Vakgroep Strafrecht en Criminologie
Een onderzoek naar de verschillen in en perceptie van mediaberichtgeving rond terrorisme in vier Vlaamse kranten
Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de criminologische wetenschappen door (01004161) Heyndrickx Manon Academiejaar 2013- 2014
Promotor:
Commissarissen:
Dr. Van Daele, Stijn
Schils, Nele Vandeviver, Christophe
Voorwoord Het opzetten en uitvoeren van een masterscriptie is geen sinecure en zonder de hulp van bepaalde personen was mij dit dan ook zeker niet gelukt. Daarom had ik deze graag willen bedanken. Vooreerst is er mijn promotor, dr. Stijn Van Daele, die mij van bij het begin op een zeer constructieve en kritische manier heeft bijgestaan. Daarnaast wil ik ook de Universiteit van Gent bedanken, de onderwijsinstelling die mij ontzettend veel heeft bijgeleerd waardoor ik bij het ontwerpen en uitvoeren van deze masterscriptie in staat was mijn aangeleerde kennis om te zetten in de praktijk. Ook de University of Kent, de onderwijsinstelling waar ik drie maanden mocht studeren in het kader van een Erasmusuitwisseling, dient vermeld te worden. Ik kreeg hierdoor de opportuniteit bronnen te raadplegen die in België niet beschikbaar zijn. Vervolgens mogen ook alle respondenten die de tijd hebben genomen de web-survey online in te vullen zeker niet vergeten worden. Finaal nog een grote bedanking voor iedereen die bereid was delen van mijn scriptie kritisch te lezen en te evalueren en altijd klaar te staan voor mij, indien nodig.
i
Inhoudstafel
Voorwoord ................................................................................................................................. i Inhoudstafel .............................................................................................................................. ii Overzicht gebruikte afkortingen............................................................................................. v Overzicht tabellen en figuren .................................................................................................. v 1. Inleiding................................................................................................................................. 1 DEEL 1: Literatuurstudie ....................................................................................................... 3 2. Definities ................................................................................................................................ 3 2.1. De Media ........................................................................................................................ 3 2.1.1. Het verschil tussen kwaliteits- en populaire kranten ................................................ 3 2.2. Terrorisme ..................................................................................................................... 6 3. De media ................................................................................................................................ 7 3.1. Het effect van de media op hun ontvangers ................................................................ 7 3.2. De mediaberichtgeving rond criminaliteit en terrorisme ........................................ 10 3.2.1. De media en criminaliteit ....................................................................................... 10 3.2.2. De media en terrorisme .......................................................................................... 11 3.2.2.1. Het selecteren van terroristische feiten ............................................................... 12 3.2.2.2. Problemen met de mediaberichtgeving omtrent terrorisme ................................ 13 3.3. Het gebruik van de media door terroristen .............................................................. 14 4. Conclusie literatuurstudie ................................................................................................. 16 DEEL 2: Methodologie .......................................................................................................... 17 5. De Media-analyse ............................................................................................................... 17 5.1. Inleidende opmerking ................................................................................................. 17 5.2. Kwantitatief deel: de inhoudsanalyse ........................................................................ 17 5.3. Kwalitatief deel: de discoursanalyse .......................................................................... 18 5.4. Afsluitende opmerkingen ............................................................................................ 19 5.5. De onderzoekspopulatie .............................................................................................. 19 5.5.1. De artikelen ............................................................................................................ 20
ii
5.6. De dataverzamelingsmethode..................................................................................... 21 5.7. Voor- en nadelen van de media-analyse .................................................................... 21 6. De Web-survey.................................................................................................................... 22 6.1. De survey ...................................................................................................................... 22 6.2. De onderzoekspopulatie .............................................................................................. 22 6.3. De dataverzamelingsmethode..................................................................................... 23 6.4. Voor- en nadelen van de web-survey ......................................................................... 23 6.5. Ethische aspecten......................................................................................................... 24 6.6. Programma .................................................................................................................. 25 DEEL 3: Empirisch onderzoek ............................................................................................. 26 7. Hypothesen .......................................................................................................................... 26 8. De media-analyse ................................................................................................................ 27 8.1. Vragenlijst en verduidelijking.................................................................................... 27 RESULTATEN ....................................................................................................................... 33 8.2. Onderzoekspopulatie .................................................................................................. 33 8.3. Verdeling van de artikelen ......................................................................................... 34 8.4. Vormkenmerken van de artikelen ............................................................................. 35 8.4.1. Grootte van de artikelen ......................................................................................... 35 8.4.2. Positie van de artikelen........................................................................................... 36 8.5. De titels en bijtitels ...................................................................................................... 38 8.5.1. Lengte en opmaak van de (bij)titels ....................................................................... 38 8.5.2. Feitelijke en niet-feitelijke titels ............................................................................. 39 8.5.2.1. Analyse van enkele specifieke gebeurtenissen..................................................... 39 8.6. De inhoud van de artikelen ......................................................................................... 42 8.6.1. Gebruik van het woord terrorisme.......................................................................... 42 8.6.2. Aspect met betrekking tot terrorisme dat behandeld wordt ................................... 43 8.6.3. Het belang van terrorisme en de betrokken landen ................................................ 44 8.6.4. Gebruik van citaten en/of bronnen ......................................................................... 46 8.6.5. Vermelding van organisatie(s) ............................................................................... 47 8.6.7. Geloof en extremisme ............................................................................................ 49 8.7. Achtergrondinformatie en opinies ............................................................................. 50 8.7.1. Achtergrondinformatie ........................................................................................... 50
iii
8.7.2. Opinies ................................................................................................................... 51 8.8. Het beeldmateriaal ...................................................................................................... 52 8.8.1. De foto’s ................................................................................................................. 52 8.8.2. Gebruik van kaarten en/of grafieken ...................................................................... 54 8.8.3. Analyse beeldmateriaal gijzeling in Kenia ............................................................. 55 8.9. Overzicht bevindingen media-analyse ....................................................................... 57 9. De Survey ............................................................................................................................ 59 9.1. De titels ......................................................................................................................... 59 9.2. De foto’s ........................................................................................................................ 62 9.3. Overzicht bevindingen ................................................................................................ 63 10. Conclusie ........................................................................................................................... 64 11. Bibliografie ........................................................................................................................ 69 12. Bijlagen .............................................................................................................................. 78 12.1. Bijlage 1: Overzicht artikelen met code .................................................................. 78 12.2. Bijlage 2: De web-Survey .......................................................................................... 98 12.3. Bijlage 3: Overzicht terroristische groeperingen ................................................. 105 12.4. Bijlage 4: Figuren .................................................................................................... 109
iv
Overzicht gebruikte afkortingen HLN: Het Laatste Nieuws NB: Nieuwsblad DM: De Morgen DS: De Standaard
Overzicht tabellen en figuren Figuur 1: Ecologische model van communicatie ........................................................................... 8 Figuur 2: Dataverwerking Inhoudsanalyse (De Ridder, 1994: 46) ....................................... 19 Figuur 3: Aantal gepubliceerde artikelen per maand per krant ............................................ 35 Figuur 4: Grootte van de artikelen .................................................................................................... 36 Figuur 5: Positie van de artikelen .................................................................................................... 38 Figuur 6: Aspect dat behandeld wordt ............................................................................................ 44 Figuur 7: Aantal artikelen die betrekking hebben op België/Belgen ................................... 45 Figuur 8: Artikelen waarbij terrorisme de hoofdzaak is ........................................................... 46 Figuur 9: HLN129 .................................................................................................................................... 56 Figuur 10: HLN141 ................................................................................................................................. 56 Figuur 11: DS166 .................................................................................................................................... 56 Figuur 12: DS179 .................................................................................................................................... 57 Figuur 13: Grootte van het beeldmateriaal ................................................................................. 109 Figuur 14: Opmaak titels .................................................................................................................... 109
Figuur 15: Opmaak titels (2) ........................................................................................... 110 Figuur 16: Opmaak bijtitels .............................................................................................................. 110
Figuur 17: Opmaak titels (2) ........................................................................................... 111 Tabel 1: Overzichtstabel titels en bijtitels ..................................................................................... 42 Tabel 2: Citaten ........................................................................................................................................ 47 Tabel 3: Bronnen .................................................................................................................................... 47 Tabel 4: Organisaties ............................................................................................................................. 49 Tabel 5: Achtergrondinformatie ....................................................................................................... 51 Tabel 6: Opinies ....................................................................................................................................... 52 Tabel 7: Overzichtstabel beeldmateriaal ....................................................................................... 54 Tabel 8: Gemiddelde waarden titels ................................................................................................ 61 Tabel 9: Gemiddelde waarden kranten ........................................................................................... 61 Tabel 10: Gemiddelde waarden foto’s ............................................................................................. 62
v
1. Inleiding 11 september 2001, de dag waarop Al-Qaeda onze Westerse wereld aanviel staat voor altijd in ons geheugen gegrift. Die dag vlogen twee vliegtuigen in het World Trade Centre in New York, één in het Pentagon en een vierde stortte neer in Pennsylvania, waarbij duizenden onschuldigen het leven lieten. Sinds deze gebeurtenis is terrorisme een hoofdbezorgdheid in de Westerse wereld, een ‘hot topic’, zowel op politiek vlak als in de media. De media, die het publiek informeren over gebeurtenissen wereldwijd -en vaak de enige bron van informatie zijn-, hebben de macht om het beeld van de realiteit te veranderen. Eenzijdige of nietrepresentatieve voorstellingen van een aspect van de realiteit hebben een invloed op onze ideeën en gevoelens met betrekking tot bepaalde kwesties, waaronder terrorisme. (Jewkes, 2004; Oliverio, 1998). Zoals Guterman (2013: 640) schreef: “events do not take place in a vacuum, but unfold simultaneously within many contexts involving different sources, a spectrum of political objectives, and social and cultural elements with a plethora of repercussions”. Visies aangeboden door de media geven de ontvangers een lens om gebeurtenissen te interpreteren. Verschillende representaties kunnen dus verschillende opinies, reacties en gevoelens teweeg brengen (Campbell, 2010). Dagelijks zijn er nog velen die raadplegen als informatiebron, wat betekent dat een groot aantal mensen door deze vorm van berichtgeving beïnvloed kunnen worden. Het is om deze redenen dat de masterscriptie de verschillen in mediaberichtgeving in vier Vlaamse kranten zal bestuderen, namelijk Het Nieuwsblad, Het Laatste Nieuws, De Standaard en De Morgen. Het is belangrijk te weten waarover deze kranten rapporteren als het op terrorisme aankomt, en op welke manier. De scriptie zal proberen een antwoord te formuleren op volgende vraag: Welke zijn de kwalitatieve en kwantitatieve verschillen en gelijkenissen (zowel op vlak van tekst als beeldmateriaal) tussen de vier Vlaamse kranten? Men gaat verschillende elementen onderzoeken en kijken of hier significante verschillen waargenomen kunnen worden, of kan besloten worden dat de gedrukte mediaberichtgeving omtrent terrorisme toch niet zo verschillend is tussen de vier kranten. Daarnaast zal men ook proberen een antwoord te formuleren op volgende vraag: zijn er meer gelijkenissen tussen de kwaliteitskranten onderling en populaire kranten onderling? Op basis van reeds bestaande literatuur omtrent het verschil tussen deze twee types kranten werden enkele hypothesen opgesteld die in de masterschriptie getest worden. Daarnaast wordt eveneens een -zij het beperkte- survey uitgevoerd om een antwoord te formuleren op volgende twee vragen: Is er een krant die meer titels publiceert die als 1
onrustwekkend worden ervaren? En welke gevoelens roepen de foto’s voornamelijk op die gepubliceerd worden in artikelen die over terrorisme handelen? Deze masterscriptie bestaat uit drie grote delen. Vooreerst wordt in de literatuurstudie aandacht besteed aan de definities van de betrokken concepten, en de complexe relatie tussen de media, criminaliteit -criminaliteit in het algemeen en terrorisme in het bijzonder- en de respondenten. In het tweede hoofdstuk wordt de methodologie van zowel de media-analyse als de web-survey uiteengezet. Er wordt hierbij ook aandacht besteed aan de voor- en nadelen van beide methodes en eventuele ethische problemen. Vervolgens worden de resultaten van de onderzoeken, uitgevoerd in het kader van deze masterscriptie, uiteengezet. In het eerste punt van dit derde deel wordt de media-analyse uitgebreid besproken. Het tweede deel zal de web-survey behandelen en eventuele waargenomen trends blootleggen en nader bekijken. De masterscriptie eindigt met een conclusie.
2
DEEL 1: Literatuurstudie In dit hoofdstuk wordt vooreerst stilgestaan bij de definities van de termen die cruciaal zijn voor deze masterscriptie , namelijk ‘de media’ en ‘terrorisme’. Daarnaast wordt de reeds bestaande literatuur omtrent de media en de relatie met haar respondenten bestudeerd. Vervolgens wordt dieper ingegaan op de de berichtgeving rond criminaliteit in het algemeen en terrorisme specifiek. Ook de relatie tussen de terroristen en de media wordt uiteengezet daar dit een belangrijk element is in het begrijpen van de complexe relatie tussen de media, terrorisme en de ontvangers. In deze masterscriptie wordt hier echter niet verder op ingegaan.
2. Definities 2.1. De Media Alvorens deze masterscriptie verder ingaat op de complexe relatie tussen terrorisme en de media is het belangrijk te verduidelijken wat onder ‘de media’ verstaan wordt. Een medium is elke sociale of technologische procedure of toestel die wordt gebruikt voor de selectie, het overbrengen en het ontvangen van informatie. Massamedia duidt op de communicatie van informatie naar een wijd publiek. Deze vorm van communicatie draagt bij tot het definiëren van situaties en evenementen in onze sociale wereld (Altheide, 2006). Er kan onderscheid gemaakt worden tussen nieuwsmedia - zoals nieuwsuitzendingen, radiouitzendingen en kranten- en populaire media, waartoe onder meer boeken en films behoren (Tuman, 2010). De nieuwsmedia bevinden zich in een lastigere positie dan de populaire media, daar er van uitgegaan wordt dat wat gepubliceerd wordt door nieuwsmedia vertrouwd kan worden en als waar kan worden beschouwd. Bij ontspanningsgerichte, of populaire media is het anders, daar deze vaak in de eerste plaats respondenten even willen laten ontsnappen aan de realiteit en daardoor niet noodzakelijk ontworpen zijn om feitelijk te zijn (Tuman, 2010). Deze masterscriptie zal zich toespitsen op één van de nieuwsmedia, namelijk de kranten. 2.1.1. Het verschil tussen kwaliteits- en populaire kranten In de literatuur wordt regelmatig melding gemaakt van enerzijds ‘kwaliteitskranten’ en anderszijds ‘populaire kranten’. Voor dieper wordt ingegaan op het verschil tussen deze groepen worden de kranten kort historisch gesitueerd. De Standaard nv werd in 1914 opgericht met het doel een katholiek en Vlaams dagblad uit te geven. In 1929 besloot Gustaaf Sap, de grootste aandeelhouder, een volksdagblad te 3
beginnen:
Het
Nieuwsblad.
In
1976
werden
beide
kranten
door
de
Vlaamse
Uitgeversmaatschappij (VUM) opgekocht en kenden ze onder dit beheer een grote expansie in zowel oplage als reclamepagina’s. In 2006 werd de VUM omgedoopt tot Corelio, waarbij de Co staat voor hart van de samenleving, de RE voor betrouwbare kwaliteitsmedia en de LIO voor link en interactie. De V van VUM, die een link legde met Vlaamse achtergrond verdween (Corelio Media, 2013; De Bens en Raeymaeckers, 2010; De Standaard, 2013). De voorloper van Het Laatste Nieuws, het weekblad ‘De Zweep’, werd in 1869 opgericht door Julius Hoste, een Vlaamse progressief liberaal. Het Laatste Nieuws werd in de jaren negentig het eerste ‘boulevarddagblad’ wat ervoor zorgde dat het in die periode de enige krant was die een stijgende oplage kende. In 2006 werd de krant deel van de ‘Persgroep Publishing’. Oorspronkelijk was Het Laatste Nieuws een Vlaamse, liberale en antiklerikale krant. Men nam echter snel afstand van het antiklerikale daar men ook gelovigen als lezer beoogde en door de jaren heen is de krant eveneens steeds minder liberaal geworden (De Bens en Raeymaeckers, 2010). De Morgen verscheen voor het eerst op 1 juni 1978. De krant was een fusie van de Antwerpse Socialistische Volksgazet en de Gentse Vooruit. De krant was financieel volledig afhankelijk van de socialistische partij, wat een onafhankelijk redactioneel beleid niet makkelijk maakte. In 1995 kreeg De Morgen een nieuwe lay-out en er werd aandacht besteed aan de verbetering van de inhoud en vorm. Daarnaast vond een herpositionering van de krant plaats naar een progressief maar onafhankelijk dagblad. Men wilde af van het socialistische imago. In 2006 werd De Morgen, net als Het Laatste Nieuws, ondergebracht in de ‘Persgroep Publishing’ (De Bens en Raeymaeckers, 2010). Algemeen zijn academici het er over eens dat De Standaard behoort tot de categorie van de kwaliteitskranten. Over De Morgen zijn de meningen verdeeld maar deze krant wordt voornamelijk beschouwd als kwaliteitskrant. Stouthuysen (1999) spreekt zich bijvoorbeeld niet uit over De Morgen, terwijl hij wel zegt dat onder meer De Standaard en De FinancieelEconomische tijd kwaliteitskranten zijn. Toch beschouwt hij De Morgen zeker niet als populaire krant. Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws zijn daarentegen duidelijke voorbeelden van populaire kranten. (De Bens & Raeymaeckers, 2010; Jansen, 1987). Wat is nu eigenlijk het verschil tussen deze twee groepen? Het onderscheid is niet altijd even makkelijk te definiëren en er bestaan nogal wat meningsverschillen hieromtrent. Bepaalde journalisten beschouwen een kwaliteitskrant als een krant die veel aandacht besteedt aan binnen- en buitenlandse politiek en aan sociaal-economisch nieuws. Kwaliteitskranten 4
beschikken over een ruime internationale blik (Mannsens & Walgrave, 1998). Anderen zijn van mening dat kwaliteitskranten goede opinieteksten bevatten en artikelen met interpretatieve en achtergrondinformatie (Jansen, 1987). Populaire kranten besteden veel aandacht aan sport, regionaal en sensationeel nieuws (Jansen, 1987). Tussen de populaire en kwaliteitskranten zijn nog enkele verschillen. Populaire kranten maken meer gebruik van visueel materiaal dan kwaliteitskranten (Jansen, 1987). Bij de kwaliteitskranten ligt de nadruk op het informeren van de lezer en niet op het amuseren. Er is een strikte scheiding tussen commentaar en nieuws. Deze scheiding zal er minder zijn bij populaire kranten (Stouthuysen, 1999). Kwaliteitskranten zullen meer gebruik maken van sobere, feitelijke titels (Stouthuysen, 1999). De populaire kranten zullen eerder slachtoffers, familie of getuigen aan het woord laten , terwijl kwaliteitskranten meer ruimte hebben om experten of de politieke, gerechtelijke en politionele wereld aan het woord te laten (Manssens & Walgrave, 1998). Wouter Verbeylen (2012) spreekt in zijn doctoraat over een duidelijk verschil in woordgebruik. Jansen (1987) en Stouthuysen (1999) definiëren twee soorten informatie: de berichten met een onmiddellijke beloning (criminaliteit, sport, enz.) en berichten met een uitgestelde beloning (politiek, economie, wetenschap en cultuur). Nieuws met een onmiddellijke beloning wordt meestal ervaren als aangenaam of prettig. Informatie wordt makkelijk opgenomen. Het lezen van berichten met een uitgestelde beloning vergt denkwerk en concentratie. Populaire kranten brengen meer nieuws van de eerste soort (‘makkelijk verteerbaar nieuws’) en zullen bijgevolg meer rapporteren over terrorisme (Stouthuysen, 1999; Jansen, 1987). Er zal in het algemeen weinig melding gemaakt worden van achtergronden van gebeurtenissen (Stouthuysen, 1999). De Bens en Raeymaeckers (2010) hebben ondervonden dat indien er achtergrondinformatie wordt gegeven, dit voornamelijk bij De Standaard zal gebeuren. Daar de Belgische kranten onderverdeeld worden in voornoemde categorieën, overgenomen van Groot-Brittanië (‘quality papers’ en ‘popular papers’), zullen de kranten die behoren tot de categorie van kwaliteitskranten onderling meer gelijkenissen vertonen dan als men een kwaliteits- en populaire krant vergelijkt (Jansen, 1987).
Het Laatse Nieuws wordt echter als ‘meest
populair’ beschouwd, en kan dus toch nog iets meer verschillen vertonen als andere populaire kranten. Er dient echter opgemerkt te worden dat, ondanks dat Vlaanderen ook werkt met deze onderverdeing, alle Belgische populaire kranten nog steeds meer gematigd zijn dan de Buitenlandse (Mannsens & Walgrave, 1998).
5
2.2. Terrorisme Het is eveneens belangrijk stil te staan bij de term ‘terrorisme’. Ondanks het feit dat de term reeds verschillende eeuwen bestaat, blijft het definiëren ervan ontzettend moeilijk. Het gaat om een begrip dat onderhevig is aan tijd en context en dus op verschillende manieren ingevuld kan worden (Van de Voorde, 2006; Jenkins, 2003). Zo zal een
bepaalde
groepering
in
een
welbepaald
continent
beschouwd
worden
als
verzetsorganisatie, terwijl deze in een ander continent reeds op de lijst van terroristische groeperingen staat (Gielen, 2002). Historisch is er een evolutie waar te nemen. Zo werden in de achttiende eeuw gewelddadige acties van bovenuit, van de staat, als terrorisme beschouwd. In de negentiende eeuw was het voornamelijk geweld van onderuit dat de stempel ‘terrorisme’ opgeplakt kreeg. Later waren de terroristen meestal niet-statelijke actoren, zoals individuen of groepen (Nacos, 2002). Terroristen zullen zichzelf nooit als slecht beschouwen, maar zullen hun acties zien als die van vrijheidsstrijders, die soms door de meedogenloze en machtige tegenstanders gedwongen worden terroristische methoden aan te wenden. Een universeel geaccepteerde definitie, die zowel aanvaard wordt door de politiek, de militaire organisaties, de publieke instellingen en de rechtshandhaving blijft uit, wat de internationale strijd tegen en het onderzoek naar terrorisme bemoeilijkt (Alexander & Ridley, 2012; Seib & Janbek, 2011; Biersteker & Eckert, 2008; Martin, 2008). Enkele elementen die men vaak terug kan vinden in reeds opgestelde definities zijn het gebruik van of de dreiging met geweld met politieke motieven en het aanvallen van onschuldige burgers om een ander publiek te bereiken (Hoffman, Jengelley, Duncan, Buehler & Rees, 2010; Biersteker en Eckert, 2008; Martin, 2008; Tuman, 2003; Picard, 1993). Ook Coady (2004: 5) aanvaardt deze elementen en definieert terrorisme als volgt: “the organized use of violence to attack non-combatants (innocents in a special sense) or their property for political purposes”. Deze definitie is er momenteel één die door meerdere academici aanvaard wordt. Daarnaast wordt terrorisme eveneens beschouwd als een vorm van asymmetrische oorlogvoering, waarbij, bij de meeste vormen van terrorisme, winst niet het hoofddoel is, maar het verspreiden van angst en terreur. Men streeft eerder een psychologische dan een fysieke overwinning na (Eckert, 2006; Gerrits, 1992). Als men kijkt naar de etimologie van het woord ‘terrorisme’ wordt geloofd dat het woord zijn oorsprong vindt in het latijnse ‘terrere’, wat ‘beven’ betekent, en het Franse achtervoegsel ‘isme’, wat ‘uitoefenen’ betekent. Het woord krijgt dan de betekenis van ‘het uitvoeren of veroorzaken van bevingen’. Onder ‘bevingen’ kan men woorden als angst en paniek verstaan. Het zijn woorden die men linkt aan terreur (Matusjtz, 2013; Weimann, 2008; 6
Tuman, 2003). Het feit dat een universeel geaccepteerde definitie nog steeds ontbreekt, heeft een grote impacht gehad op deze masterproef. Daar men geen artikelen kon selecteren op basis van een definitie, diende een andere methode aangewend te worden. Hoe de selectie van het onderzoeksmateriaal is doorgevoerd, wordt uitvoerig besproken in punt 5.5.1.
3. De media 3.1. Het effect van de media op hun ontvangers Bij de meeste gebeurtenissen die plaatsvinden in de wereld zijn slechts een zeer beperkt aantal mensen direct betrokken. Het overige deel van de wereldbevolking wordt hieromtrent geïnformeerd via andere kanalen, voornamelijk de massamedia. Wanneer iets gebeurt zijn televisie, radio en krant (en recent steeds meer het internet) de eerste en vaak enige bronnen die ons informatie aanbieden (Nacos, Bloch-Elkon & Shapiro, 2008). Ondanks verschillende resultaten met betrekking tot de grootte van het effect zijn academici het er over eens dat de media de kracht bezit om de realiteit te veranderen, en dat het effect van deze kracht vergroot naarmate de directe ervaring met een probleem afneemt (Chermak & Gruenewald, 2006; Slone, 2002). Een beeld aangeboden door de media is geen realiteit doch één versie van een realiteit. De media vormen een venster naar de wereld (Jewkes, 2011; Altheide, 2006). Deze gepresenteerde realiteit beïnvloedt onze ideeën, waarden, opinies en ons gedrag. Informatie verspreid door de media biedt een betekenisvolle context die ons helpt politieke beslissingen te maken over specifieke acties, zoals oorlog en de strijd tegen terrorisme (Altheide, 2010; Jewkes, 2004). Er kan gesteld worden dat de ontvangers een interpreterende gemeenschap vormen die reageren of antwoorden op een bepaald bericht (Matusjitz, 2013). Het ecologische model van communicatie van David Foulger (2004) geeft deze relatie duidelijk weer (zie figuur 1). Naast de tekst oefenen ook beelden en symbolen een mogelijke invloed uit op onze waarden, opinies, ideeën en gedrag (Vanderveen, 2009).
7
Figuur 1: Ecologische model van communicatie Het rapporteren over gebeurtenissen in kranten is geen zuivere weergave van wat er gaande is in de wereld. Woorden zijn nooit neutraal, ook al wordt een objectieve rapportering vaak nagestreefd. Er gebeuren te veel zaken op internationaal vlak en er zijn te weinig middelen om in een beperkte tijd alle evenementen grondig te gaan bestuderen en behandelen (De Bens en Raeymaeckers, 2010; Slone, 2002). Daarnaast heeft ook een krant slechts een beperkt aantal bladzijden, waardoor niet alles kan opgenomen worden (Hoffman et al., 2010). Bepaalde gebeurtenissen worden dus geselecteerd, andere worden niet meegenomen. Sommige activiteiten worden door de media bestempeld als ‘crimineel’ en andere, die als ‘even erg’ beschouwd kunnen worden, krijgen een ander label. Een bepaalde toon wordt aangenomen binnen een artikel, of meningen worden verkondigt. Onder meer het productieproces binnen een nieuwsorganisatie -dat mede beïnvloed wordt door de politieke ideologie van de krant- en de assumpties die gemaakt worden op het doelpubliek bepalen welke artikelen gepubliceerd worden, welk visueel materiaal hiermee gepaard gaat en welke toon wordt aangenomen (Indede, Mohochi & Owala, 2013; Machin & Mayr, 2012; Jewkes, 2004; Lester, 1980). Het beeld dat wordt geproduceerd door de kranten kan ver van de realiteit afstaan. Een analoge redenering geldt voor de beelden. Het gebruik van foto’s kan de mediagebruiker het gevoel geven getuige te zijn van historische feiten maar kan ook zeer manipulatief aangewend worden (De Bens & Raeymaeckers, 2010). Een foto wordt gemaakt door een welbepaalde fotograaf, in een specifieke context en op een uniek moment, en geeft dus quasi nooit de volledige werkelijkheid weer (Vanderveen, 2009). Kranten hebben 5 functies. Vooreerst is er de toezichts- of informatie verzamelende rol. Daarnaast is er de verklarende rol van de media, de inspanningen die de media levert om te 8
verduidelijken en bij te brengen. Vervolgens is er eveneens een socialiserende rol, waarbij verschillende lezers samengebracht worden. Natuurlijk is er ook een onderhoudende, of entertainende functie, die steeds belangrijker wordt. Finaal is er een bemoedigende rol weggelegd voor de kranten, daar zij dienen om het vertrouwen in de publieke autoriteiten te versterken (Matusitz, 2013; Perse, Signorielli, Courtright, Samter, Caplan, Lambe & Cai, 2002). Forst (2011: 288) argumenteerde dat “The pure news audience is drifting away as old readers die and are replaced by young people hooked on popular culture and amusement”. Een veranderend doelpubliek zal leiden tot een nieuwe vorm van mediaberichtgeving, daar men zo veel mogelijk lezers wil aanspreken en overtuigen te kiezen voor een welbepaalde krant (Blaisse, 1992). Het hoofddoel van een krant is en blijft het maken van winst. Hierdoor komt de hoofdtaak van kranten -het feitelijk en accuraat rapporteren (de informerende en verklarende rol) over de wereld waardoor de lezers deze wereld kunnen beoordelen- in het gedrang (Matusjitz, 2013; Tuman, 2010). Forst (2011: 288) gebruikt hiervoor de term ‘commercialization of media’. De media is ‘an infotainment industry’ (Hoffman et al, 2010: 562). Daarnaast wordt van deze macht ook misbruik gemaakt door politieke instellingen. Deze gebruiken de media om te bepalen welke prioriteiten ‘publieke’ prioriteiten worden. Een effectief mediabeleid is volgens Shpiro (2002) een essentieel element geworden van de politiek rond een bepaald conflict en een cruciaal onderdeel van de internationale strijd tegen terrorisme. Het is duidelijk dat de media een machtige positie bekleden voor wat betreft het overbrengen van informatie naar een breder publiek en dat ze bijdragen tot het definiëren van situaties in ons sociaal leven (Altheide, 2006; Jansen, 1987). Als men kijkt naar het belang en de prioriteit van bepaalde kwesties volgens het publiek, correleren deze vaak met de mediaagenda (Nacos, Bloch-Elkon & Shapiro, 2008; Hewitt, 1992). In 2012 bereikten de vier Vlaamse kranten die betrokken worden in deze masterscriptie samen meer dan 2,5 miljoen Nederlandstalige lezers per dag in België. Het is duidelijk dat veel mensen, ondanks de opkomst van de moderne media zoals internet, nog steeds de krant lezen en dus door deze vorm van rapportering beïnvloed kunnen worden (CIM, 2013a; CIM, 2013b; CIM 2013c; CIM, 2013d). Het is belangrijk te vermelden dat niet alle informatie aangeboden door kranten geabsorbeerd wordt, ondanks het feit dat kranten een van de primaire informatiebronnen zijn indien een gebeurtenis heeft plaatsgevonden (Graber, 1980). Verschillende variabelen, zoals andere bronnen van informatie, geslacht, leeftijd en ras, maar ook de mate van aandacht tijdens het 9
lezen en de geloofwaardigheid van de krant oefenen een invloed uit op de mate waarin de ideeën worden beïnvloed door kranten. Hierdoor kan men niet beweren dat elke lezer in dezelfde mate onderhevig is aan de beïvloeding, of dat de beïnvloeding een algemeen gegeven is (Nellis & Savage, 2012; Stempel & Hargrove; 2002; Graber, 1980).
