e-biken langs de IJssel

F I E T S E N

I N

N E D E R L A N D

e-Biken langs de IJssel

Zwolle Hattem IJJssel

aan het einde van het pad altijd weer een hanzestad

Kampen

Deventer In de Middeleeuwen bestond er een machtig verbond van steden dat zich uitstrekte van Rusland tot Frankrijk: de Hanze. Ook steden in de Lage Landen waren hierbij aangesloten. Wie een stukje middeleeuwse Hanzesfeer wil proeven kan het Hanzestedenpad fietsen dat is uitgezet langs de IJssel en dat de voormalige Hanzesteden Doesburg, Zutphen, Deventer, Hattem, Zwolle en Kampen met elkaar verbindt. Deze steden liggen allen op relatief korte afstand van elkaar en zijn verbonden via uitstekende fietspaden. TEKST: MENNO BONNEMA, FOTO’S: HANZESTEDENMARKETING

XX E-BIKE & TREKKING

Zutphen

Doesburg

D Han De a ze zero roout utee vo voer e t la er lang n s de ng d steede denn Does Do e bu es b rg g, Zu Z tp tphe hen, he n, Dev n, e en ente teer, Hat atte t m,, Zwoolll e te en,, zooal en a s hi h er e op de fot o o te zieen is is,, Ka Kamp amp mpen en

E-BIKE & TREKKING XX

F I E T S E N

I N

N L

e-Biken langs de IJssel

KAMPEN

Langs de IJssel In Nederland zijn er zes Hanzesteden die op relatief korte afstand van elkaar liggen. Doesburg, Zutphen, Deventer, Hattem, Zwolle en Kampen vormen stuk voor stuk prachtige steden met volop historische rijkdom. Middels de vernieuwde Hanzeroute zijn ze prima per e-bike aan te doen en te bezichtigen. Het is fietsen op z’n mooist, want: langs de fraaie rivier de IJssel. De IJsselstreek kent prachtige fietspaden, over slingerende dijkjes, weg van al het drukke autoverkeer. De Hanzeroute is het middelste deel van de langeafstandsroute LF3. Hoewel je van stad naar stad fietst, is de natuur onder weg tussen de steden uitermate fraai. De door het landschap slingerende IJssel biedt van tijd tot tijd schitterende vergezichten. Af en toe wijkt de route iets verder af van de rivier en passeer je ook bosrijke landschappen waar zo nu en dan statige burchten verscholen liggen. Maar aan het einde van het pad komt altijd weer een Hanzestad. Daar kun je je vervolgens tegoed doen aan een rijke cultuurhistorie. Of aan een smakelijke eetgelegenheid. De officiele Hanzeroute start op het Stationsplein van Kampen, maar je kunt ook starten in een van de andere zes Hanzesteden. Wij pakken de route op aan de IJsselbrug bij Kampen. Kampen en de IJsseldelta Kampen ligt in de IJsseldelta. Door de gunstige ligging aan het eind van de verzandende rivier, was Kampen beter bereikbaar dan steden verder stroomopwaarts. Kampen ontwikkelde zich als de belangrijkste Hanzestad. Een bezoek aan de binnenstad is dan ook een must. In Kampen bestaan maar liefst 500 monumenten. Wie vanaf de overkant van de IJssel de stad

XX E-BIKE & TREKKING

ZWOLLE

aanschouwt, ziet dan ook een prachtige skyline met op de voorgrond een vloot aan statige, oude zeiljachten. Kampen heeft nog drie originele stadspoorten. Vanaf de IJsselbrug gaat de route over de IJsseldijk tegenover Kampen richting Wilsum. Wilsum is weliswaar een klein dorp, maar het verwierf al in de twaalfde eeuw stadsrechten. Drie kilometer verderop is het voetveer naar Zalk. Als je naar de overkant gaat kom je bij het Zalkerbos. Verder liggen hier enkele rivierduinen die nog zijn ontstaan in de laatste ijstijd. Ga je weer verder dan kruis je op een gegeven moment het Zwolle-IJsselkanaal. Dit kanaal verbindt Zwolle met het Zwarte Water en maakte de stad bereikbaar voor de grotere schepen. Weer verderop vind je twee kapitale witte huizen. Een daarvan was tot 1929 het Katerveerhuis, van waaruit je de IJssel kon overvaren. Bij het naderen van de spoorbrug kun je een afslag maken richting het centrum van Zwolle. Zwolle hoofdstad Hoewel in een ver verleden Kampen dus koploper was in het rijtje Hanzesteden dat hier aan bod komt, is dat tegenwoordig onmiskenbaar Zwolle. Als hoofdstad van de provincie Overijssel heeft het momenteel ook verreweg de meeste inwoners: ruim 120.000. Zwolle heeft een prachtig middeleeuws centrum, dat goed bewaard is gebleven. Naast een ruim aanbod aan terrasjes en overdekte eeten drinkgelegenheden, heeft de stad ook een veelzijdig aanbod aan winkels. Wat de geschiedenis betreft: overal zijn de sporen van het rijke verleden terug te vinden. De vele indrukwekkende historische gevels, de verdedigingsmuur, de Sassenpoort, de

