Een greep uit de dagboeken van

Een  greep  uit  de  dagboeken  van...  

 

 

 

 

 

Week  2  

Kibogora  Hospital  2015   The  Dutch  Team     Bezoek  aan  een  revalidatiecentrum  in  Rwanda   In  alle  vroegte  maandag  19  januari  vertrokken  met  Annemarie  en  Brigit  naar  revalidatiecentrum  

Gatagara  in  Nyanji.  Onderweg  behoorlijk  wat  tegenslagen;  wegopbrekingen  en  een  vrachtwagen   overdwars  op  de  weg,  wat  er  voor  zorgde  dat  onze  heenreis  maar  liefst  5  uur  heeft  gekost.  Maar   hé  dat  is  Afrika!    Gatagara  is  oorspronkelijk  opgericht  door  de  Broeders  van  liefde.    Een  Belgische   Christelijke  organisatie.    Het  revalidatiecentrum  biedt  behandeling  (ook  orthopedische   ingrepen),  revalidatie,  basisonderwijs  en  voorgezet  onderwijs  aan  kinderen  met  een  lichamelijke   of  psychische  beperking  tot  25  jaar.  Komend  weekend  wordt  de  beroepsopleiding  geopend,   waar  mensen  met  een  beperking  een  beroep  kunnen  leren.  Gatagara  in  Nyanji  is  de   "hoofdlocatie",  daarnaast  hebben  ze  nog  6  kleinere  locaties  die  met  name  fysiotherapie  en   scholing  bieden.    Er  is  1  locatie  speciaal  voor  kinderen  met  een  verstandelijke  handicap.    De   doelgroep  die  Gatagara  bedient  zijn  met  name  kinderen  en  jongeren.    De  zorgkosten  worden   gefinancierd  door  deels  de  Belgische  overheid  en  fondsen  als  het  Lilianafonds.  De  basis   zorgverzekering  in  Rwanda  ('mutuel',  vergelijkbaar  met  ons  vroegere  ‘ziekenfonds’)  dekt  de   verblijfs-­‐  en  behandelingskosten  in  het  revalidatiecentrum  niet.    Hier  zijn  ze  vanuit  het   revalidatiecentrum  wel  mee  bezig  met  de  overheid.  Sommige  Rwandezen  die  het  financieel   beter  hebben,  hebben  een  particuliere  aanvullende  verzekering  die  evt  nog  een  gedeelte  dekt,   maar  voor  de  meeste  (arme)  Rwandezen  is  dit  niet  weggelegd.  Voor  volwassenen  boven  de  25   jaar  bestaat  er  in  Rwanda  geen  mogelijkheid  tot  revalidatie.  Mits  mensen  het  zelf  kunnen   bekostigen  kunnen  ze  nu  terecht  in  Gatagara.  Dit  probleem  zien  wij  ook  terug  in  het  ziekenhuis.   Mensen  zijn  medisch  uitbehandeld  en  gaan  direct  naar  huis.    Als  ze  "geluk"    hebben  wonen  ze   dichtbij  het  ziekenhuis  en  zijn  ze  mobiel  genoeg  om  wekelijks  terug  te  komen  naar  het   ziekenhuis  voor  poliklinische  fysiotherapie  behandelingen  (logopedie  en  ergotherapie  zijn  er   sowieso  niet),  maar  voor  de  meeste  patiënten  is  dit  niet  mogelijk.    De  Health  Centres  en  Health   Posts  bieden  alleen  de  primaire  medische  zorg  en  dus  geen  behandeling.    Patiënten  die  een  CVA   hebben  doorgemaakt,  en  in  Nederland  door  intensieve  revalidatie  nog  een  kans  zouden  hebben   op  optimaal  herstel,  gaan  hier  vaak  naar  huis  zonder  verdere  behandeling  of  (hulp)middelen.       De  infrastructuur  (wegen)  in  Rwanda  zijn  slecht.    Er  is  1  verharde  asfaltweg  die  vanaf  de   hoofdstad  loopt.    De  rest  is  onverhard,  heuvelachtig  en  vol  kuilen  en  stenen.    Functioneren  in  de   rolstoel  is  in  Rwanda  vrijwel  onmogelijk  en  de  meeste  rolstoelgebonden  patiënten  zijn  dan  ook   aan  huis  gebonden.  Aangekomen  in  Gatagara  waren  wij  zeer  verrast  over  wat  we   aantroffen.    Verscheidene  groepen  gebouwen,  verbonden  middels  overdekte  geasfalteerde  (op   z'n  Afrikaans,  dat  wel)  paden,  waardoor  mensen  zich  in  een  rolstoel  van  A  naar  B  over  het  terrein   kunnen  verplaatsen.    We  werden  welkom  geheten  door  iemand  van  de  administratie  die  ons   algemene  informatie  gaf  over  Gatagara.    Vervolgens  begon  de  rondleiding,  waar  1  van  de  2  eigen   (basis)artsen,  de  ‘Occupational  Therapist’  (in  Rwanda  bestaat  dit  beroep  nog  niet  als  zijnde   Ergotherapeut  zoals  wij  dat  kennen,  uitvoering  komt  neer  op  Activiteitenbegeleidster)  en  later   ook  de  fysiotherapeut  zich  bijvoegde.  We  begonnen  ons  bezoek  bij  de  orthopedisch  

