Postbus 13369 3507 LJ Utrecht
Leidseplein 5 1017 PR Amsterdam
T (088) 071 02 43
T (020) 625 08 03
E
[email protected] W www.nifpnet.nl
E
[email protected] W www.rino.nl
INHOUD factsheet..........................................................................................................................2 inleiding ...........................................................................................................................3 doelstelling ......................................................................................................................4 doelgroep ........................................................................................................................5 argumenten voor deelname .............................................................................................7 inhoud .............................................................................................................................8 programma opleiding tot forensisch psycholoog ............................................................10 opzet .............................................................................................................................11 rapporteur pro justitia.....................................................................................................13 wie zijn wij .....................................................................................................................14 praktische zaken ...........................................................................................................15 bijlage - competentieprofiel Forensisch Psycholoog ......................................................17
OPLEIDING TOT FORENSISCH PSYCHOLOOG
Anderhalf jarige vervolgopleiding tot Forensisch Psycholoog, gericht op de GZ-psycholoog in de forensische GGZ en in de penitentiaire inrichting. Eén opleiding, twee vakgebieden o Diagnostiek en rapportage pro Justitia o Behandeling, begeleiding, crisis interventie, coaching en nazorg in vervolg op de strafzaak en tenlastelegging. Naast vaktechnische kennis, ook aandacht voor onderwerpen zoals samenwerken met, en het coachen en begeleiden van collega’s in de forensische GGZ en de penitentiaire inrichting.
DOELGROEP
GZ-psychologen werkzaam in de reguliere/forensische GGZ. GZ-psychologen werkzaam in penitentiaire inrichtingen, zoals huizen van bewaring en gevangenissen. Vrijgevestigde GZ-psychologen werkzaam in de forensische GGZ.
DOELSTELLING De opleiding tot Forensisch Psycholoog leidt u op tot expert op het gebied van de forensische en penitentiaire GGZ: U leert hoe u justitiabelen adequaat en gericht kunt behandelen. U vergroot uw competenties op het gebied van observatie, rapportage, crisisinterventie, begeleiding en behandeling. U verdiept uw kennis van de forensische psychopathologie en persoonlijkheidsleer. U leert hoe u uw collega’s in de forensische GGZ of penitentiaire inrichting kunt coachen en ondersteunen in het werken met justitiabelen. U werkt mee aan de profilering van de forensisch psycholoog en het verbeteren van de GGZ in het gevangeniswezen en de tbs-sector.
PRAKTISCHE ZAKEN
Start: 9 januari 2015 Duur: 18 maanden Max. 18 deelnemers Twee onderwijsdagen per maand
inleiding De psychische conditie van gedetineerden vraagt specifieke deskundigheid in de hulpverlening, namelijk kennis over strafrechtpleging en het gevangeniswezen, inzicht in de bijzondere aard van de pathologie van de justitiabelen, antisociale gedragingen en co-morbiditeit. Dit geldt zowel voor justitiabelen in de forensische GGZ, de penitentiaire inrichting, als voor de reguliere GGZ. De behoefte aan goed geëquipeerde professionals in de forensische GGZ en penitentiaire instellingen is groot. De rechtspleging vormt de grondslag en legitimering voor de interventie door de forensisch psycholoog. Deze kan bestaan uit observatie, diagnostiek en rapportage pro Justitia, of begeleiding, behandeling, crisisinterventie, coaching en nazorg, afhankelijk van het specialisme van de psycholoog en de functie van de instelling waaraan deze verbonden is. Meer nog dan in de reguliere GGZ is de attitude, bevoegdheid en beroepsethiek van de forensisch psycholoog in de Nederlandse strafrechtspleging cruciaal. De forensisch psycholoog is onpartijdig en onafhankelijk, heeft inzicht in de bijzondere aard van de psychopathologie, kent de professionele standaarden en heeft de deskundigheid deze kennis naar de praktijk te vertalen. Deze elementen en meer komen aan bod in de nieuwe opleiding tot Forensisch Psycholoog, die start in januari 2015. De opleiding is bedoeld voor GZ-psychologen, als specialisatie in een specifiek werkveld en biedt u scholing die het hele spectrum van het forensisch kader beslaat. Het werkterrein van de rapporteur pro Justitia en dat van de forensisch psycholoog komen aan bod, om de kennis overdracht tussen de verschillende functies in het forensische veld te vergroten en nader gestalte te geven aan de identiteit van de forensisch psycholoog. Tijdens de opleiding staat de praktijk centraal. Er wordt gewerkt aan het verwerven van zowel kennis, als van vaardigheden en attitude. De opleiding nodigt u uit om kritisch te reflecteren op het eigen handelen, in het licht van vakinhoudelijke, wetenschappelijke, beroepsethische en maatschappelijke ontwikkelingen. De praktijk van de forensisch psycholoog stelt specifieke eisen aan uw competenties, niet alleen op het gebied van de cliëntcontacten, maar ook op het gebied van samenwerking en communicatie. Als forensisch psycholoog werkt u vaak in een strak georganiseerde en beveiligde omgeving en staat u tussen de tussen justitiabelen en het bewarend personeel. In de opleiding leert u hoe u uw collega’s in de penitentiaire instelling kunt coachen en begeleiden en zo een team te vormen dat de justitiabele begeleidt om zo goed mogelijk weer in de maatschappij terug te keren. Zo wordt het contact met en de behandeling van de justitiabele teamwork in de plaats van individuele therapeutische acties.