3.2. De mediaberichtgeving rond criminaliteit en terrorisme 3.2.1. De media en criminaliteit Criminaliteit is voor velen een grote bezorgdheid. Toch blijven criminaliteit en geweld eerder uitzonderlijke persoonlijke gebeurtenissen voor het grootste deel van de bevolking. Het is de secundaire confrontatie met criminaliteit en geweld die een dagelijkse gebeurtenis blijkt. Zo bleek dat reeds in de jaren 1980 een Brits persoon gemiddeld jaarlijks met 7000 criminele acties geconfronteerd werd via de media (Cumberbatch & Howitt, 1989). Dit aantal is enkel maar gestegen. Als men naar de mediaberichtgeving over criminaliteit kijkt,
hebben verschillende
onderzoeken aangetoond dat nieuwsmedia, met betrekking tot criminele feiten, een map van de wereld ter beschikking stellen die op verschillende vlakken verschilt van de officiële criminaliteitsstatistieken. Zo is criminaliteit volgens de media onder meer voornamelijk gewelddadig
en
zeer
individualistisch,
wat
niet
overeenkomt
met
de
actuele
criminaliteitscijfers (Smolej & Kivivuori, 2006; Sacco, 1995). Er wordt disproportioneel gerapporteerd over criminaliteit. Bepaalde vormen van criminaliteit, zoals moord, zijn sensationeler dan inbraken en zullen meer in het nieuws komen, waardoor de kans op slachtofferschap overdreven wordt (Carrabine, 2008; Reiner, 2007). Naast het feit dat er disproportioneel en dus selectief gerapporteerd wordt over bepaalde vormen van criminaliteit is een krant ook selectief binnen een artikel. Men heeft slechts een beperkte ruimte om te rapporteren en niet alle elementen van een gebeurtenis kunnen er daardoor bij betrokken worden. Er is een versterking van de frequentie, een onrealistische weergave van het type geweld, en een distortie in de profielen van de betrokkenen waar te nemen (Potter, 2003). Het proces waarbij bepaalde elementen van een evenement of realiteit geselecteerd worden en benadrukt worden binnen een artikel, wordt gedefinieerd als ‘framing’ (Powell, 2011; HaiderMarkel, Joslyn & Al-Baghal, 2007; Nacos & Torres-Reyna, 2003). Dit proces maakt het mogelijk bepaalde denkwijzen en interpretaties te ‘primen’. Alle media maken gebruik van frames om complexe gebeurtenissen begrijpbaar te maken door ze te structureren en te vergemakkelijken (Prince, 2009; Just, Kern & Norris, 2003). Het gebruik van bepaalde frames kan invloed uitoefenen op de manier waarop mensen aankijken tegenover een bepaald 10
fenomeen, hoe ze het verstaan en hoe ze het evalueren (Dodds, 2008; Papacharissi & De fatima Oliveira, 2008). Frames moedigen bepaalde percepties aan, terwijl andere onderdrukt worden (Matusjtz, 2013). De media kan dus de aandacht van de lezers in een bepaalde richting sturen, laten focussen op welbepaalde zaken, terwijl de aandacht afgeleid wordt van andere (Turow, 1999). Al deze elementen leiden ertoe dat over criminaliteit niet representatief wordt gerapporteerd en dat angst een deel van ons leven geworden is, van onze taal en onze standpunten (Altheide, 2006). Deze niet-realistische weergaven worden vaak gerechtvaardigd op grond van het feit dat de media de eisen van het publiek inwilligt. Doordat, zoals reeds vermeld (zie 3.1.) , er een verschuiving is naar een doelpubliek dat op zoek is naar sensatie en amusement, zal de mediaberichtgeving in kranten hierop ingaan door te focussen op welbepaalde sensationele gebeurtenissen (Forst, 2011). 3.2.2. De media en terrorisme In 1985 stierven 23 Amerikanen door terroristische aanvallen, ongeveer een vierde van het aantal Amerikanen dat jaarlijks sterft door de bliksem. Toch werd terrorisme in die periode reeds gezien als een belangrijke bedreiging (Zulaika & Douglass, 1996). Ander Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat een groot deel van de Amerikaanse bevolking op het einde van de jaren 1990 terrorisme als een grotere bedreiging voor hun leven zag dan het bezitten van een geweer of het verkeer. Het aantal personen gestorven door deze laatste twee oorzaken is echter veel hoger dan het sterftecijfer door terrorisme (Oliverio, 1998). Deze angst voor terrorisme is sinds de aanslagen op het World Trade Centre alleen maar gestegen. Ook in Europa is de angst voor terrorisme nog steeds aanwezig. In 2012 beschouwde 50 procent van de populatie in het Verenigd Koninkrijk terrorisme als een huidige of toekomstige bedreiging (The Chatham House, 2012). In 2010 was 85 procent van de ondervraagde Europeanen voor meer besluitvorming op Europees niveau voor wat betreft de strijd tegen terrorisme. Toch is het aantal aanslagen in de Europese Unie gedaald van bijna 600 aanslagen in 2007 tot 212 aanslagen in 2012 (Europol 2013; Europol, 2012). Deze gegevens, voortvloeiend uit onderzoek gedurende de voorbije decennia, tonen aan dat er een discrepantie is tussen het reële gevaar op terrorisme en de angst voor terrorisme. Deze disproportionele angst komt er mede door eenzijdige berichtgeving van kranten. Terrorisme is een eerder uitzonderlijk fenomeen dat niet in elke buurt voorkomt, waardoor het publiek bijna uitsluitend zal steunen op de media voor het verkrijgen van informatie hieromtrent (Nellis & Savage, 2012). Er zal over deze evenementen ook bijna altijd gerapporteerd worden in de media daar deze acties voldoen aan alle elementen die een feit 11
‘nieuwswaardig’ maken: het betreft onder meer feiten die onvoorspelbaar zijn, er is geweld bij betrokken, het zijn activiteiten met een sterke visuele impact, de complexe gebeurtenissen kunnen vereenvoudigd worden tot niet tegenspreekbare berichten, er zijn vaak kinderen bij betrokken (voornamelijk als slachtoffer) en er worden ongewone methodes gebruik (Mayer & Machin, 2012; Hoffman et al, 2010). Terrorisme is een vorm van criminaliteit die te sensationeel is om niet over de rapporteren, waardoor ze vaker betrokken zal worden in de mediaberichtgeving dan andere ‘minder ernstige’ gebeurtenissen. De kans om door de media opgepikt en behandeld te worden verhoogt indien het nieuws negatief, sensationeel en/of ongewoon is, net alles wat terrorisme is. Hierdoor kan de angst voor slachtofferschap groter zijn dan de actuele kans. (De Bens & Raeymackers, 2010; Picard, 1993; Lester, 1980). 3.2.2.1. Het selecteren van terroristische feiten Er zijn verschillende elementen die bepalen of een terroristisch feit al dan niet opgenomen wordt in de berichtgeving, en op welke manier. Volgens Nossek (2008) vindt er een selectieproces plaats wanneer met het heeft over de berichtgeving van terroristische gebeurtenissen. Dit proces bestaat uit twee fases: eerst wordt besloten of men het verhaal al dan niet zal betrekken in de berichtgeving, waarna besloten wordt hoeveel dekking het nieuwsfeit dient te krijgen en gedurende welke periode. De ‘nieuwswaardigheid’ van een feit en de politieke ideologie van de krant gaan hier een rol spelen. Daarnaast wordt de berichtgeving ook beïnvloed door het doelpubliek dat bediend wordt, waarbij geografische, politieke en culturele dichtheid een rol spelen. Zo zullen binnenlandse terroristische activiteiten meer aandacht krijgen dan internationale feiten die als ‘even ernstig’ beschouwd kunnen worden.Vervolgens oefenen journalisten ook een effect uit op de mediaberichtgeving. Nossek argumenteerde dat, hoe dichter een journalist bij een evenement staat (in termen van nationale interesses), hoe verder de journalist zich zal verwijderen van professionele nieuwswaarden. “The more ‘national’ a report, the less ‘professional’ it will be” (Nossek, 2008: 318). Aaron Hoffman en zijn collega’s (2010) geven drie hypothesen die het aantal artikelen omtrent terrorisme in de de kranten kunnen verklaren. Sommige academici zeggen dat de gedrukte media vatbaar zijn voor een zogenoemd vermoeidheidseffect, wat resulteert in kortere artikels die minder in de aandacht worden geplaatst naarmate meer tijd verstrijkt. ‘Man bijt hond’ artikelen zijn interessant, ‘hond bijt man’ artikelen gaan al snel vervelen. Er is slechts een beperkt aantal bladzijden waarbinnen men kan rapporteren en dan geeft men de voorkeur aan verhalen die winst genereren. Deze hypothese gaat in tegen de stelling dat 12
terrorisme uitzonderlijk is,en zegt dat het frequent voorkomt. Over terroristische activiteiten die de ‘standaard’ methodes toepassen (zoals het gebruik van bommen) zullen derhalve minder lange artikelen verschijnen die zich eerder achteraan in de krant zullen bevinden. Psychologisch onderzoek heeft aangetoond dat herhaalde blootstelling aan geweld mensen minder gevoelig maakt voor en minder geïnteresseerd in geweld. Anderen zeggen dat artikels omtrent terrorisme steeds belangrijker worden daar dit een onderwerp is dat verkoopt. Het overdreven benadrukken van terroristische activiteiten gaat ten koste van artikelen met betrekking tot ‘counter-terrorism’. Dit omdat de media nog steeds een ‘infotainment’ industrie is die enorm veel belang hecht aan sensationele verhalen, daar choquerend en gewelddadig materiaal lezers aantrekt (Hoffman et al., 2010; Nacos, 2003). De derde hypothese, de ‘demand-hypothesis’, stelt dat de mediaberichtgeving rond terrorisme vraaggestuurd is. Dit betekent dat er grote artikelen gepubliceerd zullen worden indien er een grote interesse is in dit onderwerp. Zo zullen artikelen die voldoen aan de criteria van nabijheid -zowel cultureel, geografisch als politiek- meer aandacht krijgen. Deze hypothese veronderstelt, in tegenstelling tot de eerder besproken hypotheses, dat de berichtgeving onderheving is aan zowel vaste (zoals het feit dat landgenoten betrokken zijn) als variable (zoals het belang van andere kwesties, zoals de economie, in een bepaalde tijdsperiode) invloeden (Hoffman et al., 2010). 3.2.2.2. Problemen met de mediaberichtgeving omtrent terrorisme Onderzoek heeft aangetoond dat mensen tijdens crisissituaties meer nood hebben aan massamedia, door een verlangen naar informatie, verklaring en troost (Perse et al, 2002). Naar een crisis wordt meestal verwezen indien een onverwachte gebeurtenis heeft plaatsgevonden die hoge niveaus van onzekerheid met zich meebrengt door het verstoren van gevestigde patronen en verwachtingen, wat leidt tot hoge gevoelens van gepercipieerde angst (Seeger, Vennette, Ulmer & Sellnow, 2002). De informatieve en toezichstfunctie worden in deze periodes van onzekerheid en angst (zoals bij een terroristische aanval) extra belangrijk (Perse et al., 2002). De mediaberichtgeving over terrorisme is echter op tal van vlakken problematisch, wat deze twee belangrijke functies bedreigt. Informatie omtrent terroristische gebeurtenissen wordt meestal verkregen via veiligheidsdiensten en bij deze communicatie kan wat mislopen, waardoor verkeerde informatie de journalisten, en derhalve dus ook het publiek, bereikt. Vervolgens is er slechts een zeer beperkt aantal journalisten of deskundigen die zich binnen nieuwsdiensten specifiek bezig houden met terrorisme. Bovendien staan de journalisten onder een immense tijdsdruk waardoor er amper dieper wordt ingegaan op 13
internationale topics en achtergrondinformatie van conflicten, wat een eenzijdig beeld van de problematiek niet uitsluit. Finaal vindt er altijd een selectie plaats wanneer men beslist welke artikels al dan niet gepubliceerd worden. Niet elk nieuwswaardig feit wordt neergepend, en niet elk geschreven verhaal wordt opgenomen in de krant (Matusitzj, 2013; Perse et al. 2002; Paletz & Boiney, 1992). Alle net opgesomde elementen brengen de informatie verzamelende rol van de krant in het gedrang. Het nieuws zal daarnaast vaak gedramatiseerd worden, aangezien sensatie de lezer aantrekt. Dit, naast een disproportionele mediaberichtgeving rond terrorisme, verhoogt de angst voor terrorisme. Anst voor terrorisme kan een invloed uitoefenen op het toerisme, psychologische problemen veroorzaken en kan eveneens leiden tot meer steun voor een beleid dat de burgerlijke vrijheden schendt, teneinde zich te berschermen tegen terrorisme (Nellis & Savage, 2012). De mediaberichtgeving over terrorisme kan ook problematisch zijn op een andere manier. Rapporteren over terrorisme kan het leven van gijzelaars in gevaar brengen door informatie vrij te geven, de acties tegen terroristen belemmeren of de media kunnen een derde partij worden binnen de onderhandelingen, wat deze bemoeilijkt (Schmid, 1992). Er kan besloten worden dat de mediaberichtgeving met betrekking tot terrorisme niet neutraal en objectief is, wat het het publieke beeld van terrorisme kan beïnvloeden. Dit publieke beeld kan op zijn beurt een invloed uitoefenen op het beleid hieromtrent (Hoffman et al., 2010).
3.3. Het gebruik van de media door terroristen Volgend aspect wordt kort behandeld daar het zeer belangrijk is hier aandacht aan te besteden wanneer men praat over de complexe relatie tussen de media, terrorisme en de ontvangers. Er wordt hier in deze masterscriptie echter niet verder op ingegaan daar dit een volledig apart onderzoek zou behelzen. Het doel van de aanslagen op het World Trade Centre was niet alleen het doden van duizenden onschuldigen, maar het terroriseren van miljoenen. Men wilde angst creëren en via de beelden en verhalen de levensstijl van mensen over de hele wereld veranderen om zo het publieke beleid te beïnvloeden. De aanslagen waren het perfecte instrument hiervoor (Seib & Janbek, 2011; Hoffman et al, 2010). De media is een cruciaal element geweest in het bereiken van dit doel (Gerrits, 1992).
Zoals reeds besproken in punt 3.2 wordt over
terrorisme meestal gerapporteerd, daar deze acties té nieuwswaardig zijn om te negeren. Terroristische organisaties maken gebruik van deze nieuwswaardigheid en gebruiken de media om hun boodschap te verspreiden. Schmid & De Graaf (1982: 14) besloten meer dan twee drie decennia geleden reeds dat terrorisme meer is dan enkel geweld: 14
Terrorism cannot be understood only in terms of violence. It has to be understood primarily in terms of propaganda. Violence and propaganda have much in common. Violence aims at behaviour modification by coercion. Propaganda aims at the same through persuasion. Terrorism is a combination of the two. Terroristische activiteiten worden meestal uitgevoerd om een boodschap te verspreiden. Terrorisme is daardoor symbolisch van aard en dus betekenisvol (Picard, 1993; Wilkinson; 1990). De media zijn derhalve een noodzakelijk instrument binnen de strategie van de terroristen. Indien de media een bepaalde activiteit niet oppikken zal deze dan ook enkel gebeurd zijn voor de personen direct betrokken bij de gebeurtenis, maar zal geen groter publiek geterroriseerd worden (Seib & Janbek, 2011). De metafoor “terrorism as theater” wordt vaak gebruikt door onderzoekers en veronderstelt een publiek, en een reactie van dit publiek (Weimann, 2008: 69; Hewitt, 1992). Het is een vaak gebruikte term die verwijst naar de moderne vorm van terrorisme die beoogt een boodschap te verspreiden via georkestreerd geweld (Weimann, 2008). Nacos (2003: 23) introduceerde hiervoor de term “mass-mediated terrorism”. Volgens Frey en Rohner (2006) kiezen terroristen daardoor het moment en het type van de terroristische aanslag in functie van de media aandacht die men zal krijgen. Men gaat de gevolgen van hun daad voorspellen, de kans om door de media opgepikt te worden en de waarschijnlijkheid om hierdoor toegang te krijgen tot het politieke veld (Seib & Janbek, 2011). Ook Nacos (2003) zegt dat er geen twijfel bestaat over het feit dat een bepaalde aanval wordt uitgevoerd met de massamedia en het mogelijke effect van de actie op de media en op de beslissingsmakers in het achterhoofd . Er wordt tijdens het plannen aandacht besteedt aan de methode, het doelwit, de omvang en de timing (Weimann, 2008). Terrorisme en de media hebben duidelijk een complexe relatie en hangen aan elkaar vast. Verschillende onderzoekers spreken van een symbiotische relatie, daar terroristen de media gebruiken teneinde hun boodschap te verspreiden, terwijl de media er niet kunnen aan weerstaan over deze gebeurtenissen te rapporteren (Matusitz, 2013; Powell, 2011; Lewis, 2005; Carruthers, 2000; Draznin and Martin, 1991). Terroristen maken met plezier gebruik van het versterkend effect van de media; gewelddadige acties bereiken hierdoor een veel groter publiek dan het publiek aanwezig op de plaats van de gebeurtenis (Matusitz, 2013). Belangrijk is te vermelden dat het hier om ‘insurgent terrorism’ gaat, terroristische activiteiten uitgevoerd door burgers tegen de staat of andere burgers. Het zijn de burgers die via de media aandacht willen verkrijgen om hun boodschap te verspreiden. Daardoor zullen deze activiteiten ook meestal opgeëist worden. Staatsterrorisme zal uiteraard minder of geen 15
toenadering zoeken tot de media aangezien deze activiteiten onbekend dienen te blijven (Merari, 1993; Gerrits, 1992, Hocking, 1992). Kranten verbieden te rapporteren over terrorstische activiteiten is onmogelijk in een wereld waar vrijheid van pers geldt, doch het is interessant hier aandacht aan te besteden. Indien niet meer gerapporteerd wordt over deze feiten, kunnen terroristen hun boodschap niet meer verspreiden en worden veel minder mensen geterroriseerd. Op die manier kan het ook een indirecte methode zijn voor het voorkomen van toekomstig geweld. Daarnaast zal ook de invloed van de media op het terrorismebeleid verminderen. Finaal zou ook door het verdwijnen van de focussen op acties uitgaande van terroristen in plaats van beleid het beeld van een incompetent terrorismebeleid minder hard leven (Hoffman et al., 2010).
4. Conclusie literatuurstudie De relatie tussen de media en haar ontvangers en de media en publieke instellingen is zeer complex. Het is een kanaal voor het overbrengen van informatie, maar tijdens het overbrengen vindt een selectieproces plaats, zowel omtrent welke artikels gepubliceerd worden, als wat meegenomen wordt binnen een artikel. Deze gepresenteerde versie van de realiteit oefent een invloed uit op onze ideeën en gedragingen, wat vervolgens een invloed uitoefent op het publieke beleid..
Het is om deze redenen zeer belangrijk aandacht te
besteden aan verschillen in mediaberichtgeving tussen kranten. Een andere boodschap zal een andere invloed uitoefenen wat vervolgens een verschillend effect kan teweegbrengen op het beeld van terrorisme, de angst voor terrorisme en hoe we hiermee omgaan.
16
DEEL 2: Methodologie De mediaberichtgeving met betrekking tot terrorisme werd in 4 Vlaamse kranten, gedurende een periode van zes maanden bestudeerd. Daarnaast werd eveneens een (eerder beperkte) web-survey afgenomen teneinde de weg naar mogelijk nieuw onderzoek vrij te maken. De methodologie betreffende de media-analyse en de web-survey wordt hieronder uiteengezet.
5. De Media-analyse De masterscriptie bestaat in de eerste plaats uit een media-analyse. Er wordt beoogd een antwoord te formuleren op volgende vragen: Welke zijn de kwalitatieve en kwantitatieve gelijkenissen en verschillen tussen de vier kranten, zowel qua tekst als qua beeldmateriaal? Zijn er meer gelijkenissen te vinden tussen de kwaliteitskranten onderling en de populaire kranten onderling?
5.1. Inleidende opmerking Alvorens verder in te gaan op de methodologische aspecten van de onderzoeksmethode, dringt allereerst een verklaring voor de keuze van de term ‘media-analyse’ zich op. De onderzoeksmethode waarbij tekst en beeld worden geanalyseerd, wordt in de literatuur meestal aangeduid met ‘inhoudsanalyse’. ‘Inhoudsanalyse’
benadert ook het dichtst de
vertaling van de Engelse term ‘content analysis’. Deze onderzoeksmethode omvat echter enkel een kwantitatieve analyse van tekst en beeld; kwalitatieve analyses vallen niet onder deze term en worden onder meer aangeduid als ‘discours analysis’ of ‘narrative analysis’. Teneinde verwarring te voorkomen zal ik derhalve het door mij uitgevoerde onderzoek, dat zowel bestaat uit een kwantitatief als kwalitatief deel, omschrijven als ‘media-analyse’ en niet als ‘inhoudsanalyse’.
Hieronder worden beide delen van de media-analyse afzonderlijk
uiteengezet en besproken
5.2. Kwantitatief deel: de inhoudsanalyse De inhoudsanalyse is een onderzoeksmethode die reeds decennialang gebruikt wordt. De term ‘content analysis’ werd voor het eerst vermeld in 1941, maar het systematisch analyseren van teksten wordt reeds teruggevonden in de zeventiende eeuw (Krippendorf, 2004). Deze onderzoeksmethode wordt in de literatuur op verschillende manieren gedefinieerd. Berelson spreekt van ‘a research technique for the objective, systematic and quantitative description of the manifest content of communication’ (Krippendorf, 2004: 25). Shapiro en Markoff definiëren de inhoudsanalyse als volgt: ‘any systematic reduction of tekst (or other symbols) 17
to a standard set of statistically manipulable symbols representing the presence, the intensity, or the frequency of some characteristischs relevant to social science’ (Krippendorf, 2004: 26). Berger (2005) vermeldt in zijn definitie dat bij de inhoudsanalyse gemeten dient te worden. De term ‘inhoud’ krijgt een enge betekenis: er wordt gekeken naar wat er in het artikel staat, niet naar de betekenis ervan. In deze voornoemde definities is het kwantitatieve aspect duidelijk aanwezig; de focus wordt gelegd op het meten van bepaalde kwantiteiten (Hesmondhalg, 2006). Een inhoudsanalyse kan op meer dan tekst alleen toegepast worden. Het betrekken van foto’s en symbolen is eveneens mogelijk (Neuendorf, 2002). Het is een wetenschappelijke dataverwerkingsmethode, wat betekent dat ze repliceerbaar moet zijn door andere wetenschappers op een ander tijdstip. Geëxpliciteerde regels derhalve zijn noodzakelijk (Krippendorf, 2004; De Ridder, 1994). Volgens Krippendorf (2004), heeft de hedendaagse inhoudsanalyse drie belangrijke kenmerken waarmee de methode zich onderscheidt van vroegere analyses: het is een empirisch gegronde methode, exploratief en voorspellend in het opzet; het is een analyse die de traditionele ideeën met betrekking tot symbolen, inhouden en intenties overstijgt; de analyse omvat de ontwikkeling van een eigen methodologie (om samenwerking mogelijk te maken bij ruime analyses en de grootschalige data te kunnen verwerken). Het is een wetenschappelijk instrument dat nieuwe inzichten aanlevert, inzichten verbetert of informatie aanreikt met betrekking tot praktische oplossingen . De kwantitatieve analyse is geschikt voor het blootleggen van de manifeste (de duidelijk aanwezige betekenissen) meningen van mediaberichtgeving.
5.3. Kwalitatief deel: de discoursanalyse Naast het kwantitatief analyseren van teksten bestaan er eveneens kwalitatieve tradities die inhoud bestuderen, zonder zich als inhoudsanalyse te omschrijven (Mortelmans, 2009). De discoursanalyse is slechts een van de vele methoden om de betekenissen van taal in sociale setting bloot te leggen en is eerder gebaseerd op interpretatie dan op meten (Hesmondhalgh, 2006). De methode gaat ervan uit dat tekst een product is van interactie en bestudeerd kan worden. Taal wordt niet gezien als transparant, maar als iets dat een sociale realiteit construeert (Mayer & Machin, 2012; Blommaert & Verfaillie, 2009). De focus bij deze vorm van analyse ligt op de presentatie van bepaalde fenomenen. Men gaat kijken hoe bepaalde conflicten worden beschreven, welke stereotypen op welke manieren worden gevormd (Krippendorf, 2004).
18
Een discoursanalyse kan verschillende technieken omvatten, waaronder de studie van de woorden, zinsconstructies en verhaalvormen (Mortelmans, 2009). Deze onderzoeksmethode is, eerder dan de inhoudsanalyse, geschikt voor het blootleggen van latente (verborgen) betekenissen van tekst en visuele elementen (Hesmondhalg, 2006).
5.4. Afsluitende opmerkingen De media-analyse uitgevoerd in mijn masterproef zal zowel aandacht hebben voor de context als voor de vorm en inhoud. Er wordt gekeken naar de inhoud van tekst en de inhoud van beelden. Het is belangrijk deze laatste niet te weren uit de analyse om de reden dat foto’s (een deel van) de werkelijkheid weergeven en gevolgen (kunnen) teweegbrengen (Vanderveen, 2010). Ik zal aandacht besteden aan de kwantiteit van woorden, maar eveneens aan de kwaliteit ervan. Een media-analyse kan verschillende aspecten bestuderen: het kan gaan om informatie over boodschappen, informatie over de zender of informatie uit boodschappen. De media-analyse uitgevoerd in deze masterscriptie heeft voornamelijk aandacht voor informatie uit boodschappen (De Ridder, 1994). De media levert de onderzoekseenheden en is eveneens zelf het voorwerp van onderzoek (Decorte, 2011).
Figuur 2: Dataverwerking inhoudsanalyse (De Ridder, 1994: 46)
5.5. De onderzoekspopulatie Bij de media-analyse worden 4 Vlaamse kranten betrokken. Het betreft De Morgen, De Standaard, Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad. Deze vier kranten bereikten tijdens de periode van juni 2012 tot en met mei 2013 2584 x 1000 lezers. Het totaal aantal Vlaamse lezers van kranten bedroeg in die periode 3421,4 x 1000 lezers (overige kranten: De Tijd, Het Belang van Limburg, De Gazet van Antwerpen). Het onderzoek dekt bijgevolg 75,52 procent van de Vlaamse lezers (CIM, 2013a: CIM, 2013b; CIM, 2013c; CIM, 2013d; CIM, 2013e; CIM, 2013f; CIM, 2013g). De inhoud van de kranten wordt bestudeerd voor een periode van 6 maanden (1 juni 2013 tot en met 30 november 2013). Deze periode bevat enkele grote 19
gebeurtenissen waardoor het mogelijk wordt de kranten onderling te vergelijken inzake berichtgeving omtrent specifieke gebeurtenissen. Onderzoek van berichtgeving gedurende 6 maanden is daarnaast lang genoeg om het algemeen berichtgevingsgedrag van de kranten te bestuderen. 5.5.1. De artikelen Zoals vermeld in het theoretische deel van dit voorbereidend werk (zie 2.2.) is geen algemene definitie van terrorisme voorhanden wat het moeilijk maakt te bepalen welke artikelen betrokken worden bij de analyse en welke eruit geweerd dienen te worden.
Bepaalde
selectiecriteria worden vooropgesteld om de repliceerbaarheid van het onderzoek te verhogen. Vooreerst wordt elk artikel waar het woord ‘terrorisme’ en/of afgeleiden in voorkomt (terroristische, terreur, enz.) meegenomen in de analyse. Daarnaast worden ook de artikelen die het woord ‘aanslag’ bevatten betrokken. Oorspronkelijk werd geopteerd voor het toepassen van inclusiecriteria: alle artikelen die het woord ‘aanslag’ met een (mogelijk) terroristisch motief bevatten dienen opgenomen te worden in de analyse. Door de definiëringsproblemen, vermeld in het theoretische gedeelte van dit voorbereidend werk, zou dit echter een subjectieve beslissing inhouden daar er geen algemene definitie van terrorisme (en eveneens geen definitie voor wat betreft ‘terroristische motieven’) voorhanden is. Daarom is ervoor geopteerd exclusiecriteria toe te passen. Artikelen waar het gaat om beeldspraak worden geweerd (‘Met de pen in de aanslag’, ‘Dit is een regelrechte aanslag op de democratie’). Aanslagen waarbij een persoonlijke relatie aanwezig is worden evenmin opgenomen in de analyse (‘De vrouw overleefde de aanslag van haar man’). Ook artikelen rond aanslagen zonder intentie om te doden zullen niet geanalyseerd worden. Op deze manier worden subjectieve beslissingen vermeden, wat de betrouwbaarheid van het onderzoek verhoogt. Ook lijsten opgesteld op het niveau van de onder meer de Verenigde Naties en de Europese Uniedie namen van terroristische groeperingen en individuen bevatten, zouden gebruikt kunnen worden ter bepaling van de onderzoekseenheden (Official Journal of the European Union, 2013; Verenigde Naties, 1999; Verenigde Naties, 2012). Hier werd men echter eveneens geconfronteerd met het voornoemd definiëringsprobleem. Bij gebrek aan een algemeen geldende definitie van terrorisme die door iedereen gedragen wordt, kunnen geen lijsten, op basis van een welbepaalde definitie opgesteld, gebruikt worden.
