Educatieve spellen voor ouderen
Deze publicatie is tot stand gekomen door de inbreng van verschillende studenten en stageplaatsen betrokken in de opleiding Bachelor in de ergotherapie van de Arteveldehogeschool in het kader van een bachelorproef: Ellen Vliebergh, Aagje Cieters, Yoika DHondt, Irina De Reu, Sarah Beck, Jolien De Kezel, Jolien Boutens, Kimberly Dumarey en Audrey Vaesen.
1
Pili Pili THEMA: medicatiegebruik Doelgroep: 55-plussers / Senioren Aantal spelers : Min: 10 personen, max: 25 personen Aantal begeleiders: 1 begeleider Spelmateriaal : Spelbord, dobbelsteen, pionnen, speelkaarten met vraag en antwoord, apotheekkaarten. Specifieke doelstellingen: Veilig leren omgaan met medicijnen, gezonde voeding, enz. Kunnen samenwerken met andere personen. Voorbereiding: De spelers worden in groepen verdeeld en elke groep heeft een lege huisapotheek. Deze apotheek moet met de juiste apotheekkaarten gevuld worden. Spelverloop: Je kan apotheekkaarten krijgen door vragen juist te beantwoorden. De vragen gaan over bepaalde thema’s zoals gezondheid, medicijngebruik, gezonde voeding… Einde van het spel: De groep die het snelst hun huisapotheek met de juiste apotheekkaarten gevuld heeft, zijn de winnaars. Mogelijke gradaties en eventuele aanpassingen: Het spel kan eventueel ook door andere leeftijden of samen met andere leeftijden gespeeld worden. De speltrainer moet geen professionele hulpverlener zijn of een specialist in dit thema, het spel bevat duidelijke instructies die gemakkelijk op te volgen zijn. Speelduur: 100 tot 120 minuten Ontwikkeld door: CIS Spelinfo i.s.m. de Vlaamse Federatie van Socialistische Gepensioneerden (VFSG), de Socialistische Vrouwenvereniging (SVV) en Vereniging personen met een handicap (VFG) Prijs: Van 75 EUR tot 300 EUR. Moet steeds gebeuren olv een spelbegeleider van CIS. Waar kan je dit spel aankopen? Bestellen via de site: http://www.spelinfo.be
2
De Bovenkamer
THEMA: dementie Doelgroep: Voor spelers vanaf 12 jaar: professionelen uit de rust- en verzorgingssector, studenten, mantelzorgers, vrijwilligers, geïnteresseerden… Aantal spelers : Min. 2 personen, max. 4 personen Aantal begeleiders: niet noodzakelijk Spelmateriaal : Spelbord, dobbelsteen, pionnen, speelkaarten met vraag en antwoord. Specifieke doelstellingen: Meer te weten komen over dementie en de invloed ervan op de omgeving van die persoon. Zich kunnen inleven in de situatie van een persoon met dementie. Kunnen samenwerken met anderen. Kunnen weergeven van gedachten, gevoelens en emoties. Voorbereiding: Je kruipt in de huid van een persoon met dementie die in een WZC verblijft. Je probeert als eerste de drie voorwerpen terug te vinden die je daar verloren bent. Spelverloop: 1. Je beweegt met je pion over het bord door goede antwoorden te geven op vragen over dementie. De spelvragen zijn verdeeld in een reeks voor beginners en een reeks voor spelers met meer ervaring. 2. Zo ga je op zoek van kamer naar kamer. 3. Onderweg kan je proberen om je tegenspelers zoveel mogelijk te hinderen. Einde van het spel: De persoon die het eerst de drie voorwerpen teruggevonden heeft, is gewonnen. Mogelijke gradaties en eventuele aanpassingen: Het spel moet niet door een professionele hulpverlener of een specialist in dit thema begeleid worden. De vragen zijn ingedeeld in verschillende niveaus, voor beginners en voor mensen met meer ervaring omtrent dit thema. Speelduur: Niet bepaald Ontwikkeld door: Bond Moyson i.s.m. onder andere Expertisecentrum Dementie Vlaanderen Prijs: 42,35 EUR (inclusief BTW +verzendingskosten) Waar kan je dit spel aankopen? Bestellen via de site: http://www.debovenkamer.be
