29 september 2009 .................................................................................................
Een duurzame energievoorziening Visie vanuit een energiebedrijf Koen Gommers, Ontwikkelaar Duurzame energieprojecten 088 895 3723
[email protected] Ric Houwen, Sr. Business Developer Duurzaam 088 895 3409
[email protected]
Agenda
................................................................................................. Even voorstellen
De energie uitdaging van grijs naar groen
De trias energetica en het energie trilemma
Duurzame energie als oplossing: voorbeelden Doel: Wat zijn de mogelijkheden om kosten te besparen en tevens het milieuprobleem aan te pakken?
2
........................................................................
Ontstaan Eneco Decennia lang een leidende rol ................................................................................................. Midden 19de eeuw: begin productie gas en elektriciteit, ontstaan (voorlopers) Eneco. 1995: ENECO ontstaat uit fusie van energiebedrijven: Rotterdam, Den Haag en Dordrecht. 2000: 8 regionale energiebedrijven vormen samen met Eneco een groot energiebedrijf: ENECO Energie 2003: Overname REMU (Utrecht) en daarmee een van de grootste energieleveranciers van Nederland 3
........................................................................
Profiel Betrouwbaar,ondernemend, professioneel ................................................................................................. Eneco behoort tot de top energieleveranciers van Nederland en bedient circa 2 miljoen klanten. Eneco voert een geïntegreerde distributiestrategie, die zowel productie, transport, levering, meten als facturering van gas, elektriciteit en warmte omvat. Eneco staat voor continuïteit van energie via een duurzame weg. Er zijn circa 5300 medewerkers werkzaam bij Eneco. 4
........................................................................
Marktgerichte organisatie ENECO Holding N.V.
per 1 juli 2008
.................................................................................................
5
........................................................................
Een nieuwe rol voor het energiebedrijf .................................................................................................
66
........................................................................
De energie uitdaging: Van grijs naar groen
................................................................................................. Belangrijke ontwikkelingen: Gevolgen klimaatverandering Uitputting fossiele brandstoffen Stijgende energieprijzen Toenemende afhankelijkheid energie-import Meer focus op: Voorzieningszekerheid Betaalbaarheid Duurzaamheid 7
........................................................................
Wat moeten we doen? ................................................................................................. 1. vraagbeperking (energiebesparing)
Trias Energetica
2. duurzame energievormen
8
3. efficiënter en schoon fossiel
........................................................................
Maar wat willen we? ................................................................................................. Het energie Trilemma
Fossiel
Comfort 9
Goedkoop
Besparing
Schoon
Duurzaam ........................................................................
Bron: Shell, Bill Spencer
Trias Energetica Stap 1: Besparen
................................................................................................. Financieel voordeel: 1. 2.
Energie die u niet gebruikt, hoeft u ook niet in te kopen.
Kleine investering, groot rendement.
MVO-beleid: 1. 2.
De groenste kWh is de bespaarde kWh.
Uw inspanningen zichtbaar maken aan klanten en publiek.
Wetgeving: 1. 2.
10
Voldoen aan wetgeving, boetes voorkomen.
Wetgeving: >200.000 kWh/jaar dan energieonderzoek verplicht.
........................................................................
Benchmarking energieverbruik zwembaden
................................................................................................. Benchmarkgegevens Senter Novem, badoppervlak > 750 m2 Elektra in kWh/ 1000 bezoekers
2.690
Waterverbruik in liter/ bezoeker
67
Gas (Aeq) in m3/ 1000 bezoekers Watersuppletie in liter/ bezoeker Gemiddeld verbruik (n = 10 zwembaden)
88
Oppervlak totaal
4000 m2
Elektraverbruik
1,3 miljoen kWh/ jaar
Badoppervlak Gasverbruik
11
1.790
1000 m2
400.000 m3/ jaar
........................................................................
Energieverbruik Nederland - Zwembaden
................................................................................................. Nederland:
Elektra verbruik in kWh Gas verbruik in m3
Zwembaden:
Elektra verbruik in kWh Gas verbruik in m3
Zwembaden:
Elektra verbruik in kWh Gas verbruik in m3
12
123.500 miljoen kWh 45.953 miljoen m3
780 miljoen kWh: ~0,6% NL totaal 240 miljoen m3:
~0,5% NL totaal
245.000 huishoudens: Den Haag 160.000 huishoudens: Utrecht
........................................................................
