Vroegtijdige opsporing van astma bij jonge kinderen via de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB) een haalbaarheidsonderzoek
EINDVERSLAG 2003-07-22 / 8.0
M. Daelemans, M. Roelants, K. Hoppenbrouwers Stuurgroep M. Daelemans, M. Roelants, K. Hoppenbrouwers, P. Vermeire, F. De Baets, A. Aerts, O. Moens, F. Govaerts, E. Colen, C. Glorieux, B. Aggoune, R. Van den Broeck, E. De Boever,
Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding vzw, en Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg vzw Een onderzoek in opdracht van de Vlaamse Minister van Welzijn, Gezondheid, Gelijke Kansen en Ontwikkelingssamenwerking
2003
Vroegtijdige opsporing van astma E I N D V E R S L A G
Dit onderzoek werd begeleid door een stuurgroep, bestaande uit de volgende leden: Dr. Michaëla Daelemans, Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg (VWVJ) vzw Dhr. Mathieu Roelants, Katholieke Universiteit Leuven, Dienst Jeugdgezondheidszorg Prof. Dr. Karel Hoppenbrouwers, Katholieke Universiteit Leuven, Dienst Jeugdgezondheidszorg, en Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg (VWVJ) vzw Prof. Dr. Paul Vermeire, Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT) vzw, en Universiteit Antwerpen, Afdeling Pneumologie Prof. Dr. Frans De Baets, Universitair Ziekenhuis Gent, Afdeling Pediatrische Longziekten, en Astmafonds Vlaanderen vzw Dr. An Aerts, Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT) vzw Dhr. Olaf Moens, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG) Dr. Frans Govaerts, Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Huisartsen (WVVH) vzw Mevr. Erika Colen, Astmafonds Vlaanderen vzw, en Astma en Allergie Koepel vzw Mevr. Christine Glorieux, CLB’s van het Gemeenschapsonderwijs Dr. Belkacem Aggoune, Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (OVSG) Dr. Ria Van den Broeck, Vormingscentrum van de Vrije Centra voor Leerlingenbegeleiding (VCLB) Dhr. Erik De Boever, Bond voor Lichamelijke Opvoeding (BVLO)
Met de medewerking van Prof. Dr. Chris De Boeck (UZ Leuven), prof. Dr. Anne Malfroot (AZ-VUB, Jette), Prof. Dr. H. Van Bever (UZ Antwerpen), Prof. Dr. Kristien De Saeger (UZ Antwerpen), Mevr. Katrien Hofkens (Dienst Jeugdgezondheidszorg K.U.Leuven), Mevr. Liza Palfliet, Dr. Alain Mahjoub, Dr. Halewijn De Greve, en Dr. Ruben Vanderlooven (Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg vzw).
M. Daelemans, M. Roelants, K. Hoppenbrouwers. Vroegtijdige opsporing van astma bij jonge kinderen via de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB), een haalbaarheidsonderzoek. Studie in opdracht van en gefinancierd door de Vlaamse Minister bevoegd voor Welzijn, Volksgezondheid, Gelijke Kansen en Ontwikkelingssamenwerking. © 2003, Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding vzw, Eendrachtstraat 56, 1050 Brussel, http://www.vrgt.be; en Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg vzw. O-L-Vrouwstraat 42, B-3000 Leuven, http://www.vwvj.be
(www.vwvj.be)
2003-07-22 / 8.0
2
Vroegtijdige opsporing van astma E I N D V E R S L A G
INHOUD SYNOPSIS AFKORTINGEN EN DEFINITIES INHOUD INLEIDING
3 6 7 10
DEEL I: INSTRUMENTEN OM ASTMA OP TE SPOREN
11
Astma, bronchiale hyperreactiviteit, en inspanningsastma: definities Instrumenten voor opsporing van astma bij kinderen Vragenlijsten “challenge tests” De diagnose van astma en de keuze van een gouden standaard De ISAAC vragenlijst De ISAAC astmamodule Gevalideerde vertalingen Resultaten van de astmamodule (ISAAC Fase I) Videovragenlijst Vergelijkbaar onderzoek in Vlaanderen Astmasymptomen bij volwassenen Determinanten Diagnostische waarde van de ISAAC astma module De inspanningstest (FRAST) De bronchiale respons na inspanning Randvoorwaarden Selectie van leerlingen