Economische betekenis cruise- en ferryvaart in het Amsterdam Noordzeekanaal gebied Samenvatting
In opdracht van Stichting Amsterdam Cruise Port
14 oktober 2004 Projectnummer T13.4.013 ZKA Consultants & Planners Postbus 4833 4803 EV Breda tel.: 076-5658877 fax: 076-5656489 e-mail:
[email protected] www.zka.nl
Inhoudsopgave 1.
INLEIDING
1
2.
MARKTOMVANG
1
3.
ECONOMISCHE BETEKENIS
3
4.
MARKTONTWIKKELING EN POTENTIELE BETEKENIS
5
5.
AANBEVELINGEN
5
ZKA Consultants & Planners
1.
AANLEIDING
In 1993 is door ZKA Consultants & Planners de studie ‘Betekenis van de cruisevaart voor de stad Amsterdam’ uitgevoerd. Hierin werd een uitvoerige analyse van de situatie op dat moment geschetst, zijn de marktontwikkelingen en effecten in kaart gebracht voor de middellange termijn en zijn aanbevelingen gedaan. Inmiddels zijn er de nodige ontwikkelingen geweest: • De gemiddelde capaciteit per schip is sterk toegenomen, waardoor het aantal passagiers gemiddeld sneller is gestegen dan het aantal schepen; • De aanvankelijk gestage groei van zeecruiseschepen in Amsterdam, met als piek 102 schepen in 2001, liep na de gebeurtenissen op 11 september 2001 een deuk op en lijkt pas dit jaar weer over deze terugval heen te komen; • In 2003 is een nader onderzoek gedaan naar de mogelijkheden en randvoorwaarden van de riviercruisevaart Amsterdam en Noord-Holland; • Naast de nieuwe Passenger Terminal Amsterdam (PTA) die enkele jaren geleden in gebruik genomen is, is in 2002 de cruisekade van de Felison Terminal in IJmuiden gerealiseerd. Hierdoor ontwikkelt ook de haven van IJmuiden zich in toenemende mate als ferry- en zeecruisehaven. Één en ander is voor Stichting Amsterdam Cruise Port (ACP) aanleiding geweest om ZKA Consultants & Planners (opnieuw) een analyse te laten uitvoeren naar de omvang, ontwikkelingen, perspectieven en effecten voor de middellange termijn van de zeecruise-, riviercruise- en ferryvaart in het Amsterdam Noordzeekanaal gebied en Noord-Holland. Bij de uitvoering van de studie is voor specifieke data samengewerkt met Amsterdam Leisure Consultancy (ALC). 2.
MARKTOMVANG
Zeecruisemarkt: aantal passagiers bijna verdubbeld In 2003 hebben de havens in Amsterdam en IJmuiden 103 schepen ontvangen, waarvan 34 turn-around aanlopen en 69 transit calls. In totaal telden deze schepen ongeveer 116.600 passagiers, waarvan ruim de helft turn-around passagiers. Ruim 80% van deze aantallen heeft betrekking op Amsterdam. Tabel 2.1.
Marktomvang zeecruisemarkt Noord-Holland 2003
Aantal calls Transit Turn-around Amsterdam 63 23 IJmuiden 6 11 Totaal 69 34 Bron: gegevens PTA en Felison Terminal
Totaal 86 17 103
Transit 50.500 3.950 54.450
Aantal passagiers Turn-around Totaal 45.000 95.500 17.160 21.110 62.160 116.610
Ten opzichte van (het topjaar) 1993 betekent deze situatie ongeveer een stabilisering van het aantal calls, maar bijna een verdubbeling van het aantal passagiers doordat de gemiddelde scheepsomvang uitgedrukt in het aantal passagiers aanzienlijk is toegenomen. Het aantal calls en passagiers is – mede door de grotere capaciteit en verbetering van faciliteiten in Amsterdam (PTA), de opkomst van een alternatief (Felison Terminal) en de gezamenlijke marktbewerking (ACP) – sinds 1996 respectievelijk 1997 onafgebroken toegenomen tot 2001. Door de gevolgen van “11 september” heeft de markt in 2002 met een sterke terugval te maken gehad. Vorig jaar (2003) liet een herstel zien tot bijna het piekniveau van 2001. De eerste cijfers van dit jaar duiden op een verder herstel.