instrumentmaker.  Een  hele  grote  werkplaats  met  een  aparte  gipskamer  om  prothesen  en   orthesen  aan  te  meten.  De  werkplaats  bestond  uit  grote  machines  (van  Duitse  makelij)  en   diverse  werkbanken.    Hier  zagen  wij  mooie  kunststof  orthesen  en  metalen  met  leer  (afhankelijk   van  wat  iemand  kan  betalen),  zelfgemaakte  krukken  en  enkel-­‐voet  ortheses.  Er  schijnen  in   Rwanda  nog  2  van  dit  soort  werkplaatsen  te  zijn  waar  mensen  terecht  kunnen  voor  een   (maatwerk)  prothese  of  orthese,  maar  die  van  hen  was  volgens  de  instrumentmaker  natuurlijk   de  beste  ;-­‐)  Hiervoor  kunnen  mensen  ook  van  buitenaf  doorverwezen  worden.  Het  vervaardigen   van  een  prothese  duurt  ongeveer  een  week  en  mensen  moeten  in  die  week  meerdere  malen   terugkomen  voor  een  tussenpassing.  Na  de  rondleiding  op  de  werkplaats  zijn  we  naar  de   medische  ward  gelopen.    De  arts  nam  hier  het  woord  over.      De  aanmeldpost,   wondverzorgingskamers  (dit  gebeurt  niet  op  zaal  ivm  gebrek  aan  privacy;  bedden  staan  dicht  op   elkaar  zonder  gordijn  ertussen,  zelfde  situatie  als  in  het  ziekenhuis  eigenlijk),  buitenzijde   radiologie  en  OK.  Vervolgens  hebben  we  een  bezoek  gebracht  aan  de  zaal.    Jongens  en  meisjes   liggen  apart  en  iedere  patiënt  heeft  een  eigen  caregiver  mee  die  de  ADL  en  het  eten  op  zich   neemt,  idem  als  in  het  ziekenhuis.  Vervolgens  een  bezoek  gebracht  aan  de  fysiotherapie.    De   fysio’s  behandelen  hier  alleen  klinisch.    Elke  ontslagen  patiënt  wordt  na  1  maand  terug  gezien   voor  check-­‐up,  maar  omdat  patiënten  uit  heel  Rwanda  komen  en  veelal  geen  vervoer  hebben  is   dit  niet  altijd  haalbaar.    Poliklinisch  doen  ze  niet.    Doorverwijzen  /  overdragen  naar  andere   collega's  eigenlijk  ook  niet,  vaak  ook  omdat  patiënten  te  ver  wonen  van  andere  instellingen  met   fysiotherapie.     Tijdens  het  bezoek  aan  Gatagara  is  één  van  de  fysiotherapeuten  vanuit  Kibogora  Hospital   meegeweest.  Benadrukt  is  de  eventuele  mogelijkheid  tot  samenwerking/doorverwijzing  in  de   toekomst.  Veel  van  onze  vragen  zijn  tijdens  dit  bezoek  beantwoord  en  veel  vermoedens  ook   bevestigd.  Rwanda  mag  dan  één  van  de  snelst  groeiende  economieen  van  Afrika  hebben,  maar   dit  wil  niet  zeggen  dat  het  land  ver  ontwikkeld  is  op  alle  gebieden,  gezondheidszorg  is  daar  een   goed  voorbeeld  van,  nog  veel  winst  te  behalen!    De  hoofdstad  is  inderdaad  in  korte  tijd  enorm   gegroeid,  de  infrastructuur  verbeterd.    Maar  wie  verder  landinwaarts  reist  ziet  het   ontwikkelingsland,  de  armoede,  het  gebrek  aan  basisvoorzieningen  zoals  goede  gezondheidszorg   die  lang  niet  voor  iedereen  toegankelijk  of  beschikbaar  is.     Palliative  Care  Project  en  de  afdeling  Internal  Medicine   De  afgelopen  weken  heb  ik  mijn  aandacht  verdeeld  tussen  de  afdeling  interne  geneeskunde  en  het   palliative  care  project.  Op  de  afdeling  interne  geneeskunde  heb  ik  een  aantal  dagen  met  de   verpleegkundige  meegewerkt  om  zo  inzicht  te  krijgen  in  hun  kennis  en  kunde.  Hieruit  blijkt  dat  niet   altijd  alle  kennis  op  orde  is  dus  wanneer  dit  niet  zo  was  heb  ik  hen  uitleg  gegeven  over  bijvoorbeeld   het  toedienen  van  zuurstof,  belang  van  mobiliseren  en  het  schrijven  van  een  goed  zorgplan.   Daarnaast  probeer  ik  hen  te  stimuleren  om  meer  te  communiceren  met  de  artsen.  De   verpleegkundigen  hier  vinden  het  wat  griezelig  om  hun  observaties  kenbaar  te  maken  bij  de  arts,   maar  dit  is  toch  wel  heel  belangrijk...!   Afgelopen  dinsdag  hebben  ik  les  gegeven  aan  het  Palliative  Care  team  over  het  herkennen  van  de   stervensfase  en  het  begeleiden  van  de  naasten  van  de  patient.  Hierin  heb  ik  benoemd  wat  belangrijk   is  en  welke  zorg  er  geboden  dient  te  worden.  Dit  was  wel  even  wennen  want  praten  over  de  dood  is  