“Forensisch psycholoog is een uitdagend beroep, waarin grote doelen vaak niet haalbaar zijn. U moet als forensisch psycholoog op zoek naar kaders waarin men wel vooruitgang kan boeken en waarbij de eigen veiligheid, die van de justitiabele en de omgeving een belangrijke rol speelt. Ook dan zijn het geen grote stappen die worden gezet, maar elke stap is er één”. - drs. Erik Jongman, psychotherapeut
doelstelling De opleiding tot Forensisch Psycholoog van de RINO Noord-Holland richt zich op het vergroten van de professionele competenties van de GZ-psycholoog, zowel op het terrein van observatie en rapportage als op het terrein van begeleiding en behandeling van gedetineerden met psychische problematiek in de leeftijd vanaf zestien jaar. Deze competenties stelt de forensisch psycholoog in staat om op deskundige wijze andere hulpverleners te ondersteunen en de kwaliteit van de GGZ in het gevangeniswezen te verbeteren. Uitgangspunt bij de ontwikkeling van het opleidingsprogramma is het competentieprofiel van de forensisch psycholoog (zie de bijlage), dat voortborduurt op het competentieprofiel van de GZ-psycholoog. Na afloop heeft u uw competenties als volgt uitgebreid:
Van het diagnosticeren en behandelen van eenvoudigere naar complexere en zeldzamere problematiek. Uitbreiding van het eigen instrumentarium. Van het kijken vanuit één of enkele theoretische gezichtspunten naar een veelvoudige benadering. Van het werken met de gemiddelde cliënt, naar het werken met cliënten uit zeldzamere groepen, zoals volwassen justitiabelen en jeugdige wetsovertreders. Van taken direct gebonden aan de cliënt-psycholoog relatie naar taken op een organisatorisch en/of abstracter niveau. Van overwegend uitvoerende werkzaamheden naar coaching en deskundigheidsbevordering. Van individueel werken naar werken in teamverband waarin de driehoeksrelatie tussen justitiabelen, forensisch psycholoog en opdrachtgever tot zijn recht komt.
Daarnaast leert u hoe u justitiabelen adequaat en gericht kunt behandelen, vergroot u uw competenties op het gebied van observatie, rapportage, crisisinterventie, begeleiding en behandeling, verdiept u uw kennis van de forensische psychopathologie en persoonlijkheidsleer, en leert u hoe u uw collega’s in de forensische GGZ of penitentiaire inrichting kunt coachen en ondersteunen in het werken met justitiabelen.
Via de verschillende achtergronden van zowel het docentenkorps als de cursusgroep wordt de kennis over het veld verder vergroot en werkt men samen aan de verdere profilering en positionering van de forensisch psycholoog.
doelgroep De opleiding richt zich op GZ-psychologen die werkzaam zijn in de categorale GGZ ten behoeve van gedetineerden met psychische problematiek, of gedetineerden bij wie psychosociale zorg geïndiceerd is. Hierbij kan gedacht worden aan psychologen die werken met justitiabelen in de GGZ forensisch psychiatrische afdelingen (FPA), forensisch psychiatrische klinieken (FPK), forensisch psychiatrische verslavingsklinieken (FPV), forensisch psychiatrische centra (FPC ofwel tbs-klinieken), penitentiair psychiatrische centra (PPC), forensisch psychiatrische poliklinieken, penitentiaire inrichtingen en reclassering. Ook vrijgevestigde GZ-psychologen, werkzaam in de forensische sector komen in aanmerking. De opleiding is bedoeld voor GZ-psychologen die: de reguliere opleiding tot GZ-psycholoog hebben gevolgd en hun deskundigheid verder willen toesnijden op de forensische psychologie en/of; reeds lange tijd werkzaam zijn in de forensische GGZ en hun deskundigheid willen actualiseren en verdiepen en/of; met de nodige ervaring als GZ-psycholoog in een andere setting de overstap willen maken naar de forensische GGZ, en; behoefte hebben aan een stevige basis voor hun taak als praktijkopleider, werkbegeleider of supervisor in de forensische GGZ.
uw werkplek De beroepspraktijk is de krachtigste leeromgeving voor het verwerven van competenties als forensisch psycholoog. De praktijk staat dus centraal in de opleiding. Daarom is het noodzakelijk dat u gedurende de opleiding minimaal 16 uur per week werkzaam bent als GZpsycholoog op het terrein van de forensische psychologie (in één van de bovengenoemde instellingen). Vragen en casussen uit de praktijk nemen ook tijdens het cursorisch onderwijs een belangrijke plaats in. De praktijk stuurt zo voor een groot deel de inhoud van het onderwijs. Het leren tijdens de lesdagen sluit op deze manier aan bij de leerervaringen uit de praktijk. Op de werkplek moeten voldoende mogelijkheden en voorzieningen zijn voor begeleiding en supervisie, zo mogelijk regionale supervisie.
toelatingseisen Deelname staat zonder meer open voor GZ-psychologen maar ook kandidaten, werkzaam in de forensische sector, met de volgende registraties kunnen zich aanmelden voor de opleiding: Psychotherapeut, Orthopedagoog-Generalist NVO, Kinder- en jeugdpsycholoog NIP. De hoofdopleider beschikt over de definitieve toelating. Naast deze professionele aspecten is het belangrijk dat de cursist over de volgende persoonlijke eigenschappen beschikt: gezonde menselijke belangstelling; mentale stevigheid; vermogen zich te verbazen; sensitiviteit en empathie; prudent te werk gaan; vermogen tot introspectie.