3
Alle sterren van de hemel
THEMA: rouwverwerking Doelgroep: Iedereen te maken heeft met verlieservaringen. Dit spel kan een hulpmiddel zijn om een dialoog te openen die gericht is op het kenbaar maken van onverwerkte gevoelens. Aantal spelers : Min.: 2 personen, max.: 8 personen Aantal begeleiders: 1 (professionele) begeleider Spelmateriaal : Spelbord, dobbelsteen, pionnen, speelkaarten met vraag en antwoord, indianenpraatstok, plastic mapje en eventueel extra materiaal om opdrachten uit te voeren. Specifieke doelstellingen: Contact leren maken over het verlies. Ervaringen, gedachten en gevoelens kunnen uitwisselen met anderen. Kunnen luisteren naar anderen. Voorbereiding: De spelers volgen een traject op het spelbord. Tijdens dit traject komen ze verschillende categorieën tegen zoals gevoelens, herinneringen, omgeving, overlijden, begrafenis/crematies, samen verder op eigen kracht en welke plek heeft (de overledene) in jouw leven. Bij elke categorie horen verschillende vragen die de speler moet beantwoorden. Spelverloop: 1. 2. 3. 4.
Iedere speler gooit om beurten met de dobbelsteen. Je komt op een vakje en krijgt een bijhorend kaartje. Met dit kaartje wordt de opdracht gedaan. De therapeut kiest bv voor uitbeelden; iedereen geeft een antwoord op de vraag door middel van uitbeelding.
Bij het spel hoort een ‘indianenpraatstok’. De persoon die de praatstok ontvangt, heeft het woord. Deze speler krijgt de ruimte om te praten, zwijgen, zingen, enzovoort. De anderen tonen respect en luisteren. Door deze praatstok krijgt iedereen ruimte. Elke speler mag hier op zijn eigen manier invulling aan geven. Als een speler niet wil praten, dan doet hij/zij dat niet. Als je een kaart getrokken hebt en je wil een antwoord geven maar je hebt meer tijd nodig, dan kan je het kaartje in een plastic mapje bewaren… tot je het antwoord weet. De therapeut kan er ook voor kiezen om een beeldende opdracht te doen tijdens het spel. Een beeldende opdracht omvat kleien, schilderen, tekenen, enzovoort. Einde van het spel: De therapeut bepaalt wanneer het spel gedaan is. Men kan spelen tot alle vragen gesteld zijn, of men spreekt af na hoeveel minuten het spel beëindigd wordt.
4
Mogelijke gradaties en eventuele aanpassingen: Dit spel kan gebruikt worden binnen een therapie. Dit kan creatieve therapie zijn, maar ook andere vormen van therapie of begeleiding. Met dit spel is het ook mogelijk om met een expressiegebied te werken zoals tekenen, uitbeelden, enzovoort. De taal is ook aangepast aan de doelgroep want de kaartjes zijn dubbelzijdig gedrukt, langs ene kant de taal van volwassenen en langs andere kant de taal van kinderen en jongeren. Speelduur: Niet bepaald Ontwikkeld door: ’Alle Sterren Van De Hemel’ vindt zijn oorsprong in het afstudeerproject van Daisy Luiten voor de opleiding Creatieve Therapie. Ruim twee jaar na de eerste versie verschijnt het spel op de markt. Aangepast aan de praktijk en getest door hulpverleners. Prijs: Voor in België, inclusief verzendingskosten: 236,5 EUR Waar kan je dit spel aankopen? Bestellen via de site: http://www.allesterrenvandehemel.nl