Technische inventarisatie voorbeeldproject
................................................................................................. Openingstijden: Zwemhal met kleedruimten Sporthal met kleedruimten Kantoordeel Horeca
Bouwkundig
Bouwjaar 1982: Gevels en dak: Glas:
13
Ma-vr
08:00- 22:00
08:00- 23:00
08:00- 17:00 08:00- 24:00
Za-Zo
10:00-18:00
08:00- 23:00
-
10:00- 24:00
Deels gerenoveerd
60 -120 mm isolatie
dubbel glas zwem en sporthal, kantoor HR++
........................................................................
Technische inventarisatie voorbeeldproject Rotterdam
................................................................................................. Zwembad installaties Verwarming:
Stadsverwarming, verdeler naar ruimteverwarming, zwem- en tapwater 2 buffervaten van 2000 liter
Stoomvormer t.b.v. stoomcabine Ventilatie:
Balansventilatie met WTW (rendement 90%) Geen koeling
Verlichting:
Hoogfrequent TL langs badrand
PL spots boven glijbanen, terras en whirlpool 14
Halogeen onderwaterarmaturen 175W
........................................................................
Weergave warmteverbruik versus graaddagen en aantal bezoekers
................................................................................................. Verbruik warmte versus gewogen graaddagen Warmte in GJ
Gewogen graaddagen
700
500 450
600
400
500
350 300
400
250
300
200 150
200
100
100 0
50 jan
feb
mrt
apr verbruik in GJ
15
mei
jun
jul
gewogen graaddagen
aug
sep
okt
nov
dec
Bezoekersaantallen
........................................................................
0
Energiebalans warmte
................................................................................................. Warmtebalans, verdeling naar proces GJ ruimteverwarming 1.527 ventilatie 839 baden 1.187 warmwater 805 4.358
aandeel in % 35% 19% 27% 18% 100%
verdeling warmte naar proces ruimtev erw arming; 35%
v entilatie; 19% w armw ater; 18%
baden; 27%
16
........................................................................
Energiebalans electriciteit
................................................................................................. Verdeling elektragebruik naar proces kWh aandeel in % baden 232.830 37% verlichting 177.386 28% klimaat 149.357 24% restaurant 25.240 4% apparatuur overig 40.766 7% 625.579 100%
verdeling elektragebruik naar proces verlichting 28%
baden 37% apparatuur overig 7%
17
restaurant 4%
klimaat 24%
........................................................................
Besparingsmaatregelen
................................................................................................. Energiebesparingsmaatregelen nr.
Maatregel
a Invo eren Energiezorgsysteem
1 HR ++ glas
2 Verlaging kW contract 3 Afde kken bad
4 WTW sporthal, bij huidige installatie 5 HR WTW sporthal
Besparing per jaar
TVT in jaar
420
49
8,6
2.500 0
2.746 20
0,0
1.344
7,1
15.000
5.618
9.000
1.890
9.500
0,9
4,8
11.131
8 Voorverwarming water me t zonnewarmte
30.000
2.898
10,4
10 Frequentieregeling op ventilatoren zwemhal
5.000
1.233
4,1
94.626
25.206
9 Besturing entreedeuren aanpassen
11 DoucheWTW's Totaal
75
2.000
10.000
3.108
2,7
6 HR WTW Restaurant
7 Aanpassen bedrijfstijd LBK Restaurant
18
Geschatte investering
819 420
5.061
3,6
0,1 4,8
2,0 3,7
........................................................................
.................................................................................................
Eneco New Energy
Voorbeelden verduurzaming
Voorbeelden van duurzame projecten Wind, zon en biomassa ................................................................................................. Duurzame energie uit wind: Windpark Q7
Grootste Nederlandse offshorewindpark, 23 km uit de kust bij IJmuiden, levert stroom aan 125.000 huishoudens.
Duurzame energie uit zon: Nieuwland Amersfoort
12.000 vierkante meter zonnepanelen zorgen voor Ecostroom in de wijk Nieuwland Amersfoort.
Duurzame energie uit biomassa: Putten
Eerste van de serie biomassacentrales, die tezamen gaan
zorgen voor groene stroom voor meer dan 300.000 gezinnen. 20
........................................................................
Trias Energetica: Stap 2
Kleinschalige duurzame energie productie .................................................................................................
21
........................................................................
Warmte Koude Opslag (WKO) ................................................................................................. WKO voor zwembaden
Het systeem bestaat standaard
uit:
bronsysteem (warme en koude bron)
warmtewisselaar
centrale warmtepomp
Het zwembad wordt verwarmd
met een warmtepomp
De koude wordt gelijktijdig
geproduceerd en opgeslagen in de bodem 22
........................................................................