De verdere ontwikkeling van deze en andere noodzakelijke eigenschappen komt uitgebreid aan bod tijdens de opleiding.
argumenten voor deelname Als GZ-psycholoog heeft u al uitgebreide kennis van en professionele ervaring in de GGZ. Binnen deze sector is de forensische psychologie een specialistisch vakgebied. De afgelopen jaren legt de rechterlijke macht steeds minder de maatregel TBS op. Dat betekent niet dat er minder mensen met een psychische stoornis worden veroordeeld. Integendeel, het betekent wel dat steeds meer gedetineerden met psychische problematiek naar ‘gewone’ penitentiaire inrichtingen worden gestuurd. Het personeel van die gevangenissen is meestal niet voldoende toegerust om deze gedetineerden de begeleiding te geven die ze nodig hebben. Het is dus van belang dat forensisch psychologen zowel vroeg in het strafproces de problematiek goed kunnen inschatten, alsook later de benodigde begeleiding en behandeling kunnen bieden. De opleiding biedt u specialistische kennis en expertise op het gebied van forensische psychologie, de rapportage pro Justitia en het werken in de forensische context. Daarnaast ondersteunt en stimuleert deze opleiding uw professionele ontwikkeling en vergroot zij uw kansen op de arbeidsmarkt in de forensische GGZ. Ook uw instelling heeft baat bij uw specialistische vakkennis. Gerichte psychologische behandeling van gedetineerden door een specialist is doorgaans effectiever dan behandeling door een GZ-psycholoog. Klinieken worden steeds meer beoordeeld op het resultaat van de geboden behandeling. Die resultaten zullen verbeteren door gerichte gespecialiseerde behandelingen. Daarnaast speelt er bij een gedetineerde, ongeacht of deze zich bevindt in een (forensisch) psychiatrische instelling of een gevangenis, vaak een specifieke dynamiek door co morbiditeit als gevolg van bijvoorbeeld verslavingsproblematiek. Specialistische kennis van deze dynamiek en een brede blik zijn van belang om adequaat risico’s op agressie, escalatie of suïcide gerelateerd aan insluiting en uitzichtloosheid in te schatten. Uw instelling heeft dus belang bij u als een goed opgeleide gespecialiseerde professional.
inhoud De opleiding concentreert zich op de kerntaken en –competenties van de forensisch psycholoog. De beroepspraktijk staat centraal en is het referentiekader waaraan opleidingsactiviteiten worden ontleend. Inbreng van casuïstiek en ervaringen uit de eigen praktijk vormen dan ook een vast onderdeel van de opleiding. Er is gelegenheid voor reflectie op het eigen beroepsmatig handelen in het licht van beschikbare best practice. Ook wordt voortdurend gewerkt aan een wetenschappelijke attitude, waarbij het psychologisch handelen in de praktijk wordt getoetst aan wetenschappelijke bevindingen. De opleiding tot Forensisch Psycholoog is opgebouwd rond vijf elementen die hun oorsprong vinden in het competentieprofiel van de forensisch psycholoog.
de persoon van de forensisch psycholoog Allereerst de rol van de forensisch psycholoog, in spé. Hier valt ook uw persoonlijke ontwikkeling onder als forensisch psycholoog, werkzaam in het kader van de strafrechtspleging. Er is aandacht voor onderwerpen zoals attitude, onafhankelijkheid, bevoegdheid, professionele standaarden, beroepsethiek en een wetenschappelijke houding, maar ook voor de specifieke eisen die de forensische werkomgeving aan de forensisch psycholoog stelt en het werken met- en het coachen/begeleiden van collega’s in het werken met justitiabelen.
de cliënt/justitiabele Als tweede is er de cliënt, patiënt, justitiabele of gedetineerde, al naar gelang de instelling waar u werkzaam bent. Onderwerpen die hier aan bod komen zij onder andere verslaving, agressie, geheugen, netwerkanalyse en neurobiologische aandoeningen. Er is speciale aandacht voor transculturele aspecten, omdat de Nederlandse strafrechtspleging steeds vaker geconfronteerd wordt met gedetineerden van verschillende culturele achtergronden, en adolescenten, een extra kwetsbare groep in de penitentiaire instellingen die geneigd zijn grenzen op te zoeken en extra begeleiding behoeven.