5
Levenskunst
THEMA: ouder worden en wat erbij komt kijken Doelgroep: 55-plussers Aantal spelers : Min: 3 personen, max: 6 personen Aantal begeleiders: 1 (professionele) begeleider Spelmateriaal : Spelbord, spelkaarten, pennen, kladpapier, eventueel een dobbelsteen en een gezellige ruimte waar u ongestoord kunt spelen Specifieke doelstellingen: Kunnen weergeven van gedachten, gevoelens en ervaringen. Inzicht krijgen in een situatie of antwoord vinden op een persoonlijke vraag Mensen met elkaar laten kennismaken. Voorbereiding: Je verdeelt het aantal spelers in groepen. Het is de bedoeling dat je een traject aflegt op het speelbord. Spelverloop: 1. De spelleider introduceert het spel en houdt (indien nodig) een kennismakingsronde. Belangrijk is dat de spelleider aangeeft dat de deelnemers zich moeten realiseren dat het spel emoties kan oproepen, omdat de verkregen inzichten of antwoorden confronterend kunnen zijn. 2. Iedereen formuleert voor zichzelf een vraag, die hij nader wil onderzoeken. Iedere speler noteert deze vraag. 3. Elke speler leest hardop zijn vraag voor. De spelleider noteert de vragen en de andere spelers kunnen dat ook doen. 4. Bepaal wie het eerst mag spelen bv met een dobbelsteen. De speler die begint houdt het aantal gespeelde rondes bij. 5. De speler die aan de beurt is draait de pijl, pakt een kaartje van de stapel die de pijl aanwijst en leest de tekst hardop voor. 6. De spelen beantwoordt de vraag of voert de opdracht uit en noteert in steekwoorden het antwoord of de uitkomst. 7. Vervolgens wordt de kaart onderaan de stapel gelegd en is de volgende speler aan de beurt. 8. Na drie rondes bekijkt iedere speler zijn aantekeningen en stelt zichzelf de vraag: “Wat vertellen deze rondes over mijn situatie en wil ik verder spelen met dezelfde vraag?” De spelleider stelt deze vraag aan alle spelers afzonderlijk. 9. Vervolgens worden de volgende drie rondes gespeeld. 10. Na zes ronden bekijkt iedereen zijn aantekeningen en stelt zichzelf de vraag: “Wat heb ik tot nu toe ontdekt en speel ik verder met dezelfde vraag?” De spelleider stelt deze vraag aan alle spelers afzonderlijk. 11. Na negen rondes bekijkt iedereen tenslotte de aantekeningen en stelt zichzelf de vraag: “Welke mogelijkheden en kansen liggen er?” en “Wat ga ik nu doen?”
6
Einde van het spel: Het spel is afgelopen als de personen uitgepraat zijn over de verschillende vragen of wanneer ze het volledige bord doorlopen hebben. Mogelijke gradaties en eventuele aanpassingen: Het zojuist beschreven spelverloop is de meest uitgebreide spelvorm. Met een groep van drie tot zes personen moet u rekenen op een totale spelduur van ongeveer 2,5 uur. Er zijn uiteraard altijd variaties mogelijk. U kunt een aantal bijeenkomsten plannen en per keer bijvoorbeeld drie rondes spelen. U kunt ook de totale spelduur inkorten tot drie of zes spelrondes. Er is dan minder verdieping maar afhankelijk van het doel kan het voldoende zijn. Één spelronde kan al een gesprek op gang brengen in een groep. Speelduur: Niet bepaald Ontwikkeld door: COSBO Belangen Ouderen Beleid Amsterdam Prijs: 30 EUR (inclusief verzendingskosten) Waar kan je dit spel aankopen? Bestellen via de site: http://www.cosbo-amsterdam.nl/levenskunst/levenskunst (via ‘verkrijgbaarheid’ )
7
Huisje Weltevree