20
5.6. De dataverzamelingsmethode De steekproef voor de media-analyse betreft het tijdsaspect. Er wordt een periode van zes maanden gekozen (van 1 juni 2013 tot en met 30 november 2013). Binnen deze periode worden alle artikelen die aan de onder 5.5. beschreven criteria voldoen betrokken. De dataverzameling gebeurt aan de hand van verzamelde gedrukte kranten gecombineerd met Mediargus, een digitaal persarchief dat gratis beschikbaar is via de Universiteit van Gent. Allereerst worden alle kranten individueel gelezen. De artikelen worden opgeslagen, afgedrukt en gesorteerd. Vervolgens wordt een controle uitgevoerd via het gebruiken van de zoekfunctie van Mediargus.
5.7. Voor- en nadelen van de media-analyse De media-analyse is een goedkope en arbeidsextensieve onderzoeksmethode. De onderzoekseenheden kunnen meestal snel en makkelijk verzameld worden.
Voor het
uitvoeren van het onderzoek voor de masterproef werd het gratis digitaal persarchief Mediargus geraadpleegd waar alle kranten ter beschikking gesteld worden. Daarnaast is beïnvloeding van de onderzoeksobjecten niet mogelijk en kan de methode gebruikt worden om zowel vroegere als huidige gebeurtenissen te bestuderen (Berger, 2005). Het voordeel van een kwantitatieve analyse is dat het toelaat te vergelijken met bepaalde realistische, officiële cijfers (zoals bijvoorbeeld het aantal dodelijke aanslagen die vermeld worden en het officiële gecommuniceerde aantal) (Krippendorf, 2004). De kwalitatieve analyse kan bepaalde representaties blootleggen die onze waarden en overtuigingen kunnen beïnvloeden (Hesmondhalg, 2006). Het is echter vaak moeilijk een goede werkingsdefinitie van het onderwerp te verkrijgen (Berger, 2005). Ook bij deze scriptie werd het definiëringsprobleem (welke artikelen worden meegerekend, dus wat wordt onder terrorisme verstaan) ervaren. Dit kan de betrouwbaarheid aantasten. Een wetenschappelijk onderzoek dient betrouwbaar en geldig te zijn. Bij het uitvoeren van een media-analyse zijn drie types van betrouwbaarheid van cruciaal belang. Vooreerst dient het onderzoek stabiel te zijn over de tijd. Daarnaast is reproduceerbaarheid noodzakelijk, wat betekent dat dezelfde resultaten dienen behaald te worden indien het onderzoek wordt uitgevoerd door een andere onderzoeker. De accuraatheid, de mate waarin de classificatie correspondeert met een standaard norm, draagt eveneens bij tot de betrouwbaarheid. Onder geldigheid verstaat men de mate waarin het construct wordt gemeten dat men wenst te meten.
21
De grootste problemen stellen zich bij de datareductie, bij de classificatie van woorden, zinnen, teksten, enz. in een beperkt aantal categorieën. Dit door de dubbelzinnigheid van woorden, bepaalde regels of definities van categorieën. Deze dubbelzinnigheid kan een invloed hebben op zowel de betrouwbaarheid als de geldigheid van het onderzoek (Weber, 1985). Transparant werken is derhalve noodzakelijk.
6. De Web-survey 6.1. De survey In het tweede luik van deze scriptie wordt een survey afgenomen. Een survey beschrijft een (deel van een) populatie op een detailleerde en kwantitatieve manier en maakt het mogelijk een groot aantal gegevens te verzamelen van een groot aantal eenheden binnen een redelijk kort tijdsbestek (Chapman & McNeill, 2005, Sapsford, 1999). In dit onderzoek betreft het een cross-sectionele survey die exploratief van aard is (Decorte, 2011; De Groot, 1994). Er zal één meting uitgevoerd worden bij één welbepaalde onderzoeksgroep met als einddoel hypothesen opstellen. De inhoud van de survey wordt bepaald door het eerste luik van de masterproef, de mediaanalyse. De verschillen in tekst en beeld die naar voor zijn gekomen bij deze analyse worden in de survey voorgelegd aan de onderzoekseenheden. Er zal gewerkt worden met gesloten opinievragen (op de sociaal-demografische kenmerken na), waarmee naar meningen gepeild wordt (Bartelds, Jansen & Joostens, 1989). De bedoeling van dit tweede luik binnen de masterproef is kijken of mogelijke trends kunnen waargenomen worden waardoor een eerste beeld
van de percepties met betrekking tot de mediaberichtgeving van terrorisme kan
weergevgeven wroden. Het is niet de bedoeling te peilen naar het leesgedrag van de respondenten om zo uitspraken te doen naar lezersgroepen toe aangezien dit een zeer complex onderzoek vereist, wat niet haalbaar is binnen het gegeven tijdsbestek. De survey is exploratief van aard en het is de bedoeling bloot te leggen of bepaalde gevoelens correleren met bepaalde kranten, wat verder onderzoek noodzakelijk zou maken. Het is derhalve zeker niet de bedoeling op basis van deze survey algemene uitspraken te doen, doch onderzoek te stimuleren. 6.2. De onderzoekspopulatie De onderzoeksgroep besloeg studenten uit Gent, dit voornamelijk omwille van praktische redenen, nu ik, door verblijf in het buitenland, slechts beperkte mogelijkheden had om 22
mensen te bereiken. Iedere persoon ingeschreven aan zowel de universiteit van Gent, als de Hogeschool Gent, Artevelde Hogeschool, de Hogeschool voor Wetenschap en Kunst SitLucas en de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven kondeelnemen aan de survey. Er werden twee controlevragen gesteld worden, waarin werd gevraagd of de persoon student is, en of de respondent studeert in Gent.
6.3. De dataverzamelingsmethode Er werd gebruik gemaakt van de sociale kring om mensen te bereiken. Hen werd gevraagd kennissen aan te sporen. Dit fenomeen is gekend als de sneeuwbalsteekproef. De waarschijnlijkheid om bij de steekproef te komen is onbekend en waarschijnlijk ongelijk (Baarda & de Goede, 1990). Daarnaast werd een link naar de survey eveneens op verschillende studentenpagina’s geplaatst. De bevraging vond online plaats. Elke student(e) kreeg dezelfde vragenlijst met gesloten antwoordcategorieën die zelf ingevuld werd. Beide delen van de survey bestonden uit rangschikkingsvragen. Ik was als onderzoeker niet aanwezig tijdens de afname van de enquêtes.
6.4. Voor- en nadelen van de web-survey Eén van de grote voordelen van het uitvoeren van een survey door gebruik te maken van het internet is de kostprijs. Aan het opstellen en uitvoeren van een elektronische survey zijn amper kosten verbonden (Pauwels, 2013; Bremer, Duffy, Smith & Terhanian, 2005). Daarnaast betreft het een arbeidsextensieve dataverzamelingsmethode waar antwoorden snel en zonder veel moeite verzameld kunnen worden zonder geografische beperkingen (Decorte, 2011; Pearson & Smyth, 2011; Bremer, Duffy, Smith & Terhanian, 2005). Door de afwezigheid van de interviewer is er minder kans op sociale antwoorden en zijn geen invloeden van de interviewer mogelijk (Pauwels, 2013; Bremer, Duffy, Smith & Terhanian, 2005). Het niet invullen van bepaalde vragen wordt tegengegaan door de computer: je kan niet verder voor alle vragen ingevuld zijn (Pauwels, 2013). Naast de opgesomde voordelen heeft deze onderzoeksmethode echter eveneens enkele nadelen, die een invloed kunnen uitoefenen op de kwaliteit van het onderzoek.
Allereerst moet de onderzoekspopulatie
vermeld worden. Niet iedereen heeft toegang tot het internet, wat maakt dat de onderzoekspopulatie nooit een volledige representatie van de gehele populatie kan zijn. Dit bemoeilijkt de generaliseerbaarheid van de resultaten (Pauwels, 2013; Pearson & Smyth, 2011; Couper, 2000; Bartelds, Jansen & Joostens, 1989). Vervolgens is er het probleem van zelf-selectie. De keuze om deel te nemen aan het onderzoek hangt af van de respondent zelf, 23
wat kan leiden tot een overpopulatie van bepaalde types respondenten (die bijvoorbeeld geïnteresseerd zijn in het onderwerp). Men spreekt van een convenience sample , waar de kans om deel te nemen aan de survey niet berekend kan worden (Elliott, Fricker & Schonlau, 2002; Couper, 2000). Daarnaast heeft men geen controle op wie de vragen invult. Iedere persoon met toegang tot het internet kan in principe (zelfs verschillende malen) deelnemen aan de survey, ook al behoort men niet tot de onderzoekspopulatie (Elliott, Fricker & Schonlau, 2002). Indien iets niet duidelijk is kan geen uitleg gevraagd worden aan de onderzoeker. Doorvragen is eveneens niet mogelijk (Pauwels, 2013). Ook de motivatie kan beperkt zijn , daar men meestal op de computer bezig is met verschillende zaken op hetzelfde moment (Pearson & Smyth, 2011). Tijdens het opzetten van de survey dient met deze mogelijke nadelen zo veel mogelijk rekening gehouden te worden. Met betrekking tot de internetpopulatie zijn er bij deze survey minder problemen. De onderzoekspopulatie betreft zoals eerder vermeld masterstudenten die studeren aan de universiteit van Gent. Uit cijfers van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie (2013) blijkt dat 95 procent van de 16- tot 24-jarigen in 2012 actief was op het internet. Daarvan gebruikt 89 procent het internet (bijna) dagelijks. Bovendien heeft elke student toegang tot het internet en de computers die de universiteit of hogeschool beschikbaar stelt. Door de keuze van de onderzoekspopulatie wordt het probleem van de generaliseerbaarheid van resultaten voor een deel vermeden. Het aandeel van personen dat uitgesloten wordt van deelname is klein. Daarnaast zal aandacht besteed worden aan de lay-out, de vraagvolgorde en -verwoording, het aantal
vragen
en
het
taalgebruik
(begrijpelijk
en
simpel,
aangepast
aan
de
onderzoekspopulatie), om de motivatie zo hoog mogelijk te houden en problemen te vermijden (Pearson & Smyth, 2011; Couper, 2000; Bartelds, Jansen & Joostens, 1989). 6.5. Ethische aspecten Pauwels (2013) weerhoudt drie belangrijke ethische principes bij het uitvoeren van een onderzoek waarbij levende onderzoeksobjecten betrokken zijn. Vooreerst mag er geen schade zijn voor de respondent. De survey behandelt geen gevoelig onderwerp waardoor de kans op schade (zowel fysieke als psychische) minimaal is. Daarnaast dient men respect te hebben voor de privacy. Indien persoonlijke gegevens gevraagd worden is vertrouwelijkheid noodzakelijk. Deze survey zal enkel peilen naar het geboortejaar en het geslacht waardoor een ingevulde survey nooit teruggekoppeld zal kunnen worden naar een specifiek persoon en anonimiteit gegarandeerd is. Tenslotte is een geïnformeerde toestemming noodzakelijk. Bij de 24
start van de survey zal voldoende informatie gegeven worden over het doel van het onderzoek, de verwerking van de gegevens en de tijd die de survey in beslag zal nemen. De vertrouwelijkheid wordt gegarandeerd en elke deelnemer aan deze survey kan op elk moment besluiten op te houden met zijn of haar deelname (Couper & Singer, 2011). Er kan besloten worden dat de e kans om tijdens het uitvoeren geconfronteerd te worden met ethische problemen minimaal is. 6.6. Programma Voor het opstellen van de survey is de gratis site www.enquetecompagnie.nl gebruikt. Deze site offert onderzoekers een gratis programma voor het opstellen van surveys. De survey mag zes maanden online staan en tot 500 respondenten kunnen de survey gratis invullen.
25
DEEL 3: Empirisch onderzoek 7. Hypothesen Op basis van de bestaande literatuur die het verschil tussen populaire en kwaliteitskranten onderzocht, kunnen enkele hypothesen opgesteld worden. Op het einde van deze mediaanalyse zal gekeken worden welke hypothesen bevestigd, en welke ontkracht kunnen worden. Hypothese 1: De populaire kranten publiceren meer artikelen omtrent terrorisme, daar dit sensationeel nieuws is Hypothese 2: De populaire kranten publiceren minder artikelen die betrekking hebben op België of Belgen in het buitenland Hypothese 3: De populaire kranten zullen vaker gebruik maken van beeldmateriaal Hypothese 4: De kwaliteitskranten zullen meer feitelijke titels hebben dan de populaire kranten. De titels van deze laatste groep kranten zullen sensationeler zijn en meer emoties bevatten. Hypothese 5: De kwaliteitskranten zullen meer achtergrondinformatie en commentaren bevatten. Hypothese 6: In artikelen gepubliceerd door de populaire kranten zullen vaker slachtoffers, familie of getuigen aan het woord gelaten worden. Deze zes hypothesen zullen op het einde van deze masterscriptie bevestigd of ontkracht worden. Daarnaast wordt eveneens aandacht besteedt aan andere aspecten van de mediaberichtgeving rond terrorisme, die eventueel kunnen leiden tot het opstellen van nieuwe hypothesen die vervolgens op andere vormen van criminaliteit of andere onderwerpen getest kunnen worden.
26
8. De media-analyse 8.1. Vragenlijst en verduidelijking Voor de resultaten besproken worden ga ik dieper in op de vragenlijst, teneinde een verhoogde reproduceerbaarheid en derhalve een verhoogde betrouwbaarheid te bekomen. De vragenlijst: Vraag 1: In welke maand werd het artikel gepubliceerd? 1. Juni 2. Juli 3. Augustus 4. September 5. Oktober 6. November Vraag 2: hoe groot is het artikel? 1. Kleiner dan een kwart van een volledige bladzijde 2. Groter of gelijk aan een kwart van een volledige bladzijde, kleiner dan de helft 3. Groter of gelijk aan een kwart van een volledige bladzijde, kleiner dan een volledige bladzijde 4. Volledige bladzijde 5. Meer dan een volledige bladzijde Verduidelijking bij het maken van de keuze: Er is niet gekozen om te werken met absolute groottes daar er een behoorlijk verschil zit tussen de groottes van de verschillende kranten. Daarom is ervoor gekozen te werken met relatieve groottes. Vraag 3: Waar kan het artikel gesitueerd worden? 1. Voorpagina van de krant 2. P 2- 15 3. P 16 – einde krant Vraag 4: Wat is de titel van het artikel? Vraag 4.1 : Betreft het een citaat? 1. ja 2. neen 3. deels 27
Vraag 4.2 : Betreft het een feitelijke of subjectieve titel? 1. Feitelijke titel 2. Subjectieve titel Verduidelijking bij het maken van de beslissing: Een titel wordt als feitelijk opgevat als deze voldoet aan volgende eisen: de titel bevat geen mening; de titel bevat geen emotioneel geladen woorden (bijvoorbeeld ‘onthutsend’, ‘slachtpartij’ of ‘gruwel’. Dit zijn woorden die toegekend worden aan een gebeurtenis die niet iedereen hieraan zou toekennen); de titel bestaat niet (deels) uit een citaat; de titel bevat geen cynische connotatie; de titel bestaat niet uit een vraag en de titel bevat geen metaforen. Vraag 4.3: Uit hoeveel woorden bestaat de titel? Vraag 5: Bevat het artikel een bijtitel? 1. Ja 2. Neen Vraag 5.1. Betreft het een citaat? 1. Ja 2. Neen 3. deels Vraag 5.2: Betreft het een feitelijke of subjectieve bijtitel? 1. Feitelijke bijtitel 2. Subjectieve bijtitel verduidelijking bij het maken van de keuze: analoog aan vraag 4.2. Vraag 5.3: Uit hoeveel woorden bestaat de bijtitel? Vraag 6: Hoeveel beelden bevat het artikel? Vraag 6.1: Wat bevatten de beelden?* 1. foto’s 2. landkaarten 3. grafieken 4. cartoons 5. andere: Vraag 6.2: Hoe groot zijn de beelden (tav het volledige artikel)? 1. kleiner of gelijk aan een kwart van het artikel 2. groter dan een kwart van het artikel , kleiner dan de helft
28
3. groter of gelijk aan de helft van het artikel maar kleiner dan driekwart van het artikel 4. groter dan driekwart van het artikel Verduidelijking bij het maken van de keuze: analoog aan vraag 2. Vraag 6.3: Bevatten de beelden kleur of enkel grijswaarden? 1. Enkel kleur 2. Enkel grijswaarden 3. Beide Vraag 6.4: Staan er personen op de beelden?* 1. ja, kinderen 2. ja, volwassenen 3. ja, zowel kinderen als volwassenen 4. neen Vraag 6.4.1: Indien er personen op de beelden staan, wie stellen de personen op de beelden voor?* 1. (potentiële) slachtoffer(s) 2.
(potentiële) dader(s)
3. Experten 4. Politici 5. Veiligheidsmensen (leger, politie) 6. Andere : Vraag 6.5: Is er bloed te zien op de beelden? 1. Ja 2. Neen Vraag 6.6: Zijn er zaken te zien op de beelden die geassocieerd (kunnen) worden met geweld? 1. Ja 2. Neen Vraag 6.6.1: Indien ja, welke zaken zijn dit? Vraag 6.7: Zijn er doden te zien op de beelden? 1. Ja 2. Nee Vraag 8: Hoeveel maal wordt melding gemaakt van het woord ‘terr*’ ? 29
Vraag 9: Hoeveel maal wordt melding gemaakt van het woord ‘aanslag’? Vraag 10 Heeft het artikel betrekking op België 1. Ja, enkel op België 2. Neen 3. Ja, maar niet enkel op België Vraag 11: Is terrorisme/een aanslag het hoofdonderwerp van het artikel? 1. Ja 2. Neen Vraag 12: Wie wordt letterlijk geciteerd in het artikel?* 1. Slachtoffer 2. (potentiële) dader 3. familie van slachtoffer/dader 4. omstaander/getuige 5. politicus 6. deskundige 7. veiligheidsdiensten (leger, politie) 8. niemand 9. andere: Vraag 13: Welke bronnen worden vernoemd (niet letterlijk geciteerd)?* 1. Media 2. plaatselijke autoriteiten 3. omstaanders/getuigen 4. veiligheidsdiensten 5. dader 6. slachtoffer 7. deskundige 8. niemand 9. andere: Vraag 14: wordt melding gemaakt van een terroristische groepering? 1. Ja 2. Neen Vraag 14.1: Indien ja, welke terroristische groepering wordt vermeld? Vraag 15: Wordt melding gemaakt van een bepaald geloof? 1. Ja 30
2. Neen Vraag 15.1: Indien ja: Welk geloof wordt vermeld? Vraag 15.2: Wordt dit geloof gelinkt aan de daders of aan de slachtoffers? 1. Ja, aan de daders 2. Ja, aan de slachtoffers 3. Neen Vraag 16: Wordt melding gemaakt van extremisme? 1. Ja 2. Neen Vraag 16.1: Indien ja, welke vorm van extremisme wordt vermeld?* 1. extreem-links 2. extreem-rechts 3. moslimextremisme 4. extremisme in het algemeen zonder verdere specificatie Vraag 17 Maakt de auteur gebruik van dramatiserende adjectieven/substantieven? 1. Ja 2. Neen Vraag 18: Wat wordt behandeld in het artikel?* 1. Algemeen beleid in verband met terrorisme 2. Specifiek beleid op één groepering/terrorist 3. Acties/activiteiten gericht op terroristen of ter bescherming tegen terrorisme 4. Acties/activiteiten uitgaande van terroristen Verduidelijking bij het maken van de keuze: indien terrorisme niet het hoofdonderwerp van het artikel wordt enkel gekeken naar het stuk dat terrorisme behandeld. Indien het artikel bijvoorbeeld rapporteert over de spionagepraktijken (wat zou kunnen opgevat worden als ‘algemeen beleid tegen terrorisme’), maar het deel waar men spreekt over terrorisme gaat over aanslagen die verijdeld zijn , dan zal het antwoord op de vraag ‘wat wordt behandeld’ zijn: acties tegen terrorisme (3). Onder algemeen beleid in verband met terrorisme worden onder meer de artikelen verstaan die verwijzen naar ‘de strijd tegen terrorisme’, zoals de artikelen die de spionagepraktijken van de NSA behandelen. Daarnaast bijvoorbeeld ook artikelen die de organisatie van de veiligheidsdiensten behandelen. 31
Met specifiek beleid worden onder meer verstaan: het toevoegen van een organisatie op een terreurlijst, het terreuralarm verhogen door een dreiging van een welbepaalde organistatie en een prijs op een leider van een organisatie plakken. Ook alle beslissingen gemaakt op justitieel vlak, zoals het toekennen van een straf of het in vrijheid stellen van een terrorist, worden beschouwd als specifiek beleid gericht op één groepering/terrorist. Onder acties/activietein gericht op terrorisme of ter bescherming van terrorisme worden vooreerst alle acties gerekend die door de politie of het leger uitgevoerd worden. Hieronder worden onder meer het arresteren van een terrorist of het doden van een leider verstaan. Ook bijvoorbeeld het sluiten van ambassades wordt hieronder gerekend, daar het ter bescherming tegen terrorisme wordt uitgevoerd. De laatste antwoordmogelijkheid vergt minder uitleg dan voorgaande, daar het gewoon alle handelingen, uitspraken of acties betreft die uitgaan van een terrorist of terroristische groepering. Meerdere antwoorden zijn mogelijk bij deze vraag. Indien het bijvoorbeeld echter gaat om de arrestatie van een gezochte terrorist, omdat deze heeft deelgenomen aan terrorstische activiteiten, zal dit artikel enkel handelen over een actie tegen terrorisme, en niet eveneens een terroristische actie. Hetzelfde met het verhogen van het dreigingsniveau. Dit gebeurt vaak op basis van een dreiging geuit door terroristen, of deze moeten toch zeker een handeling verricht hebben die als dreigend wordt ervaren. Toch zal het hier enkel gaan om een specifiek beleid en niet over terroristische acties. Vraag 19: wordt in het artikel achtergrondinformatie gegeven? 1. Ja 2. Neen Verduidelijking bij het maken van de keuze: Elke vorm van extra informatie die niet noodzakelijk is teneinde de actie of het beleid te begrijpen wordt gezien als achtergrondinformatie. Vraag 19.1: Indien ja, Over wat wordt achtergrondinformatie gegeven?* 1. Over de slachtoffers 2. Over de (potentiële) dader(s)/ over een terroristische groepering 3. Over een conflict 4. Andere: Vraag 20: Wordt er een mening geuit/commentaar verschaft? 1. Ja 32
2. Neen Verduidelijking bij het maken van de keuze: Er wordt enkel gekeken naar geuite commentaar die verband houdt met terrorisme. Commentaar over een beleid dat gevoerd wordt onder meer om de strijd tegen terrorisme te kunnen voeren wordt meegerekend. Een commentaar over het conflict in Syrië waarin het deel dat terrorisme behandelt een arrestatie van een mogelijke terrorist bespreekt, wordt uit de analyse geweerd. Vraag 20.1: Indien ja, waarover wordt een mening geuit?* 1. Over de algemene strijd tegen terrorisme 2. Over specifiek beleid op één groepering/terrorist 3. Over acties gericht op terroristen 4. Over acties uitgaande van terroristen 5. Andere Vraag 20.2. Is deze mening positief of negatief? 1. Positief 2. Negatief 3. Zowel positief als negatief 4. Uiting van twijfels, scepticisme *Meerdere antwoorden zijn mogelijk
RESULTATEN Hieronder worden de algemene bevindingen per onderwerp uiteengezet, al dan niet gepaard met tabellen en/of figuren. Indien visuele weergaven niet aanwezig zijn, kunnen deze gevonden worden in bijlage 3: tabellen en figuren. Naast het presenteren van algemene bevindingen, gaat deze masterscriptie dieper in op sommige elementen van de media-analyse, en gaan enkele specifieke gebeurtenissen besproken worden die op nationaal en/of internationaal niveau veel media-aandacht genoten. Het bespreken van specifieke acties die uitvoerig media-aandacht genoten in kranten kan nog andere verschillen en/of gelijkenissen blootleggen.
8.2. Onderzoekspopulatie Er is een totaal van 856 krantenartikelen verzameld die voldoen aan de eisen besproken in het methodologische deel van de masterscriptie (zie 5.5.1). Een aantal krantenartikelen voldeden eveneens aan de eisen maar zijn toch uit de analyse geweerd. Het gaat onder meer om de 33
titels: “Wielerterrorist” moet goede manieren leren met gedragscode; Breng niet te veel geld mee naar Werchter; Verkeersdrempels in de strijd tegen wielerterroristen; “We moeten iets doen tegen wielertoeristen”; Met opgeheven hoofd door tien helse jaren; Israel en EU botsen hard over onderzoeksgeld; Macho’s met castratieangst voeden de russische homohaat. In deze artikelen worden de woorden ‘terreur’, ‘terrorist’ en/of ‘terroriseerde’ in een volledige andere context gebruikt dan deze verduidelijkt bij het bespreken van de definitie van terrorisme. Aangezien deze artikels niets te maken hebben met het terrorisme zoals Coady en andere academici het definieerden (ook al is er nog geen algemeen aanvaarde definitie, academici zijn het wel reeds eens over bepaalde elemeten), worden deze geweerd uit de verdere analyse. Bijlage 12.1. bevat een overzicht van alle geanalyseerde titels met hun unieke code.
8.3. Verdeling van de artikelen Als men kijkt naar de verdeling van het totale aantal artikelen (zie figuur 1) valt onmiddellijk op dat de twee kwaliteitskranten, De Morgen (verder: DM) en De Standaard (verder: DS), samen goed zijn voor 61,7 procent van het totale aantal geanalyseerde artikelen, terwijl Het Nieuwsblad (verder: het NB) en Het Laatste Nieuws (verder: HLN) samen slechts 38,3 procent van het totaal voor hun rekening nemen. Als men weet dat de populaire kranten zeer veel belang hechten aan sensationeel nieuws, zou men denken dat deze meer rapporteren over terrorisme, per definitie een sensationele gebeurtenis. Ook andere academici hebben reeds geargumenteerd dat populaire kranten meer gaan rapporteren over sensationeel nieuws. Toch is dit niet het geval als men kijkt naar het totale aantal artikelen, ongeacht het onderwerp van het artikel. Bij HLN is een grote stijging waar te nemen tijdens de maanden augustus en september. Dit kan (deels) verklaard worden door twee grote gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden tijdens deze periode, namelijk de terreurdreiging die België en de rest van de wereld teisterde en de gijzeling van het winkelcentrum in Kenia. HLN publiceerde omtrent de terreurdreiging 19 artikelen, terwijl DM hieromtrent 11 artikelen publiceerde, en DS en het NB slechts 5. 19 artikelen op een totaal van 195 artikelen is een percentage van 9,7% dat hetzelfde onderwerp behandelt, terwijl dit bij DM, DS en het NB respectievelijk 4,4%, 1,8% en 3,8% is. Voor wat betreft de gijzeling in Kenia, die plaatsvond in de tweede helft van september, werden in HLN 19 artikelen gepubliceerd, terwijl DS, DM en het NB elk 13 artikelen uitgaven in het kader van deze gebeurtenis. In de maand november kan een zeer sterke daling waargenomen worden voor het aantal gepubliceerde artikelen. Indien de som gemaakt wordt van totale aantal gepubliceerde 34
artikelen in alle kranten is dit lager in vergelijking met de andere maanden, doch het verschil in aantal is het meest frappant bij DM en DS.
Aantal gepubliceerde artikelen per maand per krant 70 60
juni
50
juli
40
augustus
30
september
20
oktober
10
november
0 DM
DS
HLN
NB
Figuur 1: Aantal gepubliceerde artikelen per maand per krant
8.4. Vormkenmerken van de artikelen 8.4.1. Grootte van de artikelen Qua grootte van de artikelen kan geen duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen de kwaliteits- en populaire kranten. Bij HLN wordt opgemerkt dat het grootste deel van de artikelen omtrent terrorisme (zeer) beperkt is in grootte. Deze krant heeft duidelijk een hoger percentage kleinere artikels in vergelijking met de andere drie kranten. Het aantal artikelen dat kleiner is dan een kwart van een bladzijde bedraagt 67,2%, het aantal artikelen kleiner dan de helft van een bladzijde 83,6% (zie figuur 2). De Standaard heeft het hoogste percentage langere artikelen: 25,9% is groter of gelijk aan een volledige bladzijde .