psychopathologie en behandeling De elementen psychopathologie en behandeling vullen het grootste gedeelte van de opleiding. Naast onderwerpen zoals herstel, motivatie, weerbaarheid en criminogene factoren, komen er specifieke behandelmethoden die toepasbaar zijn in de forensische setting aan de orde. Daarbij is er speciale aandacht voor de drie onderdelen van het behandelingsmodel van Andrews, Bonta & Hoge: risico’s, behoeften en responsiviteit.
observatie, diagnostiek en rapportage De RINO heeft ervoor gekozen dit deel te verzorgen in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP). Op deze manier biedt de RINO Noord-Holland cursisten van de opleiding tot Forensisch Psycholoog, naast het verwerven van belangrijke diagnostische competenties, de mogelijkheid kennis op te doen over het vakgebied van de rapporteur pro Justitia en het voortraject dat de justitiabele heeft gevolgd, voorafgaand aan een behandeling, en de beperkingen (en mogelijkheden) die dit voortraject biedt in de verdere behandeling en tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties. Kennis over zaken als de mate van toerekeningsvatbaarheid voor een gepleegd misdrijf bij middelengebruik is relevant voor een forensisch psycholoog in de rol van behandelaar. Het is van belang om een verband te kunnen leggen tussen diagnose en delict en daarbij de kans op herhaling in te schatten en onder welke omstandigheden dat risico groter of juist kleiner is. Voor geïnteresseerden is het mogelijk na de opleiding tot Forensisch Psycholoog de opleiding tot Rapporteur pro Justitia te voltooien bij het NIFP.
intervisie en supervisie In dit deel krijgen de cursisten de kans om zelf onderwerpen uit de praktijk aan te dragen en aan te geven over welke onderwerpen ze meer willen leren. In de intervisie en (regionale) supervisie bijeenkomsten is er ruimte om vragen te stellen, kunnen actuele zaken worden besproken en kunnen de cursisten feedback vragen over zaken waar ze mee worstelen. De bovenstaande elementen komen verspreid over de opleiding aan bod. Bij de planning wordt rekening gehouden met de studielast en inhoudelijke coherentie. In het figuur op de volgende pagina wordt de opzet van de opleiding tot Forensisch Psycholoog en de samenhang met de opleiding tot Rapporteur pro Justitia schematisch weergegeven.
Rollen, attitude, bevoegdheid, professionele standaarden, beroepsethiek, wetenschappelijke vaardigheden, systemisch werken, samenwerken, werkomgeving en collega’s (begeleiden van team en personeel), plaats in zorg- en strafrechtelijk systeem
Culturele factoren, gender (verschillen), adolescenten, parafilie, verslaving, agressie, geheugen, autistiforme aandoeningen, forensische neuropsychologie, netwerkanalyse
Risicotaxatie/management, weerbaarheid, dwang en drang, criminogene factoren, beschermende factoren, bewegingsvrijheid, dader, slachtoffer, getuige, forensische persoonlijkheidsleer, Schema Focus Therapie, forensische systeemtherapie, herstel, motivatie
Intervisie en reflectie, de praktijk, vragen en actualiteit
Observatie, diagnostiek, instrumentarium en testdiagnostiek, rapportage, presenteren, berechting en tenuitvoerlegging
Opstellen van 5 rapportages pro Justitia onder supervisie van het NIFP
De persoon van de forensisch psycholoog
De cliënt/justitiabele
Psychopathologie, behandeling, begeleiding en crisisinterventie
Intervisie bijeenkomsten en regionale supervisie
Observatie, diagnostiek en rapportage pro Justitia
5 rapportages onder supervisie
Opleiding tot Rapporteur pro Justitia (NIFP)
Opleiding tot Forensisch Psycholoog (RINO)
programma opleiding tot forensisch psycholoog
opzet De opleiding duurt 18 maanden (anderhalf jaar) en bestaat uit een cursorisch deel en een praktijkgedeelte. Beide sluiten nauw op elkaar aan, zowel qua inhoud als qua methode van leren. Cursisten volgen een persoonlijk leertraject, afgestemd op de eigen leerdoelen.
cursorisch deel Het cursorisch deel bestaat uit achttien blokken van twee dagen contactonderwijs, op een achtereenvolgende vrijdag en zaterdag. De dagdelen worden thematisch ingevuld. Alle docenten beschikken over ruime expertise in en affiniteit met de forensische GGZ. Er wordt gewerkt met enkele vaste docenten (de hoofdopleider en hoofddocenten) en gastdocenten. De gastdocenten zijn allen experts in hun specifieke vakgebied die enthousiast hun expertise overdragen aan de cursisten. De docenten staan met één been in de praktijk en het andere in de wetenschap. Zij beschikken over de nieuwste inzichten en staan dicht bij de bron. Deze diversiteit brengt een frisse blik met zich mee. De hoofdopleider en hoofddocenten bewaken de rode draad tussen de verschillende cursusonderdelen.