THEMA: valpreventie Doelgroep: 65-plussers Aantal spelers : Min: 2 personen, max.: 6 personen Aantal begeleiders: 1 (professionele) begeleider Spelmateriaal : Spelbord, dobbelsteen, pionnen, kaarten met vragen en opdrachten, eventueel materiaal om de opdrachten te volbrengen. Specifieke doelstellingen: Bewust worden van hoe (on)veilig je woning is. De gevolgen kennen van vallen en de invloed op de persoon en de omgeving ervan. Beseffen dat de inrichting van de woning kan voorkomen dat mensen vaak vallen. Kunnen luisteren naar anderen. Kunnen samenwerken. Ervaringen, gevoelens en gedachten kunnen delen met de anderen. Voorbereiding: Het spel kan gespeeld worden op alle plaatsen waar senioren samenkomen: dienstencentra, seniorenverenigingen, enzovoort. Spelverloop: In dit spel maken de spelers een spannende tocht door alle kamers van Huisje Weltevree op een speelbord. Je tuimelt van het ene gevaar in het andere. Je kan je redden door vragen op te lossen en bewegingsoefeningen te doen. Einde van het spel: Wanneer iedereen alle kamers doorlopen heeft, is het spel afgelopen. Mogelijke gradaties en eventuele aanpassingen: Het spel kan eventueel ook door andere leeftijden gespeeld worden. De speltrainer moet geen professionele hulpverlener zijn of een specialist in dit thema, het spel bevat duidelijke instructies die gemakkelijk op te volgen zijn. Speelduur: Ongeveer 45 minuten Ontwikkeld door: Logo Gezondheidsoverleg Oost-Vlaanderen en Brussel, i.s.m. het VIGez Prijs: 25 EUR (+verzendingskosten) Waar kan je dit spel aankopen? Bestellen of ontlenen via het LoGo in jouw buurt
8
Woonloopbaan THEMA: informatie omtrent verschillende woonvormen voor ouderen Doelgroep: Senioren niet wonende in een WZC Aantal spelers : Min: 2 personen, max: 6 personen Aantal begeleiders: 1 begeleider Spelmateriaal : Spelbord, dobbelsteen, pionnen, speelkaarten met vraag en antwoord, bel, startvragen Specifieke doelstellingen: Verschillende woonvormen en diensten in de thuiszorg leren kennen Voorbereiding: Materiaal klaarleggen. Iedere speler trekt een kaart van de stapel ‘dienstverlening’. Dit stemt overeen met een voorziening voor ouderen en met kleur van pion. Spelverloop: Elke speler vertrekt vanuit een bepaalde voorziening voor ouderen. De spelers krijgen een startvraag. Wanneer deze juist is, mag deze zicht op de startplaats begeven. Hij moet het volledige spelbord hebben doorlopen alvorens hij kan thuiskomen. Door middel van een dobbelsteen en het verplaatsen van de pion komt men vooruit. Op het spelbord zijn verschillende ‘woonloopbaan’ vakjes. Wanneer een speler op dit vakje komt, moet men een kaartje van de ‘woonloopbaan’ stapel nemen. Hierop kan informatie staan over een bepaalde dienstverlening of kan een vraag over een bepaalde dienstverlening/woonvorm gesteld worden. Als de vraag juist beantwoord is, mag de speler een vakje vooruit. Indien er fout geantwoord wordt, moet de speler een vakje achteruit. Einde van het spel: De winnaar is diegenen die als eerste terug naar de eigen woonvorm is en het kleurenvak bereikt. Mogelijke gradaties en eventuele aanpassingen: Per twee spelen Speelduur: 45 minuten Ontwikkeld door: Irina De Reu (bachelorproef met interne promotor Vera Beuselinck en externe promotor Jolien Cosaert, LDC De Regenboog, OCMW Gent) Prijs: Is momenteel nog een prototype dat verder wordt onderzocht via bachelorproeven. Waar kan je dit spel aankopen? Kan op termijn uitgeleend worden via Kronkels.
