacons vermalen, gewassen en tot gebruiksklare korrels verwerkt.
Klassieke toepassingen voor gerecycleerd HDPE zijn: x x
in het huishouden: opbergbakken, kisten, rekken, manden… in de industrie: leidingen, kabelkokers, wikkelingen, pallets, buizen, pijpen…
De flacons hebben een grote afzetmarkt. In de meeste flacons of andere recipiënten (bussen, flessen, vuilnisbakken…) zit namelijk 25% gerecycleerd
27
materiaal.
4. Metalen Staal Sinds mensenheugenis recycleren we staal. De schroothandel is zelfs het oudste recyclagenetwerk ter wereld. Afgedankt staal is een grondstof die men steeds opnieuw kan gebruiken, zonder het minste kwaliteitsverlies. Vandaag de dag wordt nog altijd meer dan veertig procent van het ruwe staal van oud metaal gemaakt. Hierdoor bespaart men niet alleen grondstoffen (steenkool en ijzermineraal), maar ook energie (-70%). Van het gerecycleerde staal maakt men conservenblikken, onderdelen van auto's, gebouwen, elektrische huishoudtoestellen... Dankzij de selectieve inzameling worden al deze afgedankte consumptiegoederen opnieuw grondstof voor de productie van nieuw staal. Aluminium Na het sorteren verkleint men de aluminiumverpakkingen en verwijdert men de onzuiverheden. Daarna worden de verpakkingen in gietblokken gesmolten. Gerecycleerd aluminium afkomstig van huishoudelijke verpakkingen is een veelgevraagd product. Men gebruikt het voor de productie van nieuwe verpakkingen maar ook andere sectoren, zoals de bouw- of de transportsector,
28
verwerken gerecycleerd aluminium. Hierdoor bespaart men maar liefst tot 95% van de energie die nodig is voor de vervaardiging van nieuwe producten.
5. Drankkartons Het sorteren
Het sorteren van de drankkartons gebeurt manueel of met behulp van technologie. Drankkartons zijn voorzien van een dunne laag aluminium en polyethyleen, waardoor ze gemakkelijk kunnen gescheiden worden. Na het sorteren worden de drankkartons in balen samengeperst, klaar voor vervoer naar de recyclagebedrijven. Daar worden ze herwerkt tot pulp. De eindproducten De pulp van drankkartons levert lange vezels van hoge kwaliteit, die een perfect alternatief vormen voor papierpulp. Afhankelijk van de fabriek wordt de pulp gebruikt bij de productie van huishoudpapier, kaftpapier, industrieel absorberend papier, sterk karton, papieren zakken, eierendozen, omslagen en ander kantoorpapier, zijdepapier, enz.
VERPAKKINGSMATERIAAL
NAAM VA HET MATERIAAL
RECYCLEERBAAR Ja of nee ?
GOEDE OPLOSSING ? Ja of nee ?
(glas)
(papier en karton)
29
(plastics)
(metalen)
(drankkartons)
30
THEMA 11: VRIJAF
Zit je niet meer op de schoolbanken… zelfs dan nog ben je niet ‘vrij’. Ook als je aan het werk bent, moet je tijdig aanwezig zijn, moet je uitvoeren wat er van jou verwacht wordt enz. Gelukkig is er af en toe ook vrije tijd (’s avonds, tijdens het weekend, als je vakantie hebt enz.). Dan pas kun je helemaal zelf bepalen wat je doet.
Ontspanning hoeft niet per se duur te zijn! OPDRACHT 1: ‘kom uit je kot’ Schrijf hieronder tien zaken die je graag doet, die je soms doet als je ‘niks te doen hebt’ of die je wel eens zou willen doen als je er maar de tijd voor had… .
Welke zaken zijn haalbaar, mogelijk? (Je kunt er de tijd voor vinden. Ze zijn betaalbaar enz.) Kleur ze rood. Welke zaken zijn niet realistisch? Kleur ze blauw.
Een jeugdhuis in de buurt? ’t Is goedkoper dan op café en je ontmoet er leeftijdsgenoten! Misschien is er een jeugdhuis in je buurt. Meestal is het jeugdhuis open op woensdagnamiddag en tijdens het weekend. Je kunt er terecht in je vrije tijd. Er worden allerlei activiteiten georganiseerd. Tijdens het weekend vinden er vaak optredens en/of
31
fuiven plaats, je leert er mensen van je eigen leeftijd kennen én… de drank is er goedkoper dan op café. Meer informatie of het adres van een jeugdhuis in je buurt vind je op: www.vfj.be8
OPDRACHT 2: ‘jouw eigenste jeugdhuis’ Is er in jouw gemeente een jeugdhuis? Noteer hier de naam en het adres. Weet je niet of jouw gemeente er één rijk is? Zoek het op www.vfj.be.