en exclusiecriteria Voorbereiding op de test Aard, intensiteit en tijdsduur van de Inspanning Tijdstip van de testafname Ademhalingscontrole Omgevingsfactoren (klimaat en milieu) Meting van de reactie Instrument Tijdstip van de meting Criterium Prevalentie van een positieve test Diagnostische waarde van de inspanningsproef Opvolging van kinderen met een positieve test Longitudinale opvolging Vergelijking met andere instrumenten Besluit DEEL II: HAALBAARHEIDSONDERZOEK VAN VROEGTIJDIGE OPSPORING VAN ASTMA Inleiding Doelstellingen Materiaal en methode Studieopzet en onderzoeksplan Onderzoeksplan
(www.vwvj.be)
11 13 13 14 15 16 16 17 17 18 19 20 20 21 22 22 23 23 24 24 25 25 25 26 26 27 27 28 28 29 29 29 30 31 31 31 31 32 32
2003-07-22 / 8.0
7
Vroegtijdige opsporing van astma E I N D V E R S L A G
Onderzoeksverloop Standaardisering Steekproef Selectie van leerlingen Opsporingsonderzoek Valideringonderzoek Omvang van de steekproef Ethisch comité, informed consent, waarborging van de anonimiteit Instrumenten Socio-demografische vragenlijst ISAAC FRAST Inspanningstest Piekstroom Positieve test Valideringsonderzoek Anamnese Huidallergologisch onderzoek Expertpanel Gegevensverwerking en statistische analyse Statistische modellen Resultaten Rekrutering en deelname Samenstelling van de steekproef Geslacht en Leeftijd Gestalte Woonplaats Sociale achtergrond Niet ingevulde vragen Het beroepsstatuut als indicator voor het gezinsinkomen ISAAC Vragenlijst Alle leerlingen Positief testresultaat Ernst van de symptomen Leerlingen met gekend astma Positief testresultaat Ernst van de symptomen Gebruik van geneesmiddelen Leerlingen zonder gekend astma Positief testresultaat Ernst van de symptomen FRAST Deelname aan de inspanningstest De piekstroom vóór en na inspanning Positieve inspanningstest Ernst van de daling Klachten tijdens het uitvoeren van de inspanning De FRAST in relatie tot de ISAAC Individuele ISAAC vragen Validering van de ISAAC en FRAST Selectie, rekrutering en deelname
(www.vwvj.be)
2003-07-22 / 8.0
32 33 33 33 33 34 34 34 35 35 35 36 37 37 37 38 38 38 40 40 40 42 42 43 43 44 44 44 45 45 47 47 48 48 48 49 50 50 50 51 51 52 52 53 55 57 57 57 58 60 60
8
Vroegtijdige opsporing van astma E I N D V E R S L A G
Huisbezoek met anamnese en huidtesten Persoonlijke anamnese Gebruik van medicatie Familiale anamnese Huidtesten Expertpanel Diagnostische waarde van de ISAAC en FRAST Prevalentie van astma in Vlaanderen Samenvatting met onderzoekplan Determinanten van astma Sociale achtergrond Geografisch Organisatie van de inspanningstest De aanwezigheid van personeel Tijdsduur van de testafname Weersomstandigheden en plaats van uitvoering Accommodatie Neerslag Luchtvochtigheid Veiligheid Capita selecta Betrouwbaarheid van de schriftelijke vragenlijst Evaluatie van kinderen met ernstig astma in de valideringsfase Concordantie tussen de ISAAC en de mondelinge anamnese Leerlingen met een negatieve opsporing en positieve validering De prevalentie van allergie in Vlaanderen Bespreking Representativiteit van de steekproef Prevalentie van een positieve ISAAC en FRAST International Study of Asthma and Allergies in Childhood (ISAAC) Free Running Asthma Screening Test (FRAST) Concordantie tussen FRAST en ISAAC Valideringsonderzoek Sensitiviteit en specificiteit Predictieve waarde Diagnostische waarde Leerlingen met gekend astma Gouden standaard Huidtesten Haalbaarheid Een simulatie Tijdsinvestering Aanvaardbaarheid De prevalentie van astma in Vlaanderen Gekend astma Ernstig astma Vervolgtraject Besluit REFERENTIES BIJLAGE
(www.vwvj.be)
61 61 62 63 63 64 65 67 68 69 69 70 72 72 72 73 73 73 73 73 74 74 74 74 75 75 76 76 77 77 79 80 81 81 81 82 82 82 83 83 84 84 85 85 85 86 86 87 88 91
2003-07-22 / 8.0
9