niet  echt  gebruikelijk  in  de  Rwandese  cultuur.   Voor  het  palliative  care  project  blijven  de  huisbezoeken  erg  belangrijk,  dus  ook  deze  week  ben  ik  er   weer  opuit  gegaan.  Ditmaal  om  een  7  maanden  oud  jongetje  te  bezoeken.  Ik  heb  het  jongetje  en  zijn   ouders  in  de  eerste  week  ontmoet  in  het  ziekenhuis.  Het  jongetje  is  toen  opgenomen  met  een   waterhoofd  en  hoogstwaarschijnlijk  een  infectie  in  het  brein.  Het  kindje  is  nu  meervoudig   gehandicapt  en  inmiddels  thuis,  waar  hij  afwacht  op  wat  de  toekomst  hem  brengt.  Sinds  het  ontslag   is  hij  meer  gaan  drinken  maar  het  probleem  van  een  hoge  spierspanning  in  zijn  hele  lichaampje  blijft   bestaan.  Eigenlijk  moet  hij  fysiotherapie  krijgen  voor  het  doorbewegen  van  zijn  gewrichten  maar   helaas  bestaat  deze  mogelijkheid  niet  in  het  district  waar  hij  woont.  Dit  is  dan  ook  weer  een  andere   kant  van  Rwanda.  Soms  zo  gecompliceerd.    