Een cd of DVD lenen in de bib of videotheek is goedkoper dan er een kopen! Wie houdt zich nog bezig met een cd of video lenen als je tegenwoordig allerlei kunt downloaden van het internet. Maar… hoe zit het daar eigenlijk mee? OPDRACHT 3: ‘Napster, iTunes, Rhapsody,…euh’ Lees dit fragment uit het artikel ‘De muziek van de toekomst kost een muisklik’. Indien de gebruikte begrippen in het fragment van het artikel niet duidelijk zijn, kan het lezen van het hele artikel soelaas bieden. Het is terug te vinden op www.nieuwsblad.be. Dit fragment leent zich tot goed tot een groepsgesprek. Richtvragen die hierbij een leidraad kunnen bieden zijn: - Wie is er vertrouwd met het P2P-systeem? Leg eens uit. - Wie heeft (of doet het nog) illegale muziek van het internet gedownload? - Zou je nog een cd kopen in de platenzaak? Waarom wel, waarom niet? - Hoe werkt een iPod? - …
De muziek van de toekomst kost een muisklik. (artikel uit Het Nieuwsblad, 30/01/2005) … Tegen verschillende P2P-systemen (peer-tot-peer-systemen) zijn zware rechtszaken geopend, en tegen eenvoudige burgers die muziek van KaZaa, iMesh of Soulseek halen, zullen in België volgend jaar zeker 150 rechtszaken geopend worden. In de VS hebben de platenlabels vorig jaar voor het eerst geen verlies geboekt. Volgens de IFPI ongetwijfeld het gevolg van de zware, agressieve rechtszaken in de States. ,,We hebben mensen vervolgd’’, zegt John Kennedy, algemeen directeur van de IFPI. ,,En ja, daar zat een verpleegster, een computerspecialist, een 12-jarig meisje en een kok tussen. Maar wij hebben die mensen niet gekozen. Ze hebben zichzelf gekozen. En ze hadden dat kunnen vermijden. Al hun spaarcenten moesten ze aan hun rechtszaak besteden, terwijl dat geld net zo goed naar een iPod of een nieuwe auto had kunnen gaan. Is het echt zo veel gevraagd om op een legale manier muziek op je computer te zetten? Een nummer op iTunes kost 99 eurocent. Dat is minder dan een kop koffie of een cola op café. Vorig jaar 8
De adressenlijst die je op deze website vind bevat enkel die jeugdhuizen die lid zijn van de federatie.
32
hebben we in de hele wereld 7.000 rechtszaken geopend. In 2005 zullen het er nog meer zijn. We kijken uit naar de dag dat we niemand meer moeten vervolgen.’’ …
Gevoel voor verantwoordelijkheid, bruisend creatief en vol enthousiasme? Engageer je in een vereniging of word jeugdleid(st)er! Wist je dat 1 op 5 West-Vlamingen tussen 15 en 75 jaar aan vrijwilligerswerk doet? Maar liefst 226.444 West-Vlamingen staan wekelijks paraat bij de jeugdbeweging, houden ouderen gezelschap, gaan op reis met zieken en gehandicapten, organiseren activiteiten voor hun seniorenvereniging, gaan op bezoek in het rusthuis, organiseren een carnavalsfeest, maaien het grasveld in een natuurgebied, geven volleybaltraining, verzorgen de bar van het jeugdhuis. Toch lezen we in een artikel uit Het Nieuwsblad van 20/11/2002 dat er een onderzoek is gebeurd naar wat jongeren doen in hun vrije tijd. De titel van het artikel luidt: “Rondhangen is een nuttige hobby”
OPDRACHT 4: ‘bepaald de vrije tijd – volgorde’ Er zijn verschillende manieren om je vrije tijd in te vullen. Hier vind je de zaken die jongeren, volgens het onderzoek, vooral in hun vrije tijd doen. Zet ze in volgorde: bovenaan wat je het meest doet als je vrije tijd hebt, onderaan wat je het minst doet.
Sport
uitgaan
computer
rondhangen
jeugdbeweging
1.
2.
3.
4.
5.
Wat vind je trouwens van de uitspraak: “Rondhangen is een nuttig hobby”? Geldt dit ook voor jou? Wat is er zo tof aan rondhangen? Waar hang je zoal rond?
33
Loop je over van creatieve ideeën... waarom geen artistieke cursus volgen? De gemeente biedt zeker info!
OPDRACHT 5: ‘bezoek je gemeente… digitaal’ Misschien heeft de gemeente waar jij woont (of die in je buurt gelegen is) wel een website. Surf eens en bekijk wat je er allemaal op kunt vinden.