35
Grootte van de artikelen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
>1 1 ≥1/2, <1 ≥1/4, <1/2 <1/4
DM
DS
HLN
NB
Figuur 2: grootte van de artikelen (ten aanzien van een volledige bladzijde van een krant) Indien men kijkt naar de gijzeling in Kenia, weet men reeds (zie 8.3) dat HLN meer artikelen publiceerde, doch de grootte van de artikelen is gemiddeld kleiner dan bij de andere drie kranten. Van de 19 artikelen die HLN publiceerde, zijn er 11 waarvan de grootte kleiner dan een kwart van een bladzijde is. Van de overige zes zijn er vier die een grootte hebben die tussen een kwart en de helft van een bladzijde ligt. De laatste twee zijn de enige twee ‘langere’ artikels, die meer dan een bladzijde behelzen. Van de 13 artikelen die DM publiceerde in het kader van de gijzeling, zijn er slechts 4 die minder dan een kwart van een bladzijde behelzen. Bovendien hebben 7 gepubliceerde artikelen een grootte die meer dan de helft van een bladzijde inneemt. Hetzelfde kan waargenomen worden bij DS en het NB, waar respectievelijk 5 en 6 artikelen kleiner zijn dan een vierde van een bladzijde, doch de overige artikelen vaak groter zijn dan de helft van een bladzijde Er kan geargumenteerd worden dat HLN bij belangrijke gebeurtenissen voornamelijjk het aantal artikelen zal verhogen en minder de grootte ervan. 8.4.2. Positie van de artikelen HLN plaatst procentueel gezien het grootste aantal artikelen op de voorpagina. Vooral gebeurtenissen die betrekking hebben op België of Belgen in het buitenland, of gebeurtenissen die uitzonderlijker (door bijvoorbeeld excessief geweld of het gebruik van ongewone methodes) zijn dan de ‘standaard’ terroristische aanvallen worden op de voorpagina geplaatst. Zo zijn er de artikelen HLN009, HLN047, HLN055, HLN057, HLN060 en HLN 191, die een plaats krijgen op de voorpagina omdat ze voldoen aan het 36
nabijheidsprincipe. Andere artikelen, zoals HLN073, HLN121 en HLN132 behelsen terroristische acties die of meer doden eisen dan ‘normaal’, of brutaler en meer uitzonderlijk zijn dan anders. Met betrekking tot de gijzeling in Kenia, plaatste HLN 3 artikels op de voorpagina. Bij DM en het NB was dit er slechts 1 en DS plaatste al helemaal geen artikelen omtrent de gijzeling op de voorpagina. Het feit dat HLN het meeste artikelen plaats op de voorpagina zou (deels) kunnen verklaard worden met de ‘vraag-hypothese’ die Hoffman en zijn collega’s (2010) vermelden in punt 3.2.2.. De mediaberichtgeving wordt volgens deze hypothese bepaald door de vraag van het publiek, en daar deze voornamelijk geïnteresseerd zijn in nieuws dat betrekking heeft op België of Belgen zal een krant hierover uitvoerig over rapporteren. Daarnaast kan ook de vermoeidheidshypothese (deels) als verklaring dienen, die zegt dat enkel de zeer uitzonderlijke acties uitvoerig behandeld zullen worden (en dus een plaats op de voorpagina van de krant ‘verdienen’) daar terrorisme eigenlijk een zeer vaak voorkomend fenomeen is. Dit kan dan ook gelinkt worden aan de grootte van de artikelen (zie 8.4.1). DS en het NB hebben het grootste aantal gepubliceerde artikelen vanaf bladzijde 16. Een mogelijk verklaring hiervoor is dat deze kranten meer bladzijden bevatten dan de andere. Zo heeft DS gemiddeld ongeveer 40 bladzijden terwijl DM vaak niet meer dan 20 pagina’s drukt. Het buitenlandse nieuws bevindt zich in alle vier de kranten na het binnenlandse nieuws waardoor het vaker verder in de krant zal gepubliceerd worden. Aangezien DS meer bladzijden bevat, is er een grotere kans dat buitenlands nieuws na bladzijde 15 gepubliceerd wordt. Daarnaast zal DS minder snel geneigd zijn van deze opmaak (buitenlands nieuws komt na het binnenlandse nieuws) af te wijken. Het gaat zelfs belangrijke evenementen niet op de voorpagina plaatsen of meer vooraan in de krant publiceren. Zo heeft de gijzeling in Kenia, niet tot voorpaginanieuws geleid bij DS terwijl de andere drie kranten de gebeurtenis wel op de voorpagina plaatsten (zie DM164, HLN 121, NB064). Alle andere artikelen werden in de tweede helft van de krant gepubliceerd. Het had interessant kunnen zijn voor elke krant afzonderlijk een midden te bepalen en op basis van dit midden de verdeling van de artikelen te bekijken.
37
Positie van de artikelen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
blz. 16-‐einde blz. 2-‐15 voorpagina
DM
DS
HLN
NB
Figuur 3: positie van de artikelen
8.5. De titels en bijtitels Visuele weergaven kan u terugvinden in bijlage 4 (zie 12.4.) 8.5.1. Lengte en opmaak van de (bij)titels Qua opmaak van de titels en bijtitels zijn er geen grote verschillen waar te nemen. Alle vier de kranten gaan in meer dan 80 % van de artikelen geen gebruik maken van citaten. Indien men kijkt naar het gebruik van citaten, is DS de krant die hiervan het meest gebruik maakt (in 18,10% van de artikelen bestaat de titel uit een volledig citaat). Opmerkelijk is dat DS in 71,40% van het totale aantal artikelen een bijtitel vermeld, waarbij dit in HLN slechts 27,20% het geval is. Bijtitels hebben, net als titels, een groter lettertype dan de tekst, waardoor ze eerder de aandacht zullen trekken en meer kans hebben om voor kleinere tekst gelezen te worden. Een bijtitel geeft meer informatie over het onderwerp van het artikel en zal daardoor hoogstwaarschijnlijk mee bepalen of het artikel voldoet aan de interesses van de lezers en dus verder gelezen wordt. De artikelen van DM en het NB hebben in respectievelijk 45,8% en 52,6% van het totale aantal een bijtitel. De gemiddelde lengte van de bijtitels van DS is slechts 4,61 woorden. Dit omdat DS regelmatig werkt met themawoorden als bijtitels, zoals het betrokken land, of de relevante publieke instelling. Zo heeft DS162 ‘Jemen’ als bijtitel, DS214 ‘justitie’, en DS071 ‘terrorisme’. De gebeutenissen die behandeld worden in artikelen die de bijtitel ‘terrorisme’ of ‘terreur’ krijgen, worden hierdoor meteen gelabeled, wat een invloed kan uitoefenen op hoe we tegen de gebeurtenis aankijken. De krant benoemt de actie reeds in uw plaats. 38
De bijtitels van DM zijn opmerkelijk langer dan die van de andere kranten (gemiddelde van 11,28 woorden per bijtitel), waardoor lezers al meer te weten kunnen komen over het verdere artikel door het lezen van enkel de titel en bijtitel, wat hun verder leesgedrag kan beïnvloeden. De populaire kranten gaan het vaakst het woord terrorisme (en al haar varianten) en/of aanslag in hun titels en/of bijtitels vermelden. De kans is groter dan bij de kwaliteitskranten dat de artikels dan gelezen worden, daar, op basis van eerder onderzoek en aangezien wij een publiek zijn op zoek naar sensatie en entertainment, terrorisme aantrekt. Visuele weergaven van deze resultaten kan u terugvinden in de bijlagen. 8.5.2. Feitelijke en niet-feitelijke titels Voor het beantwoorden van deze vraag werden eisen opgesteld waaraan een titel moet voldoen om als feitelijk bestempeld te worden. Het is echter belangrijk te vermelden dat sommige titels zich in de grijze zone bevinden en dit dan op persoonlijke appreciatie werd beslist. Er is geprobeerd om met de eisen zo veel mogelijk titels te dekken doch een aantal zijn nog door de mazen van het net gevallen. Eveneens door het feit dat men bijvoorbeeld soms niet kan weten of een titel een mening is of niet zonder het artikel gelezen te hebben. Dit is een beperking van de media-analyse die jammer genoeg niet vermeden kan worden. Een niet-feitelijke titel bevat een bepaalde toon, een zeker intonatie, opinie, of emotioneel geladen woorden, wat de opinies van de lezers reeds in een welbepaalde richting zou kunnen sturen en bepaalde visies kan laten primeren. Het is om deze redenen belangrijk hieraan aandacht te besteden. Als men kijkt naar het aantal feitelijke tegenover het aantal nietfeitelijke titels, merkt men dat de populaire kranten beduidend meer gebruik maken van feitelijke titels, een eerder opmerkelijke bevinding. De feitelijke titels van de kwaliteitskranten zijn wel soberder en minder persoonlijk en emotioneel van aard. Hieronder worden een aantal behandelde onderwerpen nader bekeken, om te kijken wat net de verschillen zijn tussen de titels van de twee groepen kranten. 8.5.2.1. Analyse van enkele specifieke gebeurtenissen Hieronder worden enkele van de titels van de artikelen gepubliceerd in de populaire kranten, met betrekking tot de gijzeling in Kenia die plaatsvond in september weergegeven, om het verschil tussen de titels van de populaire kranten en de kwaliteitskranten te illustreren. ‘Zelfs voor kinderen geen genade’ (NB065), ‘Wereld kijkt ademloos toe’ (NB069), ‘Op de vlucht voor bloedbad in winkelcentrum’ (HLN121), ‘Gestorven in elkaars armen’ (HLN129), en ‘De man die honderd levens redde’ (HLN132). Bovenstaande zijn allemaal feitelijke titels 39
doch de toon van de titels, en de emoties die deze oproepen verschillen van deze van de kwaliteitskranten, die hierna besproken worden. Er wordt gefocust op de slachtoffers, op de leeftijd van de slachtoffers en over hoe ze gestorven zijn, of op heroïsche acties van buitenstaanders om de kwaadaardigheid van de aanval meer in de verf te zetten of om de titels sensationeler te maken. De kranten weten dat dit lezers aantrekt. Mensen gaan direct sympathie voelen voor bijvoorbeeld jonge slachtoffers en dit is ook een element van nieuwswaardigheid. Als men voorgaande titels vergelijkt met enkele gepubliceerd in DM en DS, zoals ‘Aanslag was ultieme reclamestunt’ (DS176), ‘Terroristen strijden tot bittere eind’ (DS169), ‘Al Shabaab, de schrik van Somalië’ (DM 166) en ‘Honderden doden door islamitisch geweld’ (DM164), ziet men dat ook deze titels feitelijk zijn, doch minder persoonlijk, soberder en niet zo dramatisch als de titels bij de populaire kranten. Deze titels gaan minder snel gevoelens van verbondenheid oproepen. Een andere gebeurtenis die veel media-aandacht genoot, was de terreurdreiging die in augustus de hele wereld beheerste. DM heeft slechts 1 artikel waarvan de titel vermeldt dat de terreurdreiging ook van toepassing is op België: ‘Brussel is altijd een doelwit’ (DM87). DS vermeldt België en/of Al-Qaeda nooit in de titels. Er is slechts 1 artikel waar de titel letterlijk verwijst naar een dreiging, doch ongespecifieerd, dus deze zou als elke mogelijke dreiging opgevat kunnen worden door de lezers. Het betreft de titel ‘Dreigingsniveau verhoogd’ (DS98). Ook het NB gaat in de titels slechts één maal de link leggen met België, bij het artikel ‘Ook ons land vreest voor terreuraanslagen Al Qaeda’ (NB042). De andere titels zijn neutraler: ‘Dreiging’ (NB040) en ‘Stations mogelijk doelwit Al Qaeda’ (NB043). Volgende titels zijn terug te vinden in HLN: ‘Terreuralarm: Ook in Belgische stations en luchthavens extra beveiliging’(HLN58), ‘Ook bij ons extra controles door terreuralarm’ (HLN 57) en ‘Terroristen Al Qaida vernoemen Belgen in hun plannen’ (HLN060). Naast het feit dat bij deze titels de nadruk gelegd wordt op het geografische aspect, dat de dreiging direct betrekking heeft op België, wordt ook Al-Qaeda verschillende malen in de titels vernoemd. Al-Qaeda is een organisatie de velen direct linken aan de vreselijke aanslagen op het World Trade Centre en deze organisatie wordt dus beschouwd als gevaarlijk. Dit is waar te nemen bij beide populaire kranten. Een ander voorbeeld zijn volgende vier titels: ‘Aangepast resiadvies na aanslag in Tunesië’ (DM228), ‘Belgie verstrengt reisadvies’ (DS245), ‘Aanslag verijdeld op hotel met tien Belgen’ (HLN171), ‘Aanslag op hotel met Belgen nipt verijdeld’ (NB114). Er is een duidelijk 40
verschil waar te nemen tussen de titels van de populaire kranten, waar men focust op het feit dat er Belgen bij betrokken waren (en bij het NB dan nog een extra dramatisch effect door het woord ‘nipt’), terwijl de kwaliteitskranten focussen op het reisadvies dat is aangepast. Men kan verwachten dat deze laatste titels minder de aandacht gaan trekken van lezers. De populaire kranten proberen de aandacht van de lezer te trekken door in te zetten op het nabijheidscriterium. In de survey wordt onder meer dit kwartet voorgelegd aan de respondenten om te kijken welke titel als meest onrustwekkend wordt ervaren. Uit de overzichtstabel blijkt dat de titels van de populaire kranten significant hogere percentages hebben voor wat betreft (bij)titels die de woorden terrorisme of aanslag bevatten. Een mogelijke verklaring is om de lezers meteen duidelijk te maken wat het onderwerp is, want terrorisme ‘verkoopt’.
41
DE TITELS EN BIJTITELS DM
%
DS
%
HL N
%
NB
%
1. Titels Gemiddeld aantal woorden titel Opmaak titel
Feitelijke of niet-feitelijke titel
6,04
5,46
volledig citaat
19
7,60%
50
deels citaat
6
2,40%
3
geen citaat
226
90%
223
geen titel
0
0%
feitelijke titel
157
niet feitelijke titel geen titel
6,05
6,41
18,10 % 1,10%
16
8,20%
17
4
2,10%
7
12,80 % 5,30%
175
82%
0
89,70 % 0%
109
1
80,50 % 0,40%
0
0%
62,5%
161
58,1%
155
79,5%
95
71,4%
94
37,5%
115
41,5%
40
20,5%
38
28,6%
0
0%
1
0,40%
0
0%
0
0%
116
45,80 %
198
71,40 %
53
27,20 %
70
52,60 %
2. Bijtitels aantal artikelen met bijtitel gemiddeld aantal woorden bijtitel Opmaak bijtitel
Feitelijke of niet-feitelijke bijtitel
volledig citaat
11,2 8 0
0%
1
deels citaat
2
1,70%
geen citaat
114
feitelijke bijtitel niet feitelijke bijtitel
78 38
4,61
8,13
7,36
0,50%
0
0
1
0,50%
0
0
98,30 %
196
99%
53
100%
70
100%
67,20 % 32,80 %
166
83,8%
49
62
88,6%
32
16,2%
4
92,50 % 7,50%
8
11,4%
aantal artikelen met terr*/aanslag in de titel
47
18,7 %
50
18,10 %
67
34,40 %
37
27,80 %
aantal artikelen met terr*/aanslag in de bijtitel
16
13,90 %
20
10,10 %
10
19,20 %
13
18,80 %
Tabel 1: Overzichtstabel titels en bijtitels
8.6. De inhoud van de artikelen 8.6.1. Gebruik van het woord terrorisme Als men de absolute aantallen bekijkt, krijgt men volgende gegevens: DM maakt in de 251 geanalyseerde artikelen in totaal 502 keer melding van het woord ‘terrorisme’ of een variant hiervan, en gebruikt 324 maal het woord ‘aanslag(en)’. DS gebruikt het woord ‘terrorisme’ en ‘aanslag(en) 629 en 362 keer. Bij HLN is worden de woorden respectievelijk 413 en 262 keer 42
gebruikt en bij het NB is de verdeling 302-173. Indien een lezer elk artikel zou lezen zou die bij DS en DM de woorden veel vaker tegenkomen, wat een effect kan hebben op het beeld dat de lezer heeft omtrent terrorisme. Dit kan echter niet zomaar geconcludeerd worden, daar slechts zeer uitzonderlijk elk artikel gelezen wordt. Indien men wil besluiten dat een lezer vaker met deze termen geconfronteerd wordt in één welbepaalde krant, is verder onderzoek hieromtrent noodzakelijk. Zo moet onder meer dan aandacht besteed worden aan de antrekkelijkheid van de artikelen en hoeveel van de artikelen met betrekking tot terrorisme procentueel gezien gelezen worden per krant. Dit behelst een volledig apart onderzoek maar het kan interessant zijn hier meer aandacht aan te besteden. Indien men kijkt naar het gemiddeld gebruik van het woord zijn de verschillen niet groot: Het NB en DS gebruiken het woord terrorisme gemiddeld 2,3 keer per artikel, HLN en DM respectievelijk 2,1 en 2 keer. Het woord aanslag wordt in het NB, DS en HLN gemiddeld 1,3 keer vermeld per artikel, bij DM 1,7 keer. 8.6.2. Aspect met betrekking tot terrorisme dat behandeld wordt Vooreerst dient een opmerking gemaakt te worden bij het maken van de keuze voor de artikelen HLN088, DM 118 en DS115. Deze artikelen behandelen de dood van een bekende advocaat die in zijn carrière verschillende terrorisme-verdachten verdedigd heeft. Bij deze artikelen is ervoor geopteerd te kiezen voor ‘specifiek beleid’ daar de advocaat deze personen verdedigt wanneer de rechters een straf dienen toe te kennen (wat onder ‘specifiek beleid’ beschouwd wordt). De vier kranten zullen het in het algemeen het vaakst rapporteren over terroristische acties, doch bij HLN wordt een hoger percentage waargenomen. Het NB heeft het hierover het minst vaak. HLN heeft daarnaast het laagste percentage voor wat betreft het behandelen van een algemeen of specifiek beleid in verband met terrorisme. Dit kan verklaard worden door het feit dat berichten over acties makkelijker lezen of zoals men zegt boodschappen met een snelle beloning inhouden (zie punt 2.1.1.). Dit is kenmenerkend voor populaire kranten (zie 2.1.1.). DS heeft het hoogste aantal artikelen die (een aspect van) het algemeen beleid met betrekking tot terrorisme behandelen. Een beleid is vaak complexer dan een actie, en het lezen van zulke artikelen zal derhalve meer aandacht en denkwerk vergen. Kwaliteitskranten zullen vaker dan populaire kranten artikelen met deze boodschap bevatten. Het NB echter, is hier de vreemde eend in de bijt. Deze krant heeft procentueel gezien meer artikelen waarbinnen een vorm van beleid wordt behandeld dan DM. 43
Aan beleid met betrekking tot terrorisme wordt over het algemeen in de kranten minder aandacht aan besteedt. Dit komt overeen met de hypothese van Hoffman et al. (2010) die stelt dat terrorisme meer aandacht krijgt dan ‘counter-terrorism’. Als men echter het totaal neemt van zowel acties tegen terrorisme als beleid tegen terrorisme, ziet men echter dat het eerstegenoemde in meer dan de helft van de artikelen wordt behandeld. Deze hypothese klopt dus niet voor wat betreft terrorisme in de Vlaamse kranten.
Aspect dat behandeld wordt 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
algemeen beleid speciOiek beleid acties tegen terrorisme Terroristische acties
DM
DS
HLN
NB
Figuur 6: aspect dat behandeld wordt 8.6.3. Het belang van terrorisme en de betrokken landen Indien men kijkt naar het aantal geanalyseerde artikelen ziet men een verschil tussen de kwaliteits- en populaire kranten in verband met het percentage gepubliceerde artikelen die betrekking hebben op België of Belgen. Dit zou kunnen duiden op het feit dat de populaire kranten meer winstgericht zijn dan de kwaliteitskranten, waardoor zij meer belang hechten aan de interesses van hun doelpubliek. Artikelen die voldoen aan het geografische nabijheidsprincipe trekken lezers aan wat resulteert in meer winst. Dit is één mogelijke verklaring voor de verhoogde percentages. Van de artikelen die geen betrekking hebben op België of Belgen, speelt het grootste deel van de gebeurtenissen zich af in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, landen waar de meerderheid bestaat uit moslims (zie 8.6.7.).
44
Betrekking op België/Belgen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Enkel betrekking op België Deels betrekking op België Geen betrekking op België
DM
DS
HLN
NB
Figuur 7: aantal artikelen die betrekking hebben op België/Belgen De populaire kranten hebben daarnaast eveneens een hoger percentage voor wat betreft artikelen waarbij terrorisme/de aanslag hoofdzaak is binnen het artikel, wat wil zeggen dat dit aspect noodzakelijk is teneinde het artikel te begrijpen. DS en DM zullen bijgevolg vaker terrorisme vermelden in artikelen waar het eigenlijk niet noodzakelijk is om de kern van het verhaal te begrijpen. Dit kan deels te wijten zijn aan het feit dat de artikelen van DM en DS gemiddeld langer zijn dan die van HLN, wat uitweiden mogelijk maakt. De artikelen van het NB hebben echter een grotere gemiddelde grootte dan die van DM (zie 8.4.1.) dus dit is geen voldoende verklaring. Voorbeelden van artikelen waar terrorisme of de aanslag hoofdzaak is zijn: DS256, DM169, HLN048 en NB118. Voorbeelden van artikelen waar terrorisme of de aanslag bijzaak is zijn: DS015, DM014, HLN115 en NB130.
45
Terrorisme is hoofdzaak of bijzaak 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Bijzaak Hoofdzaak
DM
DS
HLN
NB
Figuur 8: Artikelen waarbij terrorisme de hoofdzaak is 8.6.4. Gebruik van citaten en/of bronnen In alle kranten wordt in meer dan de helft van de artikelen iemand aan het woord gelaten. Bij HLN echter, is dit percentage significant lager dan bij de andere kranten. In 57,4% van de artikelen wordt iemand aan het woord gelaten, terwijl dit bij DM, DS en NB in respectievelijk 70,1%, 68,2% en 73,7 % van de artikelen het geval is. Er kan bijgevolg geen onderscheid gemaakt worden tussen de kwaliteits- en populaire kranten, daar het NB het hoogste percentage heeft en HLN het laagste. Vervolgens is gekeken naar het type personen die aan het woord gelaten worden. Alle kranten publiceren het vaakst artikelen waarin politici aan het woord gelaten worden. Hierbij hebben DM en het NB de hoogste percentages. DM en HLN hebben de hoogste percentages artikelen waarin een (potentieel) slachtoffer aan het woord gelaten wordt. Het NB heeft een significant hoger percentage artikelen waar de (potentiële) dader aan het woord gelaten wordt. HLN heeft hierin het laagste percentage. Voor beide types personen kan wederom geen onderscheid gemaakt worden tussen kwaliteits- en populaire kranten. De populaire kranten gaan wel vaker familie, vrienden of kenissen van (potentiele) daders en/of slachtoffers aan het woord laten. Zij hebben een percentage van meer dan het dubbele in vergelijking met de kwaliteitskranten. Ook politiediensten of het leger worden door dit type kranten vaker geciteerd. Voorbeelden van artikelen waar familieleden aan het woord zijn gelaten NB009, NB102 en HLN182. Onder ‘andere’ verstaat men voornamelijk advocaten, parketten en/of rechters.
46
DM
mensen worden aan het woord
DS
HLN
NB
176
70,1%
189
68,2%
112
57,4%
98
73,7%
(potentieel) SO
12
6,8%
7
3,7%
8
7,1%
3
3,1%
(potentiële) dader
29
16,4%
33
17,4%
18
16,1%
23
23,5%
omgeving SO/dader
14
8,0%
15
7,9%
21
18,8%
18
18,4%
getuigen
4
2,3%
5
2,6%
5
4,5%
5
5,1%
politici
77
43,8%
67
35,4%
47
42,0%
36
36,7%
deskundigen
24
13,6%
33
17,5%
11
9,8%
15
15,3%
politie of leger
16
9,1%
17
9,0%
14
12,5%
13
13,3%
andere persoon/organisatie
77
43,8%
94
49,7%
49
43,8%
35
35,7%
gelaten
wie wordt aan het woord gelaten
Tabel 2: Citaten Andere media, voornamelijk buitenlandse kranten, worden door alle kranten het meest als bron van informatie gebruikt. Ook plaatselijke autoriteiten worden regelmatig aangewend. Een artikel bevat vaak een zin zoals “volgens de minister van binnenlandse zaken is…”. De dader wordt meer gebruikt als bron in de populaire kranten, doch vooral in het NB ligt dit percentage significant hoger. DM bronnen worden gebruikt
DS
HLN
NB
121
48,2%
112
40,4%
92
47,2%
56
42,1%
media
57
47,1%
56
50,0%
41
44,6%
20
35,7%
(plaatselijke) autoriteiten
35
28,9%
33
29,5%
19
20,7%
17
30,4%
getuigen
5
4,1%
2
1,8%
3
3,3%
5
5,4%
politie of leger
14
11,6%
15
13,4%
10
10,9%
10
17,9%
dader
6
5,0%
7
6,3%
9
9,8%
9
16,1%
SO
1
0,8%
2
1,8%
1
1,1%
0
0,0%
deskundige
9
7,4%
6
5,4%
5
5,4%
2
3,6%
andere bron
39
32,2%
19
17%
29
31,5%
20
35,7%
wie/wat wordt gebruikt als bron
Tabel 3: bronnen 8.6.5. Vermelding van organisatie(s) Van de vier kranten is HLN de enige krant die een significant lager percentage artikelen heeft waarbij melding wordt gemaakt van een organistatie of groepering die gelinkt wordt aan terrorisme of een aanslag (als (potentiële) dader en/of (potentieel) slachtoffer). 47
De terroristische groepering Al-Qaeda is de organisatie die het meest vermeld wordt bij artikelen die terrorisme en/of aanslagen behandelen. Dit is zo in alle vier de kranten. Indien het HLN melding maakt van een organisatie, gaat deze wel percentueel gezien veel vaker AlQaeda vermelden. Dit kan mensen een disproportioneel beeld bezorgen van het niveau van activiteiten van Al-Qaeda. Een ander element dat opgemerkt kan worden is het hoger percentage artikelen die de ETA vermeld, waargenomen bij de populaire kranten.
De
artikelen hieromtrent behandelden de arrestatie van een spaanse terroriste op Belgisch grondgebied. De geografische nabijheid kan verklaren waarom de twee populaire kranten hieromtrent meer artikelen publiceren. Daarnaast leefde de terroriste in Gent, en het NB staat bekend om zijn uitgebreid regionaal nieuws. Dit kan een verklaring bieden waarom het NB de hoogste percentages heeft. DM heeft een significant lager percentage voor wat betreft het vermelden van een Shariabeweging. Het betreft hier dan voornamelijk Sharia4Belgium. Het grootste deel van alle genoemde organisaties zijn organisatie geïnspireerd door de de islamitische godsdienst en situeren zich in het Midden-Oosten of Afrika. Indien meer informatie gegeven wordt over de (potentiële) daders is het vaak naar deze informatie dat journalisten verwijzen (zie 8.6.6). Er wordt slechts melding gemaakt van 2 organisaties die te situeren zijn in de Westerse wereld: de Shariabewegingen en de ETA. De ETA is de enige die niet gelinkt is aan de islamitische godsdienst. Bijlage 3 bevat een korte situering van de verschillende organisaties (zie 12.3) Er werd, bij het analyseren van dit aspect, een onderscheid gemaakt tussen vermeldingen naar de Taliban in het algemeen, en naar 1 van de twee ‘takken’ van de groepering, de Afghaanse of Pakistaanse Taliban. Dit omdat een specificatie nauwkeurigere uitleg verschaft aan de lezers. Er wordt algemeen opgemerkt dat voornamelijk verwezen wordt naar de Taliban in het algemeen, buiten bij het NB. Het percentage verwijzingen naar de Pakistaanse Taliban is even hoog als het percentage verwijzingen naar de algemene Taliban, doch de Afghaanse Taliban wordt nooit vermeld.
48
DM
DS
HLN
NB
melding van organisatie(s)
133
53,0%
146
52,7%
85
43,6%
73
54,9%
Al-Qaeda*
47
35,3%
54
37,0%
47
55,3%
23
31,5%
Boko Haram
6
4,5%
10
6,8%
3
3,5%
2
2,7%
Al-Shabaab**
22
16,5%
16
11,0%
12
14,1%
11
15,1%
Taliban
14
10,5%
12
8,2%
9
10,6%
3
4,1%
Pakistaanse taliban
5
3,8%
5
3,4%
3
3,5%
3
4,1%
Afghaanse taliban
1
0,8%
2
1,3%
1
1,2%
0
0,0%
Shariabewegingen***
6
4,5%
20
13,7%
14
16,5%
14
19,2%
Moslimbroeders
23
17,3%
14
9,6%
7
8,2%
7
9,6%
ETA
6
4,5%
4
2,7%
6
7,1%
9
12,3%
Hamas
4
3,0%
2
1,3%
0
0,0%
1
1,4%
ISIS
7
5,3%
4
2,7%
0
0,0%
2
2,7%
Deelorganisaties Al-Qaeda
5
3,8%
11
7,5%
2
2,4%
6
8,2%
Al-Nusra
7
5,3%
7
4,8%
2
2,4%
2
2,7%
Hezbollah
10
7,5%
13
8,9%
6
7,1%
4
5,5%
Andere
23
17,3%
19
13,0%
12
14,1%
5
6,8%
Tabel 4: Organisaties *alle mogelijke schrijfwijzen **alle mogelijke schrijfwijzen ***Sharia4Belgium, Sharia4Italy, …
8.6.7. Geloof en extremisme In HLN wordt in 61 van de 63 artikelen die een geloof vermelden melding gemaakt van de islam. Dit door direct te verwijzen naar ‘de islam’ enerzijds of naar een meer specifieke vorm anderzijds, zoals het alevitisme, soennisme of sjiisme. Indien melding wordt gemaakt van het islamitische geloof wordt dit bijna altijd gelinkt aan (potentieel) daderschap, terwijl de vermelding van het christelijke geloof in HLN steeds gelinkt wordt aan (potentieel) slachtofferschap. Indien de islam toch wordt gelinkt aan slachtofferschap, dan is dezelfde geloofsovertuiging vaak eveneens gelinkt aan daderschap. Dit bijvoorbeeld indien het gaat om een conflict tussen soennieten en sjiiten (zoals bij HLN050). Ook bij de andere kranten is dit het geval. DM maakt in 103 artikelen melding van een geloofsovertuiging. 100 hiervan maken melding van de islamitische godsdienst, die wederom voornamelijk aan daderschap gelinkt wordt, terwijl andere godsdiensten, zoals het christendom en eveneens het jodendom meestal gelinkt worden aan slachtofferschap. DM publiceert één van de weinige artikels waarbij de boeddhistische godsdienst moslims aanvalt en de islamitische godsdienst dus geviseerd wordt door een andere geloofsovertuiging
49
(DM043). In de andere gevallen betreft het een conflict tussen verschillende vormen van de islam, net zoals bij HLN. Bij het NB, de krant waarbij 41,4% van de artikelen (n=55) een geloof vermeldt, kan hetzelfde waargenomen worden. Alle 55 gepubliceerde artikelen vermelden de islamitische godsdienst, zelden in combinatie met een ander geloof. Wederom wordt ook in deze krant de islam bijna uitsluitend gelinkt aan daderschap. Hetzelfde kan waargenomen worden voor DS (39,6% van de artikelen bevat een geloof). Het feit dat de islamitische godsdienst hoofdzakelijk negatief ter sprake komt kan lezers het idee geven dat terrorisme hoofdzakelijk een islamitisch gebeuren is, wat niet correspondeert met de realiteit. In 2011 was geen enkele terroristische aanval binnen de Europese Unie religieus geïnspireerd. In 2012 waren dit er slechts 6 van de 219 (Europol 2012, Europol 2013). Toch kan een mediaberichtgeving die voornamelijk rapporteert over terroristische activiteiten uitgevoerd door moslims mensen doen geloven dat de islam toch een grote bedreiging vormt. In het kader van terrorisme wordt ook vaak melding gemaakt van ‘extremisme’. Het betreft hier voornamelijk -doch niet altijd- de vermelding van moslimextremisme of het gebruik van extremisme zonder verdere specificatie in een context waar de islam reeds vermeld is. Indien melding wordt gemaakt van rechts extremisme, betreft het hoofdzakelijk neonazisme of de extreem-rechtse groepering BBET (Bloed, Bodem, Eer en Trouw) (voorbeelden: DM148, DM200, DS078 en HLN153. Links-extremisme wordt slechts sporadisch vermeld (voorbeeld: DS273). Het NB is de krant die het minst melding maakt van extremisme; dit slechts in 7 artikelen, waarvan 5 over moslimextremisme handelen.