  Multidisciplinair  Werken   We  zijn  druk  om  het  multidisciplinaire  werken  als  een  team  te  introduceren.  Vorige  week  waren   we  al  voorzichtig  begonnen  op  de  Post  Chirurgie  afdeling.  Deze  week  zijn  we  gestart  op  de   afdeling  Internal  Medicine.  Het  afdelingshoofd  is  pas  deze  week  begonnen  om  deze  afdeling  te   leiden,  nadat  hij  met  succes  zijn  vorige  afdeling  op  poten  heeft  gezet.  Vandaag  hebben  we   samen  met  de  afdelingsverantwoordelijke  op  deze  afdeling  het  eerste  multidisciplinaire  zorgplan   in  elkaar  gezet,  tot  nu  toe  werkten  ze  op  de  afdelingen  alleen  met  Nurse  Careplans.  Het  eerste   MDO  (dat  is  hier  helemaal  iets  nieuws!)  is  aanstaande  donderdag  en  de  betreffende  disciplines   zijn  uitgenodigd.  Verder  hebben  we  met  de  afdelingsverantwoordelijke  besproken  hoe  het   multidisciplinaire  werken  en  het  maken  van  een  multidisciplinair  zorgplan  geimplementeerd  zou   kunnen  worden.  Ephrem  (de  afdelingsverantwoordelijke)  is  enthousiast.   We  zijn  erg  benieuwd  hoe  dit  verder  gaat  verlopen  en  hoe  de  verpleegkundigen  op  de  afdelingen   het  gaan  oppakken.   Voor  morgen  staat    er  weer  een  huisbezoek  voor  het  Social  care  project  op  het  program  en  in  de   middag  hopen  we  weer  wat  verder  te  gaan  met  het  uitpakken  van  de  containers.  De  bedden   moeten  zolang  in  container  1  overgepakt  worden,  zodat  we  in  de  tweede  container  nog  naar   onderdelen  kunnen  zoeken  van  de  rolstoelen.     Als  Ergo  op  huisbezoek  in  Rwanda   Vanochtend  zijn  we  (Brigit,  Renée  en  ik)  met  Etienne  en  de  oude  pastor  op  huisbezoek  geweest  bij   Aimable,  een  jonge  man  van  27  jaar  die  na  1,5  jaar  in  het  ziekenhuis  gelegen  te  hebben,  een  huisje   van  het  ziekenhuis  in  bruikleen  gekregen  heeft  en  daar  nu,  tijdelijk  met  een  vriend,  normaal   gesproken  met  een  broer  woont  (caregiver).  Aimable  heeft  door  een  verkeersongeluk  een   dwarslaesie  opgelopen  en  is  rolstoelafhankelijk.     Hij  heeft  destijds  een  rolstoel  gekregen  vanuit  het  ziekenhuis,  hier  zit  hij  echter  niet  goed  in  en  de   rolstoel  heeft  praktisch  geen  mogelijkheden  tot  in-­‐  en  verstellen  vanwege  het  vaste  frame.  Aimable   brengt  een  groot  deel  van  zijn  dagen  door  in  zijn  (slaap)kamer,  waar  hij  op  een  matras  op  de  grond   ligt.  Wanneer  hij  in  de  rolstoel  wil,  moet  hij  van  de  slaapkamer  naar  de  woonkamer  gedragen   worden,  aangezien  de  rolstoel  de  draai  niet  kan  maken  van  het  smalle  gangetje  naar  de  slaapkamer   toe.  Hij  is  ontzettend  sterk  in  zijn  armen,  maar  doordat  Aimable  op  een  matras  op  de  grond  ligt,  zou   hij  (als  de  rolstoel  al  in  zijn  slaapkamer  zou  kunnen  komen)  nooit  zelf  in  en  uit  zijn  rolstoel  kunnen  