praktijkgedeelte Het praktijkgedeelte gaat ervan uit dat u minimaal zestien uur per week werkzaam bent als GZ-psycholoog op het terrein van de forensische psychologie (in één van de eerder genoemde instellingen), gedurende anderhalf jaar. Dit maakt het mogelijk om opdrachten voor de opleiding uit te voeren, de intervisie hierop te richten en nieuwe inzichten en vaardigheden in praktijk te brengen en te oefenen. Naast contacturen en supervisie besteedt u gemiddeld ruim drie uur per week aan literatuurstudie en het werken aan praktijkopdrachten. De ervaring leert dat de benodigde voorbereidingstijd mede afhankelijk is van de kennis en vaardigheden waarover men al beschikt maar ook van de mate waarin de opdrachten zijn in te passen binnen uw reguliere werkzaamheden.
intervisie, supervisie en reflectie Op verschillende momenten in het lesprogramma is ruimte gemaakt voor intervisie/supervisie en reflectie. Tijdens deze blokken kunt u vragen stellen aan de hoofdopleider en –docenten, worden actuele zaken besproken en kan dieper worden ingegaan op bepaalde onderwerpen. Ook de voortgang van de cursisten en de problemen waar zij eventueel in hun werksituatie mee worstelen, kunnen dan worden besproken.
de opleidingsgroep De opleidingsgroep bestaat uit een vaste groep van maximaal achttien deelnemers die de hele opleiding volgt. Binnen die groep heeft ieder de gelegenheid om op basis van persoonlijke leerdoelen eigen accenten te leggen. Zo komt het competentiegericht leren optimaal tot zijn recht.
toetsing De opleiding gebruikt onder andere ontwikkelingsgerichte toetsen. Hierbij krijgt u feedback waardoor u uw ontwikkeling zelf beter kunt sturen. De ontwikkelingsgerichte toetsen hebben ook een diagnostische functie. Zowel de opleider als de cursist krijgen door ontwikkelingsgerichte toetsen een beeld van het niveau waarop de cursist een bepaalde (deel-) competentie, een vaardigheid of een bepaalde theorie beheerst. Op basis van de toetsen kunnen verbeterpunten worden geformuleerd en geëvalueerd. De competenties van de cursist worden gedurende de opleiding door middel van verschillende instrumenten getoetst. Bijvoorbeeld met behulp van het portfolio. Dit wordt gebruikt voor de beoordeling van de voortgang van de cursist. De resultaten van de toetsen en eventueel overig door de cursist toegevoegd materiaal dienen als bewijs voor de beheersing van de competenties van de forensisch psycholoog. Kennis, vaardigheden en houdingsaspecten worden op een geïntegreerde manier getoetst. Dit neemt niet weg dat de verschillende aspecten ook afzonderlijk van elkaar kunnen worden gemeten. De toetsing van het theoretische deel over diagnostiek in samenwerking met het NIFP gebeurt door middel van een kennistoets.
certificering Om het certificaat Forensisch Psycholoog te behalen dient aan de volgende voorwaarden te worden voldaan: - Minimaal zestien uur per week in de praktijk werkzaam zijn in de forensische psychologie tijdens de gehele opleiding; - 90% aanwezigheid tijdens de onderwijsdagen; - Voldoende beoordeling van het portfolio; - Voldoende beoordeling van de toetsen en opdrachten.
rapporteur pro justitia In de opleiding tot Forensisch Psycholoog maakt u kennis met de inhoud van het werk van de Rapporteur pro Justitia, door het onderdeel diagnostiek dat wordt verzorgd in samenwerking met het Nederlands Instituut Forensisch Psychologie en Psychiatrie (NIFP) dat deel uitmaakt van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Op deze manier kunt u zien of deze functie u nu of voor de toekomst aanspreekt. Als u ervoor kiest om bij het NIFP de opleiding tot rapporteur pro Justitia volledig te volgen, krijgt u vrijstellingen voor het theoretische deel dat u bij de opleiding tot Forensisch Psycholoog bij de RINO Noord-Holland al hebt gevolgd. Dat kan de drempel verlagen om deze professionele ontwikkeling aan te gaan, aangezien u dan alleen nog vijf rapportages onder supervisie hoeft op te stellen om de registratie te behalen. Hiermee verruimt u uw expertise en de toegang tot het werkterrein aanzienlijk. Jaarlijks worden duizenden rapportages pro Justitia aangevraagd door de rechtbank, niet alleen ten behoeve van het vaststellen van de toerekeningsvatbaarheid en het opleggen van de maatregel tbs, maar ook als advies over justitiabelen die geen tbs behoeven, maar voor wie andere strafrechtelijke sancties aangewezen zijn. Dat is van belang omdat een rechter weliswaar veel juridische kennis heeft maar in gedragskundig en therapeutisch opzicht te beschouwen is als een ontwikkelde leek. Een rapportage pro Justitia is daarom iets heel anders dan een verslag voor andere therapeuten die onderling jargon gebruiken. Cursisten van de opleiding tot rapporteur pro Justitia van het NIFP leren aan welke eisen deze rapportages dienen te voldoen. De opleiding tot rapporteur pro Justitia gaat in op de diagnostische, juridische en praktische facetten van het rapporteren over volwassenen, kinderen en jeugdigen. Het doel van de opleiding is dat u, na het volgen ervan, zelfstandig in staat bent kwalitatief verantwoorde rapportages pro Justitia te schrijven.