8.7. Achtergrondinformatie en opinies 8.7.1. Achtergrondinformatie Artikelen gepubliceerd in HLN gaan veel minder vaak achtergrondinformatie bevatten in vergelijking met de andere kranten. Dit kan deels verklaard worden door het feit dat de artikels gemiddeld een stuk korter zijn, wat uitweiden minder vaak mogelijk maakt. Het aantal artikelen gepubliceerd door DM, die achtergrondinformatie bevatten is echter ook nog een stuk lager in vergelijking met het percentage artikelen in DS en het NB. De gemiddelde grootte (zie 8.4.1) van de artikelen is het hoogst bij zowel DS als bij het NB, wat eventueel gelinkt kan worden aan het feit dat deze kranten vaker artikelen met achtergrondinformatie publiceren. Er wordt voornamelijk achtergrondinformatie gegeven over de (potentiële) dader, 50
wat kan waargenomen worden in alle kranten. De populaire kranten hebben echter een significant hoger percentage voor wat betreft achtergrondinformatie over daders en slachtoffers, terwijl de kwaliteitskranten een hoger percentage artikelen publiceren die achtergrondinformatie over het conflict bevatten.
Er wordt slechts sporadisch
achtergrondinformatie gegeven over de drijfveren van bepaalde groeperingen. Dit zou het conflict zeer veel verduidelijke en zou lezers minder doen denken dat terroristische aanslagen volledig ‘at random’ zijn, wat een effect kan uitoefenen op de angst voor slachtofferschap. DM
DS
HLN
NB
achtergrondinformatie
86
34,30%
124
44,80%
52
26,70%
63
47,40%
over (potentieel) SO
7
8,10%
10
8,10%
7
13,50%
8
12,70%
over (potentiële) dader
42
48,80%
62
50,00%
32
61,50%
40
63,50%
over conflict
24
27,90%
32
25,80%
7
13,50%
10
15,90%
Tabel 5: achtergrondinformatie 8.7.2. Opinies Er is een ontzettend grote discrepantie, een verschil van maar liefst 30,1%, waar te nemen tussen de twee populaire kranten als men kijkt naar de aanwezigheid van de opinies. De twee kwaliteitskranten publiceren procentueel gezien nagenoeg hetzelfde aantal artikelen met opinies. De kwaliteitskranten gaan vaker opinies bevatten over de acties van terroristen, die uitsluitend negatief zijn. Het gaat voornamelijk om politieke autoriteiten die handelingen van terroristen veroordelen, zoals in DM 169 en DS139. Over een specifiek beleid wordt in de populaire kranten vaker een mening verkondigd. Dit betreft meestal het uiten van een negatieve opinie met betrekking tot een beslissing gemaakt op justitieel niveau, zoals bij NB082, waar de advocaat van Trabelsi negatief gereageert op de beslissing tot uitlevering. Bij de andere twee antwoordmogelijkheden zijn de resultaten niet gelijk tussen de kwaliteitskranten en de populaire kranten onderling. DS en het NB hebben het hoogste aantal artikelen die een opinie uiten ten aanzien van het algemeen beleid in verband met terrorisme. Dit is onder meer het geval in DS060 en NB047. DM en HLN hebben daarentegen de hoogste percentages voor artikelen die een mening bevatten over acties uitgevoerd tegen terrorisme. Voorbeelden hiervan kan men terugvinden in HLN112 en DM225. Indien een mening geuit wordt, is deze voornamelijk negatief, een bevinding die kan vastgesteld worden in alle vier de kranten. De kwaliteitskranten gaan in iets meer artikelen 51
beide partijen aan het woord laten of scepticisme of een dubbel gevoel uiten. Dit kan interessant zijn voor lezers omdat duidelijk wordt gemaakt dat iets niet zo gemakkelijk geplaatst kan worden onder de noemer ‘goed’ of ‘slecht’ en dat er steeds twee kampen zijn. Indien zowel positieve als negatieve opinies geuit worden, geeft dit de lezers meer informatie en zal dit hen helpen waaneer zij beslissen welke houding zij tegenover een kwestie gaan aannemen. DM
DS
HLN
NB
mening/opinie
72
28,7%
77
27,8%
31
15,9%
29
46%
over beleid algemeen
23
31,9%
41
53,2%
8
25,8%
15
51,7%
over beleid specifiek
11
15,3%
7
9,1%
7
22,6%
7
24,1%
over acties tegen
27
37,5%
12
15,6%
8
25,8%
5
17,2%
10
13,9%
13
16,9%
2
6,5%
2
6,9%
positief
2
2,8%
5
6,5%
5
16,1%
5
17,2%
negatief
60
83,3%
64
83,1%
25
80,6%
23
79,3%
beiden
3
4,2%
4
5,2%
1
3,2%
0
0%
scepticisme
7
9,7%
4
5,2%
0
0%
1
3,4%
terrorisme over acties van terroristen
Tabel 6: opinies
8.8. Het beeldmateriaal 8.8.1. De foto’s HLN gaat veel minder gebruik maken van beeldmateriaal, maar , indien beeldmateriaal gebruikt wordt, gaat het wel procentueel gezien meer ruimte innemen in vergelijking met de andere kranten (visuele weergave van de resultaten kan u terugvinden in bijlage 4 (zie 12.4)). Indien beeldmateriaal gebruikt wordt gaan alle kranten gaan in meer dan 70% van de artikelen foto’s of ander beeldmateriaal gebruiken dat tussen 0 en 50 % van de volledige grootte van het artikel inneemt. Bij HLN merkt men wel dat, procentueel gezien, het aantal artikels met beeldmateriaal dat meer dan drie vierde van de totale grootte inneemt aanzienlijk groter (27,40%) is dan bij de andere kranten. De krant heeft ook het laagste percentage fotomateriaal dat tussen 0 en 50% van de totale grootte inneemt (73,6 % ten aanzien van 81% (DM), 93,6% (DS) en 86,6% (het NB). Dit zou opnieuw kunnen gelinkt worden aan de ‘demand52
hypothesis’ waarover Hoffman et al. (2010) spreken (zie 3.2.2). Het grootste deel van de artikelen omtrent terrorisme krijgt geen prominente plaats binnen de krant, daar lezers dit al gewoon zijn.. Indien men echter de media-berichtgeving omtrent een gebeurtenis die veel aandacht genoot bestudeert, merkt men een andere verdeling op. Uitzonderlijke gebeurtenissen, worden zeer uitvoerig behandeld en hierbij zal meer en groter beeldmateriaal gebruikt worden daar dit lezers aantrekt. Dit wordt verder in de masterscriptie besproken (zie 8.8.3). Het feit dat de kwaliteitskranten een groter aantal artikelen met kleine foto’s publiceren is te wijten aan het feit dat deze regelmatig foto’s van de journalisten die het artikel schrijven publiceren, waar de populaire kranten dit niet doen. (DS n= 28, DM: n= 23, HLN: n=1, NB: n= 4 ). Dit zijn dan vaak zeer kleine profielfoto’s, voornamelijk in grijswaarden, wat eveneens verklaart waarom kwaliteitskranten in vergelijking met populaire kranten meer foto’s in grijswaarden publiceren. Als men kijkt naar de inhoud van de afbeeldingen, kan waargenomen worden dat alle kranten verkiezen personen, voornamelijk volwassenen, op de foto’s te plaatsen. DM is de krant die het hoogste aantal foto’s heeft (8,4%) waar geen personen opstaan, doch het verschil is niet opmerkelijk groot met de andere kranten (een maximaal verschil met HLN van 2,8%). De populaire kranten hebben iets hogere percentages voor wat betreft beeldmateriaal dat gewonden of doden bevat. Het verschil met DM is echter minimaal (een verschil van 1,9% met HLN en 1,2% met NB). DM heeft daarnaast voor wat betreft het aantal foto’s waarop bloed te zien is en het aantal foto’s die een associatie bevatten met geweld de hoogste percentages. Dit strookt niet met de verwachtingen die men heeft op basis van het onderzoek naar het verschil tussen kwaliteits- en populaire kranten (zie 2.1.1.). Ook DS heeft een hoger percentage dan beide populaire kranten voor wat betreft associaties met geweld. Beelden die een associatie met geweld bevatten tonen voornamelijk het leger of de politie, al dan niet met geweren, geweren in het algemeen, of verwoeste gebouwen of voertuigen Men kan dus geen strak onderscheid maken tussen het beeldmateriaal van kwaliteitskranten en het beeldmateriaal van populaire kranten.
53
Het beeldmateriaal DM
%
DS
%
HL N
%
NB
%
179
71,3%
187
67,5%
88
45,1%
106
79,7%
≤ kwart
61
34,1%
85
45,5%
30
34,1%
50
47,2%
> kwart, < half
84
46,9%
90
48,1%
34
38,6%
42
39,6%
≥ half, < driekwart
29
16,2%
8
4,3%
15
17%
12
11,3%
≥ driekwart
5
2,8%
4
2,1%
9
10,2%
2
1,9%
enkel foto's met kleur
143
79,9%
132
70,6%
83
95,4%
98
92,5%
enkel foto's met grijswaarden beiden
17
9,5%
32
17,1%
2
2,3%
2
1,9%
19
10,6%
23
12,3%
2
2,3%
6
5,7%
kinderen
11
6,1%
6
3,2%
7
8,0%
3
2,8%
volwassenen
141
78,8%
157
84,0%
67
76,1%
87
82,1%
beiden
12
6,7%
10
5,3%
9
10,3%
9
8,5%
geen
15
8,4%
14
7,5%
5
5,7%
7
6,6%
ja
9
5,0%
4
2,1%
4
4,6%
4
3,8%
neen
170
95,0%
183
97,9%
83
95,4%
102
96,2%
ja
46
25,7%
42
22,5%
20
22,7%
22
20,8%
neen
133
74,3%
145
77,5%
68
71,3%
84
79,2%
ja
13
7,3%
10
5,3%
9
10,2%
9
8,5%
neen
166
92,8%
177
94,7%
79
89,8%
97
91,5%
Aantal artikels met foto Grootte van het beeldmateriaal
Kleur of grijswaarden
Personen op het beeldmateriaal
Bloed op beeldmateriaal
Associatie met geweld op het beeldmateriaal
Doden of gewonden op het beeldmateriaal
Tabel 7: overzichtstabel beeldmateriaal
8.8.2. Gebruik van kaarten en/of grafieken DS maakt 11 maal gebruik van een landkaart. Daarnaast publiceert de krant 1 grafiek. DM voegt een landkaart toe bij 8 artikelen, terwijl 3 artikelen een grafiek bevatten. Deze grafieken en kaarten worden in beide kranten voornamelijk gebruikt om de localisatie van de problematiek te verduidelijken of visueel cijfers voor te stellen. Beiden geven lezers een beter beeld van de problematiek die behandeld wordt. HLN en het NB maken hier minder gebruik 54
van. HLN maakt in 3 artikelen gebruik van een landkaart, en in 2 van een grafiek. Ook het NB publiceert slechts 3 maal een landkaart en maakt geen gebruik van grafieken om cijfermateriaal visueel te presenteren. 8.8.3. Analyse beeldmateriaal gijzeling in Kenia In dit deel wordt kort de gijzeling in Kenia besproken en gekeken naar het aantal en de grootte van de foto’s, en de inhoud ervan. De 2 populaire kranten publiceerden een hoger aantal foto’s dan de kwaliteitskranten. Voor het NB en HLN betreft het respectievelijk 31 en 23 foto’s, voor DM en DS 10 en 11 foto’s. Qua aantallen is er dus een eerste discrepantie waar te nemen die niet op algemeen niveau blootgelegd werd (zie 8.8.1). Ook inhoudelijk zijn er verschillen. DM en DS publiceerden elk drie foto’s waarop het leger of de politiediensten werden afgebeeld. Hierop werd dus niet de gruwel van de gijzeling weergegeven, doch de acties die de veiligheidsdiensten ondernamen om de terroristen te stoppen. DM portreteerde bovendien op één van deze foto’s een arrestatie van een verdachte, DS een kind dat door de veiligheidsdiensten in veiligheid werd gebracht. De kwaliteitskranten gaan derhalve minder de aandacht vestigen op de gruwel. DS is de enige krant die een foto publiceert waarop de solidariteit wordt getoond die de aanval teweeg heeft gebracht in plaats van de angst die met het gebeuren gepaard ging (zie DS176). Op deze –zij het kleine (> 1/4e van het artikel)- foto wordt een bloedinzamelingsactie voor de slachtoffers weergegeven. HLN en het NB gaan meer foto’s met (voornamelijk vrouwelijke en kinderlijke) slachtoffers publiceren, en minder focussen op de acties van de veiligheidsdiensten. Vooral bij HLN, waar op 8 foto’s jonge slachtoffers te zien zijn, kan men dit waarnemen. Kinderen en vrouwen worden als hulpeloze en onschuldiger gezien dan mannen, wat meer gruwel opwekt. Het NB geeft wel een overzicht van zowel mannelijke als vrouwelijk slachtoffers, doch hierbij worden gewone profielfoto’s weergegeven, geen foto’s van tijdens het gebeuren. Op respectievelijk 2 en 3 foto’s van het NB en HLN is bloed te zien, waar DM slechts 1 foto publiceert met bloed, en DS geen. DS en HLN hebben elk 2 foto’s gepubliceerd waarop doden te zien zijn , doch deze verschillen qua inhoud en qua graad van sensatie. DS portreteert op de eerste foto een dodelijk mannelijk slachtoffer, doch dit is een eerder kleine foto waarop de dode in de verte te zien is. De andere foto toont een familie die rond een open grafkist staat. HLN daarentegen toont een koppel dat in knuffelhouding in een plas bloed liggen. De tweede foto portreteert 55
een levensloos kind dat over de schouder hangt van een man, wiens t-shirt met bloed besmeurd is. Volgende foto’s worden hieronder weergegeven, om u een beeld te geven van het verschil:
Figuur 9: HLN129
Figuur 10: HLN 141
56
Figuur 11: DS 166
Figuur 12: DS179
8.9. Overzicht bevindingen media-analyse Er kunnen vooreerst een aantal duidelijke verschillen waargenomen worden tussen de kwaliteits- en populaire kranten. De kwaliteitskranten gaan meer artikelen publiceren waarin het woord terrorisme (en al de varianten hierop) en/of aanslag(en) vermeld worden. Dit is een eerste, eerder onverwachte waarneming daar men op basis van de reeds bestaande literatuur kan verwachten dat het net de populaire kranten zijn die meer over een sensationeel iets als terrorisme rapporteren. De kwaliteitskranten gaan daarnaast procentueel gezien minder artikelen hebben met een feitelijke titel. Ook dit is een opmerkelijke bevinding. Indien men gaat kijken naar de verschillen binnen de feitelijke titels ziet men wel dat de titels van de populaire kranten vaker sensationeler, persoonlijker en dramatischer zijn. De populaire kranten gaan procentueel gezien meer artikelen publiceren die betrekking hebben op België, wat overeenkomt met wat reeds in de literatuur beschreven staat. De populaire kranten gaan eveneens procentueel gezien meer artikelen uitgeven waarbij terrorisme het hoofdonderwerp is. De kwaliteitskranten gaan vaker achtergrondinformatie over het conflict verschaffen , terwijl de populaire kranten eerder achtergondinformatie over de (potentiële) dader bij het artikel zullen voegen.
57
Er wordt in alle kranten het meest gerapporteerd over acties. De acties uitgaande van terrorisme genieten het meeste media-aandacht, doch over acties tegen terrorisme wordt eveneens vaak gerapporteerd. Er wordt in alle kranten het minst gerapporteerd over het beleid tegen terrorisme, of het nu algemeen of specifiek is. Daar kan wel waargenomen worden dat HLN een siginificant lager percentage heeft in vergelijking met de andere 3 kranten. Daarnaast wordt in alle kranten, indien van een geloofsovertuiging melding wordt gemaakt, nagenoeg altijd de islamitische godsdienst vermeldt. Deze wordt bovendien dan hoofdzakelijk gelinkt aan daderschap. Tussen de twee populaire kranten is een aanzienlijk verschil waar te nemen voor wat betreft de artikelen waarbinnen een opinie verkondigd wordt. De twee kwaliteitskranten situeren zich tussen het NB en HLN. Wat het beeldmateriaal betreft, kan men waarnemen dat HLN significant minder artikelen publiceert die beeldmateriaal bevatten dan de andere drie kranten, waarbij het NB het hoogste percentage heeft. Indien men echter naar grootschalige gebeurtenissen kijkt, zullen beide populaire kranten duidelijk meer beeldmateriaal publiceren. De inhoud van de beelden in de populaire kranten is daarnaast emotioneler en sensationeler van aard. Algemeen kan wel niet gesteld worden dat de populaire kranten meer beeldmateriaal bevatten dat bloed, doden en/of associaties met geweld bevat. DM is de krant met de hoogste percentages voor wat betreft associaties met geweld en bloed en ook DS heeft hogere percentages voor de associaties met geweld in vergelijking met de populaire kranten.
58
9. De Survey Daar deze masterscriptie gebonden is aan een beperkte grootte en onderhevig is aan een tijdslimiet is besloten deze survey beperkt en exploratief te houden. Het is de bedoeling te kijken of bepaalde trends waargenomen kunnen worden, wat verder onderzoek zou kunnen aanmoedigen. De survey is opgebouwd uit twee delen. Vooreerst werden 11 kwartetten van titels voorgelegd: een titel van een artikel uit elke krant, die hetzelfde onderwerp behandelden. Er werd de respondenten hierbij gevraagd om de titels te rangschikken van minst naar meest onrustwekkend. De bedoeling van dit deel is om te kijken of een krant meer titels gebruikt die als onrustwekkend worden ervaren. In het tweede deel van de websurvey werd de respondenten gevraagd bij een foto de zes basisemoties te rangschikken van meest naar minst toepassellijk. Hiermee wordt beoogt te kijken of fotomateriaal van een bepaalde krant kan gelinkt worden aan bepaalde gevoelens. Het is niet de bedoeling om op basis van deze survey uitspraken te doen over het effect van kranten op gevoelens van de respondenten. Het is eerder de bedoeling te kijken of verder onderzoek hieromtrent interessant zou kunnen zijn. Het analyseren van deze gegevens vergt enorm complexe statistische berekeningen,wat een volledig apart onderzoek zou behelzen. De analyse van de gegevens is daar zeer beperkt en eerder oppervlakkig uitgevoerd, daar deze survey enkel dient om zich een allereerste beeld te vormen over de mogelijke invloed van de verschillen in media-berichtgeving op verschillende emoties. Het is derhalve niet de bedoeling enige causale uitspraken te doen, doch eerder de discussie te openen naar toekomstige studies hieromtrent. De survey kan teruggevonden worden als bijlage (zie 12.2). Er is een totaal van 129 respondenten die de volledige survey hebben ingevuld. Via de controlevragen vielen echter 4 respondenten af die of geen student meer waren of niet in Gent studeerden. Dit bracht het totale aantal op 125 respondenten. Er namen 73 vrouwen en 52 mannen deel, geboren tussen 1995 en 1988.
9.1. De titels Vooreerst werd aan de respondenten gevraagd steeds combinaties van vier titels te rangschikken van meest naar minst onrustwekkend. De bovenste titel, die door de respondent werd aangeduid als meest onrustwekkend, kreeg de waarde 1, de onderste de waarde 4. In onderstaande tabel worden de gemiddelde waarden van elke titel weergegeven. Per horizontale lijn is de titel met de laagste gemiddelde waarde (in vetgedrukte cijfers) diegene die gemiddeld als het meest onrustwekkend wordt beschouwd door de respondenten. De titels 59
gepubliceerd in het NB worden in 7 van de 11 titelkwartetten als meest onrustwekkend opgevat. Daarnaast is het opmerkelijk dat HLN er nooit als ‘winnaar’ uitkomt. Er kan dus al zeker geen onderscheid gemaakt worden tussen de titels gepubliceerd door kwaliteitskranten, en de titels gepubliceerd door populaire kranten. De titels van HLN worden bovendien algemeen het vaakst onderaan geplaatst titels die dus als minder onrustwekkend beschouwd worden (zie tabel 9). Bij het bespreken van de titels in de media-analyse (zie punt 8.5), bespraken we de vier titels ‘Aangepast resiadvies na aanslag in Tunesië’ (DM228), ‘Belgie verstrengt reisadvies’ (DS245), ‘Aanslag verijdeld op hotel met tien Belgen’ (HLN171) en ‘Aanslag op hotel met Belgen nipt verijdeld’ (NB114). Hierbij werd geargumenteerd dat de populaire kranten, in vergelijking met de kwaliteitskranten, meer de nadruk gaan leggen op het feit dat er Belgen bij betrokken zijn en dat het om een aanslag gaat. Dit kwartet werd voorgelegd aan de respondenten (kwartet 8) en is één van de weinige kwartetten waar de titel van HLN en het NB de twee waren die als het meest onrustwekkend werden beschouwd. Zoals reeds eerder besproken gaan artikelen of titels die voldoen aan het nabijheidsprincipe sowieso sneller de aandacht trekken van de lezers (zie 3.2.2.) Het is daarnaast normaal dat een gebeurtenis als meer verontrustend wordt beschouwd indien deze zich afspeelt dicht bij onze culturele, politieke of geografische leefwereld. Dit zou een mogelijke verklaring zijn voor de lagere waardes toegekend aan de twee titels van de populaire kranten. Het geografische nabijheidselement kan eveneens verklaren waarom bij volgend kwartet de laatste titel er als meest onrustwekkend uitkwam: ‘Trabelsi uitgeleverd aan VS’(DM188), ‘Abu Quaqua uitgeleverd aan de VS’ (DS193), ‘Met trouwkleren en al uitgeleverd’ (HLN143) en ‘Beruchtste terrorist van het land uitgeleverd aan VS’ (NB082). Deze laatste titel is de enige die duidelijk maakt dat deze terrorist een connectie heeft met ons land, en dus een dichte bedreiging vormt. De titel gepubliceerd door HLN wordt als minst onrustwekkend beschouwt en is de enige waarbij men helemaal niet weet over wie of wat het gaat. Dit zou een mogelijke verklaring kunnen zijn. Ook het vijfde kwartet, waarbij DM de titel ‘Man wilde aanslag plegen op VRT voor ‘Vlaamse republiek’’ (DM234) publiceerde, is de enige titel die de nadruk legt op het feit dat deze aanslag in Vlaanderen ging plaatsvinden, wat wederom duidt op geografische nabijheid. ‘Geen Belgisch proces tegen Belliraj’ (DM236), ‘’SUPERTERRORIST’ niet voor Belgische rechter’ (DS222), ‘’Terrorist’ Belliraj buiten vervolging’ (HLN166), ‘Geen Belgisch proces tegen “superterrorist” Belliraj’ (NB109). 60
Bij zopas opgesomd kwartet werd de eerste titel beschouwd als het minst onrustwekkend, de tweede als het meest onrustwekkend. Het eerste artikel mist een element dat de drie andere titels wel bevatten, namelijk de verwijzing naar terrorisme. Indien men dan de persoon ‘Belliraj’ niet kent, zal men niet direct de link leggen met terrorisme. De andere titels zullen sneller de aandacht trekken van de lezer want terrorisme wordt beschouwd als een bedreiging, wat zou kunnen verklaren waarom de eerste titel als minst onrustwekkend wordt ervaren. Bij de titel gepubliceerd door DS wordt eerst een superlatief toegevoegd en gebruikt men daarnaast drukletters, waardoor de nadruk enorm wordt gelegd op het aspect terrorisme. Dit kan mogelijks verklaren waarom deze titel voornamelijk bovenaan werd geplaatst. Er moet echter opgemerkt worden dat de titel van HLN, die geen verwijzing naar België bevat, niet als minst onrustwekkende wordt aanzien. Het kan interessent zijn verder onderzoek te voeren naar welke elementen de meeste invloed hebben op de mate van onrustwekkendheid. DM
DS
HLN
NB
Kwartet 1
2,856
1,768
1,784
3,592
Kwartet 2
2,36
2,664
3,114
1,832
Kwartet 3
2,56
3,368
2,144
1,928
Kwartet 4
2,944
1,832
3,632
1,592
Kwartet 5
1,52
2,88
3,672
1,928
Kwartet 6
3,584
1,512
2,488
2,416
Kwartet 7
2,824
2,36
3,048
1,768
Kwartet 8
2,872
3,504
1,936
1,688
Kwartet 9
2,136
2,496
3,288
2,08
Kwartet 10
2,656
1,84
2,704
2,8
Kwartet 11
2,128 2,568 3,688 Tabel 8: Gemiddelde waarden titels
1,616
Statistics DM N
Valid
HLN
NB
11
11
11
11
0
0
0
0
2,5855
2,4356
2,8635
2,1127
25
2,1360
1,8320
2,1440
1,6880
50
2,6560
2,4960
3,0480
1,9280
75
2,8720
2,8800
3,6320
2,4160
Missing Mean Percentiles
DS
Tabel 9: Gemiddelde waarden kranten 61
9.2. De foto’s Vier foto’s van elke krant werden (random) geselecteerd en voorgelegd aan de respondenten. Er werd hen gevraagd bij elke foto de zes basisemoties (vreugde, verdriet, woede, angst, verbazing en afschuw) te rangschikken van meest naar minst toepasselijk. Dit om te kijken of een krant meer foto’s publiceert die geassocieerd worden met gevoelens van bijvoorbeeld angst. Er was slechts 1 foto op de 16 foto’s die deel uitmaakten van de survey, die met gevoelens van vreugde geassocieerd werden: foto nummer 2, gepubliceerd door DS. DS heeft daardoor de laagste gemiddelde waarde voor wat betreft de emotie vreugde, te wijten aan dit beeld. De foto kreeg een gemiddelde waarde van 2,088 toegekend voor de emotie vreugde, wat betekent dat deze door de meeste respondenten ergens bovenaan werd geplaatst. Zowel DM, DS en HLN hebben een redelijk lage waarde voor wat betreft foto’s die geassocieerd worden met angst. Deze emotie wordt gemiddeld eerder bovenaan geplaatst dan onderaan. De foto’s die door het NB gepubliceerd werden, worden voornamelijk geassocieerd met woede en afschuw. Ook bij DM krijgt de emotie woede de laagste gemiddelde waarde toegekend, wat betekent dat deze emotie het meest bovenaan (als meest toepasselijk) werd geplaatst. Voor de rest ligt de gemiddelde waarde rond de 3 of 4, wat komt doordat de gevoelens door respondenten op alle mogelijke plaatsen geplaatst zijn. Het kan interessant zijn zich hierin verder te gaan verdiepen en te onderzoeken of het publiceren van foto’s die geassocieerd worden met angst of andere gevoelens leiden tot meer algemene angst- of onveiligheidsgevoelens. Indien dit zo zou zijn, dient bij onveiligheidsenquêtes het leesgedrag van de respondenten meegenomen te worden.
Om hierover verder uitspraken te kunnen doen is echter meer gedetailleerd
onderzoek nodig.
DM
DS
HLN
NB
gemiddelde waarde vreugde
5,478
4,448
5,31
5,25
verdriet
3,272
3,242
3,25
3,57
woede
2,898
3
3,542
2,964
angst
2,902
2,884
2,738
3,456
verbazing
3,442
3,556
3,188
3,322
3,158
2,994
afschuw
3,01 3,564 Tabel 10: Gemiddelde waarden foto’s
62
9.3. Overzicht bevindingen De titels gepubliceerd door het NB worden door de respondenten als ‘meest onrustwekkend’ beschouwd, terwijl deze van HLN voornamelijk onderaan worden geplaatst, wat betekent dat deze als minder onrustwekkend worden aanzien. Dit is een opmerkelijke bevinding daar men zou denken dat de titels gepubliceerd door de populaire kranten, die meestal sensationeler zijn van aard, eerder als onruswekkend zouden aangeduid worden. Enkele kwartetten werden meer gedetailleerd bekenen, en hieruit blijkt dat het de verwijzing naar terrorisme en België zijn die een titel meer onrustwekkend maken. Bij het beeldmateriaal is vooreerst duidelijk dat , in het kader van terrorisme, amper foto’s worden gepubliceerd die geassocieerd worden met vreugde. Angst heeft daarentegen bij DM, DS en HLN waarden onder 3, wat betekent dat deze emotie eerder bovenaan werd geplaatst door de respondenten. Er is nog niet veel onderzoek gevoerd naar de effecten van de verschillen in mediaberichtgeving op de onveiligheidsgevoelens van de lezer. Het zou echter zeer interessant zijn hier dieper op in te gaan in het kader van bijvoorbeeld het afnemen van onveiligheidsenquêtes.