Peperbus (de beroemde stadstoren van Zwolle) en de stervormige stadgracht zijn kenmerken van de historische cultuur van deze stad. Het vijftiende-eeuwse Huis met de Hoofden aan de Goudsteeg, waar in een van de vertrekken de balken rusten op hoofden, herinnert nog sterk aan de Hanzetijd. Een speciale vermelding verdient hier Het Hanze Huis in de Stassenstraat. De uitbaters ervan handelen exact volgens het oude Hanzeverbond van destijds en nemen de oude Handel- en Hanzesteden in Europa als bron voor de keuze van leveranciers van bijzonderheden en lekkernijen. Maar ze zijn ook weer geheel van deze tijd: een flitsende webshop ontbreekt niet. Als je het oude centrum van Zwolle weer verlaat en de route oppakt bij de spoorbrug, gaat het vervolgens zuidwaarts. Op het eerste stuk laat de oprukkende nieuwbouw van groeistad Zwolle zich goed zien. Maar weldra nadert het buurtschap Oldeneel. Van hieruit kun je vanaf eind april tot de herfst oversteken met een voetveer. Een uniek veer, want deze oversteekplaats bestaat hier al sinds de Middeleeuwen. De oversteekplek hier is ook bijzonder vanwege het weidse uitzicht: op de IJssel, de uiterwaarden en de vele weidevogels. Hattem ‘bijstad’ Al rond het jaar 891 was er sprake van een nederzetting hier, genaamd Hatheim. Rond 1300 werd de naam veranderd in Hattem. Aan de zuidoostkant is een stuk behouden van de middeleeuwse vestingmuur, de dikste van Nederland. Hattem is de kleinste van de Hanzesteden in dit verhaal. Hattem was een echte ‘bijstad’ in de Middeleeuwen. Het had weliswaar handelsprivileges, maar mocht

DOESBURG

ZUTPHEN

HANZESTEDEN Een rijke geschiedenis Hanzesteden zijn van oorsprong een samenwerkingsorganisatie van Duitse steden rond de Oostzee en aan de Noordzee. De historie in de Hanzesteden is overal nog zichtbaar en men spreekt ook vaak nog van een zekere Hanzementaliteit onder de bewoners. De Hanze was in feite en verbond tussen steden die steun bij elkaar zochten. Destijds – we spreken over de Middeleeuwen - was er nog weinig recht ontwikkeld en piraterij tierde weeldig. Roof en moord maakten handelsreizen tot een gevaarlijke onderneming. Het Hanzeverbond zorgde voor bescherming tegen genoemd kwaad. In de hoogtijdagen van de Hanze waren ongeveer 200 steden aangesloten, varierend van Novgorod uit Rusland tot aan La Rochelle in Frankrijk. Typisch voor de Hanzetijd was het varen met zogenaamde koggeschepen, om handel te drijven in producten als rogge, mout, hout en bont. Met name Deventer en Kampen waren machtige steden, destijds belangrijker dan Amsterdam. De verworven welvaart uitte zich in sierlijke koopmanshuizen en indruk wekkende handelskantoren. Ook op andere gebieden was de toegenomen welvaart een aantrekkingspunt: schilders, dichters en filosofen vestigden zich in de stad en zorgden voor een artistieke bloeiperiode. Er was sprake van een Gouden Eeuw ‘avant la lettre’. Vandaag de dag herinnert veel in de Hanzesteden nog aan die tijd.

niet meebeslissen bij vergaderingen van het Hanzeverbond. De stad lijkt zo op het eerste gezicht rechtsreeks uit een schilderij van Anton Pieck te komen. Maar het verhaal is eigenlijk precies andersom: de beroemde illustrator Anton Pieck was zo gecharmeerd van dit stadje, dat hij zich er behoorlijk door heeft laten inspireren. Het Anton

Pieck Museum heeft hier een perfecte bestemming gevonden. Een ander museum in Hattem is het Nederlands Bakkerij Museum. Hier wordt op verrassende wijze de geschiedenis van brood en banket uit de doeken gedaan. Meerdere keren in de week wordt er ook gebakken, soms in de 200 jaar oude takkenbossenoven.