rapportages onder supervisie Naast het cursorische gedeelte van de opleiding tot rapporteur pro Justitia moeten kandidaten minimaal vijf rapportages maken onder supervisie om de opleiding af te ronden. De supervisie wordt gecoördineerd door het NIFP en verzorgd door ervaren rapporteurs die de opleiding tot supervisor NIFP volgen of hebben gevolgd. Daarnaast zullen er twee toetsmomenten zijn: een zelfreflectieverslag over de supervisies en een eindgesprek met de opleidingscomissie van het NIFP.
certificering Na afronding van de opleiding tot rapporteur krijgen kandidaten het certificaat rapporteur pro justitia, geaccrediteerd door het Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen (NRGD). Indien kandidaten besluiten om de opleiding tot rapporteur pro Justitia te volgen, kunnen zij dit bij de RINO Noord-Holland aangeven.
wie zijn wij De opleiding wordt georganiseerd door de RINO Noord-Holland, gedeeltelijk in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP). De lessen worden verzorgd door en vinden plaats bij de RINO Noord-Holland in Amsterdam. De RINO Noord-Holland is een landelijk werkend nascholingsen opleidingsinstituut voor hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en aangrenzende terreinen. De RINO biedt al ruim vijfentwintig jaar een rijk en gevarieerd aanbod van cursussen, workshops en opleidingen met docenten uit de praktijk, midden in Amsterdam. De RINO Noord-Holland biedt een enorme verscheidenheid aan cursussen in de GGZ, variërend van eendaagse workshops tot vierjarige postdoctorale beroepsopleidingen. Het NIFP is het expertisecentrum voor forensische psychiatrie en psychologie. De organisatie is een samenvoeging van de Forensisch Psychiatrische Dienst (FPD) en het Pieter Baan Centrum (PBC) te Utrecht. Het is een landelijke dienst van het Ministerie van Veiligheid en Justitie en valt onder de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Het NIFP heeft een eigen bureau dat de opleidingen organiseert en coördineert. Het gaat hier om de opleiding tot rapporteur pro Justitia. Hoofdopleider is prof. dr. Frans Koenraadt. De hoofddocenten zijn drs. Jan Bernard en drs. Erik Jongman. Coördinator van de opleiding is Anne Wisman MA. Coördinator bij het NIFP is drs. Helma Blankman.
Meer informatie over deze docenten en andere cursussen die zij geven bij de RINO vindt u op www.rino.nl/docenten.
docenten prof. dr. Frans Koenraadt (hoofdopleider) Frans Koenraadt is forensisch psycholoog, criminoloog en gerechtelijk deskundige. Sinds 1980 was hij werkzaam bij de Universiteit Utrecht als universitair docent. Sinds 2008 is hij als hoogleraar forensische psychiatrie en psychologie verbonden aan het Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen van de Universiteit Utrecht. Hiernaast is hij als wetenschappelijk adviseur werkzaam in het Pieter Baan Centrum, de Psychiatrische Observatiekliniek (NIFP) te Utrecht en bij de Forensisch Psychiatrische Kliniek te Assen. Ook is hij lid van de Commissie ethiek van het Expertisecentrum Forensische Psychiatrie en van de Raad van Toezicht van de Stichting Trajectum (Hanzeborg & Hoeve Boschoord), en was hij jaren lang lid van het College van Beroep van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP). Van 1996-1999 was hij als consultant forensic psychologist verbonden aan Rampton Special Hospital, Retford Engeland. Als forensisch psycholoog houdt hij zich bezig met gedragskundige rapportage pro Justitia in klinisch en ambulant verband. Zijn research betreft doding in gezinsverband, brandstichting, psychodiagnostiek bij psychisch gestoorde verdachten en slachtoffers, evaluatie van wetgeving, dwangtoepassing in de geestelijke gezondheidszorg, internationale en rechts-vergelijking van de forensische psychiatrie en psychologie, en de geschiedenis van de forensische psychiatrie en psychologie.
drs. Jan Bernhard (hoofddocent) Jan Bernard is klinisch psycholoog en psychotherapeut en supervisor VGCt. Momenteel is hij werkzaam als ZZP-er bij de GGZ-Groep Amsterdam en psychotherapiepraktijk ITHACA . Vanaf 1990 heeft hij zich verdiept in impulsstoornissen, gericht op de agressieregulatietraining. Hij werkte onder andere bij de Waag en de forensische afdeling van de GGZ NHN. En was hoofddocent gedragstherapie voor de opleidingen tot GZ-psycholoog. In 2002 publiceerde hij het boek Over de rooie; omgaan met woede en agressie. Daarnaast is hij expert op het gebied van agressie en heeft zich gespecialiseerd in zedendelicten (drangstoornissen en parafilieën).
drs. Erik Jongman (hoofddocent) Erik Jongman is GZ- psycholoog/psychotherapeut en supervisor VGCt. Hij was tot 2014 hoofd van de forensische polikliniek van De Bascule in Amsterdam, waar hij werkte met forensisch psychiatrische jeugdige delinquenten. Hij houdt zich vooral bezig met het opzetten van een stedelijk forensisch centrum voor jeugd en jong volwassenen (de zogenaamde top 600), in samenwerking met de gemeente Amsterdam. Eerder werkte hij bij het RET Institute in New York, Behandeltehuis Harreveld en Centrum voor Orthopsychiatrie de Fjord. Tevens is hij hoofddocent bij de opleiding tot Klinisch Psycholoog Jeugd.
