Een duurzaam bestaan voor de woning

Een duurzaam bestaan voor de woning Over de milieueffecten van het onderhouden, aanpassen en bewonen van woningen Arjen Meijer en Ad Straub, Onderzoeksinstituut OTB 3-11-2011

Delft University of Technology

Challenge the future

Onderwerpen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Levensduur van bestaande woningen Duurzaamheid Instrumenten Onderhoud Voorbeeldwoning Materiaalkeuze Energie (operationeel en ingesloten) Transport Toekomstwaarde? Discussie

Een duurzaam bestaan voor de woning

2 | 30

Levensduur van bestaande woningen • Woningen blijven in het algemeen lang bestaan (gemiddeld langer dan 120 jaar) • Huurwoningen worden gemiddeld eerder gesloopt dan koopwoningen • Meergezinswoningen hebben een relatief grotere kans te worden gesloopt en dan vooral in de sociale huursector • Voor elke periode zijn specifieke redenen aan te wijzen voor sloop of juist behoud • De belangrijkste woninggebonden factoren die de levensduur beïnvloeden zijn de bouwtechnische kwaliteit, de grootte en identiteit (Bron: SEV/MVROM, 2004, Bouwen met tijd; CBS) Een duurzaam bestaan voor de woning

3 | 30

Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen (Brundtland-commissie, 1987)


4 | 30

Duurzaamheid Vaak ligt focus op slechts één milieueffect: • CO2-emissies (Kyoto-protocol) • Energieverbruik • Gezondheid


5 | 30

Duurzaamheid van woningen Waar in de keten vinden ingrepen plaats die effect hebben op het milieu? • Bouwmaterialen zelf (schadelijke emissies) • Afval (storten, verbranden, recycling) • Productie van bouwmaterialen • Cradle-to-gate • Gebruiksfase (energieverbruik, onderhoud, aanpassingen) Levenscyclusanalyse (LCA) Winning grondstoffen

Productie bouwmaterialen

Bouwactiviteiten

Gebruiksfase

Sloopfase


Afvalverwerking

6 | 30

Duurzaamheid van woningen • Operationeel energieverbruik • Materiaalgebruik tijdens bouw • Materiaalgebruik tijdens onderhoudsactiviteiten en aanpassingen • Gezondheid van bewoners • Gezondheid van onderhoudsmedewerkers Winning grondstoffen

Productie bouwmaterialen

Bouwactiviteiten

Gebruiksfase

Sloopfase


Afvalverwerking

7 | 30

Milieueffecten Uitputting grondstoffen

Ecotoxiciteit water

Broeikaseffect

Ecotoxiciteit bodem

Ozonlaagaantasting

Verzuring

Smogvorming

Vermesting

Humane toxiciteit Een duurzaam bestaan voor de woning

8 | 30

Milieueffecten Uitputting grondstoffen

Ecotoxiciteit water

Broeikaseffect

Ecotoxiciteit bodem

Ozonlaagaantasting

Verzuring

Smogvorming

Vermesting

Schaduwprijs

Humane toxiciteit


9 | 30

Schaduwprijs • Milieueffecten inzichtelijk maken, wegen en financieel waarderen • Eéngetalscore Hoe? • Theoretische schatting van de kosten om de milieuschade te voorkomen of te verhelpen


10 | 30

Instrumenten BREEAM

Criteria Duurzaam Inkopen

DMOP GPR Onderhoud

GPR Gebouw

Onderzoek Duurzaam VGO Uitwerkingsinstructies

Toolkits bestaande bouw

ISSO 100

Strategisch

Tactisch

Operationeel


11 | 30

Instrumenten Thema’s: • BREEAM-NL Bestaande Bouw en Gebruik: management, gezondheid, energie, transport, water, materialen, afval, landgebruik en ecologie, vervuiling • GPR Gebouw: energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit, toekomstwaarde • GPR Onderhoud: materialen


12 | 30

Onderhoud


13 | 30

Onderhoud 110 jaar onderhouden van woningen: • Ad hoc, incidenteel (vooral correctief) • Planmatig, cyclisch (vooral preventief) klein onderhoud. • Sinds eind jaren 80 corporatiebezit, niet of nauwelijks particulier bezit

• Bij mutaties en transacties (binnenwerk, uitrusting) • Groot onderhoud en aanpassingen


14 | 30

Voorbeeld Vooroorlogse rijwoning • 523.000 woningen (7,7% van de woningvoorraad) • Ruim 70% particulier eigendom (Bron: Agentschap NL, 2011, Voorbeeldwoningen 2011 Bestaande bouw)