9
Help! Een nieuw gewricht THEMA: educatie omtrent heup- en knieprothese Doelgroep: mensen die een heup- en of knieprothese hebben/zullen krijgen Aantal spelers : 1 à 2 persoon Aantal begeleiders: geen Spelmateriaal : Computer, muis, digitale quiz Specifieke doelstellingen: Methodeveranderingen door heup-, knie operatie leren kennen Andere aspecten omtrent heup, knie operatie leren Voorbereiding: Installatie van quiz op computer. Mensen uitnodigen om quiz op computer te spelen. Spelverloop: Deelnemers kiezen hun soort prothese en vullen de vragen in (zonder tijdsdruk, meerkeuzevragen). Op het einde krijgen ze hun score te zien. Einde van het spel: Als alle vragen ingevuld zijn. Het spel kan verschillende keren gespeeld worden. Mogelijke gradaties en eventuele aanpassingen: Infobrochure meegeven Met twee of meer patiënten/familie spelen Speelduur: 20 minuten Ontwikkeld door: Sarah Beck (bachelorproef met interne promotor Leen Bouckaert en externe promotor Bart Van Hese, Maria Middelares Gent) Prijs: Prototype Waar kan je dit spel aankopen? Momenteel wordt deze quiz verder uitgewerkt. Op termijn misschien beschikbaar via Kronkels…
10
De Volgende Stap THEMA: De levensgeschiedenis van een bewoner in kaart brengen, net als het bespreekbaar maken van verlieservaringen en het toekomstbeeld. Doelgroep: Bewoners in een woon- en zorgcentrum Aantal spelers : Deel I:1 bewoner (individueel) Deel 2: maximaal 4 bewoners Aantal begeleiders: 1 begeleider Spelmateriaal : 40-tal levenskaartjes, 1 draaiend rad, een houten pijl, 24 emotieblokken, 60 vragenkaarten, 36 afdekplaatjes, 6 borden met onderwerpen Specifieke doelstellingen: Deel 1: De levensgeschiedenis van de bewoner vormen om zo een holistisch beeld te verkrijgen waaruit cliëntgerichte therapie opgestart kan worden. Deze informatie wordt gedeeld met het multidisciplinair team. De bewoner zelf reflecteert over zijn levensgeschiedenis gedurende het spel. Deel 2: De bewoners kunnen reflecteren over hun ervaren gevoelens en in dialoog gaan met andere bewoners. Men kan de nodige tijd nemen om de vragen te beantwoorden en men kan luisteren naar elkaars verhalen en elkaar ondersteunen door zelf voorbeelden te geven of in interactie te gaan. Op deze manier kunnen ze hun gevoelens een plaats geven en de andere bewoners beter leren kennen. Voorbereiding: De ergotherapeut verwittigt de bewoners tijdig en zorgt voor een prikkelarme omgeving.
Spelverloop: De ergotherapeut zal eerst individueel de levensgeschiedenis van de bewoner in kaart brengen. Vervolgens kan er met een maximum van vier bewoners een groepsspel aangevangen worden. Waar volgende onderwerpen besproken worden: leven, afscheid bezittingen, toekomst, verlies van een dierbare, omgeving en veiligheid, mogelijkheden en beperkingen. Einde van het spel: Er is geen gedefinieerd einde, de voornaamste doelstelling is dat de bewoners kunnen praten over hun gevoelens. Wanneer het spel ongeveer een uur bezig is, kan dit worden afgerond. Mogelijke gradaties en eventuele aanpassingen: Het spel kan moeilijker gemaakt worden door als ergotherapeut minder te sturen of door meerdere kaarten voor te leggen (deel 1) of meer gerichter vragen te stellen (deel 2) . Het spel kan eenvoudiger worden door niet te veel kaarten aan te bieden en te bevragen (desnoods kaart per kaart) of de kaart van toepassing is bij de bewoner (deel 1) of door oppervlakkige vragen te stellen (deel 2). Speelduur: Deel 1: 45 tot 60 minuten Deel 2: 60 minuten
11
Ontwikkeld door: De Kezel Jolien en WZC Ons Zomerheem in samenwerking met de Arteveldehogeschool Prijs: n.v.t. Waar kan je dit spel aankopen? Het spel kan ontleend worden via Kronkels. Dit via de website: www.ondersteuningscentrumkronkels.be Met de verkregen feedback zal de piloot versie worden aangepast.
12