63
10. Conclusie Kranten oefenen een invloed uit op onze ideeën, opinies en gevoelens. De grootte van het effect wordt beïnvloed door verschillende variabelen, maar academici zijn het er over eens dat het effect er alleszins is. Mede door politieke ideologieën, assumpties die gemaakt worden over het doelpubliek en de beperkte tijd en ruimte vindt een selectieproces plaats, zowel op het vlak van welke gebeurtenissen worden meegenomen in de berichtgeving als wat wordt behandeld binnen een artikel. Deze selectieprocessen kunnen leiden tot enerzijds een disproportionele weergave van een bepaalde problematiek, zoals terrorisme, en anderzijds een eenzijdig beeld van een gebeurtenis. Terroristische activiteiten zijn gebeurtenissen waarbij mensen nog meer dan anders steunen op de massamedia voor het leveren van informatie, daar weinigen hiermee direct geconfronteerd worden. Een eenzijdige en disproportionele berichtgeving hieromtrent leidt derhalve tot een eenzijdig beeld en verkeerde percepties met betrekking tot deze problematiek. Dit kan vervolgens leiden tot een disproportionele angst voor terrorisme die niet overeenkomt met de actuele kans op slachtofferschap. Het is om deze redenen belangrijk aandacht te besteden aan de verschillen in mediaberichtgeving, daar verschillende artikelen verschillende opinies en gevoelens kunnen teweegbrengen. Deze masterscriptie analyseerde 856 artikelen, gepubliceerd in de periode van 1 juni 2013 tot en met 30 november 2013 in Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, De Morgen en De Standaard. Deze vier kranten zijn gekozen omdat ze samen dagelijks een zeer groot doelpubliek bereiken en het twee kwaliteits- en twee populaire kranten betreft, waardoor tussen deze twee soorten kranten ook vergeleken kan worden. Op basis van reeds bestaande literatuur omtrent het verschil tussen kwaliteits- en populaire kranten werden 6 hypothesen opgesteld die getest werden aan de hand van het onderzoeksmateriaal. De eerste hypothese, die zegt dat populaire kranten meer artikelen publiceren omtrent terrorisme dient ontkracht te worden. Er is een groot verschil tussen de kwaliteits en populaire kranten voor wat betreft het aantal gepubliceerde artikelen, waarbij de kwaliteitskranten veel meer artikelen publiceren. Het kan interessant zijn dieper in te gaan op de reden voor deze bevinding. Indien men echter naar belangrijke gebeurtenissen kijkt, kan de hypothese wel deels bevestigd worden, daar Het Laatste Nieuws dan meer artikelen gaat publiceren. Voor het Nieuwblad is het verschil in aantal echt veel minder groot of onbestaande.
64
De tweede hypothese kan bevestigd worden. Het zijn inderdaad de populaire kranten die procentueel gezien meer artikelen publiceren die betrekking hebben op België en/of Belgen. Dit zou kunnen verklaard worden door de hypothese van Hoffman en zijn collega’s die stelt dat de mediaberichtgeving rond terrorisme gestuurd wordt door het lezerspubliek en artikelen die
voldoen
aan
het
nabijheidsprincipe
lezers
aantrekken.
Maar
ook
de
vermoeidheidshypothese zou een (gedeeltelijke) verklaring kunnen bieden. Artikelen rond terrorisme zullen pas aandacht krijgen indien ze uitzonderlijker zijn dan de ‘standaard’ vormen van terroristische gebeurtenissen. België wordt niet vaak geconfronteerd met deze problematiek dus indien in België iets aan de hand is, is dit dan ook uitzonderlijk en zal dit veel media-aandacht genieten. Hypothese 3, die stelt dat dat de populaire kranten meer beeldmateriaal gebruiken, dient deels ontkracht te worden. Het Nieuwsblad gaat procentueel inderdaad meer foto’s publiceren, doch bij Het Laatste Nieuws, de krant die het minst fotomateriaal gebruikt bij de mediaberichtgeving omtrent terrorisme, is dit niet het geval. Indien men echter specifiek naar grote gebeurtenissen kijkt die (inter)nationaal veel media-aandacht genoten, kan de hypothese wel bevestigd worden. Dan gaan de kwaliteitskranten significant meer beeldmateriaal publiceren. De vierde hypothese kan niet bekrachtigd worden. Het zijn de populaire kranten die procentueel gezien meer feitelijke titels publiceren en niet de kwaliteitskranten, zoals de hypothese stelde. Indien men echter gaat kijken naar de verschillen tussen de feitelijke titels van de vier kranten, kan wel opgemerkt worden dat de titels van de kwaliteitskranten soberder en minder persoonlijk van opmaak zijn. De titels van de populaire kranten zijn sensationeler. De kwaliteitskranten gaan meer achtergrondinformatie presenteren met betrekking tot het conflict, wat voor een minder eenzijdig beeld zorgt. De vijfde hypothese kan dus bevestigd worden, doch het is niet De Standaard, maar De Morgen die het hoogste percentage heeft, wat niet klopt met wat De Bens & Raeymaeckers (2010) beweren. De zesde en laatste hypothese, die stelt dat populaire kranten vaker slachtoffers, familie of getuigen aan het woord laten, kan bevestigd worden. Dit zijn meestal emotioneel geladen en makkelijk begrijpbare getuigenissen, die voor een meer sensationele berichtgeving zorgen. De kwaliteitskranten gaan daarom wel niet vaker veiligheidsdiensten, politici of deskundigen aan het woord laten. Voor wat betreft deskundigen, is het verschil met Het Nieuwsblad miniem doch met het Het Laatste Nieuws wel groter. De populaire kranten gaan vaker politici aan het woord laten dan DS en ook veiligheidsdiensten worden meer geciteerd dan in beide kwaliteitskranten. Dit klopt niet met wat Mannsens en Walgrave (1998) beweren. 65
Naast het onderzoeken van deze vijf hypothesen die het onderscheid tussen kwaliteits- en populaire kranten behandelen zijn eveneens andere algemene elementen van de gedrukte berichtgeving onderzocht. Er kan waargenomen worden dat alle kranten bij het vermelden van een geloofsovertuiging bijna uitsluitend de islamitische godsdienst vermelden. Deze wordt vervolgens ook bijna uitsluitend gelinkt aan daderschap, wat kan leiden tot de perceptie dat terrorisme steeds met de islamitische godsdienst te maken heeft. Dit is zeker niet realistisch, daar slechts 6 van de 212 uitgevoerde terroristische aanslagen in de Europese Unie in 2012 religieus geïnspireerd waren (en hierbij werd verder zelfs geen onderscheid gemaakt naar de verschillende religies) (Europol, 2013). De kwaliteitskranten gaan meer artikelen publiceren doch het betreft meer artikelen waarbij het aspect van terrorisme dat behandeld wordt niet noodzakelijk is teneinde het artikel te begrijpen. Er wordt voornamelijk gerapporteerd over acties, zowel in de kwaliteitskranten als in de populaire kranten. Het betreft zowel acties uitgaande van terroristen als tegen terrorisme, doch dit zijn allebei boodschappen met een snelle beloning. Het percentage is hier het hoogst voor Het Laatste Nieuws. Het Nieuwsblad, De Standaard en De Morgen gaan meer dan Het Laatste Nieuws rapporteren over specifiek of algemeen beleid. Er kan dus geen duidelijke lijn getrokken worden tussen de kwaliteits- en populaire kranten voor wat betreft de gedrukte mediaberichtgeving omtrent terrorisme. Bepaalde hypothesen dienen voor wat betreft dit onderwerp derhalve bijgesteld te worden. Bij de populaire kranten, en dan voornamelijk Het Laatste nieuws -de krant die gezien wordt als de ‘meest populaire krant’ van Vlaanderen- zou kunnen geargumenteerd worden dat de informerende rol minder belangrijk is dan de onderhoudende en entertainende rol. Daardoor wordt de mediaberichtgeving eerder door het publiek gestuurd dan door wat er feitelijk gebeurt in de wereld met betrekking tot terrorisme. Het Nieuwsblad vertoont echter wel veel vaker dan Het Laatste Nieuws gelijkenissen met de kwaliteitskranten. Dit zou kunnen verklaard worden door het feit dat De Standaard en het Nieuwsblad deels dezelfde redactie hebben. Verder onderzoek hieromtrent is echter nodig om hier verder uitspraken over te doen. Het Laatste Nieuws gaat de reeds bestaande literatuur omtrent populaire kranten vaker bevestigen dan Het Nieuwsblad.
66
Vervolgens werd, op basis van de media-analyse een korte survey opgesteld die werd ingevuld door 125 respondenten, allen studenten uit Gent. De respondenten die deelnamen aan de web-survey vonden de titels van Het Nieuwsblad over het algemeen het meest onrustwekkend. Opmerkelijk is dat de titels van Het Laatste Nieuws algemeen als minst onrustwekkend worden beschouwd, en de aparte titels in de survey nooit als meest onrustwekkend werden aanzien. Het kan interessant zijn meer onderzoek hiernaar te verrichten en te gaan kijken of er een krant is die titels en bijtitels publiceert die meer gevoelens van ongerustheid en eventueel angst opwekken. Onderzoek naar de link met algemene onveligheidsgevoelens en angst voor criminaliteit kan vervolgens eveneens zeer interessant
zijn.
Lezers
van
een
bepaalde
krant
zouden
misschien
meer
onveiligheidsgevoelens kunnen hebben door de manier van rapporteren. Verder onderzoek naar de elementen die een titel meer of minder onrustwekkend maken, is dan ook noodzakelijk. Bij de foto’s is een minder eenduidig resultaat waargenomen, al kan besloten worden dat de kranten amper foto’s publiceren die geassocieerd worden met vreugde. Bij De Morgen, De Standaard en Het Laatste Nieuws wordt de emotie angst het vaakst geassocieerd met de beelden. Hier kan hetzelfde gesteld worden als bij de titels: het kan interessant zijn zich te verdiepen in het effect van beeldmateriaal op de onveiligheidsgevoelens van lezers. Het is zeer belangrijk te vermelden dat de bevindingen van de survey slechts zeer exploratief en oppervlakkig zijn. Veel gedetailleerder en uitgebreider onderzoek is nodig om valabele uitspraken te kunnen doen. Dit was echter niet het opzet van deze survey. Het was eerder de bedoeling eerste bevindingen bloot te leggen en de discussie over onderzoek omtrent het effect van de gedrukte mediaberichtgeving rond terrorisme op de emoties en dus ook angstgevoelens van respondenten te openen. Het is, naar mijn mening, duidelijk dat de gedrukte mediaberichtgeving meer invloed uitoefent op onze ideeën opinies en emoties, dan we denken, en er moet hier meer aandacht aan besteed worden. Dit om twee grote redenen: de publieke opinie omtrent terrorisme beïnvloed het politieke beleid, en indien de media invloed uitoefent op onze emoties, kan het disproportionele angst voor terrorisme teweegbrengen. Dit kan vervolgens een een invloed uitoefenen op onze algemene onveiligheidsgevoelens. Meer onderzoek hieromtrent is noodzakelijk. Er zijn enkele grote verschillen waargenomen tussen de kranten, en het zou interessant te zijn te kijken of deze verschillen verschillende ‘niveaus van angst’ creeëren bij de lezers. Er kan besloten worden dat enkele grote verschillen zijn waar te nemen voor wat betreft de gedrukte mediaberichtgeving in de vier grootste Vlaamse kranten. Dit zowel op kwalitatief als 67
kwantitatief vlak. Deze verschillen zijn echter niet steeds eenduidig aanwezig tussen de kwaliteits- en populaire kranten. Er is voor meerdere elementen een verschillend resultaat waargenomen tussen Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad. De Standaard en De Morgen vertonen op meer vlakken gelijkenissen, doch dit eveneens niet steeds het geval. De berichtgeving rond terrorisme is bijgevolg geenzins eenduidig in België, wat kan leiden tot verschillende percepties omtrent deze problematiek. Hoffman et al. (2010) behandelden enkele interessante hypothesen die bepaalde verschillen (deels) kunnen verklaren, doch een allesomvattend antwoord op de oorzaak van deze verschillen blijft uit. Daarnaast bleek uit de eerste resultaten van de survey dat het mogelijk is dat de verschillen in berichtgeving verschillende gevoelens teweegbrengen. Het Nieuwsblad publiceerde duidelijk meer titels die als onrustwekkend werden beschouwd door de respondenten. Het is naar mijn mening noodzakelijk verder onderzoek hieromtrent aan te sporen daar men niet weet en beseft hoe groot de invloed van kranten is op de lezers en dat een beter beeld hieromtrent noodzakelijk is. Verder onderzoek naar zowel de verschillen in rapportage als het effect van deze verschillen op de lezers is derhalve erg belangrijk.
68
11. Bibliografie Alexander, N. & Ridley, D.C. (2011). Combating terrorist financing in the first decade of the twenty-first century. Journal of Money Laundering Control. 15(1), 38-57 Altheide, D.L. (2006). Terrorism and the politics of fear. Oxford: AltaMira Press Altheide, D.L. (2010) Fear, terrorism, and popular culture, In J. Birkenstein, A. Froula, & K. Randell (Red.), Reframing 9/11: film, popular culture and the “war on terror” (pp. 11-22). New York: Continuum Baarda, D.B., & de Goede, M.P.M. (1990). Basisboek methoden en technieken: praktische handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek. Leiden: Stenfert Kroese Bartelds, J.F., Jansen, E.P.W.A., & Joostens, T.H. (1989). Enquêteren: Het opstellen en gebruiken van vragenlijsten. Groningen: Wolters-Noordhoff Berger, A.A. (2005). Media analysis techniques, third edition. Californië: SAGE publications Biersteker, T.J., & Eckert, S.E. (2008). Introduction. In T.J. Biersteker, & S.E. Eckert (Red.), Countering the financing of terrorism (pp. 1-16). Abingdon: Routledge Blaisse, M. (1992). Reporters’ perspectives. In D.L. Paletz, & A.P. Schmid (Red), Terrorism and the media (pp. 137-169). Californië: SAGE publications Blommaert, J., & Verfaillie, K. (2009). Discoursanalyse. In T. Decorte, & D. Zaitch (Red.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 315-342). Leuven: Acco Bremer, J. Duffy, B., Smith, K., & Terhanian, G. (2005). International Journal of Market Research. 47 (6), 615-639 Campbell, A. (2010). Imagining the ‘war on terror’: Fiction, film, and framing. In K.J. Hayward, & M. Presdee (Red.), Framing crime (pp. 98-114). Londen: Routledge Carrabine, E. (2008). Crime, culture and the media. Cambridge: Polity Press Carruthers, S.L. (2000). The media at war: Communication and conflict in the twentieth century. New York: Palgrave Macmillan Chapman, S., & McNeill, P. (2005). Research methods. Oxon: Routledge The Chatham House (2012). The Chatham House-YouGov survey 2012: British attitudes towards the UK’s international priorities. Opgehaald van 69
http://www.chathamhouse.org/sites/default/files/public/Research/Europe/0712ch_you gov_survey_0.pdf op 21 maart 2014 Centrum voor informatie over de media (2013c). Readership survey 2012 – 2013 Laatste Nieuws + Nieuwe Gazet. Opgehaald van http://www.cim.be/downloads.php?type=press_audience_legacy_public&report=2012 -2013_Laatste_Nieuws%2BNieuwe_Gazet_704_UnivNat.pdf op 10 november 2013 Centrum voor informatie over de media (2013d). Readership survey 2012 – 2013 Nieuwsblad + Gentenaar. Opgehaald van http://www.cim.be/downloads.php?type=press_audience_legacy_public&report=2012 -2013_Nieuwsblad%2BGentenaar_707_UnivNat.pdf op 10 november 2013 Centrum voor informatie over de media (2013a). Readership survey 2012 – 2013 Morgen. Opgehaald van http://www.cim.be/downloads.php?type=press_audience_legacy_public&report=2012 -2013_Morgen_156_UnivNat.pdf op 10 november 2013 Centrum voor informatie over de media (2013b). Readership survey 2012 – 2013 Standaard. Opgehaald van http://www.cim.be/downloads.php?type=press_audience_legacy_public&report=2012 -2013_Standaard_200_UnivNat.pdf op 10 november 2013 Chermak, S.M., & Gruenewald, J. (2006) Media’s coverage of domestic terrorism. Justice Quarterly. 23(4), 428-461 Coady, C.A.J. (2004). Defining Terrorism’. In I. Primoratz (Red.), Terrorism: The Philosophical Issues (pp. 3-14). Basingstoke: Palgrave Macmillan Corelio Media (2013). Geschiedenis. Opgehaald van http://corelio.be/bedrijfsinfo/geschiedenis/ op 29 november 2013 Cooper, T.W. (1991). Terrorism and perspectivist philosopy: understanding adversarial news coverage. In Y. Alexander, & R.G. Picard (Red.), In the camera’s eye: News coverage of terrorist events (pp. 10-29). Virginia: Brassey’s (US) Couper, M.P. (2000). Web survey: A review of issues and approaches. The Public Opinion Quarterly. 64 (4), 464-494 Cumberbatch, G., & Howitt, D. (1989). A measure of uncertainty: the effects of the mass media. Londen: Jon Libbey Eurotext Ltd. 70
De Bens, E., & Raeymaeckers, K. (2010). De Pers in België: Het verhaal van de Belgische dabladpers gisteren, vandaag en morgen. Leuven: LannooCampus Decorte, T. (2011). Methoden van onderzoek: Ontwerp en dataverzameling, een handleiding. Gent: Academia Press De Groot, A.D. (1994). Methodologie: grondslagen van onderzoek en denken in de gedragswetenschappen. Assen: Van Gorcum De Ridder, J.A. (1994). Van tekst naar informatie: ontwikkeling van een inhoudsanalyseinstrument. Amsterdam: Universiteit Amsterdam De Standaard (2013). Geschiedenis de Standaard. Opgehaald van http://www.standaard.be/over op 29 november 2013 Dodds, K. (2008) Screening Terror: Hollywood, the United States and the construction of danger, in Critical Studies on Terrorism. 1(2), 227-243 Draznin, J., & Martin, L.J. (1991). Broadcast gatekeepers and terrorism, In Y. Alexander, & R.G. Picard (Red.) In the camera’s eye: News coverage of terrorist events (pp. 121130). Virginia: Brassey’s (US) Eckert, R. (2006). Culture or conflict? Migration, culture conflict and terrorism. In J.D. Freilich, & R.T. Guerette (Red.), Migration, culture conflict, crime and terrorism(pp. 21-26). Hampshire: Ashgate Publishing Limited European Police Office (2012). Te-sat 2012. Opgehaald van https://www.europol.europa.eu/sites/default/files/publications/europoltsat.pdf op 3 maart 2014 European Police Office (2013). Te-sat 2013. Opgehaald van https://www.europol.europa.eu/sites/default/files/publications/europol_tesat2013_lr_0.pdf, op 3 maart 2014 Elliott, M.N., Fricker, R.D., & Schonlau, M. (2002). Conducting research surveys via e-mail and the web. Californië: Rand Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand & Energie (2013). 2012 ICTstatistieken bij individuen. Opgehaald van http://statbel.fgov.be/nl/modules/publications/statistiques/arbeidsmarkt_levensomstan
71
digheden/indicateurs_t_i_c_aupres_des_menages_et_individus_2012.jsp op 28 november 2013 Forst, B. (2011). Managing the fear of terrorism. In B. Forst, J.R. Greene & J.P. Lynch (Red.), Criminologists on terrorism and homeland security (pp. 273-299). New York: Cambridge University Press Foulger, D. (2004). An ecological model of the communication process. Opgehaald van http://davis.foulger.info/papers/ecologicalModelOfCommunication.htm op 1 mei 2014 Gerbner, G. (1991). Symbolic functions of violence and terror. In Y. Alexander, & R.G. Picard (Red.), In the camera’s eye: News coverage of terrorist events (pp. 3-9). Virginia: Brassey’s (US), Gerrits, R.P.J.M (1992). Terrorist’ perspectives: memoirs. In D.L. Paletz, & A.P. Schmid (Red.), Terrorism and the media (pp. 29-61). Californië: SAGE publications Gielen, G. (18 april 2002). Internationale conferentie recht en terrorisme: overkoepelende definitie terrorisme nodig. Campuskrant KU-Leuven. Opgehaald van http://www.law.kuleuven.be/iir/nl/onderzoek/opinies/JWcampusTer.pdf op 8 maart 2014 Graber, D.A. (1980). Crime news and the public. New York: Praeger Guterman, K. (2013). The dynamics of stereotyping: Is a new image of the terrorist evolving in American popular culture? Terrorism and political violence. 25(4), 640-652 Haider-markel, D.P., Joslyn, M.R. & Al-baghal, M.T. (2007). Can we frame the terrorist threat? Issue frames, the perception of threat and opinions on counterterrorism policies, Terrorism and political violence. 18(4), 545-55 Hesmondhalg, D. (2006). Discourse analysis and content analysis. In M. Gillespie, & J. Toynbee (Red.), Analysing media (pp. 119-156). Berkshire: Open University Press Hewitt, C. (1992). Public’s perspective. In D.L. Paletz, & A.P. Schmid (Red.), Terrorism and the media (pp. 170 – 207). Californië: SAGE publications
72
Hocking, J.J. (1992). Governements’ perspectives, In D.L. Paletz, & A.P. Schmid (Red.), Terrorism and the media (pp. 86-104). Californië: SAGE publications Hoffman, A.M., Jengelley, D.H.A., Duncan N.T., Buehler, M., & Rees, M.L. (2010). How does the business of news influences terrorism coverage? Evidence from the Washington Post and the USA today. Terrorism and political violence. 22(4), 559-580 Indede, F., Mohochi, S., & Owala, S.O. (2013). Effects of terrorism news on readers of newspapers: a case study of taifaleo newspaper of Kenya. Academic Reasearch International. 4 (4), 422-430 Jansen, C.H. (1987). Politiek en dabladjournalistiek. Muiderberg: Coutinho Jenkins, P. (2003). Images of terror: what we can and can’t know about terrorism. New York: Aldine de Gruyter Jewkes, Y. (2004). Media and crime. London: Sage Publications ltd. Just, M., Kern, M., and Norris, P. (2003) Introduction, In M. Just, M. Kern, & P. Norris (Red.), Framing terrorism (pp. 3-24). New york: Routledge Krippendorf, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Californië: Sage Publications Lester, M. (1980). Generating newsworthiness: the interpretive construction of public events. American Sociological Review. 4(6), 984-994 Lewis, J. (2005). Language wars: the role of media and culture in global terror and political violence. London: Pluto Press Manssens, J., & Walgrave, S. (1998). Popoulair en/of kwaliteit? De Vlaamse pers over de zaak-Dutroux. Opgehaald van http://uahost.uantwerpen.be/psw/pswpapers/PSWpaper%201998-10%20walgrave.pdf op 1 mei 2014 Martin,G.(2008). Essentials of terrorism. Californië: Sage Publications Matusjtz, J. (2013). Terrorism & Communication. Californië: SAGE publications 73
Mayer, A., & Machin, D. (2012). The language of crime and deviance: An introduction to critical linguistic analysis in media and popular culture. Londen: Continuum International Publishing Group Merari, A. (1993). Terrorism as a strategy of insurgency. Terrorism and political violence. 5(4), 213-251 Mortelmans, D. (2009). Het kwalitatief onderzoeksdesign. In T. Decorte, & D. Zaitch (Red.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 75-118). Leuven: Acco Nacos, B.L. (2002). Mass-mediated terrorism: The central rol of the media in terrorism and couterterrorism. Maryland: Rowman & Littlefield Publishers Nacos, B.L. (2003). Terrorism as breaking news: Attacks on America. Political Science Quarterly. 118(1), 23-52 Nacos, B.L., Bloch-Elkon, Y., & Shapiro, R.Y. (2008). Prevention of terrorism in post-9/11 America: News coverage, public perceptions and the politics of homeland security. Terrorism and political violence. 20(1), 1-25 Nacos, B.L., & Torres-Reyna, O. (2003) Framing muslim-Americans before and after 9/11, In M. Just, M. Kern, & P. Norris (Red.), Framing terrorism (pp. 133-158). New York: Routledge Nellis, M.N., & Savage, J. (2012). Does watching the news affect fear of terrorism? The importance of media exposure on terrorism fear. Crime and delinquency. 58(5), 748768 Neuendorf, K.A. (2002). The content analysis guidebook. Californië: SAGE publications Nossek, H. (2008). ‘News-media’-media events: Terrorist acts as media events. Communications. 33(3), 313-330 Official Journal of the European Union (2013). Counsil Decision 2013/395/CFSP of 25 July 2013 updating and amending the list of persons, groups and entities subject to Articles 2, 3 and 4 of Common Position 2001/931/CFSP on the application of specific measures to combat terrorism, and repealing Decision 2012/765/CFSP. Opgehaald 74
van http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:201:0057:0059:EN :PDF op 20 november Oliverio, A. (1998) The state of terror, Albany: State University of New York Press Paletz, D.L., & Boiney, J. (1992). Researchers’ perspectives. In D.L. Paletz, & A.P. Schmid, (Red.), Terrorism and the media (pp. 6-28). Californië: SAGE publications Papacharissi, Z. & De Fatima Oliveira, M. (2008) News frames terrorism: a comparative analysis of frames employed in terrorism coverage in U.S. and U.K. newspapers, The international journal of press/politics. 13(1), 52-74 Pauwels, L. (2013). Kwantitatieve criminologie: kwantitatieve methoden van criminologisch onderzoek. Gent: Academia Press Pearson, J.E., & Smyth, J.D. (2011). Internet Survey Methods: A review of strengths, weaknesses and innovations. In M. Das, P. Ester, & L. Kaczmirek (Red.), Social and behavioral research and the internet: Advances in applied methods and research strategies (pp. 11-44). New York: Taylor and Francis Group Perse, E., Signorielli, N., Courtright, J., Samter, W., Caplan, S., Lambe, J., & Cai, X. (2002). Public perceptions of media functions at the beginning of the war on terrorism. In B.S. Greenberg (Red.), Communication and terrorism: Public and media responses to 9/11 (pp. 39-52). New York: Hampton Press Picard, R.G. (1993) Media portrayals of terrorism: functions and meanings of news coverage, Iowa: Iowa State University Press Potter, J.W. (2003). The 11 myths of media violence. Californië: SAGE publications Powell, K.A. (2011) Framing islam: an analysis of U.S. media coverage of terrorism since 9/11. Communication studies. 62(1), 90-112 Prince, S. (2009) Firestorm: American films in the age of terrorism, New York: Columbia University Press
75
Reiner, R. (2007). Media-made criminality: the representation of crime in the mass media. In M. Maguire, & R. Morgan (Red.), Oxford handbook of criminology (pp. 302-340). Oxford: Oxford University Press Sacco, V.F. (1995). Media constructions of crime. Annals of the American Academy of Political and Social Science. 539(1),141-154 Schmid, A.P. (1992). Editors’ perspectives. In D.L. Paletz, & A.P. Schmid (Red.), Terrorism and the media (pp. 111-136). Californië: SAGE publications Schmid, A.P., & de Graaf, J. (1982). Violence as communication: Insurgent terrorism and the western news media. London: SAGE Publications Seeger, M.W., Vennette, S., Ulmer, R.R., & Sellnow, T.L. (2002). Media use, information seeking, and reported needs in post crisis contexts. In B.S. Greenberg (Red.), Communication and terrorism: Public and media responses tot 9/11 (pp. 53-63). New York: Hampton Press Shpiro, S. (2002). Conflict media strategies and the politics of counter-terrorism. Politics. 22(2), 76-85 Seib, P., & Janbek, D.M. (2011). Global terrorism and new media: The post-al Qaeda generation. Oxon: Routledge Slone, M. (2002). Responses to media coverage of terrorism. Journal of Conflict Resolution. 44(4), 508-522 Smolej, M., & Kivivuori, J. (2006). The relation between crime news and fear of violence. Journal of Scandinavian Studies in Criminology and Crime Prevention. 7(2), 211-227 Stouthuysen, P. (1999). De vermeende verpulping van de kwaliteitskrant. Ons Erfdeel, 42, 337-345 Tuman, J.S. (2010) Communicating terror: the rhetorical dimensions of terrorism, 2nd edition, California: SAGE publications.
76
Turow, J. (1999). Media today: An introduction to mass communication. Boston: Houghton Mifflin Company Vanderveen, G. (2010). Visuele data en methoden in de criminologie. In T. Decorte, & D. Zaitch (Red.), Kwalitiatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 379-414). Leuven: Acco Van de Voorde, T. (2006). Terrorisme in de context van academisch onderzoek : een leeg concept?. Ethiek & maatschappij, 9 (3), 34-49 Verbeylen, W. (2012). Vlaanderen ligt qua woordkeuze dichter bij Nederland dan dorpsstraat bij Wetstraat. Campuskrant KU-Leuven, 24 (2), s.p. Opgehaald van http://nieuws.kuleuven.be/node/11369 op 28 november 2013 Verenigde Naties (2012). List of individuals and entities subject tot the measures imposed by paragraphs 1, 3 and 7 of security council resolution 1844 (2008). Opgehaald van http://www.un.org/sc/committees/751/pdf/1844_cons_list.pdf op 20 november 2013 Verenigde
Naties
(1999).
Resolution
1267.