komen.  Aangezien  de  dwarslaesie  het  gevolg  is  geweest  van  een  verkeersongeluk,  heeft  Aimable  een   behoorlijk  bedrag  uitgekeerd  gekregen  van  de  verzekering,  hier  moet  hij  eten  van  betalen  en  zijn   caregiver  van  betalen  voor  het  water  halen  (geen  eigen  elektriciteitsnetwerk  en  waterleiding  in  het   huisje).  Van  dit  geld  heeft  destijds  Aimable  ook  een  radio,  tv  en  speakers  gekocht.  Klinkt  misschien   raar,  omdat  hij  er  misschien  praktischer  spullen  van  had  kunnen  kopen  (zoals  eigen  elektriciteit,  hij   heeft  nu  een  gevaarlijke  los-­‐vaste  constructie  laten  aanleggen  waarbij  hij  eigenlijk  de  stroom  van  de   buren  aftapt),  maar  ergens  ook  wel  goed  te  begrijpen  omdat  hij  zich  met  behulp  van  deze  spullen   nog  enigzins  kan  vermaken  en  dit  de  enige  manier  van  contact  met  de  buitenwereld  is.  Hij  kan   tenslotte  niet  eens  zelf  zijn  bed  uit,  laat  staan  zijn  huisje!  Aimable  studeerde  voor  het  ongeluk  voor   Technicien,  dit  zou  hij  graag  weer  willen  oppakken,  want  het  is  een  leergierige  en  slimme  jongen,   maar  ja...  wie  betaalt  de  studie  en  hoe  zou  hij  ooit  werkzaamheden  als  Technicien  uit  kunnen   voeren?  En  als  hij  al  een  ander  beroep  zou  leren,  zou  het  een  beroep  met  een  baan  vanuit  huis   moeten  zijn,  want  begaanbaarheid  van  de  omgeving  van  zijn  huisje  en  vervoer  zijn  een  probleem...       Na  de  lunch  zijn  we  naar  Aloys  (Social  Work)  geweest  om  het  huisbezoek  en  alle  besproken  adviezen/   acties  met  betrekking  tot  Aimable  en  zijn  woonsituatie  te  overleggen.  Wat  de  nodige  aanpassingen   aan  de  woning  betreft:  dit  wordt  in  gang  gezet  (deur  maken  van  slaap-­‐  naar  woonkamer,  bed  ten   behoeve  van  zelfstandige  transfers  van  en  naar  de  rolstoel,  tafel  in  woonkamer  om  aan  te  werken,  op   termijn  aanleggen  van  eigen  elektriciteit),  echter  alles  op  z’n  tijd,  want  nu  is  de  aannemer  nog  bezig   met  het  repareren  van  de  keuken  buiten  en  qua  financien  zijn  de  mogelijkheden  vanuit  het  Social   Care  Project  ook  beperkt...     We  hebben  afgesproken  dat  wij  in  samenwerking  met  de  fysiotherapie  op  zoek  gaan  in  het   ziekenhuis  naar  een  meer  geschikte  rolstoel  voor  Aimable,  die  we  dan  kunnen  omruilen  met  degene   die  hij  nu  heeft.  We  hebben  het  ook  gehad  over  zinvolle  dagbesteding  en  genereren  van  inkomen.   Aimable  zou  graag  een  eigen  winkeltje  willen  beginnen  en  bijvoorbeeld  telefoonkaarten  willen   verkopen.  Met  zijn  rolstoel  kan  hij  echter  absoluut  niet  bij  de  ‘grote’  weg  komen,  naar  een  eventueel   kraampje  toe,  ook  met  hulp  zou  het  haast  niet  te  doen  zijn,  zo  steil  en  onbegaanbaar  is  het  weggetje   naar  zijn  huisje  toe.  We  hebben  gesproken  over  de  mogelijkheid  om  vanaf  zijn  mini-­‐veranda  een   winkeltje  op  te  zetten,  en  aan  de  weg  bijvoorbeeld  een  groot  bord  te  zetten  met  aantrekkelijke  tekst   die  naar  zijn  winkeltje  zou  verwijzen.     Een  startkapitaal  om  zo’n  telefoonkaartjeskraam  te  starten  is  niet  beschikbaar,  bovendien  heeft  het   Social  Care  team  slechte  ervaringen  met  het  ‘om  boodschappen  sturen’  van  caregivers,  het  is   regelmatig  gebeurd  dat  er  dan  onderweg  geld  of  spullen  ‘kwijtraakten’...  We  hebben  geopperd  dat   Aimable,  eventueel  met  hulp  van  zijn  caregiver,  eerst  een  handeltje  zou  kunnen  beginnen  waar  lage   startkosten  aan  verbonden  zouden  zijn,  bijvoorbeeld  souvenirs  maken  van  materialen  die  in  de   natuur  (gratis)  beschikbaar  zijn  (mandjes  van  geweven  gras,  kaarten  van  bananenbladeren,  etc.).  De   vaardigheden  van  het  geknutsel  zou  hij  kunnen  leren  van  de  activiteitenbegeleidster  Felicité.     Dit  leek  Aloys  wel  wat,  voor  morgen  dus  een  afspraak  gemaakt  met  Felicité  en  Aloys  om  dit  met  haar   te  bespreken.     De  volgende  dag  met  Aloys  en  Felicité  gepraat  over  Aimable  en  de  plannen  die  we  hadden  gemaakt   rondom  dagbesteding/  genereren  van  inkomen  door  souvenirs  te  maken.  Met  Felicité  meegelopen   naar  haar  werkruimte,  en  wat  voorbeelden  van  producten  die  Aimable  zou  kunnen  maken  bekeken   en  besproken.  Morgenochtend  gaan  Brigit  en  ik  met  Felicité  en  Etienne  (medewerker  Social  Work  die   de  huisbezoeken  doet)  naar  Aimable  toe  op  huisbezoek  om  het  een  en  ander  uit  te  proberen  en   verder  te  inventariseren  met  Aimable  wat  hij  ook  zou  willen  (dat  vergeten  ze  nog  wel  eens  te  vragen  