ZKA Consultants & Planners
1
Figuur 2.1.
Ontwikkeling zeecruisemarkt Noord-Holland (incl. A’dam) ‘93-‘03
120
140.000
120.000
100
100.000
80.000 60 60.000
Aantal passagiers
Aantal calls
80
40 40.000
20
20.000
0
0 1993
1996
1997
1998
Aantal calls
1999
Aantal passagiers
2000
2001
2002
2003
Trendlijn aantal passagiers
Bron: gegevens Amsterdam Cruise Port
Amsterdam/IJmuiden blijft relatief achter e Ondanks de groei blijft Amsterdam/IJmuiden met een 10 positie achter bij andere havensteden in Noordwest-Europa zoals Dover, Stockholm, Kopenhagen en Southampton. Verklaringen hiervoor zijn onder meer: • De verschuiving van het zwaartepunt in de Noord-Europese routes naar het meer oostelijk gelegen vaargebied met havens als Tallinn, Sint Petersburg, etc onder invloed van de opkomst van nieuwe bestemmingen en de tendens van kortere cruises; • De sterke groei van de Britse thuismarkt, mede in combinatie met de aanwezigheid van vestigingen/kantoren van rederijen in Groot-Brittannië; • De sterke prijsconcurrentie van de Britse luchthavens ten opzichte van Schiphol met meer rechtstreekse verbindingen met de VS en sterker concurrerende luchtvaartmaatschappijen; • De populariteit van de destinatie Londen waarvoor Dover en Southampton de aanleghavens zijn. Riviercruisemarkt Amsterdam sterk gegroeid In 2003 hebben ruim 650 riviercruiseschepen één of meerdere dagen Amsterdam aangedaan. In totaal waren bijna 132.000 passagiers aan boord van deze schepen. Ten opzichte van 1993 is dit een groei van ongeveer 80%. In totaal worden er in de Noord-Hollandse steden (exclusief Amsterdam) circa 1.100 calls per jaar gemaakt. Aangezien de schepen meerdere steden aandoen gaat het hier om maximaal 400 schepen. Sterke opkomst ferryvaart In 2003 vonden er in IJmuiden 362 afvaarten plaats van de ferry van DFDS Seaways naar Newcastle. Dat jaar telde de haven van IJmuiden 520.000 ferrypassagiers. Ten opzichte van het startjaar 1996 betekent dit ongeveer een verzesvoudiging van de ferrymarkt in Noord-Holland.
ZKA Consultants & Planners
2
3.
ECONOMISCHE BETEKENIS
Totale bestedingen cruise- en ferrymarkt ruim € 90 miljoen per jaar Zoals aangegeven zijn de cruise- en ferrymarkt in Noord-Holland (inclusief Amsterdam) in de afgelopen periode fors gegroeid. Op dit moment bedragen de bestedingen die hieruit voortvloeien ruim € 90 miljoen per jaar (zie tabel 3.1.) Tabel 3.1. Zeecruisevaart Riviercruisevaart Ferryvaart Totaal
Bestedingen cruise- en ferryvaart Noord-Holland (incl. A’dam) 2003 Amsterdam € 25.800.000 € 25.830.000 € 51.630.000
IJmuiden € 6.075.000 € 29.150.000 € 35.225.000
Noord-Hollandse steden € 3.760.000 € 3.760.000
Totaal € 31.875.000 € 29.560.000 € 29.150.000 € 90.585.000
Bij de zeecruises dragen met name turn-arounds bij aan de gerealiseerde bestedingen (zie kader). Opbrengsten per turn-around bijna € 0,5 miljoen De gemiddelde opbrengst per zeecruisecall in het Amsterdam Noordzeekanaal gebied bedraagt circa € 310.000,--. Hierbij zijn echter grote verschillen aan te geven tussen turnaround calls en transitcalls. Gemiddeld levert een transit circa € 225.000,-- op terwijl een turn-around gemiddeld circa € 480.000,-- oplevert voor Amsterdam e.o. Dit grote verschil wordt met name veroorzaakt door de hogere spin-off van passagiers voor de regio (hotels, luchthaven en deels hogere bestedingen en langer verblijf in de stad) en deels door de opbrengsten die gepaard gaan met de handling van de bagage van turn-around passagiers.