Opgehaald
http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1267(1999)
van op
20
november 2013 Weber, R.P. (1985). Basis content analysis. Californië: SAGE publications Weimann, G. (2008). The psychology of mass-mediated terrorism. American behavioural Scientist. 52(1), 69-86 Wilkinson, P. (1990) Terrorism and propaganda. In Y. Alexander, & R. Latter (Red.), Terrorism & the media: Dilemmas for government, journalists & the public (pp. 2633), Virgina: Brassey’s (US) Zulaika, J. & Douglass, W.A. (1996). Terror and taboo: The follies, fables, and faces of terrorism. New York: Routledge
77
12. Bijlagen 12.1. Bijlage 1: Overzicht artikelen met code Het Laatste Nieuws Titel van het artikel Terrorisme eist dertig doden per dag België krijgt pluim voor aanpak terreur Meer dan 1.000 doden bij geweld in Irak in mei Al Qaida maakt chemische wapens Man opgepakt die 'aanslag plande' tegen prins Harry Wij vechten tegen een politiestaat' Belkacem krijgt 18 maanden cel voor beledigen Morel iedereen mocht eentje de keel oversnijden' Derde belg gedood in Syrië Kogel in het hoofd terwijl hij sliep' Burgemeester Vilvoorde bevestigt overlijden Syriëstrijder Obama leest onze mails maar het kan ons niks schelen Terrorisme-onderzoek tegen negen Syriëstrijders Heel Amerika kwaad op klokkenluider 50 terroristische plannen verijdeld door spionage' 16-jarige Syriëstrijder mag naar huis na urenlang verhoor Geheime dienst VS verijdelt aanslag in ons land 28 Belgen bewaakt na bedreiging Misdadigers vaak vrijuit door een gebruik aan speurders Terroristen wilden bomaanslag plegen met modelvliegtuigjes Milquet heeft plan voor politiehervorming klaar 17 jaar cel voor terrorist die agenten neerstak in Brussel Belgische klimmer mogelijk vermist in Pakistan Familie eist terugkeer van gevangenen in Marokko Gepeperde rekening voor terroristen Obama swingt Tanzania binnen Afghaanse agent ontmijnt zelfmoordterrorist Buitenlandse zaken waarschuwt reizigers voor 'onlusten en aanslagen' Belgische diplomaat in New York "als terrorist behandeld" door borstvoeding op terras 19 pompiers sterven in bosbrand Zeker 17 doden in één dag Hoogste afghaanse politievrouw in rang vermoord Onrust in Egypte doet olieprijs opveren 37 doden en 1000 gewonden in één weekend Bin laden was bijna gepakt door snelheidsovertreding Politie tegen terrorisme dreigt op te stappen Neergeschoten tienermeisje spreekt VN toe
Code HLN001 HLN002 HLN003 HLN004 HLN005 HLN006 HLN007 HLN008 HLN009 HLN010 HLN011 HLN012 HLN013 HLN014 HLN015 HLN016 HLN017 HLN018 HLN019 HLN020 HLN021 HLN022 HLN023 HLN024 HLN025 HLN026 HLN027 HLN028 HLN029 HLN030 HLN031 HLN032 HLN033 HLN034 HLN035 HLN036 HLN037 78
Iedereen heeft het recht op onderwijs, waar ook ter wereld' Talibanleider schrijft brief aan meisje dat VN toesprak Rolling stone' zet boston bomber op cover Ooit wil ik de tour winnen' Dit is de échte terrorist van boston' Braziliaans leger verijdelt aanslag op paus kopstuk sharia4belgium gesneuveld in Syrie Amerikaans parlement wil spionage niet aan banden leggen "het doet nog steeds pijn om hier te komen" Bij politie heeft niemand zicht op databanken terrorisme Terreurcel is ziende blind Dode bij protesten tegen Tunesische moslimpartij 60 doden bij aanslagengolf in irak Belkacem mag niet trouwen in cel Republikein James Comey directeur FBI Bloedbad in egypte was test NSA verzamelt àlles van internetgebruikers VS waarschuwt voor terreurdreiging AL Qaida amerika waarschuwt voor aanslag al qaida Ook bij ons extra controles door terreuralarm terreuralarm: Ook in belgische stations en luchtavens extra beveiliging terreurdreiging komt amerikanen goed uit terroristen al qaida vernoemen belgen in hun plannen Bomalarm in leuven voor schoenborstel al qaeda kan van kleding bom maken "alle takken van al qaida betrokken bij laatste complot" Gedetineerde belg in Maroko beëindigt hongerstaking bloeidge bomaanslag tijdens uitvaart Jacht op bommenmaker van Al Qaida Franse agenten waken op thalys Amateurbom ontmanteld op spoor in leuven wereldwijde vrees voor terreur houdt aan Weer Belgische strijder gesneuveld in Syrië Twee vrienden van terrorist boston beschuldigd Cineast dan toch niet ontvoerd Bloedige ramadan eist 700 doden in Irak 4 keer in 3 dachten alarm voor 'verdacht pakketje' zenuwen strak gespannen Amerikanen blazen terreuralarm grotendeels af Canada wil treinen even streng beveiligen als vliegtuigen moslimgeestelijke opgepakt na zuuraanval op Britse studentes verzwakt maar nog groot gevaar 313 aanslagen opgeeist Al Qaida is 25 jaar oud: de sleutelmomenten israel belet raketaanval op badplaats Eilat
HLN038 HLN039 HLN040 HLN041 HLN042 HLN043 HLN044 HLN045 HLN046 HLN047 HLN048 HLN049 HLN050 HLN051 HLN052 HLN053 HLN054 HLN055 HLN056 HLN057 HLN058 HLN059 HLN060 HLN061 HLN062 HLN063 HLN064 HLN065 HLN066 HLN067 HLN068 HLN069 HLN070 HLN071 HLN072 HLN073 HLN074 HLN075 HLN076 HLN077 HLN078 HLN079 HLN080 HLN081 HLN082 79
Oorlog van allen tegen iedereen Britten vrezen vrouwelijke terroristen met explosieve borsten gezin van slachtoffertje boston na 4 maanden terug thuis "moslimbroeders zijn aan het verliezen" De wever draait geldkraan dicht voor Syriëstrijders Franse 'advocaat van de duivel' overleden Vrijheid wenkt voor Moebarak al qaida viseerde hogesnelheidstreinen weer belgische syriestrijder gesneuveld Na assad blijft sowieso chaos achter Reynders roept in Cairo op tot dialoog intriges brandweer leiden tot klacht en opsluiting wegens terrorisme Geweld of niet, vakantie blijft feesten' 18 terrorisme-verdachten in Belgische cel Bomaanslagen en Israëlische luchtaanvallen in Libanon VS paraat voor militair ingrijpen in Syrië VN-inspecteurs meteen beschoten kindervredeprijs voor meisje dat aanslag overleefde syrie dreigt met terreur in europa veiligheidsdiensten morren omdat milquet terreuralarm niet afblaast Inlichtingendiensten in VS beducht voor Pakistan Al Qaida zet ingenieurs in tegen amerikaanse drones Egyptische minister overleeft bomaanslag Noot méér amerikanen tegen oorlog kopstuk vlaamse syriestrijders gedood door 'medestanders' Obama blaast warm en koud maar wil eigenlijk ten aanval trekken acht doden bij nieuwe aanslagen in Sina*i beklaagden terreurproces sturen kat Syriëstrijder riskeert assisenproces voor moord Poetin valt obama aan in Amerikaanse krant Al Qaidaleider roept op tot nieuwe aanslagen tegen de VS syrische leider assad pleegt nu al bedrog van grijze muis tot meester strateeg "Vs of china zit achter cyberspionage belgacom" Dyab abou Jahjah wil weer actief worden in ons land Turken schieten syrische helikopter neer Anciaux (sp.a) heet abou jahjah "hartelijk welkom" Rusland blijft beweren dat Syrisch verzet achter gifgasaanval zat Op de vlucht voor bloedbad in winkelcentrum vijf uur verstopt in winkel tot leger me bevrijdde' Verantwoordelijkheid opgeeist door Al-shabaab, afrikaanse tak Al-Qaida Ook moslimterreur in Pakistan, Irak en Nigeria Actie geleid door blanke vrouw' Terrorist trabelsi mat niet trouwen in gevangenis Al 81 doden bij aanslag op Pakistaanse kerk
HLN083 HLN084 HLN085 HLN086 HLN087 HLN088 HLN089 HLN090 HLN091 HLN092 HLN093 HLN094 HLN095 HLN096 HLN097 HLN098 HLN099 HLN100 HLN101 HLN102 HLN103 HLN104 HLN105 HLN106 HLN107 HLN108 HLN109 HLN110 HLN111 HLN112 HLN113 HLN114 HLN115 HLN116 HLN117 HLN118 HLN119 HLN120 HLN121 HLN122 HLN123 HLN124 HLN125 HLN126 HLN127 80
Ook belgen lid van terreurgroep in winkelcentrum Gestorven in elkaars armen gijzeling live op twitter? Belg (35) getuigt: 'Man die vlak naast mij stond werd doodgeschoten' De man die honderd levens redde Milquet richt veiligheidsraad op “terroristen vernederd en overwonnen" Al shabaab dreigt met nieuwe terreur Eerste foto van aanvallers VN-inspecteurs opnieuw in Syrië Experts zoeken naar lichamen in Keniaans winkelcentrum Keniaans winkelcentrum ravage na gijzeling door terroristen Topman moslimextremisten opgepakt in Vilvoorde Oorlogsfotografen vertellen hoe hun beelden van terreur in shoppingcenter hen blijven achtervolgen Kenia wist van plannen voor aanslag 54 doden bij aanslagen in Bagdad Met trouwkleren en al uitgeleverd Dolle chauffeur zaait paniek in Washington Opdracht (een beetje) geslaagd Amerika twee keer in actie tegen terreur Gangsters in Keniaans winkelcentrum waren met vier Witte weduwe stoomt eigen kinderen klaar voor jihad Geld voor Syrië valt "zonder twijfel" deels in handen van extremisten Trabelsi al voor Amerikaanse rechter "Vooral bang voor mislimfanatici van eigen bodem" Abou Jahjah stelt zich burgerlijke partij tegen Bloed Bodem Eer en Trouw Kinderen dwarsbomen actie tegen terrorist in Somalië Terroriste beste vriendinv an Veerle Criel Verwarring in Libië over ontvoering eerste minister Syriëstrijder Jejoen op weg naar huis “Al-shabaab plant tweede aanslag in winkelcentrum” Ontslagen brandweerman stapt naar Raad van State Parket gelooft Jejoen niet "Geheime dienst hielp Jejoen ontsnappen" Zes doden bij zelfmoordaanslag op Russische bus ETA-terroriste vrij na veroordeling tot 3.828 jaar cel Syriëstrijder vrijgelaten omdat hij "hulpverlener" was Commandant brandweer niet ongerust ‘Terrorist' Belliraj buiten vervolging Alle landen spioneren (en ze weten het van elkaar) Unief Antwerpen lijdt half miljoen euro schade door bomalarm Terreur eist meer doden dan ooit Koningshuis krijgt dreigmail Aanslag verijdeld op hotel met tien Belgen
HLN128 HLN129 HLN130 HLN131 HLN132 HLN133 HLN134 HLN135 HLN136 HLN137 HLN138 HLN139 HLN140 HLN141 HLN142 HLN143 HLN144 HLN145 HLN146 HLN147 HLN148 HLN149 HLN150 HLN151 HLN152 HLN153 HLN154 HLN155 HLN156 HLN157 HLN158 HLN159 HLN160 HLN161 HLN162 HLN163 HLN164 HLN165 HLN166 HLN167 HLN168 HLN169 HLN170 HLN171 81
Zij kreeg géén westerse hulp België levert vermoedelijke ETA-terroriste niet uit Twee franse journalisten vermoord in Mail Schutter Los Angeles gelooft in wereldwijd complot Di Rupo kaart spionagepraktijken aan bij nieuwe VS-ambassadeur Populariteit van Obama op dieptepunt Belgische ex-gevangene Guantanamo dient klacht in tegen ondervrager Syriëstrijder Jejoen onderzocht door psychiater CIA verzamelt financiële gegevens van miljoenen Amerikanen Verlinkt door ongeruste vrienden Vrienden van 'vrt-terrorist' wisten niks van aanslagplannen De ene flater na de andere Boein crasht in rusland, zeker 50 doden Wat als de aanslag nooit gebeurd was? Obama eert JFK Bomaanslag in Libanon eist zeker 23 doden vermeende eta-terroriste op vrije voeten Terrorist opgepakt in maaseik Vijftien moslimextremisten met bommen in moskou betrapt Milquet op foto met predikant al-qaida Extremisme geen bezwaar voor kiekje met minister Vermeende eta-terroriste kan volgende week vrijkomen Buskaper steekt drie mensen dood in noorwegen Nederlander dreigt met terroristische aanslagen in ons land
HLN172 HLN173 HLN174 HLN175 HLN176 HLN177 HLN178 HLN179 HLN180 HLN181 HLN182 HLN183 HLN184 HLN185 HLN186 HLN187 HLN188 HLN189 HLN190 HLN191 HLN192 HLN193 HLN194 HLN195
Het Nieuwsblad Titel van het artikel Michele Coninsx, de Vlaamse die op terroristen jaagt Bekeerling plande aanslag op prins Harry Belg leidt Europees topoverleg over Syriëstrijders VS zetten 5,4 miljoen op hoofd Nigeriaanse terrorist Assad forceert doorbraak Erdogan buigt niet voor 'extremisten en terroristen' Barbaars “Het zijn barbaren geworden” Tweede vlaamse jongere gesneuveld in Syrië Een kogel in het hoofd. Hahaha' Vrije verkoop nu verboden voor àlle wapens Hoe Obama miljoenen burgers bespioneert Dewinter op bezoek in Syrië Met de kalasjnikov op zomerkamp Terrorist haalt inspiratie bij Sharia4belgium Van God los: belgische jihadi's aan het front
Code NB001 NB002 NB003 NB004 NB005 NB006 NB007 NB008 NB009 NB010 NB011 NB012 NB013 NB014 NB015 NB016 82
Vredesgesprekken tussen VS en taliban Aangekondigd bloedbad was vooral een dure grap Taliban vermoordt tien klimmers bomaanslag met modelbouwvliegtuigjes verijdeld “Hij wou agenten doden. En ik was zijn makkelijkste prooi” Bezoek aan slavenhuis valt Obama's zwaar Belgische diplomaat in Amerika uit club gezet op verdenking van' terrorisme' Een belangrijk goed Belgische diplomaat en gezin als terroristen uit golfclub gezet Afgeluisterd door onze trouwste bondgenoot Rusland wil klokkenluider Snowden asiel geven Egypte bloedt Verkeersagent liet bin laden doorrijden Wilders: “Islam groter probleem dan crisis” Taliban nodigen Malala uit “Dit is waarom we je in het hoofd schoten” Ongeziene foto's van arresetatie Boston Bomber Adriaenssens: “Afghaanse kinderen terugsturen is misdadig” Egyptische leger dreigt met wapens “Sharia-kopstuk gesneuveld in Syrië” Egypte op rand burgeroorlog Comité P: "Politie halfblind voor terrorisme" 17 bommen maken 85 doden in Bagdad Dreiging Ook ons land vreest voor terreuraanslagen Al Qaeda Zenuwen gespannen na nieuwe terreurdreiging Stations mogelijk doelwit Al Qaeda Nasis al-Wuhayshi, de man die het Westen doet beven Breivik mag geen les volgen aan universiteit Jemen verijdelt grote aanval Al Qaeda Onderzoek naar antiwitwascel extremisten afgeblokt Acht Al Qaeda-leden in Jemen omgebracht door drones Vs bestoken Jemen met drone-aanvallen Syrische burgeroorlog voelbaar tot in Irak Na vier maand eindelijk hoop voor ontvoerde Belg Verbieden, vervolgen, desnoods zelfs vermoorden Kruitvat met brandende lont Vastgebonden en genadeloos afgemaakt Opperste moslimbroeder opgepakt door militairen Tragedie Vergiftigd in hun bed 43 doden bij dubbele aanslag Amerikanen kraken àlles Belgacombaas zweeg een jaar lang over spionage N-va'er wil abou jahjah meteen laten oppakken
NB017 NB018 NB019 NB020 NB021 NB022 NB023 NB024 NB025 NB026 NB027 NB028 NB029 NB030 NB031 NB032 NB033 NB034 NB035 NB036 NB037 NB038 NB039 NB040 NB041 NB042 NB043 NB044 NB045 NB046 NB047 NB048 NB049 NB050 NB051 NB052 NB053 NB054 NB055 NB056 NB057 NB058 NB059 NB060 NB061 83
De organisatie die niemand mocht kennen, maar die iedereen boos maakt Activisten greenpeace vervolgd voor terrorisme Terroristen geronseld in Amerika Zelfs voor kinderen geen genade “Kenia bleef moslims doden. Dit is onze wraak” Belgische terroristen onderschept in Kenia Zij overleefden het Westgate-drama niet Wereld kijkt ademloos toe Al minstens tien belgen geronseld door Al-shabaab Britse ex-militair redt 100 mensen Brits knaapje (4) tegen terrorist: “Jij bent een stoute man” Moordende raid was maand lang voorbereid Drie lessen die we moeten trekken uit de terreuraanslagen Moedige moeder wordt icoon van de hoop Amerika vaardigt nieuw terreuralarm uit Witte Weduwe' is meest gezochte vrouw ter wereld Spaanse terreurverdachte opgepakt in Vilvoorde Twaal maanden oorlog, twaalf Belgische doden “Ik zie mijn kinderen zielsgraag. Maar de Jihad gaat voor alles” Afgemaakt in hun slaap Beruchtste terrorist van het land uitgeleverd aan VS Dag en nacht bewaakt uit vrees voor aanslag Minstens 32 doden bij aanslagen Geklist na 15 jaar zoeken Trabelsi volgende week al voor rechter Extremisten doden 18 soldaten en agenten Iedereen bespioneerd op Russische winterspelen VS moet topterrorist uitleveren' “Amerikanen brachten alleen leed en doden” ETA-lid gearresteerd in Gent' Opgepakte ETA-terroriste hadi n Gent nieuw leven opgebouwd Ontvoerd en plots weer vrijgelaten, zonder een woord uitleg Lieve, warme vrouw' of gevaarlijke terroriste? Geen nobelprijs voor Malala, wel voor ontmantelaars van chemische wapens Dit wordt het WK van de terreur' “ETA-terroriste moet uitgeleverd worden” “Terroristen willen vliegtuigen boven Egypte beschieten” Tien aanslagen op één dag Syriëstrijder Jejoen wil zich melden bij politie Jejoen opgepakt bij bezoek aan moeder en zus Justitie gelooft Jejoen niet Fransen razend op VS “Kom vechten in Syrië of pleeg een aanslag” Jejoen blijft aangehouden Amerikaanse drones begaan oorlogsmisdaden'
NB062 NB063 NB064 NB065 NB066 NB067 NB068 NB069 NB070 NB071 NB072 NB073 NB074 NB075 NB076 NB077 NB078 NB079 NB080 NB081 NB082 NB083 NB084 NB085 NB086 NB087 NB088 NB089 NB090 NB091 NB092 NB093 NB094 NB095 NB096 NB097 NB098 NB099 NB100 NB101 NB102 NB103 NB104 NB105 NB106 84
Radicale moslisms op bivak in Ardennen Hele wereld boos op 'spion' Obama Geen Belgisch proces tegen 'superterrorist' Belliraj Protest tegen vrijlating ETA-leden Auto rijdt in op menigte op Tian'anmenplein in Peking Amerikaanse drone doodt kopstukken Al-Shabaab Petitie om verdachte ETA-terroriste in Gent te houden Aanslag op hotel met Belgen nipt verijdeld De koning, de wever én onze democratie met de dood bedreigd ETA-verdachte mag niet worden uitgeleverd Kerry doet knieval: “we zijn soms te ver gegaan” ETA-verdachte blijft voorlopig in de cel Brein achter aanslag op Malala is nieuwe talibanleider is Pakistan Belgacom gehackt via vervalste netwerksites VRT-terrorist wilde zijn ideeën live uitzenden Geen kwaad woord' over man die vrt-aanslag plande Kennedy-show maakt geheime dienst doodnerveus "Wie WOI startte? Hitler!" De eenzame gek in een stad vol haat 25 doden bij dubbele aanslag in Beiroet Marathon Boston geeft slactoffers aanslag garantie op startplaats Nederlander die aanslag plande blijft in cel Spaanse 'moordenares' vrijgelaten in België Obama heeft het verkorven Wrevel om legeroefening tegen 'islamitische vijand' Vlaamse eco-babe:onbekend in eigen land, hot in de vs "Ik had geen macht, ik had invloed"
NB107 NB108 NB109 NB110 NB111 NB112 NB113 NB114 NB115 NB116 NB117 NB118 NB119 NB120 NB121 NB122 NB123 NB124 NB125 NB126 NB127 NB128 NB129 NB130 NB131 NB132 NB133
De Morgen Titel van het artikel Killer robot' beslist zelf over leven en dood Op straat tegen islamisering en autoritair regime Turkse volkswoede zwelt aan VS plakken 7 miljoen dollar op hoofd van Boko Haram topman Premier laat betogers van straat spuiten Premier staat voor een titatenjob Privacy-schandaal brengt obama weer in opspraak Syriëstrijders begaan oorlogsmisdaden Het symbool van het verzet, tegen wil en dank De onvoltooide democratisering van Turkije Spionage zet VS in rep en roer Geheime dienst weet wie wanneer wie belde Franse regering wil extreem rechtse groep opdoeken
Code DM001 DM002 DM003 DM004 DM005 DM006 DM007 DM008 DM009 DM010 DM011 DM012 DM013 85
Obama is beste maatjes met Big Brother Vierde syriëstrijder opgepakt Maureen Dowd: was het nu Obama of bush? Bet Moshe-synagoge bestaat honder jaar Vrijheid en Veiligheid Wij, de burgers, moeten Edward Snowden dankbaar zin O'er the land of the free and the home of security Erdogan: “Ik duld geen demonstraties meer” NSA: “Spionage heeft aanslagen verijdeld” Vrouw van doodgeschoten terrorist vrijgelaten Als democratie nog kan werken is het in de stad" Erdogan slaat protest met bruut geweld neer Syrië zorgt voor hoogspanning op de G8-top VS starten vredesgesprekken met taliban Succesgraaad antiwitwascel 1,5% Obama speecht, niemand luistert nog Milities Al Shabaab vallen VN aan in Somalië VS-spionage verijdelt belgische aanslag “Feliciteer me maar omdat mijn zoon dood is” Spanje arresteert strijders voor 'heilige oorlog' in Syrië Negen bergbeklimmers gedood in Pakistan Federale politie krijgt aparte centrale eenheid 'antiterrorisme' 17 jaar cel voor neersteken agenten Toearegs zijn 'maar nomaden' Belgische biecht dertig jaar later rol in bloedige ANC-aanslag op Belgisch gezin verdacht van terrorisme Bloedige aanslagen in Irak: 53 doden EU en Navo Rebellen dreigen met aanslagen op winterspelen Bin Laden' van birma is monnik Afghanistan: vier meisjes gedood Oorlog tegen moslimbroeders Collectieve onkunde' in Bin laden-zaak Kopstukken Moslimbroeders vervolgd Inlichtingenschandaal nekt luxemburgse premier Juncker De schaduw van terreur Verdachte 'Boston' pleit onschuldig Kwestie-snowden is desastreus voor VS “Iedereen heeft het recht op onderwijs, waar ook ter wereld” In boerka lesgeven in de achtertuin Noorse neonazi opgepakt voor plannen terreurdaad Slachtoffer van de kidnapindustrie Boston-verdachte op cover 'Rolling Stone' Talibankopstuk schrijft Malala brief Revelatie Nairo Quintana: “Ooit wil ik de tour winnen”
DM014 DM015 DM016 DM017 DM018 DM019 DM020 DM021 DM022 DM023 DM024 DM025 DM026 DM027 DM028 DM029 DM030 DM031 DM032 DM033 DM034 DM035 DM036 DM037 DM038 DM039 DM040 DM041 DM042 DM043 DM044 DM045 DM046 DM047 DM048 DM049 DM050 DM051 DM052 DM053 DM054 DM055 DM056 DM057 DM058 86
De drone die mijn kleinzoon doodde “Het echte gezicht van de terreur” Zwaarste aanslag in Irak sinds begin Ramadan Het verhaal van twee klokkenluiders Europa kan niet zonder NSA Guantamo forever? Eu zit militaire tak van Hezbollah op terreurlijst Al Qaida bevrijdt honderden gevangenen in Irak Egypte stevent af op nieuwe confrontatie De Utoya-generatie Kopstuk Sharia4Belgium sneuvelt in syrië Morsi splijt Egypte in twee Het leger als 'hoeder' van de volksrevolutie Tientallen doden bij aanslag in pakistan Terreurcel is onwetend Israël laat 104 palestijnse gevangenen vrij Bloedbad Caïro drijft spanning ten top Egypte aan rand van afgrond Grote opkomst bij verkiezingen mali Belgische bruid als beloning Trouwen als bijdrage aan jihad Interim-regring Egypte wil zitacties moslimbroederschap laten ontruimen Kwart meer burgers zijn slachtoffer in Afghanistan Kerry: “binnenkort geen drones meer in Pakistan” Geweld in Irak laait hevig op Terreuralarm in hst-stations en op luchthavens Terreuralarm zet politie op scherp “Brussel is altijd een doelwit” Wie is Ayman al-Zawahiri? Zware straffen verdachten coup, spanning te snijden in turkije Terug van nooit weggeweest: de hete adem van Al Qaida Gezonde scepisi tegen terreurdreiging is toegestaan Terreuralarm: nederland extra waakzaam op treinen naar brussel Al Qaida Jemen ontwikkelt 'onopspoorbare' bommen Tunesië zoekt verwoed evenwicht Jemen verijdelt grootschalige terreuraanval' Brand verwoest aankomsthal luchthaven Nairobi Hoe poetin de VS vernedert - en test Obama belooft hervorming van wet op afluisterpraktijken Assad ontkent onder vuur te zijn genomen Israëlische drone doot vijf islamitische strijders in SinaÏ Waar staan we in de strijd tegen terreur? Verdeeld al qaida nog altijd slagvaardig Artisanala bom ontdekt in leuvense treinwagon Kliklijn moet naar terreurcellen leiden
DM059 DM060 DM061 DM062 DM063 DM064 DM065 DM066 DM067 DM068 DM069 DM070 DM071 DM072 DM073 DM074 DM075 DM076 DM077 DM078 DM079 DM080 DM081 DM082 DM083 DM084 DM085 DM086 DM087 DM088 DM089 DM090 DM091 DM092 DM093 DM094 DM095 DM096 DM097 DM098 DM099 DM100 DM101 DM102 DM103 87
Nog een week verhoogd terreuralarm Zeker 75 doden in Irak bij reeks aanslagen 22 moslims gedood in Nigeria “Tunesiërs planden aanslagen in Europa” Israël in rep en roer over vrijlating 'terroristen' Morsi-kamp nog niet ontruimd Vijf oeigoeren krijgen doodstraf Minstens 20 doden bij bomaanslag in Beiroet Artsen zonder Grenzen trekt weg uit Somalië Vrees voor nog meer geweld na vrijdaggebed Leger heeft lak aan het buitenland Dag van woede eindigt in slachtpartij Land brandt, niemand blust “Nieuwe terreurgolf dreigt” Advocaat van de duivel' neemt geheimen mee in zijn graf Hezbollah blijft achter assad staan Welke moslim in Egypte zal de stembus ooit nog vertrouwen? We zullen geweld op straat niet tolereren' Obama kan het haast niet goed doen in Caïro Moebarak bijna op vrije voeten Extra terreurcontroloes op strategische plaatsen “Leider Nigeriaanse militie Boko haram is omgekomen” Brazilië boos op britten om 'intimidatie' in zaak-snowden Media opeens doelwit in Egypte Klacht tegen professor achter stemmenkampioen “Taken staatsveiligheid herbekijken” Dilemma Tientallen doden en gewonden bij aanslagen in Noord-libanon Gisteren David Miranda, morgen jij? Het conflict is niet rijp voor beslechting Zeker zes doden bij aanslag op legerbus in Jemen Plan voor militaire operatie ligt klaar De nieuwe flikkenbaas wordt minder flamboyant Weet obama dat hij aan de kant van Al Qaida vecht? Tachtigtal activisten betoogt aan Amerikaanse ambassade Waarom grens bij chemische wapens ligt Militair ingrijpen kan levens redden in Syrië Brandbom verminkt syriërs in school nabij Aleppo 13 jaar en dag en nacht bezig met Syrië De stompzinnigste oorlog uit de moderne geschiedenis Libische olieproductie ligt nagenoeg stil Turkse generaals staan terecht voor staatsgreep 1997 Niets doen in Syrië zou het ergste zin Egyptische minister overleeft bomaanslag Proces tegen duitse neo-nazi's hervat
DM104 DM105 DM106 DM107 DM108 DM109 DM110 DM111 DM112 DM113 DM114 DM115 DM116 DM117 DM118 DM119 DM120 DM121 DM122 DM123 DM124 DM125 DM126 DM127 DM128 DM129 DM130 DM131 DM132 DM133 DM134 DM135 DM136 DM137 DM138 DM139 DM140 DM141 DM142 DM143 DM144 DM145 DM146 DM147 DM148 88
NSA kraakt versleutelde privacygegevens op web Malala winkt kindervredeprijs Assad ontkent alles en dreigt met tegenaanval Op vrije voeten na vijf maanden in de hel Obama's herdenken 9/11 Russisch pleidooi voor voorzichtigheid Hoe poetin Obama schaat zet Westerse jihadisten gedood in Somalië “Vilvoords shariakopstuk gedood in Syrië” Afghaanse taliban vallen VS-consulaat aan Vier daders groepsverkrachting India ter dood veroordeeld “Cyberspionage neemt bijna hysterische vormen aan” Schietpartij in het hart van de macht Malala krijgt van Amnesty hoogste onderscheiding Syrië en de prijs van de democratie Honderden doden door islamitisch geweld 68 doden, en te teller loopt Al Shabaab, de schrik van Somalië “Dit moést ooit gebeuren” Kremlin: “greenpeace is als somalische piraterij” Dubbele aanslag op kerk in pakistan Gijzeling winkelcentrum ontaardt in veldslag “Deradicalisering kan best in speciale centra” Nederlandse Elif Yavuz was op verkeerde plek op verkeerde moment “Al shabaab bewijst dat het overal ter wereld jihadisten heeft zitten” De lens altijd gericht op het conflict President Kenia: “terroristen zijn verslagen, drama is voorbij” Egypte keert terug naar de militaire almacht Ex-president Liberia moet ook in beroep nog 50 jaar de cel in Identiteit terroristen Nairobi nog onbekend Talibanisering begint met noodhulp Lid terreurcel opgepakt in Vilvoorde Keniaanse politie zoekt 'witte weduwe' Islamisten in Syrië steken kerk in brand Kenia tracht trauma te verwerken Terroristen huurden winkel in westgate Islamisten doden 40 studenten Israël onderschept iraanse spion met Belgisch paspoort Grieken pakken leider neonazipartij op voor 'criminiele activiteiten Trabelsi uitgeleverd aan VS Achttien militanten uit ETA-kringen gearresteerd Trabelsi naar VS in plaats van te trouwen Zeker 4 doden bij rellen in Keniaanse stad Mombasa Betoging in egypte ontaarden opnieuw in zwaar geweld Superpolitie' moet voortaan wereldleiders beschermen