hier,  wat  de  patient  zélf  eigenlijk  wil  en  denkt  te  kunnen).   Met  de  fysio  alvast  rondgekeken  in  het  ziekenhuis  op  zoek  naar  een  geschiktere  rolstoel  voor   Aimable,  het  zou  mooi  zijn  om  morgenochtend  meteen  een  andere  rolstoel  mee  te  kunnen  nemen   op  huisbezoek!   De  volgende  dag  weer  op  huisbezoek  geweest  bij  Aimable,  mét  rolstoel.  De  beensteunen  van  de   rolstoel  hebben  we  toch  eerst  nog  mee  terug  genomen  naar  Kibogora,  vanwege  de  minimale  steun   die  hij  nu  aan  de  voetplaten  heeft  door  de  spitsvoetstand.  De  Technische  Dienst  van  het  Kibogora   hebben  we  met  behulp  van  foto’s  (lang  leve  de  smartphone!)  uitgelegd  wat  er  aangepast  moest   worden,  zij  gaan  hier  creatief  mee  aan  de  slag  en  Etienne  neemt  dan  maandag  de  beensteunen  weer   mee  terug  naar  Aimable.  Felicité  heeft  tijdens  het  huisbezoek  Aimable  geleerd  om  onderzetters  te   maken  van  gedroogd  gras,  met  naald  en  draad  tot  cirkels  te  naaien  (als  draad  worden  slierten  van   aardappelzakken  gebruikt).  Dit  pikte  hij  vliegensvlug  op,  dus  hij  kan  aan  de  slag!  Volgende  keer   neemt  Felicité  wat  andere  materialen  mee  om  mee  te  werken.