praktische zaken aanmelding & selectie De beroepspraktijk is de krachtigste leeromgeving voor het verwerven van competenties als forensisch psycholoog. De praktijk staat dus centraal in de opleiding. Daarom is het noodzakelijk dat u gedurende de opleiding minimaal zestien uur per week werkzaam bent als GZ-psycholoog op het terrein van de forensische psychologie (in één van de bovenstaande instellingen). Op de werkplek moeten voldoende mogelijkheden en voorzieningen zijn voor begeleiding en supervisie, zo mogelijk regionale supervisie. In twijfelgevallen beslissen de hoofdopleiders over de geschiktheid van de werkplek. U kunt zich aanmelden met het aanmeldingsformulier dat u kunt downloaden op onze website: www.rino.nl/FP. De groep bestaat uit maximaal achttien deelnemers. Kandidaten worden geplaatst op volgorde van aanmelding.
data De opleiding vindt steeds plaats op vrijdag en zaterdag en start, bij voldoende belangstelling, op 9 en 10 januari 2015. Duur van de opleiding is 18 maanden. Eens per maand zijn er twee aaneengesloten cursorische lesdagen.
kosten De opleidingskosten bedragen € 9.250- per deelnemer. Dit bedrag is in termijnen te betalen. Bij de opleidingskosten zijn inbegrepen: Het cursorisch onderwijs De intervisie bijeenkomsten Benodigde boeken komen voor eigen rekening (max. €400).
vrijstellingen Kandidaten die al erkend rapporteur pro Justitia zijn, met een NRGD registratie, kunnen een vrijstelling krijgen voor het onderdeel diagnostiek/rapportage. Dit heeft ook effect op de kosten van de opleiding. Kandidaten die meer informatie willen over de vrijstelling kunnen contact opnemen met Anne Wisman.
opleidingslocatie De lesdagen van de opleiding zijn verdeeld over achttien blokken van twee dagen contactonderwijs op vrijdag en zaterdag bij de RINO Noord Holland, in Amsterdam aan het Leidseplein 5. Het Leidseplein is binnen een kwartier bereikbaar met trams 1, 2 en 5 vanaf station Amsterdam CS en met tram 5 vanaf station Amsterdam Zuid. Zes dagen zullen plaatsvinden op locatie, dat wil zeggen dat op die dagen de cursus zal worden verzorgd in een voor de forensische psychologie relevante instelling. De reis- en verblijfkosten zijn dan voor eigen rekening. Naast het regulier geplande onderwijs zal dan een introductie en rondleiding worden verzorgd in de betreffende instelling.
COMPETENTIEPROFIEL FORENSISCH PSYCHOLOOG psychologisch handelen Algemeen De gezondheidszorgpsycholoog forensische psychologie voert op een methodische wijze professionele activiteiten uit ten behoeve van een doeltreffende en doelmatige hulpverlening aan de justitiabele en andere betrokkenen en/of tem behoeve van een zorgvuldige voorlichting over justitiabelen in de rechtspleging. Hij/zij blijft daarbij binnen zijn/haar bevoegdheden en houdt als psycholoog rekening met de professionele standaard en de NIP beroepscode in de context van de forensische GGZ, waarin curatief handelen meestal niet centraal staat.1 Hij/zij -
-
-
-
1
heeft weet van de indicaties voor een psychodiagnostisch onderzoek en de diverse behandelmethoden binnen de justitiële c.q. forensische context; kan de (diagnostische) vraagstelling (meestal afkomstig van een justitiële functionaris) beoordelen en zo nodig bijstellen in het licht van zijn professionele mogelijkheden; kan de uitvoering van het onderzoek pro Justitia en interventies ter hand nemen; richt de diagnostiek en behandelingen ook op minder frequent voorkomende, subtiele of complexe problematiek; komt tot diagnostische conclusies en aanbevelingen op basis van (hetero) anamnese, observatie en meetinstrumentgegevens met aandacht voor mogelijke comorbiditeit, eventueel farmacotherapie, omgevingsfactoren en de levensloop van de cliënt; werkt vooral met de meest gebruikte en (meestal ook) best onderzochte meetinstrumenten en behandelmethoden, maar hanteert ook zo nodig minder gebruikte meetinstrumenten en behandelmethoden; diagnosticeert de interacties tussen verschillende (ziekte-)processen en de uitwerking op de cliënt (comorbiditeit); kan bij eenzelfde problematiek meerdere theoretische invalshoeken hanteren; houdt rekening met uiteenlopende culturele aspecten van de situatie van de patiënt; houdt altijd rekening met de veiligheid van alle partijen; rapporteert conform de regels pro Justitia volwassen en/of jeugd;
De professionele activiteiten van de forensisch psycholoog kunnen zich vooral richten op de observatie, diagnostiek en rapportage pro Justitia, dan wel vooral de begeleiding, behandeling en crisisinterventie. Rolverwarring c.q. rolvermenging kan bij uitstek binnen het kader van de strafrechtspleging verstrekkende gevolgen hebben.