DM149 DM150 DM151 DM152 DM153 DM154 DM155 DM156 DM157 DM158 DM159 DM160 DM161 DM162 DM163 DM164 DM165 DM166 DM167 DM168 DM169 DM170 DM171 DM172 DM173 DM174 DM175 DM176 DM177 DM178 DM179 DM180 DM181 DM182 DM183 DM184 DM185 DM186 DM187 DM188 DM189 DM190 DM191 DM192 DM193 89
Man van 5 miljoen' in Amerikaanse handen Beide acties uitgevoerd door topterreureenheden VS-leger Egypte brandt opnieuw Ministers vooral bang voor connecties van Trabelsi's vrouw Het meisje dat niet bang is van de Taliban Reeks symbolische aanslagen treft Egypte Abou Jahjah sleept neo-nazi's voor de rechter Human Rights watch wijst VS op rechten gevatte topterrorist Minstens 38 doden bij geweld in Irak VS en Rusland geven assad goede punten Ik zag trabelsi nooit als een terrorist' “Kennis en waarheid zijn een krachtig wapen” Het BLOED vloeit weer in Irak Kinderen dwarsbomen actie tegen terrorist in Somalië Malala neemt Obama op de korrel Dubbelleven in Gent: het ETA-verleden van de kok aan huis Opnieuw lijken gevonden in winkelcentrum nairobi Filmheld Afluisteroperatie was schending van grondwet Wat moeten we nu doen met Jejoen? Parijs woedend om VS-spionage Stijder roept in het Antwerps op tot jihad in Syrië Spanje moet ETA-gevangene vrijlaten “Obama's drone-oorlog is oorlogsmisdaad” Het omgekeerde vonnis Gouden dageraad krijgt geen geld meer Merkel boos om afgeluisterd mobieltje “Obama schendt ons vertrouwen” ‘SUPERTERRORIST' niet voor Belgische rechter Eu wil 'gedragscode' over spionage met VS Afghaanse bruiloft eindigt op bermbom Vn-resolutie over bescherming privacy in de maak Radicale moslims' bedreigen ook koningshuis Obama laveert door politiek mijnenveld Aangepast reisadvies na aanslag in Tunesië VN sturen 4.400 extra soldaten naar Somalië Vermoedelijk ETA-lid niet uitgeleverd aan Spanje Geen nieuws wegens te gevaarlijk Er broeit iets in China Afghaans terreurkopstuk vermoord in Pakistan Man wilde aanslag plegen op VRT voor 'Vlaamse republiek' Khadafi weg, geweld tegen burgers niet Executies en ontvoeringen Tientallen slachtoffers bij vliegtuigcrash in Rusland Parijs onder vuur
DM194 DM195 DM196 DM197 DM198 DM199 DM200 DM201 DM202 DM203 DM204 DM205 DM206 DM207 DM208 DM209 DM210 DM211 DM212 DM213 DM214 DM215 DM216 DM217 DM218 DM219 DM220 DM221 DM222 DM223 DM224 DM225 DM226 DM227 DM228 DM229 DM230 DM231 DM232 DM233 DM234 DM235 DM236 DM237 DM238 90
Syrische oorlog escaleert in Libanon Parijse schutter heeft extreem links verleden Drie lifters, verlaten gangen en een vals militair akkoord Lieflijk grensstadje, terroristennest aan de Maas Geestelijke vader Belkacem leidt wereldwijd netwerk Belgen in koppeloton Syriëstrijders Israël zet strip in voor propagandastrijd 1.100.000 syrische kinderen op de vlucht Doe-het-zelf-terrorisme; shotgun in tien minuten De man die malala dood wou Nigeria voert strijd tegen Boko Haram op "België sinds 1946 doelwit NSA" Harvey lee Oswald en de smurfen
DM239 DM240 DM241 DM242 DM243 DM244 DM245 DM246 DM247 DM248 DM249 DM250 DM251
De Standaard Titel van het artikel Beiroet, bubbel op barsten? Een verdacht lange baard VS vragen onderzoek naar politiegeweld, Erdogan vertrekt op reis “Belgische doden en gevangenen in Qusair” Belkacem krijgt 18 maanden cel voor aanzetten tot haat Obama laat burgers bespioneren Privacy is passe, de staat waakt overal Belgen in Syrië zijn volledig ontspoord Al vier strijders van Sharia4Belgium terug in ons land Broers pochen in telefoongesprekken over moorden in Syrië “We leven in een gevaarlijke wereld” De verenigde stasi van amerika Let op voor Belgische Jihadisten' Europa heft verschillen in asielbeleid op Politici verontwaardigd over Syriëreis Dewinter Turkse betogers vrezen bijltjesdag Veiligheidsregels kerncentrales verstrengd “Tientallen aanslagen verijdeld dankzij Prism” “Het zijn mensen tussen aanhalingstekens” Osama wint toch nog van Obama Strategie tegen radicale verleiding “De prism-affaire was te verwachten” Prism-schandaal? Welk schandaal? Verklaring van witte huis blijft vaag “We weten dat de amerikanen niet komen om ons te helpen” Geef alle Imams een taalbad Nederlands'
Code DS001 DS002 DS003 7 DS004 DS005 DS006 DS007 DS008 DS009 DS010 DS011 DS012 DS013 DS014 DS015 DS016 DS017 DS018 DS019 DS020 DS021 DS022 DS023 DS024 DS025 DS026 DS027 91
“Britten luisterden bondgenoten af tijdens G20-conferenties" Journaliste ontvoerd in Jemen Moskou vreest het extremisme van terugkerende Syriëstrijders Russen en turken woedend op britse luistervinken Voormalig terrorist wordt gouverneur van Luxor “Meer dan 50 aanslagen afgewend door afluisteren” Overheid laat oplichting via internet ongemoeid' De 'hopelozen' van guantanamo Het ware gelaat van de turkse staat Niets te verbergen en toch bang Mail Anderlechtse terrorist onderschept door 'Prism' Obama zet stap naar kernvrije wereld "Buitenlandse informatie aangevuld met eigen onderzoek" Ontslag minister voor benoeming gouverneur Al-Shabab valt gebouw VN aan “Het paradijs en zeventig maagden” Idool wordt icoon “Leger zal desnoods ingrijpen” Bergbeklimmers vermoord Aparte centrale eenheid 'antiterrorisme' op komst “Jij zal de volgende zijn” Libië is 'spil' terrorisme geworden Jihad met modelvliegtuigjes? “We willen geen Duits Europa, we willen een sterk Europa” ‘Obama's favoriete generaal' in opspraak De ultieme daad van wantrouwen' De commerciële poot van big brother “Het volk zelf heeft Morsi afgezet” Ook frankrijk bespiedt massaal zijn burgers De postbode heet big brother Leerlingen levend verbrand Uitgeleverd staat netjes Leegloop dreigt bij Antwerpse terreurspeurders Pakistan liet Bin Laden met rust Bomaanslag in sjiitische wijk Geamputeerd Fransiscus verstrengt sancties voor pedofilie Spanning vrije Syrische leger en islamisten groeit “Boeken en pennen zijn onze krachtigste wapens” Napolitano gaat UCLA leiden “Ik ruik nog steeds hun zweetgeur” Gebroken door de oorlog Boko haram roept op scholen aan te vallen Frankrijk arresteert 'vriend van Breivik' Al-Qaeda-kopstuk omgebracht door drone
DS028 DS029 DS030 DS031 DS032 DS033 DS034 DS035 DS036 DS037 DS038 DS039 DS040 DS041 DS042 DS043 DS044 DS045 DS046 DS047 DS048 DS049 DS050 DS051 DS052 DS053 DS054 DS055 DS056 DS057 DS058 DS059 DS060 DS061 DS062 DS063 DS064 DS065 DS066 DS067 DS068 DS069 DS070 DS071 DS072 92
Ontvoerder, baan met toekomst Tot ziens, à bientôt, bis bald, see you soon EU zet hezbollah op terreurlijst Vlaamse neo-nazi staat terecht in Nederland “Stuur geen kinderen terug naar Afghanistan” Al-Qaeda claimt bestorming Iraakse gevangenis De gevangenishorror van Abu Ghraib Federale politie is geen Mexicaans leger meer Politieagenten en soldaten doodgeschoten Tunesiërs woest na tweede politieke moord NSA mag Amerikanen blijven bespioneren Van kwaad naar erger in Egypte Behandel alle religies gelijk “Sharia-kopstuk gesneuveld in Syrië” Hete vrijdag in Egypte en Tunesië Israël zet licht op groen voor vrijlating van 104 palestijnen “Politie halfblind voor terrorisme” Gevangenissen zijn nieuw doelwit van moslimextremisten Zeker twintig doden na bomaanslagen NSA spioneert nog veel meer dan we al wisten Pakistaanse president staat bekend als doortastend zakenman Al-Qaeda plant nieuwe 9/11 Niets mag over het hoofd gezien worden "Al-Qaeda is gevaarlijker dan ooit tevoren" Dreigingsniveau verhoogd Ex- stafchef Turkije krijgt levenslang NSA hielp belgische inlichtingendienst “Al-Qaeda is in zijn opzet geslaagd” Moordenaars Roma veroordeeld De gevaarlijke scepsis over terreur De mythe van een kaki democratie Onderzoek extremisten afgeblokt Drones voeden terreur in Jemen Hezbollah-kopstuk opgepakt in Antwerpen Assad ongedeerd Syrische burgeroorlog ondermijnt ook stabiliteit in buurland Irak Buitenlandse kritiek valt op koude steen Aanval op gasopslagplaats Militair wilde moskee beschieten Boko Haram blijft moorden “Waarom moordenaars vrijlaten? Zijn we gek?' ‘Advocaat van terreur' dood Frankenstein in Bagdad Een overzicht van de onrust in Egypte
DS073 DS074 DS075 500 DS076 DS077 DS078 DS079 DS080 DS081 DS082 DS083 DS084 DS085 DS086 DS087 DS088 DS089 DS090 DS091 DS092 DS093 DS094 DS095 DS096 DS097 DS098 DS099 DS100 DS101 DS102 DS103 DS104 DS105 DS106 DS107 DS108 DS109 DS110 DS111 DS112 DS113 DS114 DS115 DS116 DS117 93
“Brits leger zat achter dood prinses Diana” Het dilemma van europa Spionagejournalist: “ik zal nog meer documenten publiceren” Rijken profiteren, armen lijden De kok die somalië wil redden Het mysterie van de verdwenen 'priester van de revolutie' Vier dagen in cel door roddel VS hebben geen zin in interventie Syrië Rechter noemde aflusiteren door NAS 'ongrondwettig' In de rookmelder zit een microfoon Minstens 42 doden bij aanslag Huis deels in 't zwart (ver)kopen wordt lastig De Elouassaki-connectie maakt het verschil Over de toekomst van de islam mogen we niet neutraal zijn Syrië dreigt tweede irak te worden Topterrorist gearresteerd “Dit draait om wie wij zijn: de VS” Verdubbeling uitgaven geheime diensten Ban: “M23 schoot richting Rwanda” Mediaoorlog woedt in Egypte Egyptische minister overleeft moordaanslag Amerikanen kraken alles met een vingerknip Prijs voor malala Einde van een tijdperk Woorden weten alles Van de rechtbank recht naar Syrië ‘Terrorist van het Sin-jansplein' vermist Terrorismeproces zonder verdachten Israël wijst hulpverlener uit Doodstraf voor daders groepsverkrachting Al-Qaaeda roept op tot aanslagen Het dorp dat syrië wil redden NSA 'volgt het geld' met tussenstop in België Amerikanen in het hart van Belgacom Natuurlijk zat de NSA hierachter' Pas op of we nemen 'de gepaste stappen' “Dyab zal er weer staan, de AEL is minder zeker” “De liga was wel degelijk een extremistische groepering” Dertien doden bij schietpartij op legerbasis Vier op een rij “Verzamel alles” Oorlog tegen elke burger Braziliaanse 'iron lady' maakt haar naam waar Zeker 56 doden bij aanslagen
DS118 DS119 DS120 DS121 DS122 DS123 DS124 DS125 DS126 DS127 DS128 DS129 DS130 DS131 DS132 DS133 DS134 DS135 DS136 DS137 DS138 DS139 DS140 DS141 DS142 DS143 DS144 DS145 DS146 DS147 DS148 DS149 DS150 DS151 DS152 DS153 DS154 DS155 DS156 DS157 DS158 DS159 DS160 DS161 DS162 94
Greenpeace kan voor terrorisme vervolgd worden Syrische oorlog ontbrandt op twee fronten Huwelijk trabelsi tegengehouden “Ze gooiden granaten als maïs voor de kippen” Kenia staat op radar van moslimterroristen Zelfmoordaaanslag tegen kerk maakt 78 doden Terroristen strijden tot bittere eind Zeker 10 belgen vertrokken naar Al-Shabab Trabelsi stap dichter bij uitlevering Wat baten drone en kogel… “Radicaliserende jongeren afstoppen met tegendiscours op het internet” Witte Weduwe is dé figuur van de aanslag Zestien terroristen uitgeschakeld Aanslag was ultieme reclamestunt Opnieuw Belg gesneuveld in Syrië Weinig begrip voor extreem protest “Terroristen huurden winkel in complex” Federale politie pakt terrorist en Syrië-ronselaar op Arrestatiebevel Interpol voor 'witte weduwe' Dichter Kofi Awoonor komt om in Keniaanse mall “De droom van één groot islamitisch rijk blijft overeind” Hoe terreur zich als een olievlek verspreid Onze jongens bij Al-Shabab Studenten doodgeschoten in hun slaap “Alle goede journalistiek is activisme” Regering was gewaarschuwd over aanslag Explosie op markt maakt tientallen doden Iraanse Belg moet in voorlopige hechtenis blijven Erdogan reikt koerden de hand Troepen blijven in Somalië Ik ga naar afghanistan en ik neem mee India's stille tragedie Abu Quaqua uitgeleverd aan de VS Nizar Trabelsi meteen voor Amerikaanse rechter VS rekenen topman van Al-Qaeda in Personeelslid Duitse ambassade doodgeschoten Soldaten gedood bij aanslagen Eta-lid gearresteerd in Gent Strijders voor de Blanke Revolutie voor de rechter Hoofdverdachte wraakt bijzitters Zelfs Libische premier is niet veilig in eigen land Brahim, de jongerenwerker die jihadstrijder werd “Malala doet ons de lat hoger leggen” Roos: "Niemand kan mij tegenhouden om moslima te worden"
DS163 DS164 DS165 DS166 DS167 DS168 DS169 DS170 DS171 DS172 DS173 DS174 DS175 DS176 DS177 DS178 DS179 DS180 DS181 DS182 DS183 DS184 DS185 DS186 DS187 DS188 DS189 DS190 DS191 DS192 DS193 DS194 DS195 DS196 DS197 DS198 DS199 DS200 DS201 42 DS202 DS203 DS204 DS205 DS206 DS207 95
“Islam verbiedt terrorisme” Tatiana, de moslima die haar man naar Syrië volgde Bijna 1.000 doden in cel “Hij wist dat hij gevaar liep in Afghanistan” Gouden dageraad aangeklaagd Strijd in Syrië is ten einde voor Jejoen Antwerpse terrorist opgepakt Eén terrorist was Somalische Noor Het verschil tussen leven en dood Gezocht: begraafplaats Justitie geloof uitleg van Jejoen niet Ruim dertig doden bij zelfmoordaanslag “Om te vechten, de makkelijke klussen zijn al toebedeeld” Fransen pikken spionage Verenigde Staten niet 20 miljoen Aanslag op bus in Volgograd Terrorisme, een handig etiket Drones doden onschuldigen “Kom vechten in Syrië of pleeg een aanslag” Moordenaars hebben recht aan hun kant' Klopjacht in Hebron “Een goede Pakistaan is anti-Amerikaans” Gerecht houdt kamp moslims in het oog De stok om Winants mee te slaan Syrie-gangers veroordeeld voor voorbereiden jihad Drooglegging treft neonazi's niet De politieke impasse in Tunesië is compleet Militair ingrijpen Geen belgisch proces tegen Belliraj “Ze beschudligden ons evran een trainingskamp voor terroristen te openen” “Alles willen weten, de geheimen, de kick: ook Obama vindt het heerlijk” Yes we scan' roepen betogers bij het capitool Geen blijvende schade' Strengere regels voor handel in diamant Chinese censuur ruimt ongeval op Soldaten in cel voor plundering winkelcentrum Vier Franse gijzelaars na drie jaar bevrijd in Niger Banksy moet naar Lou Reed luisteren Pleegden Oeigoeren aanslag? België verstrengt reisadvies Politie pakt verdachten op na aanslag Ook de Wever en koningshuis bedreigd in 'religieuze' mail Gijzelaarsbusiness draait op volle toeren Nieuwe aanslag zet Chinese leiders te kijk
DS208 DS209 DS210 DS211 DS212 DS213 DS214 DS215 DS216 DS217 DS218 DS219 DS220 DS221 DS222 DS223 DS224 DS225 DS226 DS227 DS228 DS229 DS230 DS231 DS232 DS233 DS234 DS235 DS236 DS237 DS238 DS239 DS240 DS241 DS242 DS243 35 DS244 DS245 DS246 DS247 DS248 DS249 DS250 DS251 DS252 96
Onze vijanden wrijven zich in de handen' Echte reden voor moord op reporters in Mali tragisch banaal Mullah radio' beraamde aanslag op Malala Man plande aanslag Griekenland vreest spiraal van geweld De Burger is verdachte nummer één Malala, de creatie van enkele journalisten Libanon ligt alweer een stukje dichter bij Syrië ETA-verdachte wordt niet uitgeleverd aan Spanje Gentse ETA-verdachte weer op vrije voeten Bomaanslag in Sinaï-woestijn Syrische kinderen zijn doelwit van scherschutters Japanse persvrijheid onder vuur Terreurverdachte opgepakt Grote steden behouden aparte terrorismesectie Een stripverhaal als wapen Keken radicale moslims porno? Egyptisch leger pakt ook niet-islamisten "Op pedofielenjacht met de fanfare op kop" "Onze vijanden wrijven zich in de handen" Onrust na aanslag op neonazi's Woede om drone-aanslag op nochtans gehate talibanleider Amerikaanse drone doodt leider van Pakistaanse taliban "We zijn soms te ver gegaan" Altijd weer de schuld van de islam
DS253 DS254 DS255 DS256 DS257 DS258 DS259 DS260 DS261 DS262 DS263 DS264 DS265 DS266 DS267 DS268 DS269 DS270 DS271 DS272 DS273 DS274 DS275 DS276 DS277
97
12.2. Bijlage 2: De web-Survey Rangschik volgende kwartetten van titels steeds van meest onrustwekkend (=bovenste titel) naar minst onrustwekkend (=onderste titel). 1. Spanje moet ETA-gevangene vrijlaten ETA-terroriste vrij na veroordeling tot 3828 jaar Protest tegen vrijlating ETA-leden “Moordenaars hebbenr recht aan hun kant” 2. Terreuralarm zet politie op scherp Zenuwen gespannen naar nieuwe terreurdreiging Dreigingsniveau verhoogd Ook bij ons extra controles door terreuralarm 3. Gijzeling winkelcentrum ontaard in veldslag Zelfs voor kinderen geen genade Terroristen strijden tot bittere eind Op de vlucht voor bloedbad in winkelcentrum 4. Witte Weduwe is dé figuur van de aanslag Keniaanse politie zoekt “witte weduwe” “Witte Weduwe” is meest gezochte vrouw ter wereld “Actie geleid door blanke vrouw” 5. Man wilde aanslag plegen op VRT voor ‘Vlaamse Republiek’ Man plande aanslag Verlinkt door ongeruste vrienden VRT-terrorist wilde zijn ideeën live uitzenden 6. Geen Belgisch proces tegen Belliraj “SUPERTERRORIST” niet voor Belgische rechter “Terrorist” Belliraj buiten vervolging Geen Belgisch proces tegen “superterrorist” Belliraj 7. Hoe Obama miljoenen burgers bespioneert Obama leest onze mails maar het kan ons niks schelen Geheime dienst weet wie wanneer wie belde Obama laat burgers bespioneren 8. Aangepast resiadvies na aanslag in Tunesië Belgie verstrengt reisadvies 98
Aanslag verijdeld op hotel met tien Belgen Aanslag op hotel met Belgen nipt verijdeld 9. Verkeersagent liet Bin Laden doorrijden “Collectieve onkunde” in Bin Laden-zaak Bin Laden was bijna gepakt door snelheidsovertreding Pakistan liet Bin Laden met rust 10. VS rekenen topman van Al-Qaeda in Geklist na 15 jaar zoeken “Man van 5 miljoen” in Amerikaanse handen Amerika twee keer in actie tegen terreur 11. Trabelsi uitgeleverd aan VS Abu Quaqua uitgeleverd aan de VS Met trouwkleren en al uitgeleverd Beruchtste terrorist van het land uitgeleverd aan VS Rangschik de zes basisemoties van ‘meest toepasselijk’ (= bovenste emotie) naar ‘minst toepasselijk’ (= onderste emotie) bij elke foto. De basisemoties zijn: vreugde, verdriet, woede, angst, verbazing, afschuw 1.
99
2.
3.
4.
100
5.
6.
7.
101
8.
9.
10.
102
11.
12.
13.
103
14.
15.
16.
104
12.3. Bijlage 3: Overzicht terroristische groeperingen Korte situering van de terroristische groeperingen die vermeld worden in de kranten. Al-Qaeda , wat ‘de basis’ bektekent, is heden te dage waarschijnlijk de meest bekende terroristische groepering. Het betreft een islamitische terroristische organisatie Die Osama bin Laden in 1988 oprichtte.. De hoofdzetel van de organisatie situeert zich in Afghanistan. Sinds de dood van Bin Laden in 2011 is Ayman al-Zawahiri de nieuwe leider. (Bajoria & Bruno, 2012; Ryan, 2009) Al-Qaeda in the Islamic Magreb (AQIM) is de voormalige Group Salafist pour la Prediction et le Combat (GSPC). De terroristische groepering situeert zich in de Noord-Afrikaanse Sahara en Sahel en heeft zich aangesloten bij Al-Qaeda. Abdelmalek Doukdel heeft sinds 2004 de leiding over de organisatie . De organisatie wil ongelovige regeringen verwerpen en fundamentalistische regeringen, gebaseerd op de Sharia, installeren (Masters, 2013). AQAP, of Al-Qaeda in the Arabic Peninsula, is een redelijk recent opgerichte soennitische extremistische groep met Yemen als basis. Ze is de opvolger van AQY: Al-Qaeda in Yemen. Deze organistie eveneens is gelieerd aan Al-Qaeda en reeds verantwoordelijk voor verschillende (pogingen tot) aanslagen op westerlingen zoals de mislukte aanslag waarbij in 2010 explosieve postpaketten naar de Verenigde Staten opgestuurd waren (National Counterterrorism Center, 2014) Hamas , of voluit Harakat Al-Muqawana Al-Islamiy werd in 1987 door Sheikh Ahmed Yassin opgericht. De Palestijnse Islamitische verzetsbeweging staat sinds 2004 onder leiding van Khaled Meshaal en wil Palestina bevrijden waardoor het zich gewelddadig opstelt tegenover Israël (Masters, 2012). De Hezbollah , of de ‘partij van God’ is opgericht in 1982 als antwoord op de Israëlische invasie en situeert zich in Libanon. Deze organisatie is in de Europese Unie sinds juli 2013 officieel toegevoegd aan de lijst van terroristische groeperingen (Durand, 2013; X, 2010). Boko Haram (letterlijk: westerse educatie is verboden) is een Afrikaanse terreurorganisatie die naar zichzelf verwijst als ‘Jama‘atu Ahl as-Sunnah li-Da‘awati wal-Jihad’, wat neerkomt op ‘de groep van sunnies voor het oproepen van de jihad’. Het is een islamitische organistie, 105
voornamelijk actief in Nigeria, die de huidige regering wil omverwerpen om een nieuwe regering op basis van de islamitische wetgeving te installeren (National Counterterrorism Center, 2014) Ze gaat vaak scholen viseren, zo was de organisatie recent verantwoordelijk voor de gijzeling van meer dan 200 schoolmeisjes in Nigeria (X, 2014a). Al Shabaab is een Somalische groepering die het doel heeft een Islamitische staat te installeren in het land. De organisatie werd gevormd in 2004 en heeft sindsdien reeds verschillende terroristische aanvallen uitgevoerd. Het gaat voornamelijk de strijd aan met de Somalische regering, doch heeft ook (onder meer) de gijzeling in Nairobi in September 2013 opgeeïst (Anti-defamation league, 2013; Arnoudt & De Roy, 2014). De ETA (Euskadi ta Askatasuna) is een van de laatste terroristische groeperingen actief in Europa. Het is een Spaanse en linkse nationalistische organisatie de streeft naar de onafhankelijkheid van een Baskische staat en heeft derhalve geen religieuze motieven (X, 2008). De Taliban is een islamitische guerillabeweging actief in zowel Afghanistan als Pakistan. Van 1996 tot 2001 had de groepering de macht in Afghanistan. Het is hun bedoeling de overheid omver te werpen en het land te destabiliseren, en het uit zich openlijk tegen Westerse invloeden (Hayes, Brunner & Rowen, 2007; Laub, 2014, X, 2013a). ISIS, de Islamitische Staat van Irak en Sham (wat verwijst naar Syrië, Damascus of de Levant) , is een jihadistische groepering actief in Syrië en Irak. Deze groepering ontstond uit een aan Al-Qaeda geallieerde organisatie in 2013 en is sindsdien één van de grootste jihadistische gevechtsgroepen in Syrië (X, 2014b). Het Al-Nusra Front, ook vaak naar verwezen als ‘Jabhat al-Nusra’, is een Syrische beweging van soennitische jihadisten, opgericht in 2012, die zegt aanvallen uit te voeren ter vergelding voor vermeende wreedheden begaan door overheidstroepen. De organisatie heeft nu haar krachten gebundeld met aan Al-Qaeda verwante organisaties (X, 2013b).
106
Bibliografie bijlage 4 Anti-Defamation League (2013). Al Shabaab. Opgehaald van http://archive.adl.org/terrorism/symbols/al_shabaab.html op 8 mei 2014 Arnoudt, R., & De Roy, L. (2014). Al Shabaab eist aanslag op winkelcentrum op. De Redactie, opgehaald van http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.1734915 op 8 mei 2014 Bajoria, J., & Bruno, G. (2012). Al-Qaeda (a.k.a. al-Qaida, al-Qa’ida). Council onForeignRelations. Opgehaald van http://www.cfr.org/terrorist-organizations-andnetworks/al-qaeda-k-al-qaida-al-qaida/p9126 op 8 mei 2014 Hayes, L., Brunner, B., & Rowen, B. (2007). Who are the Taliban? Opgehaald van http://www.infoplease.com/spot/taliban.html op 8 mei 2014 Laub, Z. (2014). The Taliban in Afghanistan. Council on Foreign Relations. Opgehaald van http://www.cfr.org/afghanistan/taliban-afghanistan/p10551 op 8 mei 2014 Masters, J. (2012). Hamas. Council on Foreign Relations.Opgehaald van http://www.cfr.org/israel/hamas/p8968 op 16 mei 2013 Masters, J. (2013). Al-Qaeda in the Islamic Maghreb (AQIM). Council on Foreign Relations. Opgehaald van http://www.cfr.org/north-africa/al-qaeda-islamic-maghrebaqim/p12717 op 8 mei 2014 The National Counterterrorism Center (2014). Boko Haram. Opgehaald van http://www.nctc.gov/site/groups/boko_haram.html op 8 mei 2014 The National Counterterrorism Center (2014). Al-Qa‘ida in the Arabian Peninsula (AQAP). Opgehaald van http://www.nctc.gov/site/groups/aqap.html op 8 mei 2014 Ryan, J. (2009). What is Al-Qaeda? Vice. Opgehaald van http://www.vice.com/read/what-isal-qaeda-183-v16n10 op 8 mei 2014 X. (2008). Basque Fatherland and Liberty (ETA) (Spain, separatists, Euskadi ta Askatasuna). Council on Foreign Relations. Opgehaald van op http://www.cfr.org/separatistterrorism/basque-fatherland-liberty-eta-spain-separatists-euskadi-ta-askatasuna/p9271 op 8 mei 2014
107
X. (2010). Hezbollah (a.k.a.Hizbollah, Hizbu’llah).Council on Foreign Relations. Opgehaald van http://www.cfr.org/lebanon/hezbollah-k-hizbollah-hizbullah/p9155 op 16 mei 2013 X. (2013a). Who are the Taliban? BBC. Opgehaald van http://www.bbc.com/news/worldsouth-asia-11451718 op 8 mei 2014 X. (2013b). Mapping militant organizations: Al-Nusra Front. Stanford University. Opgehaald van http://www.stanford.edu/group/mappingmilitants/cgi-bin/groups/view/493 op 8 mei 2014 X. (2014a). Leider Boko Haram: “ik heb jullie meisjes ontvoerd”. Gazet van Antwerpen. Opgehaald van http://www.gva.be/nieuws/buitenland/aid1579639/leider-boko-haramik-heb-jullie-meisjes-ontvoerd.aspx op 8 mei 2014 X. (2014b). Profile: Islamic State in Iraq and the Levant (ISIS). BBC. Opgehaald van http://www.bbc.com/news/world-middle-east-24179084 op 8 mei 2014
108
12.4. Bijlage 4: Figuren
Grootte van het beeldmateriaal 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
≥ driekwart ≥ half, < driekwart >1/4, < half ≤1/4
DM
DS
HLN
NB
Figuur 13: grootte van het beeldmateriaal
Opmaak titels 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
volledig citaat deels citaat geen citaat geen titel
DM
DS
HLN
NB
Figuur 14: Opmaak titels
109
Opmaak titels 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
geen titel niet-‐feitelijke titel feitelijke titel
DM
DS
HLN
NB
Figuur 15: Opmaak titels (2)
Opmaak bijtitels 100% 98% 96% 94% 92% 90% 88% 86% 84% 82% 80%
volledig citaat deels citaat geen citaat
DM
DS
HLN
NB
Figuur 16: Opmaak bijtitels
110
Opmaak bijtitels 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
niet-‐feitelijke bijtitel feitelijke bijtitel
DM
DS
HLN
NB
Figuur 17: opmaak bijtitels (2)
111