34
Thema 12: Even bellen! Je hebt het gehaald. Op het eind van deze werkboeken vatten we nog eens alles samen. We verzamelen jouw gegevens, herhalen nog wat begrippen en sturen je op wandel. Haal deel 1 en je kalender uit de kast en doe je best. Veel succes. Opdracht 1: het adressenlijstje. Je hebt op je kalender al een heleboel telefoonnummers vermeld. Stel: je moet je persoonlijk aanmelden bij de werkwinkel. Of het huisbezoek van de dokter kost je te veel en je gaat zelf op bezoek. Lijkt eenvoudig als in je geboortedorp blijft wonen, maar waar wonen die mensen in de stad? Zoek voor de onderstaande personen, verenigingen en/of instellingen het telefoonnummer en het adres. Haal er een grondplan van je gemeente bij en maak een virtuele wandeling. Duid zoveel mogelijk aan op de kaart en teken je weg uit. Bij in de infodienst van iedere gemeente zijn grondplannen te verkrijgen. Vaak kan je op hun website een plan downloaden. Maak een paar kopies, dat werkt makkelijker. Het kan gebeuren dat niet alle diensten in één gemeente aanwezig zijn. Die kan je op de achterzijde vermelden. Sommige zaken zoals: bank, cardstop, …. zijn persoonlijk of niet te situeren op een grondplan. Die kan je achterwege laten op het plan. Je kunt ook samen met de klas de oefening maken en de wandeling effectief doen Veel informatie kan je ook halen uit de infogids van je gemeente of stad. Laat de leerlingen er eentje halen voor het invullen van deze oefening.
Naam Huisarts tandarts JAC Sociale huurwoning huurdersbond OCMW Werkwinkel kringloopwinkel mutualiteit vakbond/hulpkas Gas, water en elektriciteit cardstop De Lijn NMBS Bank Apotheek
adres
telefoonnummer
35
Opdracht 2: Alle wegen kruisen. We hebben alle belangrijke begrippen uit de twee delen even op een rijtje gezet. Vul het bijgevoegde kruiswoordraadsel op. Gebruik de woordenlijst. De andere bijgevoegde werkbladen zijn op basis van dezelfde woordenlijst gemaakt. U kan deze als extra, toets of examen gebruiken. U kan de bijhorende verklarende lijst eventueel meegeven met de leerlingen.
domicilie|||officiële woonplaats huursubsidie|||" financiële steun, voor mensen met een laag inkomen ,voor de huur" woonwinkel|||centrum voor al je vragen i.v.m wonen huurdersbond|||onafhankelijke vereninging die de huurder inlicht en vertegenwoordigt plaatsbeschrijving|||bij het intrekken en het verlaten van de huurwoning maak je dit op werkwinkel|||centrum waar je terecht kan voor al je vragen rond werk. hulpkas|||"centrum dat je stempelgeld uitbetaalt , als je niet gesyndiceerd bent." mutualiteit|||ziekenfonds sis-kaart|||"sociale identiteitskaart, moet je altijd bij je hebben" leefloon|||"uitkering die je krijgt van het OCMW, onder bepaalde voorwaarden" proton|||elektronische portemonnee zichtrekening|||"meest gebruikte rekening bij de bank : loonstorting, betalingen,..." domiciliëring|||betalingssysteem waarbij de bank betalingen automatisch uitvoert betaalkaart|||"bancontact, mister cash" kredietkaat|||soort betaalkaart waar de bank voorschiet. Gevaarlijk ! intrest|||"te betalen bovenop het verschuldigde bedrag, meestal in procenten" consumentenkrediet|||"lening voor kleinere aankopen: trouwfeest, kleine verbouwingen" cardstop|||070/344344. fenylketonerie|||stofwisselingsziekte BMI|||Body Mass Index generisch medicijn|||"goedkopere, maar identieke variant van een bekend medicijn" jac|||jongeren advies centrum jongerenpolis|||speciale autoverzekering voor jongeren tot 26 Franchise|||"bedrag wat de verzekering niet terugbetaald, deel van je totale schadevergoeding" Clausule|||"voorbehoud, bepaling in een contract" Polis|||geschreven verzekeringscontract inverkeerstelling|||belasting bij aankoop van een wagen lpg|||autogas begunstigde|||wie het geld ontvangt OCMW|||openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn budgetbeheer|||het OCMW regelt je inkomsten en uitgaven budgetbegeleiding|||het OCMW helpt bij het betalen en het beheren van je inkomen robinsonlijst|||Lijst die je beschermt tegen ongewenste reclame
36
Dit werkboek werd opgesteld in opdracht van de Bestendige Deputatie van de Provincieraad van West-Vlaanderen.
Paul Breyne, Gouverneur Jan Durnez, gedeputeerde Patrick Van Gheluwe, gedeputeerde Gabriel Kindt, gedeputeerde Dirk De fauw, gedeputeerde Gunter Pertry, gedeputeerde Marleen Titeca-Decraene, gedeputeerde Hilaire Ost, Provinciegriffier
Verantwoordelijke uitgever: Luc Termont, afdelingshoofd Dienst Jeugd
Redactie: Veerle Verbeke en Dirk Van de Veire
Provinciale Jeugddienst Provinciehuis Boeverbos Koning Leopold III-laan 41 8200 Brugge tel.: 050-40 33 44 t.a.v. Veerle Verbeke e-mail:
[email protected] depotnummer: D/2006/0248/07
37