psychodiagnostiek De forensisch psycholoog diagnosticeert: - risicofactoren en protectieve factoren, zowel bij jeugdigen als volwassenen; - persoonlijkheidsstoornissen, psychotische stoornissen, verslaving, ADHD, autisme spectrum stoornissen, geheugenstoornissen; - persoonlijkheid en coping (aanpassing), inschatten hoe mensen met detentie omgaan, de interactie tussen persoonlijkheid en detentie, persoonlijkheidsproblematiek; gedrag, in het kader van gedragsproblemen die meestal samenhangen met ziektebeelden als gevolg van suïcidaliteit en aanpassingsproblematiek; - factoren die van invloed zijn op het welbevinden en kwaliteit van leven; - zorgsystemen (informele zorg en het professionele team), zoals de draagkracht, de interacties, de invloed op het systeem en de inschatting van verandermogelijkheden onder specifieke, complexe omstandigheden.
behandeling De forensisch psycholoog heeft kennis van en/of kan technieken hanteren uit - de (cognitieve) gedragstherapie; - de schemafocustherapie; - de dialectische gedragstherapie; - de mentalization based treatment; - de vaardigheidstraining emotieregulatiestoornis; - de acceptance and commitment therapy; - de EQUIP; - de YouTurn; - de aggression replacement training; - de agressieregulatie adolescenten; - de context gebonden behandelprogramma’s (daders van huiselijk geweld); - de forensische systeemtherapie; - evaluatie van de behandeling.
communicatie -
-
De forensisch psycholoog bouwt snel effectieve werkrelaties op met cliënten en hun systeem, ook met ongemotiveerde mensen, in een onvrijwillig kader en bij specifieke doelgroepen; werkt zo nodig met behulp van een tolk.
samenwerking -
De forensisch psycholoog draagt bij aan effectieve interdisciplinaire samenwerking en ketenzorg; draagt bij aan aanpassingen en veranderingen in het zorgaanbod; draagt uit wat de mogelijkheden van het vak zijn; werkt nauw samen met ander disciplines binnen de organisatie en ook regelmatig met hulpverleners van andere organisaties; voert casemanagement uit en verricht zorg coördinerende taken.
kennis en wetenschap -
-
De forensisch psycholoog beoordeelt wetenschappelijke literatuur op forensisch GGZ gebied op implicaties voor de diagnostiek en behandelmogelijkheden; bevordert de professionele deskundigheid van studenten, collega’s, zoals gezondheidszorgpsychologen in opleiding en andere betrokkenen bij de gezondheidszorg, onder meer door onderwijs, werkbegeleiding, supervisie, intervisie en voordrachten; houdt eigen deskundigheid bij, (zorgt voor de eigen permanente educatie door bij- en nascholing, supervisie en intervisie); is in staat informatie uit diverse bronnen op zijn wetenschappelijke relevantie en kwaliteit te beoordelen.
maatschappelijk handelen -
De forensisch psycholoog levert een bijdrage aan actuele maatschappelijke discussies, die de werkzaamheden en de positie van de forensisch psycholoog raken; herkent en reageert op die kwesties waar belangenbehartiging namens cliënten, beroepen of de samenleving gewenst is; geeft mondelinge en schriftelijke voorlichting en psycho-educatie op instellings- en macroniveau.
organisatie -
De forensisch psycholoog kan veranderingsprocessen tot stand brengen die leiden tot een kwaliteitsverbetering; kan een goede analyse maken van een organisatie en de eigen rol daarin; levert een positieve bijdrage aan de sfeer en het klimaat in de penitentiaire of forensisch psychiatrische inrichting.
professionaliteit -
-
De forensisch psycholoog bewaakt nauwgezet de grenzen van het vak in diverse specifiek forensisch psychologische situaties ten opzichte van de justitiabele, de procespartijen in het strafproces, de familie van de justitiabele, slachtoffers, getuigen en nabestaanden, media functionarissen en andere betrokkenen; reflecteert op zijn professioneel handelen en verbindt daaraan consequenties voor de verbetering van zijn handelen (continu leerproces); handhaaft een goede balans tussen de spanningen die met het werk van de forensisch psycholoog gepaard gaan en het privéleven; kan anderen in het reflecteren op hun professioneel handelen begeleiden; laat bij advies over de omgang met de patiënt aan de directie en andere betrokkenen binnen de penitentiaire of forensische psychiatrische inrichting het belang en de gezondheid van de patiënt prevaleren.
inlichtingen Belangstellenden kunnen informatie krijgen en zich aanmelden voor de opleiding bij: Anne Wisman Coördinator Nascholing RINO Noord-Holland Leidseplein 5 1017 PR Amsterdam tel. 020-625 08 03 E-Mail:
[email protected] Voor meer informatie zie ook: www.rino.nl/fp Informatie over alle cursussen en opleidingen die de RINO verzorgt, kunt u vinden op onze website: www.rino.nl