Als je weer verder afzakt naar het zuiden, passeer je weldra de gasgestookte centrale Harculo, vaak ook IJsselcentrale genoemd. Deze indrukwekkende energiereus voorzag ooit heel Overijssel van stroom. Nu dient de centrale alleen nog als back-up. Slechtvalken hebben er een ideale uitvalsbasis in gevonden. De verbindingsweg tussen Zwolle en Deventer die je nu aflegt, is het langste ‘ongerepte’ traject en laat de IJssel en ommelanden op hun mooist zien. Vanwege de vele vee-roosters in het fietspad is het verstandig de fietsbanden van voldoende lucht te voorzien. De route gaat langs prachtige plaatsjes als Wijhe, Olst en Diepenveen. Stuk voor stuk geschikte dorpen om aan te doen, mocht je even willen rusten bij een cafe of terras. Na het passeren van Diepenveen, ook zeer de moeite van het bekijken waard vanwege de imposante landgoederen rondom, zie je al snel de volgende Hanzestad opdoemen: Deventer. Deventer, andere koek Deventer is een van de vijf oudste steden van Nederland: al in de negende eeuw wordt ze genoemd. De stad werd verkozen tot residentieplaats door de bisschop van Utrecht. In de Hanzetijd ontwikkelde de stad zich al snel tot belangrijkste Hanzestad, met tal van levendige jaarmarkten. Na 1500 nam het handelsbelang van de stad weer af door de verzanding van de IJssel. Drukkerijen en een koekfabriek zorgden voor latere faam. Het Deventer Koekwinkeltje op de Brink nummer 84 verkoopt de koek die in deze stad al ruim 400 jaar wordt gebakken. In het centrum staan nog vele monumenten, waaronder het oudste stenen huis van Nederland, in de Sandrasteeg. Hoewel oud is de stad nog >> steeds vitaal en levendig te noemen.

E-BIKE & TREKKING XX

F I E T S E N

I N

N L

e-BBiken langs de IJssel

DEVENTER

Evenementen als de boekenmarkt, Deventer op Stelten en het Dickens Festijn vormen daar het bewijs van. Bij het verlaten van Deventer kiest de fietsroute nu voor de andere kant van de IJssel. Via het voetveer kun je dagelijks de oversteek maken, tot acht uur ’s avonds. Eenmaal aan de andere kant van de rivier, waan je je zo weer in de ‘vrije natuur’. Terwijl de rivier hier behoorlijk door het landschap kronkelt, volgt de fietsweg een rechtere route over de hoogliggende rivierdijken. Alleen bij het dorpje Gietelo schiet ook de fietsroute in een flinke kronkel, om vervolgens in een lange, flauw bocht de IJssel weer op te zoeken en uiteindelijk ook de vijfde Hanzestad op de route te bereiken: Zutphen. Zutphen en haar zuidveen Zutphen dankt haar naam aan het ontgonnen veen, ten zuiden van de stad: zuidveen=Zutphen. De stad sloot zich al voor 1400 aan bij de Hanze. In tegenstelling tot ‘grote broer’ en aartsrivaal Deventer, heeft de stad zich altijd meer op het zuiden gericht. De stad bezit een ongekend hoog aantal rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten: bijna 1000 in totaal. Dat

HATTEM

feit alleen al maakt een bezoek aan deze weliswaar relatief kleine Hanzestad de moeite waard. Zij dankt haar bijnaam ‘Torenstad’ ook aan al die grote, historische gebouwen. Ondanks dat de stad tijdens de 80-jarige oorlog in de frontlinie lag, is nog veel van de historie bewaard gebleven. Overal zijn nog hofjes te vinden, waar in vroegere tijden gewerkt werd: weven, brood bakken of het brouwen van bier. Vele authentieke speciaalzaken zorgen er tegenwoordig voor dat het centrum van de stad nog steeds bijzonder levendig is. Na het verlaten van Zutphen is het ‘zoeken’ naar de laatste Hanzestad op onze route: Doesburg. Via een klein stukje langs een autoweg over een lange brug, bereik je al snel weer een fietspad zuidwaarts. Bij het dorp Brummen kun je nog eenmaal via het veer Brummen-Bronkhorst de IJssel oversteken. Het veer vaart beperkt, informeer goed van te voren. Na de oversteek kom je uit bij Bronkhorst. Het is met 200 inwoners het kleinste stadje van Nederland. Hierna volgen nog de dorpjes Rha en Olburgen. Het laatste stuk van onze Hanzeroute leidt langs een