Bestedingen zeecruise gegroeid naar € 32 miljoen in 2003 De bestedingen in de zeecruisemarkt zijn het afgelopen decennium gestegen van bijna € 27,5 miljoen in 1993 naar bijna € 32 miljoen in 2003 (+ 17%). Deze groei weerspiegelt met name een volume-effect dat mede te danken is aan: • De internationale groei van de vraag, met name in Engeland, Duitsland en de Verenigde Staten; • De professionalisering van de marktbewerking door het oprichten van ACP in een sterk concurrentieveld met veel nieuwe havens; • Meer capaciteit (Felison Terminal) en meer kwaliteit (bouw PTA) waardoor de klant beter bediend kan worden. Wel is de bestedingsgroei in de zeecruisevaart de afgelopen jaren geremd door een aantal externe ontwikkelingen zoals: • De gevolgen van ‘11 september’. Pas dit jaar wordt het niveau van voor 11 september 2001 weer gehaald; • De opkomst van (nieuwe) bestemmingen in het oosten zoals Sint Petersburg en Tallinn, die in combinatie met gelijkblijvende of kortere reisprogramma’s hebben geleid tot een verschuiving van routes naar het oosten; • Een popularisering van het zeecruisepubliek. Hierdoor is het aantal passagiers weliswaar fors gestegen, maar zijn de bestedingen per passagiers nauwelijks toegenomen; • Het grotendeels wegvallen van omzet uit proviandering in Amsterdam, als gevolg van een meer gecentraliseerde inkoop voor alle destinaties ter wereld/in Europa per aanbieder;
ZKA Consultants & Planners
3
Illustratie 3.1.
Cruiseschepen bij de PTA en Felison Terminal
Bestedingen riviercruise Amsterdam verviervoudigd De bestedingen in de riviercruisemarkt in Amsterdam zijn tussen 1993 en 2003 gegroeid van ruim € 6 miljoen naar bijna € 26 miljoen (+317%). Deze zeer forse stijging van de bestedingen in de riviercruisemarkt kan worden verklaard door: • De sterke groei van de vraag, met name ook door de opkomst van de Amerikaanse markt in deze branche; • De sterke positie van Amsterdam als schakel/turn-aroundhaven in zowel de Rijncruises als in het ‘rondje Noord-Holland’; • De kwaliteitsimpuls en professionalisering van de branche waardoor niet alleen meer, maar ook beter bestedende type toeristen zijn aangetrokken. Additionele/spin-off effecten Naast de economische effecten, kent de cruise- en ferrymarkt ook additionele (spin-off) effecten die niet of nauwelijks gekwantificeerd kunnen worden, maar die wel van groot belang (kunnen) zijn voor de stad en regio, zoals: • Cruisepassagiers zijn grotendeels internationale gasten, waarvan een aanzienlijk deel ook intercontinentaal. Daarnaast zijn de bestedingen per persoon per dag van