Wanneer is WKO interessant? (1/2) ................................................................................................. Afhankelijk van de omgeving van het zwembad Kenmerken zwembaden: Grote warmtevraag Kleine koudevraag
De opgewekte koude kan niet worden benut door het zwembad zelf op een ander moment van het jaar Gevolg is dat bron niet regenereert
23
........................................................................
Wanneer is WKO interessant? (2/2) ................................................................................................. Zoek naar een koude vraag/vragers vlakbij zwembad: - Scholen - Winkels (winkelcentra) - Kantoren - Sporthal - Verpleeghuis - Etc.
24
........................................................................
Kenmerken warmte-koude opslag ................................................................................................. Duurzaam
Energiebesparend
40-80% minder elektriciteit nodig om te koelen t.o.v.
normale airconditioning
Geen lokale uitstoot (CO2 en NOx) Geen gebruik van fossiele brandstof Door gebruik van groene stroom 100% duurzaam Open bronsysteem
25
Terugverdientijd t.o.v. klassieke ketel als referentie: tussen de 2 en 7 jaar, mits koudevraag min of meer in evenwicht met warmtevraag.
........................................................................
Stadverwarming Eneco in Nederland .................................................................................................
Amstelveen
Amersfoort
Utrecht, Den Haag Leidsche Rijn Ypenburg Zoetermeer Nieuwegein Delft Bergschenhoek Houten Rotterdam Barendrecht Papendrecht
26
........................................................................
Stadverwarming Eneco in Nederland ................................................................................................. Stadverwarming niet per se goedkoper: NMDA = Niet Meer Dan Anders geldt, = uitgangspunt in nieuwe Warmtewet. Maar: wel (veel) duurzamer dan eigen ketel.
27
........................................................................
.................................................................................................
Eneco New Energy Biovergister + WKK Voorbeeld van DDS
Achtergrond ................................................................................................. Zwembad had verbouw- en uitbreidingsplannen Verwarming door gasketel Boer ontwikkelde plannen voor biovergister E-kwadraat en Oosterhof Holman (leverancier) hebben meegedacht over concept Vergunningen aangevraagd (zowel biovergister als verbouwing zwembad) MEP aangevraagd
29
Boer overwoog warmtelevering aan zwembad Voordeel voor zwembad van gasWKK+buffer: goedkoper dan ketel Voordeel voor gemeente: forse CO2-reductie
........................................................................
Locatie in Putten .................................................................................................
30
........................................................................
Bosbad Putten .................................................................................................
31
........................................................................
Aanpak ................................................................................................. Knelpunten: MEP is gebonden aan locatie: contact met Senter Novem voor relocatie helft MEP Financiering (mede-investeerder) Warmtecontract Desondanks: start verbouwing zwembad en realisatie biogasleiding bij boer Risico! 32
........................................................................
Project .................................................................................................
33 33
........................................................................
Economie
Investering ca. 3,0 miljoen
................................................................................................. Boer levert mest en maïs aan v.o.f. Boer neemt digestaat af Eneco koopt groene stroom van v.o.f. (bij boerderij, 50% van biogas) Eneco koopt groene stroom van v.o.f. (bij zwembad, 50% van biogas)
34
V.o.f. levert, na stevige concurrentie, groene warmte bij zwembad: ca. 9.000 GJ. CO2 reductie: ca. 560 ton / jaar. ........................................................................
Aanpak Eneco en boer hebben v.o.f. opgericht 50/50 basis MEP vergunning door boer geregeld met Senter Novem
.................................................................................................
Elektriciteit: eigen aansluiting, want motor is van de v.o.f. (andere juridische entititeit), en anders ontheffing netbeheer noodzakelijk. Warmtecontract: v.o.f. levert ondanks iets hoger prijs vanwege beter perspectief op langere termijn (o.m. door Warmtewet). Niet meer dan anders-principe! Financiering nu in vergevorderd stadium Warmtemanagement in zwembad: preferente inzet WKK. 35
Zo zien wij Decentraal Duurzaam Samen ........................................................................
Een paar opmerkingen ter afsluiting ................................................................................................. Energiebesparen is grootste winst Energiebesparen is gedrag aanpassen, maatregelen nemen, en aandacht blijven houden voor energie Oplossing ligt soms in de omgeving, niet binnen de muren van het zwembad Gemeente is hierbij een belangrijke partner, deels probleemeigenaar (CO2-reductie) Decentraal Duurzaam Samen betekent: Eneco lost problemen samen met partners op, gericht op lange termijnrelatie.
36
........................................................................
Koen Gommers: Ric Houwen:
088 895 3723 088 895 3409
[email protected] [email protected]