‘dode’ lus van de IJssel. Het is het enige stuk van de rivier waar de beroepsvaart afsnijdt. Daardoor zijn hier allerlei recreatieve voorzieningen gekomen, zoals een camping, een goede en veilige zwemgelegenheid en een jachthaven. Het is nu niet ver meer naar onze laatste Hanzestad. Doesburg, kleine parel Naast Zutphen is Doesburg tot in de negentiende eeuw de belangrijkste stad van deze omgeving geweest. En hoewel veel kleiner dan Zutphen, bevat ook Doesburg nog vele rijksmonumenten: meer dan 150. In 1974 heeft de stad pas een beschermde status verkregen. Dat heeft uiteindelijk geresulteerd in een fraai opgeknapt en monumentaal uitziend centrum. Datzelfde centrum heeft diverse malen gediend als decor voor bioscoopfilms. De stad kent diverse musea, waaronder het Doesburgse Mosterdmuseum, waar proeven toegestaan is. Mocht je dorst gekregen hebben van al die mosterd, dan kun je deze Hanzetrip afsluiten met een bezoek aan het oudste cafe van Nederland, het Stadsbierhuys de Waag Waag. g

I N F O

Bij de NS-stations van Ka am mpen, Zwolle, Deventer en Zutphen zijn e-bikes e te huur. De door ons gekozen rou utte is ongeveer 120 kilometer lang. Dat is s op een dag te doen, maar het is leuke er om er twee of drie dagen voor uit te tr trekken. Overnachtingsadressen en en informatie over eet- en drinkgelegen nh heden zijn op te vragen bij Hanzze esteden Marketing. Ook hebben zze e hier uitvoerige informatie overr musea en attracties langss de route. hanzestedeninfo.nl ontdekdeijsseldelta.nl j KAMPEN

XX E-BIKE & TREKKING

Kampen Hattem

Zwolle Deventeer Zutphen Doesburg

(advertentie)

SLAAPPLEKKEN langs de IJssel De Hanzesteden aan de IJssel nodigen eigenlijk uit om er langer dan een dag te verblijven. De steden bieden bijzondere overnachtingsmogelijkheden, de Hanzelogies: wegdromen in een voormalig koopmanshuis, een bedstee van een voormalige stadsboerderij of wakker worden in de ongekende stilte van de uiterwaarden van de rivier de IJssel. De logies zijn veelal kleinschalige verblijfsaccommodaties in karakteristieke panden.

HOTEL ’S GRAVENHOF Zutphen Een uniek plekje zo midden in het historische centrum van Zutphen. In het hotel komt de historie je tegemoet, met architectuur uit de zeventiende eeuw en schilderijen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Vanuit het hotel loopt je zo de binnenstad in. hampshire-hotels.com p

HANZESTADSLOGEMENT DE LEEUW Deventer Hotel Hanzestadslogement De Leeuw is een kleinschalig hotel met koffie- en theeschenkerij met verkoop van Deventerkoek en OudHollandssnoep en een Hanzemuseum gehuisvest in een historisch pand daterend uit 1645 in het centrum van Deventer. hoteldeleeuw.nl

BIKE SH BIKE S SHIRT HIIRT H IRT SHORT-SLEEVED SH S HO H HOR ORT RT T-S -S SLE LEEVED LEE EVE VED D ST STE STEN TEN N

DIE SCHUYT Zutphen De historie is in Die Schuyt bijna overal voelbaar. Oude steunbalken met inscripties, houten vloeren en een deel van de stadsmuur waar vroeger in de Opstand de soldaten liepen. De Paltskamergeldt als een van de tien mooiste B&B kamers van België en Nederland. overnachtenzutphen.nl p

FIND OUT MORE ABOUT PRODUCTS AND EVENTS www.facebook.com/ Gonso.Bikewear www.gonso.de

B&B DE BOERDERIJ Hattem Rust en ruimte. B&B De Boerderij staat aan de dijk langs de IJssel tussen Hattem en Zalk. Prachtig gelegen op de grens van het polderlandschap en het uiterste puntje van de Veluwe. Het ontbijt wordt in de tuinkamer geserveerd of bij mooi weer buiten op het terras. bedandbreakfastdeboerderij.nl j Kijk voor meer voorbeelden op hanzesteden.info

www.thepluscompany.eu [email protected]

GONSO Bike & Active GmbH, Hauptstr. 70, 72461 Albstadt Tel. +49 (0)7432 209-0, www.gonso.de, [email protected]

E-BIKE & TREKKING XX