cruisepassagiers relatief hoog in vergelijking met andere (internationale) toeristen in Amsterdam. Hierdoor levert de cruisemarkt een belangrijke bijdrage aan de algemene kwaliteits- en imagoverbetering van Amsterdam; • Uit onderzoek blijkt een groot deel van de cruisepassagiers na de reis nogmaals een destinatie te bezoeken voor een (kort) verblijf. Hiermee is de cruisemarkt een belangrijke bron voor potentieel herhalingsbezoek; • Door de luxueuze gidsen van cruiserederijen, mond-tot-mond reclame van passagiers alsmede redactionele aandacht voor de cruisemarkt (bijv. bij een eerste bezoek van een nieuw schip) en de activiteiten van Amsterdam Cruise Port wordt free publicity voor Amsterdam/Noord-Holland gemaakt. Hierdoor wordt de regio Amsterdam wereldwijd op de kaart wordt gezet als aantrekkelijke toeristische destinatie; • De ontwikkeling van de cruiseterminals – PTA in Amsterdam en Felison Terminal in IJmuiden – heeft een enorme impuls gegeven aan de gebiedsontwikkeling van de IJ-oevers in Amsterdam respectievelijk de kop van de haven in IJmuiden; • Daarnaast heeft de PTA eraan bijgedragen dat Amsterdam weer meer “stad aan het water” is geworden; • De bestedingen van cruisepassagiers en rederijen hebben een grote reikwijdte en komen onder meer terecht bij hotels, horeca, winkels, musea, bezienswaardigheden, (openbaar) vervoer, etc. Hiermee levert de cruisemarkt een belangrijke bijdrage aan de handhaving en versterking van het draagvlak voor veel diensten en voorzieningen in de hele stad/regio Amsterdam.
ZKA Consultants & Planners
4
4.
MARKTONTWIKKELING EN POTENTIELE BETEKENIS
Voor de zeecruisevaart in het Amsterdam Noordzeekanaal gebied en voor de riviercruisevaart in Amsterdam is een drietal groeiscenario’s doorgerekend. Op basis hiervan wordt de volgende bestedingsomvang in 2010 verwacht: • De zeecruisevaart: een bestedingsomvang van circa € 40 miljoen in de minimumvariant oplopend tot circa € 58 miljoen in de maximumvariant. Hiervan wordt naar verwachting circa 80% gegenereerd door de aanlopen in Amsterdam en circa 20% door de calls in IJmuiden; • De riviercruisevaart in Amsterdam: een bestedingsomvang van ruim € 31 miljoen in de minimumvariant oplopend tot circa € 58 miljoen in de maximumvariant. Figuur 4.3.
Toekomstige bestedingen zee- en riviercruisevaart 2010
€ 70.000.000
€ 70.000.000
€ 60.000.000
€ 60.000.000
€ 50.000.000
€ 50.000.000
€ 40.000.000
€ 40.000.000
€ 30.000.000
€ 30.000.000
€ 20.000.000
€ 20.000.000
€ 10.000.000
€ 10.000.000
€0
€0 Variant 1
Variant 2 Passagiers en bemanning Rederijen Havengelden, etc
5.