• Naar schatting 150.000 Woningwetwoningen (Bron: Martin Liebregts, 2011, Themawonen avant la lettre, www.renda.nl, 24 oktober)


15 | 30

Vooroorlogse rijwoning Energetische kwaliteit, oorspronkelijk • Geen eisen aan de energiezuinigheid • Tot 1930 geen spouwmuren • Vaak stalen of zachthouten kozijnen • Lokale gaskachels, elektrische boilers en natuurlijke ventilatie Energetische kwaliteit, huidig • Ruim 90% centrale verwarming (waarvan ruim 50% HR), natuurlijke ventilatie nog bijna 90% • Dubbelglas ruim 50% • Na-isolatie schil: geveldelen 11%, vloeroppervlak 12%, hellende dak 24% en platte dak 23%


16 | 30

Voorbeeldwoning, bouwjaar 1915


17 | 30

Onderhoud en aanpassingen voorbeeldwoning • Tot 1998 weinig aanpassingen • Boven- en benedenwoning samengevoegd • Aanpassingen: • • • •

Na-isolatie Vernieuwing keuken en badkamer Vernieuwing serre Aanbrengen PV-panelen


18 | 30

Materiaalkeuze Kozijnen: • Vurenhout • Duurzaam te produceren • Regelmatig schilderen

• Tropisch hardhout • Minder duurzaam (tenzij FSC-keur) • Onderhoudsarm

• PVC • Minder duurzaam te produceren • Onderhoudsarm


19 | 30

Houten kozijnen


20 | 30

PVC-kozijnen


21 | 30

Vergelijking hout en PVC


22 | 30

Materiaalkeuze Schilderwerk • Oplosmiddelrijk • Hoge uitstoot van VOC’s • Ongezond voor schilder en bewoner

• Oplosmiddelarm • Minder uitstoot van VOC’s • Minder ongezond voor schilder en bewoner

• Watergedragen verf • Geen uitstoot van VOC’s • Niet ongezond voor schilder en bewoner


23 | 30

Energie Operationeel energieverbruik • Ruimteverwarming • Elektriciteitsverbruik (PV-panelen) Ingesloten energie • Materiaalverbruik en energieverbruik voor bouw • Materiaalverbruik en energieverbruik voor onderhoud • Materiaalverbruik en energieverbruik voor aanpassingen


24 | 30

Ruimteverwarming Tot ca. eind jaren 50: • Ruimteverwarming met lokale gaskachels • Ruimtes gestookt indien iemand aanwezig is Vanaf jaren 60 • Centrale verwarming met centrale thermostaat • Hoger comfort • Woonkamers, badkamers, soms slaapkamers gestookt Vanaf jaren 90 • Centrale verwarming met individuele thermostaatknoppen • Vaak alle ruimtes gestookt


25 | 30

Ruimteverwarming Hogere vraag door hoger comfortniveau

Lagere vraag door verbeterde warmteïsolatie


26 | 30

Warmteaanbod • Tot tweede helft 19e eeuw: vooral kolen en hout • Tweede helft 19e eeuw: aanleg gasfabrieken en beperkt gasnet • 1959: ontdekking gasbel Slochteren; vervanging kolengas door aardgas • Sindsdien aansluiting op gasnet standaard Daarnaast ook elektrische verwarming (meestal lokaal)


27 | 30

Gasfabrieken • Droge destillatie van steenkool • Producten: lichtgas en cokes • Afvalproducten onder meer: • Teer • Waterstofsulfide • Cyaanverbindingen

• Bodemvervuiling


28 | 30

Transport • Transport onderhoudsmedewerkers • Aanzienlijk aandeel in totale milieubelasting • Sturen op transportafstanden, transportmiddelen, cycli en combinatie van activiteiten, prestatie-eisen uitstoot? (Bijvoorbeeld CO2-Prestatieladder ProRail)


29 | 30

Toekomstwaarde? • Theoretische levensduur woning LCA-berekeningen 75 jaar • Gemiddelde levensduur woning 120 jaar • Verwachte levensduur voorbeeldwoning …? • WOZ-waarde is hoog! • Kwaliteitseisen blijven stijgen. • Culturele waarde woning stijgt? • Sloop/nieuwbouw of (gefaseerd) renoveren?


30 | 30

Een duurzaam bestaan voor de woning

Recommend Documents