Variant 3
Variant 1
Variant 2
Variant 3
Passagiers en bemanning Rederijen Havengelden, etc
AANBEVELINGEN
Zeecruisemarkt Voor de zeecruisemarkt wordt de komende jaren internationaal een behoorlijke groei verwacht, ook voor het vaargebied waar Amsterdam/IJmuiden deel van uitmaken. Verzilvering van deze kansen vraagt de komende jaren om een aantal gerichte maatregelen: • Productverbetering: het hele logistieke proces dient de komende jaren te worden verbeterd en te worden afgestemd op de steeds groter wordende schepen met meer passagiers per schip (bij een gelijkblijvend of beperkt oplopend aantal schepen) en/of meerdere schepen gelijktijdig. Dit vraagt om de volgende maatregelen: - Meer momentcapaciteit/kadecapaciteit, een verbeterde afhandeling van schepen op de tweede positie, bussen en bagage bij de PTA; - Aansluiting van de Felison Terminal op het openbaar vervoer; - Een vlottere doorvaart door het Noordzeekanaal door vergroting van de sluiscapaciteit (door een extra, brede sluis) en/of zo weinig mogelijk tijd verloren te laten gaan bij het schutten van de sluizen door samenwerking en afstemming door de verschillende betrokkenen; - Verder is het op korte termijn (de komende 1-2 jaar) belangrijk om de nadelige effecten van de bouwwerkzaamheden rondom de PTA tot een minimum te beperken. Bijvoorbeeld door aangepaste prijzen te hanteren, tijdelijke aanlegvoorzieningen te creëren, door te verwijzen naar IJmuiden, te schuiven in reisschema’s, etc. Anders ontstaat het risico dat de concurrentiepositie verslechterd en een deel van de huidige markt verloren gaat;
ZKA Consultants & Planners
5
•
•
Marktbewerking: in samenwerking met partners (andere steden en havens) zou gezocht moeten worden naar mogelijkheden om nieuwe interessante routes te ontwikkelen/uit te bouwen in meer westelijke richting (bijv. met Londen, Vlaamse steden en Parijs) en in Amsterdam bijzondere pakketten/ programmering te ontwikkelen om ook voor repeaters interessant te blijven. Hier is een belangrijke taak voor met name ACP weggelegd. Verder is een goede afstemming en gezamenlijk optrekken van beide zeecruisehavens (Felison Terminal en PTA) van groot belang om het maximale uit de markt te halen en optimaal in te spelen op de wensen van de klant; Prijspolitiek: tussen de verschillend havens wordt stevig geconcurreerd. Het is derhalve van groot belang de prijzen voor aanleggen en handling t.o.v. andere concurrerende havens de komende jaren scherp te monitoren, waarbij met name het binnenhalen of verliezen van turn-around schepen (zeker van grote klanten die vele malen per jaar komen) zwaar moet meewegen in de vaststelling van de prijzen. Voorkomen moet worden dat door iets te hoge liggelden of handlingskosten Amsterdam circa € 0,5 mln. bestedingen per schip misloopt.
Riviercruisemarkt De riviercruisemarkt naar Amsterdam groeit hard en de perspectieven voor de komende periode zijn ook gunstig. Hier zal de groei voor Amsterdam geremd worden door een achterblijvende groei van de capaciteit en faciliteiten de komende jaren ten opzichte van de vraag. Het aantal schepen is snel groeiend en komt in een relatief kort tijdsbestek (voorjaar, met piek in de bollentijd) en er is te weinig ruimte om deze allemaal te faciliteren. Hier lijken verschillende opties voorhanden om hiermee om te gaan: • Accent leggen op vaste klanten (rederijen die ook buiten de piek regelmatig komen) en deze optimaal van dienst zijn om daarmee ook een zekere spreiding in bezoek te garanderen; • Een gedifferentieerde prijspolitiek voeren door hogere prijzen te hanteren voor rederijen die slechts enkele keren per jaar komen en dan alleen nog maar in de piekperiodes (evt. in relatie met vorige punt); • Maximale piekcapaciteit ontwikkelen door ook (tijdelijke) nieuwe, wat minder gunstige locaties in te zetten. Evt. zou hier in de pieken ook gezocht kunnen worden naar samenwerking met havens elders, zoals in Noord-Holland of Rotterdam. Door voor deze schepen interessante ‘Amsterdam’-programma’s aan te bieden kan toch een groot deel van de spin-off voor Amsterdam/ Noord-Holland behouden blijven; • Streven naar meer seizoenspreiding o.a. door nauwere samenwerking met andere Noord-Hollandse steden waar men niet specifiek voor de bollen komt maar voor andere typisch Hollandse bezienswaardigheden (molens, water, landschappen, etc).
ZKA Consultants & Planners
6
